ଥେରୀଗାଥା
॥ ନମୋ ତସ୍ସ ଭଗୱତୋ ଅରହତୋ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧସ୍ସ॥
ଖୁଦ୍ଦକନିକାୟେ
ଥେରୀଗାଥା
୧. ଏକକନିପାତୋ
୧. ଅଞ୍ଞତରାଥେରୀଗାଥା
‘‘ସୁଖଂ ସୁପାହି ଥେରିକେ, କତ୍ୱା ଚୋଳେନ ପାରୁତା।
ଉପସନ୍ତୋ ହି ତେ ରାଗୋ, ସୁକ୍ଖଡାକଂ ୱ କୁମ୍ଭିୟ’’ନ୍ତି॥
ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ଅଞ୍ଞତରା ଥେରୀ ଅପଞ୍ଞାତା ଭିକ୍ଖୁନୀ ଗାଥଂ ଅଭାସିତ୍ଥାତି।
୨. ମୁତ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ମୁତ୍ତେ ମୁଚ୍ଚସ୍ସୁ ୟୋଗେହି, ଚନ୍ଦୋ ରାହୁଗ୍ଗହା ଇୱ।
ୱିପ୍ପମୁତ୍ତେନ ଚିତ୍ତେନ, ଅନଣା ଭୁଞ୍ଜ ପିଣ୍ଡକ’’ନ୍ତି॥
ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ଭଗୱା ମୁତ୍ତଂ ସିକ୍ଖମାନଂ ଇମାୟ ଗାଥାୟ ଅଭିଣ୍ହଂ ଓୱଦତୀତି।
୩. ପୁଣ୍ଣାଥେରୀଗାଥା
‘‘ପୁଣ୍ଣେ ପୂରସ୍ସୁ ଧମ୍ମେହି, ଚନ୍ଦୋ ପନ୍ନରସେରିୱ।
ପରିପୁଣ୍ଣାୟ ପଞ୍ଞାୟ, ତମୋଖନ୍ଧଂ [ତମୋକ୍ଖନ୍ଧଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ପଦାଲୟା’’ତି॥
ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ପୁଣ୍ଣା ଥେରୀ ଗାଥଂ ଅଭାସିତ୍ଥାତି।
୪. ତିସ୍ସାଥେରୀଗାଥା
‘‘ତିସ୍ସେ ସିକ୍ଖସ୍ସୁ ସିକ୍ଖାୟ, ମା ତଂ ୟୋଗା ଉପଚ୍ଚଗୁଂ।
ସବ୍ବୟୋଗୱିସଂୟୁତ୍ତା, ଚର ଲୋକେ ଅନାସୱା’’ତି॥
… ତିସ୍ସା ଥେରୀ…।
୫. ଅଞ୍ଞତରାତିସ୍ସାଥେରୀଗାଥା
‘‘ତିସ୍ସେ ୟୁଞ୍ଜସ୍ସୁ ଧମ୍ମେହି, ଖଣୋ ତଂ ମା ଉପଚ୍ଚଗା।
ଖଣାତୀତା ହି ସୋଚନ୍ତି, ନିରୟମ୍ହି ସମପ୍ପିତା’’ତି॥
… ଅଞ୍ଞତରା ତିସ୍ସା ଥେରୀ…।
୬. ଧୀରାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଧୀରେ ନିରୋଧଂ ଫୁସେହି [ଫୁସ୍ସେହି (ସୀ॰)] , ସଞ୍ଞାୱୂପସମଂ ସୁଖଂ।
ଆରାଧୟାହି ନିବ୍ବାନଂ, ୟୋଗକ୍ଖେମମନୁତ୍ତର’’ନ୍ତି [ୟୋଗକ୍ଖେମଂ ଅନୁତ୍ତରନ୍ତି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ॥
… ଧୀରା ଥେରୀ…।
୭. ୱୀରାଥେରୀଗାଥା
‘‘ୱୀରା ୱୀରେହି [ଧୀରା ଧୀରେହି (କ॰)] ଧମ୍ମେହି, ଭିକ୍ଖୁନୀ ଭାୱିତିନ୍ଦ୍ରିୟା।
ଧାରେହି ଅନ୍ତିମଂ ଦେହଂ, ଜେତ୍ୱା ମାରଂ ସୱାହିନି’’ନ୍ତି [ସୱାହନନ୍ତି (କ॰)] ॥
… ୱୀରା ଥେରୀ…।
୮. ମିତ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ସଦ୍ଧାୟ ପବ୍ବଜିତ୍ୱାନ, ମିତ୍ତେ ମିତ୍ତରତା ଭୱ।
ଭାୱେହି କୁସଲେ ଧମ୍ମେ, ୟୋଗକ୍ଖେମସ୍ସ ପତ୍ତିୟା’’ତି॥
… ମିତ୍ତା ଥେରୀ…।
୯. ଭଦ୍ରାଥେରୀଗାଥା
‘‘ସଦ୍ଧାୟ ପବ୍ବଜିତ୍ୱାନ, ଭଦ୍ରେ ଭଦ୍ରରତା ଭୱ।
ଭାୱେହି କୁସଲେ ଧମ୍ମେ, ୟୋଗକ୍ଖେମମନୁତ୍ତର’’ନ୍ତି॥
… ଭଦ୍ରା ଥେରୀ…।
୧୦. ଉପସମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଉପସମେ ତରେ ଓଘଂ, ମଚ୍ଚୁଧେୟ୍ୟଂ ସୁଦୁତ୍ତରଂ।
ଧାରେହି ଅନ୍ତିମଂ ଦେହଂ, ଜେତ୍ୱା ମାରଂ ସୱାହନ’’ନ୍ତି॥
… ଉପସମା ଥେରୀ…।
୧୧. ମୁତ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ସୁମୁତ୍ତା ସାଧୁମୁତ୍ତାମ୍ହି, ତୀହି ଖୁଜ୍ଜେହି ମୁତ୍ତିୟା।
ଉଦୁକ୍ଖଲେନ ମୁସଲେନ, ପତିନା ଖୁଜ୍ଜକେନ ଚ।
ମୁତ୍ତାମ୍ହି ଜାତିମରଣା, ଭୱନେତ୍ତି ସମୂହତା’’ତି॥
… ମୁତ୍ତା ଥେରୀ…।
୧୨. ଧମ୍ମଦିନ୍ନାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଛନ୍ଦଜାତା ଅୱସାୟୀ, ମନସା ଚ ଫୁଟା [ଫୁଟ୍ଠା (ସ୍ୟା॰), ଫୁଠା (ସୀ॰ ଅଟ୍ଠ॰)] ସିୟା।
କାମେସୁ ଅପ୍ପଟିବଦ୍ଧଚିତ୍ତା [ଅପ୍ପଟିବନ୍ଧଚିତ୍ତା (କ॰)] , ଉଦ୍ଧଂସୋତାତି ୱୁଚ୍ଚତୀ’’ତି [ଉଦ୍ଧଂସୋତା ୱିମୁଚ୍ଚତୀତି (ସୀ॰ ପୀ॰)] ॥
… ଧମ୍ମଦିନ୍ନା ଥେରୀ…।
୧୩.ୱିସାଖାଥେରୀଗାଥା
‘‘କରୋଥ ବୁଦ୍ଧସାସନଂ, ୟଂ କତ୍ୱା ନାନୁତପ୍ପତି।
ଖିପ୍ପଂ ପାଦାନି ଧୋୱିତ୍ୱା, ଏକମନ୍ତେ ନିସୀଦଥା’’ତି॥
… ୱିସାଖା ଥେରୀ…।
୧୪.ସୁମନାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଧାତୁୟୋ ଦୁକ୍ଖତୋ ଦିସ୍ୱା, ମା ଜାତିଂ ପୁନରାଗମି।
ଭୱେ ଛନ୍ଦଂ ୱିରାଜେତ୍ୱା, ଉପସନ୍ତା ଚରିସ୍ସସୀ’’ତି॥
… ସୁମନା ଥେରୀ…।
୧୫. ଉତ୍ତରାଥେରୀଗାଥା
‘‘କାୟେନ ସଂୱୁତା ଆସିଂ, ୱାଚାୟ ଉଦ ଚେତସା।
ସମୂଲଂ ତଣ୍ହମବ୍ବୁୟ୍ହ, ସୀତିଭୂତାମ୍ହି ନିବ୍ବୁତା’’ତି॥
… ଉତ୍ତରା ଥେରୀ…।
୧୬. ୱୁଡ୍ଢପବ୍ବଜିତସୁମନାଥେରୀଗାଥା
‘‘ସୁଖଂ ତ୍ୱଂ ୱୁଡ୍ଢିକେ ସେହି, କତ୍ୱା ଚୋଳେନ ପାରୂତା।
ଉପସନ୍ତୋ ହି ତେ ରାଗୋ, ସୀତିଭୂତାସି ନିବ୍ବୁତା’’ତି॥
… ସୁମନା ୱୁଡ୍ଢପବ୍ବଜିତା ଥେରୀ…।
୧୭. ଧମ୍ମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ପିଣ୍ଡପାତଂ ଚରିତ୍ୱାନ, ଦଣ୍ଡମୋଲୁବ୍ଭ ଦୁବ୍ବଲା।
ୱେଧମାନେହି ଗତ୍ତେହି, ତତ୍ଥେୱ ନିପତିଂ ଛମା।
ଦିସ୍ୱା ଆଦୀନୱଂ କାୟେ, ଅଥ ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚି ମେ’’ତି॥
… ଧମ୍ମା ଥେରୀ…।
୧୮. ସଙ୍ଘାଥେରୀଗାଥା
‘‘ହିତ୍ୱା ଘରେ ପବ୍ବଜିତ୍ୱା [ପବ୍ବଜିତା (ସୀ॰ ଅଟ୍ଠ॰)] , ହିତ୍ୱା ପୁତ୍ତଂ ପସୁଂ ପିୟଂ।
ହିତ୍ୱା ରାଗଞ୍ଚ ଦୋସଞ୍ଚ, ଅୱିଜ୍ଜଞ୍ଚ ୱିରାଜିୟ।
ସମୂଲଂ ତଣ୍ହମବ୍ବୁୟ୍ହ, ଉପସନ୍ତାମ୍ହି ନିବ୍ବୁତା’’ତି॥
… ସଙ୍ଘା ଥେରୀ…।
ଏକକନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୨. ଦୁକନିପାତୋ
୧. ଅଭିରୂପନନ୍ଦାଥେରୀଗାଥା
[ଅପ॰ ଥେରୀ ୨.୪.୧୫୭ ଅପଦାନେପି] ‘‘ଆତୁରଂ ଅସୁଚିଂ ପୂତିଂ, ପସ୍ସ ନନ୍ଦେ ସମୁସ୍ସୟଂ।
ଅସୁଭାୟ ଚିତ୍ତଂ ଭାୱେହି, ଏକଗ୍ଗଂ ସୁସମାହିତଂ॥
‘‘ଅନିମିତ୍ତଞ୍ଚ ଭାୱେହି, ମାନାନୁସୟମୁଜ୍ଜହ।
ତତୋ ମାନାଭିସମୟା, ଉପସନ୍ତା ଚରିସ୍ସସୀ’’ତି॥
ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ଭଗୱା ଅଭିରୂପନନ୍ଦଂ ସିକ୍ଖମାନଂ ଇମାହି ଗାଥାହି ଅଭିଣ୍ହଂ ଓୱଦତୀତି [ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ଭଗୱା ଅଭିରୂପନନ୍ଦଂ ସିକ୍ଖମାନଂ ଇମାହି ଗାଥାହି ଅଭିଣ୍ହଂ ଓୱଦତୀତି (କ॰)] ।
୨. ଜେନ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ୟେ ଇମେ ସତ୍ତ ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗା, ମଗ୍ଗା ନିବ୍ବାନପତ୍ତିୟା।
ଭାୱିତା ତେ ମୟା ସବ୍ବେ, ୟଥା ବୁଦ୍ଧେନ ଦେସିତା॥
‘‘ଦିଟ୍ଠୋ ହି ମେ ସୋ ଭଗୱା, ଅନ୍ତିମୋୟଂ ସମୁସ୍ସୟୋ।
ୱିକ୍ଖୀଣୋ ଜାତିସଂସାରୋ, ନତ୍ଥି ଦାନି ପୁନବ୍ଭୱୋ’’ତି॥
ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ଜେନ୍ତା ଥେରୀ ଗାଥାୟୋ ଅଭାସିତ୍ଥାତି।
୩. ସୁମଙ୍ଗଲମାତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ସୁମୁତ୍ତିକା ସୁମୁତ୍ତିକା [ସୁମୁତ୍ତିକେ ସୁମୁତ୍ତିକେ (ସୀ॰), ସୁମୁତ୍ତିକେ ସୁମୁତ୍ତିକା (ସ୍ୟା॰ କ॰)] , ସାଧୁମୁତ୍ତିକାମ୍ହି ମୁସଲସ୍ସ।
ଅହିରିକୋ ମେ ଛତ୍ତକଂ ୱାପି, ଉକ୍ଖଲିକା ମେ ଦେଡ୍ଡୁଭଂ ୱାତି॥
‘‘ରାଗଞ୍ଚ ଅହଂ ଦୋସଞ୍ଚ, ଚିଚ୍ଚିଟି ଚିଚ୍ଚିଟୀତି ୱିହନାମି।
ସା ରୁକ୍ଖମୂଲମୁପଗମ୍ମ, ଅହୋ ସୁଖନ୍ତି ସୁଖତୋ ଝାୟାମୀ’’ତି॥
… ସୁମଙ୍ଗଲମାତା ଥେରୀ [ଅଞ୍ଞତରା ଥେରୀ ଭିକ୍ଖୁନୀ ଅପଞ୍ଞାତା (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ।
୪. ଅଡ୍ଢକାସିଥେରୀଗାଥା
‘‘ୟାୱ କାସିଜନପଦୋ, ସୁଙ୍କୋ ମେ ତତ୍ଥକୋ ଅହୁ।
ତଂ କତ୍ୱା ନେଗମୋ ଅଗ୍ଘଂ, ଅଡ୍ଢେନଗ୍ଘଂ ଠପେସି ମଂ॥
‘‘ଅଥ ନିବ୍ବିନ୍ଦହଂ ରୂପେ, ନିବ୍ବିନ୍ଦଞ୍ଚ ୱିରଜ୍ଜହଂ।
ମା ପୁନ ଜାତିସଂସାରଂ, ସନ୍ଧାୱେୟ୍ୟଂ ପୁନପ୍ପୁନଂ।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ସଚ୍ଛିକତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନ’’ନ୍ତି॥
… ଅଡ୍ଢକାସି ଥେରୀ…।
୫. ଚିତ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘କିଞ୍ଚାପି ଖୋମ୍ହି କିସିକା, ଗିଲାନା ବାଳ୍ହଦୁବ୍ବଲା।
ଦଣ୍ଡମୋଲୁବ୍ଭ ଗଚ୍ଛାମି, ପବ୍ବତଂ ଅଭିରୂହିୟ॥
‘‘ସଙ୍ଘାଟିଂ ନିକ୍ଖିପିତ୍ୱାନ, ପତ୍ତକଞ୍ଚ ନିକୁଜ୍ଜିୟ।
ସେଲେ ଖମ୍ଭେସିମତ୍ତାନଂ, ତମୋଖନ୍ଧଂ ପଦାଲିୟା’’ତି॥
… ଚିତ୍ତା ଥେରୀ…।
୬. ମେତ୍ତିକାଥେରୀଗାଥା
‘‘କିଞ୍ଚାପି ଖୋମ୍ହି ଦୁକ୍ଖିତା, ଦୁବ୍ବଲା ଗତୟୋବ୍ବନା।
ଦଣ୍ଡମୋଲୁବ୍ଭ ଗଚ୍ଛାମି, ପବ୍ବତଂ ଅଭିରୂହିୟ॥
‘‘ନିକ୍ଖିପିତ୍ୱାନ ସଙ୍ଘାଟିଂ, ପତ୍ତକଞ୍ଚ ନିକୁଜ୍ଜିୟ।
ନିସିନ୍ନା ଚମ୍ହି ସେଲମ୍ହି, ଅଥ ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚି ମେ।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅନୁପ୍ପତ୍ତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନ’’ନ୍ତି॥
… ମେତ୍ତିକା ଥେରୀ…।
୭. ମିତ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଚାତୁଦ୍ଦସିଂ ପଞ୍ଚଦସିଂ, ୟା ଚ ପକ୍ଖସ୍ସ ଅଟ୍ଠମୀ।
ପାଟିହାରିୟପକ୍ଖଞ୍ଚ, ଅଟ୍ଠଙ୍ଗସୁସମାଗତଂ॥
‘‘ଉପୋସଥଂ ଉପାଗଚ୍ଛିଂ, ଦେୱକାୟାଭିନନ୍ଦିନୀ।
ସାଜ୍ଜ ଏକେନ ଭତ୍ତେନ, ମୁଣ୍ଡା ସଙ୍ଘାଟିପାରୁତା।
ଦେୱକାୟଂ ନ ପତ୍ଥେହଂ, ୱିନେୟ୍ୟ ହଦୟେ ଦର’’ନ୍ତି॥
… ମିତ୍ତା ଥେରୀ…।
୮. ଅଭୟମାତୁଥେରୀଗାଥା
‘‘ଉଦ୍ଧଂ ପାଦତଲା ଅମ୍ମ, ଅଧୋ ୱେ କେସମତ୍ଥକା।
ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖସ୍ସୁମଂ କାୟଂ, ଅସୁଚିଂ ପୂତିଗନ୍ଧିକଂ॥
‘‘ଏୱଂ ୱିହରମାନାୟ, ସବ୍ବୋ ରାଗୋ ସମୂହତୋ।
ପରିଳାହୋ ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ, ସୀତିଭୂତାମ୍ହି ନିବ୍ବୁତା’’ତି॥
… ଅଭୟମାତୁ ଥେରୀ…।
୯. ଅଭୟାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଅଭୟେ ଭିଦୁରୋ କାୟୋ, ୟତ୍ଥ ସତା ପୁଥୁଜ୍ଜନା।
ନିକ୍ଖିପିସ୍ସାମିମଂ ଦେହଂ, ସମ୍ପଜାନା ସତୀମତୀ॥
‘‘ବହୂହି ଦୁକ୍ଖଧମ୍ମେହି, ଅପ୍ପମାଦରତାୟ ମେ।
ତଣ୍ହକ୍ଖୟୋ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନ’’ନ୍ତି॥
… ଅଭୟା ଥେରୀ…।
୧୦. ସାମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଚତୁକ୍ଖତ୍ତୁଂ ପଞ୍ଚକ୍ଖତ୍ତୁଂ, ୱିହାରା ଉପନିକ୍ଖମିଂ।
ଅଲଦ୍ଧା ଚେତସୋ ସନ୍ତିଂ, ଚିତ୍ତେ ଅୱସୱତ୍ତିନୀ।
ତସ୍ସା ମେ ଅଟ୍ଠମୀ ରତ୍ତି, ୟତୋ ତଣ୍ହା ସମୂହତା॥
‘‘ବହୂହି ଦୁକ୍ଖଧମ୍ମେହି, ଅପ୍ପମାଦରତାୟ ମେ।
ତଣ୍ହକ୍ଖୟୋ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନ’’ନ୍ତି॥
… ସାମା ଥେରୀ…।
ଦୁକନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୩. ତିକନିପାତୋ
୧. ଅପରାସାମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ପଣ୍ଣୱୀସତିୱସ୍ସାନି , ୟତୋ ପବ୍ବଜିତାୟ ମେ।
ନାଭିଜାନାମି ଚିତ୍ତସ୍ସ, ସମଂ ଲଦ୍ଧଂ କୁଦାଚନଂ॥
‘‘ଅଲଦ୍ଧା ଚେତସୋ ସନ୍ତିଂ, ଚିତ୍ତେ ଅୱସୱତ୍ତିନୀ।
ତତୋ ସଂୱେଗମାପାଦିଂ, ସରିତ୍ୱା ଜିନସାସନଂ॥
‘‘ବହୂହି ଦୁକ୍ଖଧମ୍ମେହି, ଅପ୍ପମାଦରତାୟ ମେ।
ତଣ୍ହକ୍ଖୟୋ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ।
ଅଜ୍ଜ ମେ ସତ୍ତମୀ ରତ୍ତି, ୟତୋ ତଣ୍ହା ୱିସୋସିତା’’ତି॥
… ଅପରା ସାମା ଥେରୀ…।
୨. ଉତ୍ତମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଚତୁକ୍ଖତ୍ତୁଂ ପଞ୍ଚକ୍ଖତ୍ତୁଂ, ୱିହାରା ଉପନିକ୍ଖମିଂ।
ଅଲଦ୍ଧା ଚେତସୋ ସନ୍ତିଂ, ଚିତ୍ତେ ଅୱସୱତ୍ତିନୀ॥
‘‘ସା ଭିକ୍ଖୁନିଂ ଉପଗଚ୍ଛିଂ, ୟା ମେ ସଦ୍ଧାୟିକା ଅହୁ।
ସା ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଖନ୍ଧାୟତନଧାତୁୟୋ॥
‘‘ତସ୍ସା ଧମ୍ମଂ ସୁଣିତ୍ୱାନ, ୟଥା ମଂ ଅନୁସାସି ସା।
ସତ୍ତାହଂ ଏକପଲ୍ଲଙ୍କେନ, ନିସୀଦିଂ ପୀତିସୁଖସମପ୍ପିତା [ନିସୀଦିଂ ସୁଖସମପ୍ପିତା (ସୀ॰)] ।
ଅଟ୍ଠମିୟା ପାଦେ ପସାରେସିଂ, ତମୋଖନ୍ଧଂ ପଦାଲିୟା’’ତି॥
… ଉତ୍ତମା ଥେରୀ…।
୩. ଅପରାଉତ୍ତମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ୟେ ଇମେ ସତ୍ତ ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗା, ମଗ୍ଗା ନିବ୍ବାନପତ୍ତିୟା।
ଭାୱିତା ତେ ମୟା ସବ୍ବେ, ୟଥା ବୁଦ୍ଧେନ ଦେସିତା॥
‘‘ସୁଞ୍ଞତସ୍ସାନିମିତ୍ତସ୍ସ, ଲାଭିନୀହଂ ୟଦିଚ୍ଛକଂ।
ଓରସା ଧୀତା ବୁଦ୍ଧସ୍ସ, ନିବ୍ବାନାଭିରତା ସଦା॥
‘‘ସବ୍ବେ କାମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନା, ୟେ ଦିବ୍ବା ୟେ ଚ ମାନୁସା।
ୱିକ୍ଖୀଣୋ ଜାତିସଂସାରୋ, ନତ୍ଥି ଦାନି ପୁନବ୍ଭୱୋ’’ତି॥
… ଅପରା ଉତ୍ତମା ଥେରୀ…।
୪. ଦନ୍ତିକାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଦିୱାୱିହାରା ନିକ୍ଖମ୍ମ, ଗିଜ୍ଝକୂଟମ୍ହି ପବ୍ବତେ।
ନାଗଂ ଓଗାହମୁତ୍ତିଣ୍ଣଂ, ନଦୀତୀରମ୍ହି ଅଦ୍ଦସଂ॥
‘‘ପୁରିସୋ ଅଙ୍କୁସମାଦାୟ, ‘ଦେହି ପାଦ’ନ୍ତି ୟାଚତି।
ନାଗୋ ପସାରୟୀ ପାଦଂ, ପୁରିସୋ ନାଗମାରୁହି॥
‘‘ଦିସ୍ୱା ଅଦନ୍ତଂ ଦମିତଂ, ମନୁସ୍ସାନଂ ୱସଂ ଗତଂ।
ତତୋ ଚିତ୍ତଂ ସମାଧେସିଂ, ଖଲୁ ତାୟ ୱନଂ ଗତା’’ତି॥
… ଦନ୍ତିକା ଥେରୀ…।
୫. ଉବ୍ବିରିଥେରୀଗାଥା
‘‘ଅମ୍ମ ଜୀୱାତି ୱନମ୍ହି କନ୍ଦସି, ଅତ୍ତାନଂ ଅଧିଗଚ୍ଛ ଉବ୍ବିରି।
ଚୁଲ୍ଲାସୀତିସହସ୍ସାନି [ଚୂଳାସୀତିସହସ୍ସାନି (ସୀ॰)] , ସବ୍ବା ଜୀୱସନାମିକା।
ଏତମ୍ହାଳାହନେ ଦଡ୍ଢା, ତାସଂ କମନୁସୋଚସି॥
‘‘ଅବ୍ବହୀ [ଅବ୍ବୁତୀ (ସ୍ୟା॰), ଅବ୍ବୁଳ୍ହଂ (କ॰)] ୱତ ମେ ସଲ୍ଲଂ, ଦୁଦ୍ଦସଂ ହଦୟସ୍ସିତଂ [ହଦୟନିସ୍ସିତଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ।
ୟଂ ମେ ସୋକପରେତାୟ, ଧୀତୁସୋକଂ ବ୍ୟପାନୁଦି॥
‘‘ସାଜ୍ଜ ଅବ୍ବୂଳ୍ହସଲ୍ଲାହଂ, ନିଚ୍ଛାତା ପରିନିବ୍ବୁତା।
ବୁଦ୍ଧଂ ଧମ୍ମଞ୍ଚ ସଙ୍ଘଞ୍ଚ, ଉପେମି ସରଣଂ ମୁନି’’ନ୍ତି॥
… ଉବ୍ବିରୀ ଥେରୀ…।
୬. ସୁକ୍କାଥେରୀଗାଥା
‘‘କିଂମେ କତା ରାଜଗହେ ମନୁସ୍ସା, ମଧୁଂ ପୀତାୱ [ମଧୁପୀତାୱ (ସୀ॰)] ଅଚ୍ଛରେ।
ୟେ ସୁକ୍କଂ ନ ଉପାସନ୍ତି, ଦେସେନ୍ତିଂ ବୁଦ୍ଧସାସନଂ॥
‘‘ତଞ୍ଚ ଅପ୍ପଟିୱାନୀୟଂ, ଅସେଚନକମୋଜୱଂ।
ପିୱନ୍ତି ମଞ୍ଞେ ସପ୍ପଞ୍ଞା, ୱଲାହକମିୱଦ୍ଧଗୂ॥
‘‘ସୁକ୍କା ସୁକ୍କେହି ଧମ୍ମେହି, ୱୀତରାଗା ସମାହିତା।
ଧାରେତି ଅନ୍ତିମଂ ଦେହଂ, ଜେତ୍ୱା ମାରଂ ସୱାହନ’’ନ୍ତି॥
… ସୁକ୍କା ଥେରୀ…।
୭. ସେଲାଥେରୀଗାଥା
‘‘ନତ୍ଥି ନିସ୍ସରଣଂ ଲୋକେ, କିଂ ୱିୱେକେନ କାହସି।
ଭୁଞ୍ଜାହି କାମରତିୟୋ, ମାହୁ ପଚ୍ଛାନୁତାପିନୀ’’॥
‘‘ସତ୍ତିସୂଲୂପମା କାମା, ଖନ୍ଧାସଂ ଅଧିକୁଟ୍ଟନା।
ୟଂ ତ୍ୱଂ ‘କାମରତିଂ’ ବ୍ରୂସି, ‘ଅରତୀ’ ଦାନି ସା ମମ॥
‘‘ସବ୍ବତ୍ଥ ୱିହତା ନନ୍ଦୀ [ନନ୍ଦି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] , ତମୋଖନ୍ଧୋ ପଦାଲିତୋ।
ଏୱଂ ଜାନାହି ପାପିମ, ନିହତୋ ତ୍ୱମସି ଅନ୍ତକା’’ତି॥
… ସେଲା ଥେରୀ…।
୮. ସୋମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ୟଂ ତଂ ଇସୀହି ପତ୍ତବ୍ବଂ, ଠାନଂ ଦୁରଭିସମ୍ଭୱଂ।
ନ ତଂ ଦ୍ୱଙ୍ଗୁଲପଞ୍ଞାୟ, ସକ୍କା ପପ୍ପୋତୁମିତ୍ଥିୟା’’॥
‘‘ଇତ୍ଥିଭାୱୋ ନୋ କିଂ କୟିରା, ଚିତ୍ତମ୍ହି ସୁସମାହିତେ।
ଞାଣମ୍ହି ୱତ୍ତମାନମ୍ହି, ସମ୍ମା ଧମ୍ମଂ ୱିପସ୍ସତୋ॥
‘‘ସବ୍ବତ୍ଥ ୱିହତା ନନ୍ଦୀ, ତମୋଖନ୍ଧୋ ପଦାଲିତୋ।
ଏୱଂ ଜାନାହି ପାପିମ, ନିହତୋ ତ୍ୱମସି ଅନ୍ତକା’’ତି॥
… ସୋମା ଥେରୀ…।
ତିକନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୪. ଚତୁକ୍କନିପାତୋ
୧. ଭଦ୍ଦାକାପିଲାନୀଥେରୀଗାଥା
‘‘ପୁତ୍ତୋ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ଦାୟାଦୋ, କସ୍ସପୋ ସୁସମାହିତୋ।
ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ୟୋୱେଦି, ସଗ୍ଗାପାୟଞ୍ଚ ପସ୍ସତି॥
‘‘ଅଥୋ ଜାତିକ୍ଖୟଂ ପତ୍ତୋ, ଅଭିଞ୍ଞାୱୋସିତୋ ମୁନି।
ଏତାହି ତୀହି ୱିଜ୍ଜାହି, ତେୱିଜ୍ଜୋ ହୋତି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ॥
‘‘ତଥେୱ ଭଦ୍ଦା କାପିଲାନୀ, ତେୱିଜ୍ଜା ମଚ୍ଚୁହାୟିନୀ।
ଧାରେତି ଅନ୍ତିମଂ ଦେହଂ, ଜେତ୍ୱା ମାରଂ ସୱାହନଂ॥
‘‘ଦିସ୍ୱା ଆଦୀନୱଂ ଲୋକେ, ଉଭୋ ପବ୍ବଜିତା ମୟଂ।
ତ୍ୟମ୍ହ ଖୀଣାସୱା ଦନ୍ତା, ସୀତିଭୂତମ୍ହ ନିବ୍ବୁତା’’ତି॥
… ଭଦ୍ଦା କାପିଲାନୀ ଥେରୀ…।
ଚତୁକ୍କନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୫. ପଞ୍ଚକନିପାତୋ
୧. ଅଞ୍ଞତରାଥେରୀଗାଥା
‘‘ପଣ୍ଣୱୀସତିୱସ୍ସାନି , ୟତୋ ପବ୍ବଜିତା ଅହଂ।
ନାଚ୍ଛରାସଙ୍ଘାତମତ୍ତମ୍ପି, ଚିତ୍ତସ୍ସୂପସମଜ୍ଝଗଂ॥
‘‘ଅଲଦ୍ଧା ଚେତସୋ ସନ୍ତିଂ, କାମରାଗେନୱସ୍ସୁତା।
ବାହା ପଗ୍ଗୟ୍ହ କନ୍ଦନ୍ତୀ, ୱିହାରଂ ପାୱିସିଂ ଅହଂ॥
‘‘ସା ଭିକ୍ଖୁନିଂ ଉପାଗଚ୍ଛିଂ, ୟା ମେ ସଦ୍ଧାୟିକା ଅହୁ।
ସା ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଖନ୍ଧାୟତନଧାତୁୟୋ॥
‘‘ତସ୍ସା ଧମ୍ମଂ ସୁଣିତ୍ୱାନ, ଏକମନ୍ତେ ଉପାୱିସିଂ।
ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଜାନାମି, ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁ ୱିସୋଧିତଂ॥
‘‘ଚେତୋପରିଚ୍ଚଞାଣଞ୍ଚ [ଚେତୋପରିୟଞାଣଞ୍ଚ (କ॰)] , ସୋତଧାତୁ ୱିସୋଧିତା।
ଇଦ୍ଧୀପି ମେ ସଚ୍ଛିକତା, ପତ୍ତୋ ମେ ଆସୱକ୍ଖୟୋ।
ଛଳଭିଞ୍ଞା [ଛ ମେଭିଞ୍ଞା (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ସଚ୍ଛିକତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନ’’ନ୍ତି॥
… ଅଞ୍ଞତରା ଥେରୀ …।
୨. ୱିମଲାଥେରୀଗାଥା
‘‘ମତ୍ତା ୱଣ୍ଣେନ ରୂପେନ, ସୋଭଗ୍ଗେନ ୟସେନ ଚ।
ୟୋବ୍ବନେନ ଚୁପତ୍ଥଦ୍ଧା, ଅଞ୍ଞାସମତିମଞ୍ଞିହଂ॥
‘‘ୱିଭୂସେତ୍ୱା ଇମଂ କାୟଂ, ସୁଚିତ୍ତଂ ବାଲଲାପନଂ।
ଅଟ୍ଠାସିଂ ୱେସିଦ୍ୱାରମ୍ହି, ଲୁଦ୍ଦୋ ପାସମିୱୋଡ୍ଡିୟ॥
‘‘ପିଲନ୍ଧନଂ ୱିଦଂସେନ୍ତୀ, ଗୁୟ୍ହଂ ପକାସିକଂ ବହୁଂ।
ଅକାସିଂ ୱିୱିଧଂ ମାୟଂ, ଉଜ୍ଜଗ୍ଘନ୍ତୀ ବହୁଂ ଜନଂ॥
‘‘ସାଜ୍ଜ ପିଣ୍ଡଂ ଚରିତ୍ୱାନ, ମୁଣ୍ଡା ସଙ୍ଘାଟିପାରୁତା।
ନିସିନ୍ନା ରୁକ୍ଖମୂଲମ୍ହି, ଅୱିତକ୍କସ୍ସ ଲାଭିନୀ॥
‘‘ସବ୍ବେ ୟୋଗା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନା, ୟେ ଦିବ୍ବା ୟେ ଚ ମାନୁସା।
ଖେପେତ୍ୱା ଆସୱେ ସବ୍ବେ, ସୀତିଭୂତାମ୍ହି ନିବ୍ବୁତା’’ତି॥
… ୱିମଲା ପୁରାଣଗଣିକା ଥେରୀ…।
୩. ସୀହାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଅୟୋନିସୋ ମନସିକାରା, କାମରାଗେନ ଅଟ୍ଟିତା।
ଅହୋସିଂ ଉଦ୍ଧତା ପୁବ୍ବେ, ଚିତ୍ତେ ଅୱସୱତ୍ତିନୀ॥
‘‘ପରିୟୁଟ୍ଠିତା କ୍ଲେସେହି, ସୁଭସଞ୍ଞାନୁୱତ୍ତିନୀ।
ସମଂ ଚିତ୍ତସ୍ସ ନ ଲଭିଂ, ରାଗଚିତ୍ତୱସାନୁଗା॥
‘‘କିସା ପଣ୍ଡୁ ୱିୱଣ୍ଣା ଚ, ସତ୍ତ ୱସ୍ସାନି ଚାରିହଂ।
ନାହଂ ଦିୱା ୱା ରତ୍ତିଂ ୱା, ସୁଖଂ ୱିନ୍ଦିଂ ସୁଦୁକ୍ଖିତା॥
‘‘ତତୋ ରଜ୍ଜୁଂ ଗହେତ୍ୱାନ, ପାୱିସିଂ ୱନମନ୍ତରଂ।
ୱରଂ ମେ ଇଧ ଉବ୍ବନ୍ଧଂ, ୟଞ୍ଚ ହୀନଂ ପୁନାଚରେ॥
‘‘ଦଳ୍ହପାସଂ [ଦଳ୍ହଂ ପାସଂ (ସୀ॰)] କରିତ୍ୱାନ, ରୁକ୍ଖସାଖାୟ ବନ୍ଧିୟ।
ପକ୍ଖିପିଂ ପାସଂ ଗୀୱାୟଂ, ଅଥ ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚି ମେ’’ତି॥
… ସୀହା ଥେରୀ…।
୪. ସୁନ୍ଦରୀନନ୍ଦାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଆତୁରଂ ଅସୁଚିଂ ପୂତିଂ, ପସ୍ସ ନନ୍ଦେ ସମୁସ୍ସୟଂ।
ଅସୁଭାୟ ଚିତ୍ତଂ ଭାୱେହି, ଏକଗ୍ଗଂ ସୁସମାହିତଂ॥
‘‘ୟଥା ଇଦଂ ତଥା ଏତଂ, ୟଥା ଏତଂ ତଥା ଇଦଂ।
ଦୁଗ୍ଗନ୍ଧଂ ପୂତିକଂ ୱାତି, ବାଲାନଂ ଅଭିନନ୍ଦିତଂ॥
‘‘ଏୱମେତଂ ଅୱେକ୍ଖନ୍ତୀ, ରତ୍ତିନ୍ଦିୱମତନ୍ଦିତା।
ତତୋ ସକାୟ ପଞ୍ଞାୟ, ଅଭିନିବ୍ବିଜ୍ଝ [ଅଭିନିବ୍ବିଜ୍ଜ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ଦକ୍ଖିସଂ॥
‘‘ତସ୍ସା ମେ ଅପ୍ପମତ୍ତାୟ, ୱିଚିନନ୍ତିୟା ୟୋନିସୋ।
ୟଥାଭୂତଂ ଅୟଂ କାୟୋ, ଦିଟ୍ଠୋ ସନ୍ତରବାହିରୋ॥
‘‘ଅଥ ନିବ୍ବିନ୍ଦହଂ କାୟେ, ଅଜ୍ଝତ୍ତଞ୍ଚ ୱିରଜ୍ଜହଂ।
ଅପ୍ପମତ୍ତା ୱିସଂୟୁତ୍ତା, ଉପସନ୍ତାମ୍ହି ନିବ୍ବୁତା’’ତି॥
… ସୁନ୍ଦରୀନନ୍ଦା ଥେରୀ…।
୫. ନନ୍ଦୁତ୍ତରାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଅଗ୍ଗିଂ ଚନ୍ଦଞ୍ଚ ସୂରିୟଞ୍ଚ, ଦେୱତା ଚ ନମସ୍ସିହଂ।
ନଦୀତିତ୍ଥାନି ଗନ୍ତ୍ୱାନ, ଉଦକଂ ଓରୁହାମିହଂ॥
‘‘ବହୂୱତସମାଦାନା , ଅଡ୍ଢଂ ସୀସସ୍ସ ଓଲିଖିଂ।
ଛମାୟ ସେୟ୍ୟଂ କପ୍ପେମି, ରତ୍ତିଂ ଭତ୍ତଂ ନ ଭୁଞ୍ଜହଂ॥
‘‘ୱିଭୂସାମଣ୍ଡନରତା, ନ୍ହାପନୁଚ୍ଛାଦନେହି ଚ।
ଉପକାସିଂ ଇମଂ କାୟଂ, କାମରାଗେନ ଅଟ୍ଟିତା॥
‘‘ତତୋ ସଦ୍ଧଂ ଲଭିତ୍ୱାନ, ପବ୍ବଜିଂ ଅନଗାରିୟଂ।
ଦିସ୍ୱା କାୟଂ ୟଥାଭୂତଂ, କାମରାଗୋ ସମୂହତୋ॥
‘‘ସବ୍ବେ ଭୱା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନା, ଇଚ୍ଛା ଚ ପତ୍ଥନାପି ଚ।
ସବ୍ବୟୋଗୱିସଂୟୁତ୍ତା, ସନ୍ତିଂ ପାପୁଣି ଚେତସୋ’’ତି॥
… ନନ୍ଦୁତ୍ତରା ଥେରୀ…।
୬. ମିତ୍ତାକାଳୀଥେରୀଗାଥା
‘‘ସଦ୍ଧାୟ ପବ୍ବଜିତ୍ୱାନ, ଅଗାରସ୍ମାନଗାରିୟଂ।
ୱିଚରିଂହଂ ତେନ ତେନ, ଲାଭସକ୍କାରଉସ୍ସୁକା॥
‘‘ରିଞ୍ଚିତ୍ୱା ପରମଂ ଅତ୍ଥଂ, ହୀନମତ୍ଥଂ ଅସେୱିହଂ।
କିଲେସାନଂ ୱସଂ ଗନ୍ତ୍ୱା, ସାମଞ୍ଞତ୍ଥଂ ନ ବୁଜ୍ଝିହଂ॥
‘‘ତସ୍ସା ମେ ଅହୁ ସଂୱେଗୋ, ନିସିନ୍ନାୟ ୱିହାରକେ।
ଉମ୍ମଗ୍ଗପଟିପନ୍ନାମ୍ହି, ତଣ୍ହାୟ ୱସମାଗତା॥
‘‘ଅପ୍ପକଂ ଜୀୱିତଂ ମୟ୍ହଂ, ଜରା ବ୍ୟାଧି ଚ ମଦ୍ଦତି।
ପୁରାୟଂ ଭିଜ୍ଜତି [ଜରାୟ ଭିଜ୍ଜତେ (ସୀ॰)] କାୟୋ, ନ ମେ କାଲୋ ପମଜ୍ଜିତୁଂ॥
‘‘ୟଥାଭୂତମୱେକ୍ଖନ୍ତୀ, ଖନ୍ଧାନଂ ଉଦୟବ୍ବୟଂ।
ୱିମୁତ୍ତଚିତ୍ତା ଉଟ୍ଠାସିଂ, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନ’’ନ୍ତି॥
… ମିତ୍ତା କାଳୀ ଥେରୀ…।
୭. ସକୁଲାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଅଗାରସ୍ମିଂ ୱସନ୍ତୀହଂ, ଧମ୍ମଂ ସୁତ୍ୱାନ ଭିକ୍ଖୁନୋ।
ଅଦ୍ଦସଂ ୱିରଜଂ ଧମ୍ମଂ, ନିବ୍ବାନଂ ପଦମଚ୍ଚୁତଂ॥
‘‘ସାହଂ ପୁତ୍ତଂ ଧୀତରଞ୍ଚ, ଧନଧଞ୍ଞଞ୍ଚ ଛଡ୍ଡିୟ।
କେସେ ଛେଦାପୟିତ୍ୱାନ, ପବ୍ବଜିଂ ଅନଗାରିୟଂ॥
‘‘ସିକ୍ଖମାନା ଅହଂ ସନ୍ତୀ, ଭାୱେନ୍ତୀ ମଗ୍ଗମଞ୍ଜସଂ।
ପହାସିଂ ରାଗଦୋସଞ୍ଚ, ତଦେକଟ୍ଠେ ଚ ଆସୱେ॥
‘‘ଭିକ୍ଖୁନୀ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ, ପୁବ୍ବଜାତିମନୁସ୍ସରିଂ।
ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁ ୱିସୋଧିତଂ [ୱିସୋଧିତଂ ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁ (ସୀ॰)] , ୱିମଲଂ ସାଧୁଭାୱିତଂ॥
‘‘ସଙ୍ଖାରେ ପରତୋ ଦିସ୍ୱା, ହେତୁଜାତେ ପଲୋକିତେ [ପଲୋକିନେ (କ॰)] ।
ପହାସିଂ ଆସୱେ ସବ୍ବେ, ସୀତିଭୂତାମ୍ହି ନିବ୍ବୁତା’’ତି॥
… ସକୁଲା ଥେରୀ…।
୮. ସୋଣାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଦସ ପୁତ୍ତେ ୱିଜାୟିତ୍ୱା, ଅସ୍ମିଂ ରୂପସମୁସ୍ସୟେ।
ତତୋହଂ ଦୁବ୍ବଲା ଜିଣ୍ଣା, ଭିକ୍ଖୁନିଂ ଉପସଙ୍କମିଂ॥
‘‘ସା ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଖନ୍ଧାୟତନଧାତୁୟୋ।
ତସ୍ସା ଧମ୍ମଂ ସୁଣିତ୍ୱାନ, କେସେ ଛେତ୍ୱାନ ପବ୍ବଜିଂ॥
‘‘ତସ୍ସା ମେ ସିକ୍ଖମାନାୟ, ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁ ୱିସୋଧିତଂ।
ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଜାନାମି, ୟତ୍ଥ ମେ ୱୁସିତଂ ପୁରେ॥
‘‘ଅନିମିତ୍ତଞ୍ଚ ଭାୱେମି, ଏକଗ୍ଗା ସୁସମାହିତା।
ଅନନ୍ତରାୱିମୋକ୍ଖାସିଂ, ଅନୁପାଦାୟ ନିବ୍ବୁତା॥
‘‘ପଞ୍ଚକ୍ଖନ୍ଧା ପରିଞ୍ଞାତା, ତିଟ୍ଠନ୍ତି ଛିନ୍ନମୂଲକା।
ଧି ତୱତ୍ଥୁ ଜରେ ଜମ୍ମେ, ନତ୍ଥି ଦାନି ପୁନବ୍ଭୱୋ’’ତି॥
… ସୋଣା ଥେରୀ…।
୯. ଭଦ୍ଦାକୁଣ୍ଡଲକେସାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଲୂନକେସୀ ପଙ୍କଧରୀ, ଏକସାଟୀ ପୁରେ ଚରିଂ।
ଅୱଜ୍ଜେ ୱଜ୍ଜମତିନୀ, ୱଜ୍ଜେ ଚାୱଜ୍ଜଦସ୍ସିନୀ॥
‘‘ଦିୱାୱିହାରା ନିକ୍ଖମ୍ମ, ଗିଜ୍ଝକୂଟମ୍ହି ପବ୍ବତେ।
ଅଦ୍ଦସଂ ୱିରଜଂ ବୁଦ୍ଧଂ, ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘପୁରକ୍ଖତଂ॥
‘‘ନିହଚ୍ଚ ଜାଣୁଂ ୱନ୍ଦିତ୍ୱା, ସମ୍ମୁଖା ଅଞ୍ଜଲିଂ ଅକଂ।
‘ଏହି ଭଦ୍ଦେ’ତି ମଂ ଅୱଚ, ସା ମେ ଆସୂପସମ୍ପଦା॥
‘‘ଚିଣ୍ଣା ଅଙ୍ଗା ଚ ମଗଧା, ୱଜ୍ଜୀ କାସୀ ଚ କୋସଲା।
ଅନଣା ପଣ୍ଣାସୱସ୍ସାନି, ରଟ୍ଠପିଣ୍ଡଂ ଅଭୁଞ୍ଜହଂ॥
‘‘ପୁଞ୍ଞଂ ୱତ ପସୱି ବହୁଂ, ସପ୍ପଞ୍ଞୋ ୱତାୟଂ ଉପାସକୋ।
ୟୋ ଭଦ୍ଦାୟ ଚୀୱରଂ ଅଦାସି, ୱିପ୍ପମୁତ୍ତାୟ ସବ୍ବଗନ୍ଥେହୀ’’ତି॥
… ଭଦ୍ଦା କୁଣ୍ଡଲକେସା ଥେରୀ…।
୧୦. ପଟାଚାରାଥେରୀଗାଥା
‘‘ନଙ୍ଗଲେହି କସଂ ଖେତ୍ତଂ, ବୀଜାନି ପୱପଂ ଛମା।
ପୁତ୍ତଦାରାନି ପୋସେନ୍ତା, ଧନଂ ୱିନ୍ଦନ୍ତି ମାଣୱା॥
‘‘କିମହଂ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନା, ସତ୍ଥୁସାସନକାରିକା।
ନିବ୍ବାନଂ ନାଧିଗଚ୍ଛାମି, ଅକୁସୀତା ଅନୁଦ୍ଧତା॥
‘‘ପାଦେ ପକ୍ଖାଲୟିତ୍ୱାନ, ଉଦକେସୁ କରୋମହଂ।
ପାଦୋଦକଞ୍ଚ ଦିସ୍ୱାନ, ଥଲତୋ ନିନ୍ନମାଗତଂ॥
‘‘ତତୋ ଚିତ୍ତଂ ସମାଧେସିଂ, ଅସ୍ସଂ ଭଦ୍ରଂୱଜାନିୟଂ।
ତତୋ ଦୀପଂ ଗହେତ୍ୱାନ, ୱିହାରଂ ପାୱିସିଂ ଅହଂ।
ସେୟ୍ୟଂ ଓଲୋକୟିତ୍ୱାନ, ମଞ୍ଚକମ୍ହି ଉପାୱିସିଂ॥
‘‘ତତୋ ସୂଚିଂ ଗହେତ୍ୱାନ, ୱଟ୍ଟିଂ ଓକସ୍ସୟାମହଂ।
ପଦୀପସ୍ସେୱ ନିବ୍ବାନଂ, ୱିମୋକ୍ଖୋ ଅହୁ ଚେତସୋ’’ତି॥
… ପଟାଚାରା ଥେରୀ…।
୧୧. ତିଂସମତ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘‘ମୁସଲାନି ଗହେତ୍ୱାନ, ଧଞ୍ଞଂ କୋଟ୍ଟେନ୍ତି ମାଣୱା [ମାନୱା (ସୀ॰)] ।
ପୁତ୍ତଦାରାନି ପୋସେନ୍ତା, ଧନଂ ୱିନ୍ଦନ୍ତି ମାଣୱା॥
‘‘‘କରୋଥ ବୁଦ୍ଧସାସନଂ, ୟଂ କତ୍ୱା ନାନୁତପ୍ପତି।
ଖିପ୍ପଂ ପାଦାନି ଧୋୱିତ୍ୱା, ଏକମନ୍ତେ ନିସୀଦଥ।
ଚେତୋସମଥମନୁୟୁତ୍ତା, କରୋଥ ବୁଦ୍ଧସାସନଂ’॥
‘‘ତସ୍ସା ତା [ତଂ (ସୀ॰)] ୱଚନଂ ସୁତ୍ୱା, ପଟାଚାରାୟ ସାସନଂ।
ପାଦେ ପକ୍ଖାଲୟିତ୍ୱାନ, ଏକମନ୍ତଂ ଉପାୱିସୁଂ।
ଚେତୋସମଥମନୁୟୁତ୍ତା, ଅକଂସୁ ବୁଦ୍ଧସାସନଂ॥
‘‘ରତ୍ତିୟା ପୁରିମେ ୟାମେ, ପୁବ୍ବଜାତିମନୁସ୍ସରୁଂ।
ରତ୍ତିୟା ମଜ୍ଝିମେ ୟାମେ, ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁଂ ୱିସୋଧୟୁଂ।
ରତ୍ତିୟା ପଚ୍ଛିମେ ୟାମେ, ତମୋଖନ୍ଧଂ ପଦାଲୟୁଂ॥
‘‘ଉଟ୍ଠାୟ ପାଦେ ୱନ୍ଦିଂସୁ, ‘କତା ତେ ଅନୁସାସନୀ।
ଇନ୍ଦଂୱ ଦେୱା ତିଦସା, ସଙ୍ଗାମେ ଅପରାଜିତଂ।
ପୁରକ୍ଖତ୍ୱା ୱିହସ୍ସାମ [ୱିହରାମ (ସୀ॰), ୱିହରିସ୍ସାମ (ସ୍ୟା॰)] , ତେୱିଜ୍ଜାମ୍ହ ଅନାସୱା’’’ତି॥
ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ତିଂସମତ୍ତା ଥେରୀ ଭିକ୍ଖୁନିୟୋ ପଟାଚାରାୟ ସନ୍ତିକେ ଅଞ୍ଞଂ ବ୍ୟାକରିଂସୂତି।
୧୨. ଚନ୍ଦାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଦୁଗ୍ଗତାହଂ ପୁରେ ଆସିଂ, ୱିଧୱା ଚ ଅପୁତ୍ତିକା।
ୱିନା ମିତ୍ତେହି ଞାତୀହି, ଭତ୍ତଚୋଳସ୍ସ ନାଧିଗଂ॥
‘‘ପତ୍ତଂ ଦଣ୍ଡଞ୍ଚ ଗଣ୍ହିତ୍ୱା, ଭିକ୍ଖମାନା କୁଲା କୁଲଂ।
ସୀତୁଣ୍ହେନ ଚ ଡୟ୍ହନ୍ତୀ, ସତ୍ତ ୱସ୍ସାନି ଚାରିହଂ॥
‘‘ଭିକ୍ଖୁନିଂ ପୁନ ଦିସ୍ୱାନ, ଅନ୍ନପାନସ୍ସ ଲାଭିନିଂ।
ଉପସଙ୍କମ୍ମ ଅୱୋଚଂ [ଅୱୋଚିଂ (କ॰)] , ‘ପବ୍ବଜ୍ଜଂ ଅନଗାରିୟଂ’॥
‘‘ସା ଚ ମଂ ଅନୁକମ୍ପାୟ, ପବ୍ବାଜେସି ପଟାଚାରା।
ତତୋ ମଂ ଓୱଦିତ୍ୱାନ, ପରମତ୍ଥେ ନିୟୋଜୟି॥
‘‘ତସ୍ସାହଂ ୱଚନଂ ସୁତ୍ୱା, ଅକାସିଂ ଅନୁସାସନିଂ।
ଅମୋଘୋ ଅୟ୍ୟାୟୋୱାଦୋ, ତେୱିଜ୍ଜାମ୍ହି ଅନାସୱା’’ତି॥
… ଚନ୍ଦା ଥେରୀ…।
ପଞ୍ଚକନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୬. ଛକ୍କନିପାତୋ
୧. ପଞ୍ଚସତମତ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ୟସ୍ସ ମଗ୍ଗଂ ନ ଜାନାସି, ଆଗତସ୍ସ ଗତସ୍ସ ୱା।
ତଂ କୁତୋ ଚାଗତଂ ସତ୍ତଂ [ସନ୍ତଂ (ସୀ॰), ପୁତ୍ତଂ (ସ୍ୟା॰)] , ‘ମମ ପୁତ୍ତୋ’ତି ରୋଦସି॥
‘‘ମଗ୍ଗଞ୍ଚ ଖୋସ୍ସ [ଖୋ’ଥ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ଜାନାସି, ଆଗତସ୍ସ ଗତସ୍ସ ୱା।
ନ ନଂ ସମନୁସୋଚେସି, ଏୱଂଧମ୍ମା ହି ପାଣିନୋ॥
‘‘ଅୟାଚିତୋ ତତାଗଚ୍ଛି, ନାନୁଞ୍ଞାତୋ [ଅନନୁଞ୍ଞାତୋ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ଇତୋ ଗତୋ।
କୁତୋଚି ନୂନ ଆଗନ୍ତ୍ୱା, ୱସିତ୍ୱା କତିପାହକଂ।
ଇତୋପି ଅଞ୍ଞେନ ଗତୋ, ତତୋପଞ୍ଞେନ ଗଚ୍ଛତି॥
‘‘ପେତୋ ମନୁସ୍ସରୂପେନ, ସଂସରନ୍ତୋ ଗମିସ୍ସତି।
ୟଥାଗତୋ ତଥା ଗତୋ, କା ତତ୍ଥ ପରିଦେୱନା’’॥
‘‘ଅବ୍ବହୀ [ଅବ୍ବୁୟ୍ହଂ (ସ୍ୟା॰)] ୱତ ମେ ସଲ୍ଲଂ, ଦୁଦ୍ଦସଂ ହଦୟସ୍ସିତଂ।
ୟା ମେ ସୋକପରେତାୟ, ପୁତ୍ତସୋକଂ ବ୍ୟପାନୁଦି॥
‘‘ସାଜ୍ଜ ଅବ୍ବୂଳ୍ହସଲ୍ଲାହଂ, ନିଚ୍ଛାତା ପରିନିବ୍ବୁତା।
ବୁଦ୍ଧଂ ଧମ୍ମଞ୍ଚ ସଙ୍ଘଞ୍ଚ, ଉପେମି ସରଣଂ ମୁନିଂ’’॥
ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ପଞ୍ଚସତମତ୍ତା ଥେରୀ ଭିକ୍ଖୁନିୟୋ…ପେ॰…।
୨. ୱାସେଟ୍ଠୀଥେରୀଗାଥା
‘‘ପୁତ୍ତସୋକେନହଂ ଅଟ୍ଟା, ଖିତ୍ତଚିତ୍ତା ୱିସଞ୍ଞିନୀ।
ନଗ୍ଗା ପକିଣ୍ଣକେସୀ ଚ, ତେନ ତେନ ୱିଚାରିହଂ॥
‘‘ୱୀଥି [ୱସିଂ (ସୀ॰)] ସଙ୍କାରକୂଟେସୁ, ସୁସାନେ ରଥିୟାସୁ ଚ।
ଅଚରିଂ ତୀଣି ୱସ୍ସାନି, ଖୁପ୍ପିପାସାସମପ୍ପିତା॥
‘‘ଅଥଦ୍ଦସାସିଂ ସୁଗତଂ, ନଗରଂ ମିଥିଲଂ ପତି [ଗତଂ (କ॰)] ।
ଅଦନ୍ତାନଂ ଦମେତାରଂ, ସମ୍ବୁଦ୍ଧମକୁତୋଭୟଂ॥
‘‘ସଚିତ୍ତଂ ପଟିଲଦ୍ଧାନ, ୱନ୍ଦିତ୍ୱାନ ଉପାୱିସିଂ।
ସୋ ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଅନୁକମ୍ପାୟ ଗୋତମୋ॥
‘‘ତସ୍ସ ଧମ୍ମଂ ସୁଣିତ୍ୱାନ, ପବ୍ବଜିଂ ଅନଗାରିୟଂ।
ୟୁଞ୍ଜନ୍ତୀ ସତ୍ଥୁୱଚନେ, ସଚ୍ଛାକାସିଂ ପଦଂ ସିୱଂ॥
‘‘ସବ୍ବେ ସୋକା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନା, ପହୀନା ଏତଦନ୍ତିକା।
ପରିଞ୍ଞାତା ହି ମେ ୱତ୍ଥୂ, ୟତୋ ସୋକାନ ସମ୍ଭୱୋ’’ତି॥
… ୱାସେଟ୍ଠୀ ଥେରୀ…।
୩. ଖେମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଦହରା ତ୍ୱଂ ରୂପୱତୀ, ଅହମ୍ପି ଦହରୋ ୟୁୱା।
ପଞ୍ଚଙ୍ଗିକେନ ତୁରିୟେନ [ତୂରେନ (କ॰)] , ଏହି ଖେମେ ରମାମସେ’’॥
‘‘ଇମିନା ପୂତିକାୟେନ, ଆତୁରେନ ପଭଙ୍ଗୁନା।
ଅଟ୍ଟିୟାମି ହରାୟାମି, କାମତଣ୍ହା ସମୂହତା॥
‘‘ସତ୍ତିସୂଲୂପମା କାମା, ଖନ୍ଧାସଂ ଅଧିକୁଟ୍ଟନା।
ୟଂ ‘ତ୍ୱଂ କାମରତିଂ’ ବ୍ରୂସି, ‘ଅରତୀ’ ଦାନି ସା ମମ॥
‘‘ସବ୍ବତ୍ଥ ୱିହତା ନନ୍ଦୀ, ତମୋଖନ୍ଧୋ ପଦାଲିତୋ।
ଏୱଂ ଜାନାହି ପାପିମ, ନିହତୋ ତ୍ୱମସି ଅନ୍ତକ॥
‘‘ନକ୍ଖତ୍ତାନି ନମସ୍ସନ୍ତା, ଅଗ୍ଗିଂ ପରିଚରଂ ୱନେ।
ୟଥାଭୁଚ୍ଚମଜାନନ୍ତା, ବାଲା ସୁଦ୍ଧିମମଞ୍ଞଥ॥
‘‘ଅହଞ୍ଚ ଖୋ ନମସ୍ସନ୍ତୀ, ସମ୍ବୁଦ୍ଧଂ ପୁରିସୁତ୍ତମଂ।
ପମୁତ୍ତା [ପରିମୁତ୍ତା (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ସବ୍ବଦୁକ୍ଖେହି, ସତ୍ଥୁସାସନକାରିକା’’ତି॥
… ଖେମା ଥେରୀ…।
୪. ସୁଜାତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଅଲଙ୍କତା ସୁୱସନା, ମାଲିନୀ ଚନ୍ଦନୋକ୍ଖିତା।
ସବ୍ବାଭରଣସଞ୍ଛନ୍ନା, ଦାସୀଗଣପୁରକ୍ଖତା॥
‘‘ଅନ୍ନଂ ପାନଞ୍ଚ ଆଦାୟ, ଖଜ୍ଜଂ ଭୋଜ୍ଜଂ ଅନପ୍ପକଂ।
ଗେହତୋ ନିକ୍ଖମିତ୍ୱାନ, ଉୟ୍ୟାନମଭିହାରୟିଂ॥
‘‘ତତ୍ଥ ରମିତ୍ୱା କୀଳିତ୍ୱା, ଆଗଚ୍ଛନ୍ତୀ ସକଂ ଘରଂ।
ୱିହାରଂ ଦଟ୍ଠୁଂ ପାୱିସିଂ, ସାକେତେ ଅଞ୍ଜନଂ ୱନଂ॥
‘‘ଦିସ୍ୱାନ ଲୋକପଜ୍ଜୋତଂ, ୱନ୍ଦିତ୍ୱାନ ଉପାୱିସିଂ।
ସୋ ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଅନୁକମ୍ପାୟ ଚକ୍ଖୁମା॥
‘‘ସୁତ୍ୱା ଚ ଖୋ ମହେସିସ୍ସ, ସଚ୍ଚଂ ସମ୍ପଟିୱିଜ୍ଝହଂ।
ତତ୍ଥେୱ ୱିରଜଂ ଧମ୍ମଂ, ଫୁସୟିଂ ଅମତଂ ପଦଂ॥
‘‘ତତୋ ୱିଞ୍ଞାତସଦ୍ଧମ୍ମା, ପବ୍ବଜିଂ ଅନଗାରିୟଂ।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅନୁପ୍ପତ୍ତା, ଅମୋଘଂ ବୁଦ୍ଧସାସନ’’ନ୍ତି॥
… ସୁଜାତା ଥେରୀ…।
୫. ଅନୋପମାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଉଚ୍ଚେ କୁଲେ ଅହଂ ଜାତା, ବହୁୱିତ୍ତେ ମହଦ୍ଧନେ।
ୱଣ୍ଣରୂପେନ ସମ୍ପନ୍ନା, ଧୀତା ମଜ୍ଝସ୍ସ [ମେଘସ୍ସ (ସୀ॰), ମେଘିସ୍ସ (ସ୍ୟା॰)] ଅତ୍ରଜା॥
‘‘ପତ୍ଥିତା ରାଜପୁତ୍ତେହି, ସେଟ୍ଠିପୁତ୍ତେହି ଗିଜ୍ଝିତା [ସେଟ୍ଠିପୁତ୍ତେହି ଭିଜ୍ଝିତା (ସୀ॰)] ।
ପିତୁ ମେ ପେସୟୀ ଦୂତଂ, ଦେଥ ମୟ୍ହଂ ଅନୋପମଂ॥
‘‘ୟତ୍ତକଂ ତୁଲିତା ଏସା, ତୁୟ୍ହଂ ଧୀତା ଅନୋପମା।
ତତୋ ଅଟ୍ଠଗୁଣଂ ଦସ୍ସଂ, ହିରଞ୍ଞଂ ରତନାନି ଚ॥
‘‘ସାହଂ ଦିସ୍ୱାନ ସମ୍ବୁଦ୍ଧଂ, ଲୋକଜେଟ୍ଠଂ ଅନୁତ୍ତରଂ।
ତସ୍ସ ପାଦାନି ୱନ୍ଦିତ୍ୱା, ଏକମନ୍ତଂ ଉପାୱିସିଂ॥
‘‘ସୋ ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଅନୁକମ୍ପାୟ ଗୋତମୋ।
ନିସିନ୍ନା ଆସନେ ତସ୍ମିଂ, ଫୁସୟିଂ ତତିୟଂ ଫଲଂ॥
‘‘ତତୋ କେସାନି ଛେତ୍ୱାନ, ପବ୍ବଜିଂ ଅନଗାରିୟଂ।
ଅଜ୍ଜ ମେ ସତ୍ତମୀ ରତ୍ତି, ୟତୋ ତଣ୍ହା ୱିସୋସିତା’’ତି॥
… ଅନୋପମା ଥେରୀ…।
୬. ମହାପଜାପତିଗୋତମୀଥେରୀଗାଥା
‘‘ବୁଦ୍ଧ ୱୀର ନମୋ ତ୍ୟତ୍ଥୁ, ସବ୍ବସତ୍ତାନମୁତ୍ତମ।
ୟୋ ମଂ ଦୁକ୍ଖା ପମୋଚେସି, ଅଞ୍ଞଞ୍ଚ ବହୁକଂ ଜନଂ॥
‘‘ସବ୍ବଦୁକ୍ଖଂ ପରିଞ୍ଞାତଂ, ହେତୁତଣ୍ହା ୱିସୋସିତା।
ଭାୱିତୋ ଅଟ୍ଠଙ୍ଗିକୋ [ଅରିୟଟ୍ଠଙ୍ଗିକୋ (ସୀ॰ କ॰), ଭାୱିତଟ୍ଠଙ୍ଗିକୋ (ସ୍ୟା॰)] ମଗ୍ଗୋ, ନିରୋଧୋ ଫୁସିତୋ ମୟା॥
‘‘ମାତା ପୁତ୍ତୋ ପିତା ଭାତା, ଅୟ୍ୟକା ଚ ପୁରେ ଅହୁଂ।
ୟଥାଭୁଚ୍ଚମଜାନନ୍ତୀ, ସଂସରିଂହଂ ଅନିବ୍ବିସଂ॥
‘‘ଦିଟ୍ଠୋ ହି ମେ ସୋ ଭଗୱା, ଅନ୍ତିମୋୟଂ ସମୁସ୍ସୟୋ।
ୱିକ୍ଖୀଣୋ ଜାତିସଂସାରୋ, ନତ୍ଥି ଦାନି ପୁନବ୍ଭୱୋ॥
‘‘ଆରଦ୍ଧୱୀରିୟେ ପହିତତ୍ତେ, ନିଚ୍ଚଂ ଦଳ୍ହପରକ୍କମେ।
ସମଗ୍ଗେ ସାୱକେ ପସ୍ସେ, ଏସା ବୁଦ୍ଧାନ ୱନ୍ଦନା॥
‘‘ବହୂନଂ [ବହୁନ୍ନଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ୱତ ଅତ୍ଥାୟ, ମାୟା ଜନୟି ଗୋତମଂ।
ବ୍ୟାଧିମରଣତୁନ୍ନାନଂ, ଦୁକ୍ଖକ୍ଖନ୍ଧଂ ବ୍ୟପାନୁଦୀ’’ତି॥
… ମହାପଜାପତିଗୋତମୀ ଥେରୀ…।
୭. ଗୁତ୍ତାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଗୁତ୍ତେ ୟଦତ୍ଥଂ ପବ୍ବଜ୍ଜା, ହିତ୍ୱା ପୁତ୍ତଂ ୱସୁଂ ପିୟଂ।
ତମେୱ ଅନୁବ୍ରୂହେହି, ମା ଚିତ୍ତସ୍ସ ୱସଂ ଗମି॥
‘‘ଚିତ୍ତେନ ୱଞ୍ଚିତା ସତ୍ତା, ମାରସ୍ସ ୱିସୟେ ରତା।
ଅନେକଜାତିସଂସାରଂ, ସନ୍ଧାୱନ୍ତି ଅୱିଦ୍ଦସୂ॥
‘‘କାମଚ୍ଛନ୍ଦଞ୍ଚ ବ୍ୟାପାଦଂ, ସକ୍କାୟଦିଟ୍ଠିମେୱ ଚ।
ସୀଲବ୍ବତପରାମାସଂ, ୱିଚିକିଚ୍ଛଞ୍ଚ ପଞ୍ଚମଂ॥
‘‘ସଂୟୋଜନାନି ଏତାନି, ପଜହିତ୍ୱାନ ଭିକ୍ଖୁନୀ।
ଓରମ୍ଭାଗମନୀୟାନି, ନୟିଦଂ ପୁନରେହିସି॥
‘‘ରାଗଂ ମାନଂ ଅୱିଜ୍ଜଞ୍ଚ, ଉଦ୍ଧଚ୍ଚଞ୍ଚ ୱିୱଜ୍ଜିୟ।
ସଂୟୋଜନାନି ଛେତ୍ୱାନ, ଦୁକ୍ଖସ୍ସନ୍ତଂ କରିସ୍ସସି॥
‘‘ଖେପେତ୍ୱା ଜାତିସଂସାରଂ, ପରିଞ୍ଞାୟ ପୁନବ୍ଭୱଂ।
ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ନିଚ୍ଛାତା, ଉପସନ୍ତା ଚରିସ୍ସତୀ’’ତି॥
… ଗୁତ୍ତା ଥେରୀ…।
୮. ୱିଜୟାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଚତୁକ୍ଖତ୍ତୁଂ ପଞ୍ଚକ୍ଖତ୍ତୁଂ, ୱିହାରା ଉପନିକ୍ଖମିଂ।
ଅଲଦ୍ଧା ଚେତସୋ ସନ୍ତିଂ, ଚିତ୍ତେ ଅୱସୱତ୍ତିନୀ॥
‘‘ଭିକ୍ଖୁନିଂ ଉପସଙ୍କମ୍ମ, ସକ୍କଚ୍ଚଂ ପରିପୁଚ୍ଛହଂ।
ସା ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଧାତୁଆୟତନାନି ଚ॥
‘‘ଚତ୍ତାରି ଅରିୟସଚ୍ଚାନି, ଇନ୍ଦ୍ରିୟାନି ବଲାନି ଚ।
ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗଟ୍ଠଙ୍ଗିକଂ ମଗ୍ଗଂ, ଉତ୍ତମତ୍ଥସ୍ସ ପତ୍ତିୟା॥
‘‘ତସ୍ସାହଂ ୱଚନଂ ସୁତ୍ୱା, କରୋନ୍ତୀ ଅନୁସାସନିଂ।
ରତ୍ତିୟା ପୁରିମେ ୟାମେ, ପୁବ୍ବଜାତିମନୁସ୍ସରିଂ॥
‘‘ରତ୍ତିୟା ମଜ୍ଝିମେ ୟାମେ, ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁଂ ୱିସୋଧୟିଂ।
ରତ୍ତିୟା ପଚ୍ଛିମେ ୟାମେ, ତମୋଖନ୍ଧଂ ପଦାଲୟିଂ॥
‘‘ପୀତିସୁଖେନ ଚ କାୟଂ, ଫରିତ୍ୱା ୱିହରିଂ ତଦା।
ସତ୍ତମିୟା ପାଦେ ପସାରେସିଂ, ତମୋଖନ୍ଧଂ ପଦାଲିୟା’’ତି॥
… ୱିଜୟା ଥେରୀ…।
ଛକ୍କନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୭. ସତ୍ତକନିପାତୋ
୧. ଉତ୍ତରାଥେରୀଗାଥା
‘‘‘ମୁସଲାନି ଗହେତ୍ୱାନ, ଧଞ୍ଞଂ କୋଟ୍ଟେନ୍ତି ମାଣୱା।
ପୁତ୍ତଦାରାନି ପୋସେନ୍ତା, ଧନଂ ୱିନ୍ଦନ୍ତି ମାଣୱା॥
‘‘‘ଘଟେଥ ବୁଦ୍ଧସାସନେ, ୟଂ କତ୍ୱା ନାନୁତପ୍ପତି।
ଖିପ୍ପଂ ପାଦାନି ଧୋୱିତ୍ୱା, ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦଥ॥
‘‘‘ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେତ୍ୱାନ, ଏକଗ୍ଗଂ ସୁସମାହିତଂ।
ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖଥ ସଙ୍ଖାରେ, ପରତୋ ନୋ ଚ ଅତ୍ତତୋ’॥
‘‘ତସ୍ସାହଂ ୱଚନଂ ସୁତ୍ୱା, ପଟାଚାରାନୁସାସନିଂ।
ପାଦେ ପକ୍ଖାଲୟିତ୍ୱାନ, ଏକମନ୍ତେ ଉପାୱିସିଂ॥
‘‘ରତ୍ତିୟା ପୁରିମେ ୟାମେ, ପୁବ୍ବଜାତିମନୁସ୍ସରିଂ।
ରତ୍ତିୟା ମଜ୍ଝିମେ ୟାମେ, ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁଂ ୱିସୋଧୟିଂ॥
‘‘ରତ୍ତିୟା ପଚ୍ଛିମେ ୟାମେ, ତମୋକ୍ଖନ୍ଧଂ ପଦାଲୟିଂ।
ତେୱିଜ୍ଜା ଅଥ ୱୁଟ୍ଠାସିଂ, କତା ତେ ଅନୁସାସନୀ॥
‘‘ସକ୍କଂୱ ଦେୱା ତିଦସା, ସଙ୍ଗାମେ ଅପରାଜିତଂ।
ପୁରକ୍ଖତ୍ୱା ୱିହସ୍ସାମି, ତେୱିଜ୍ଜାମ୍ହି ଅନାସୱା’’॥
… ଉତ୍ତରା ଥେରୀ…।
୨. ଚାଲାଥେରୀଗାଥା
‘‘ସତିଂ ଉପଟ୍ଠପେତ୍ୱାନ, ଭିକ୍ଖୁନୀ ଭାୱିତିନ୍ଦ୍ରିୟା।
ପଟିୱିଜ୍ଝି ପଦଂ ସନ୍ତଂ, ସଙ୍ଖାରୂପସମଂ ସୁଖଂ’’॥
‘‘କଂ ନୁ ଉଦ୍ଦିସ୍ସ ମୁଣ୍ଡାସି, ସମଣୀ ୱିୟ ଦିସ୍ସସି।
ନ ଚ ରୋଚେସି ପାସଣ୍ଡେ, କିମିଦଂ ଚରସି ମୋମୁହା’’॥
‘‘ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା ପାସଣ୍ଡା, ଦିଟ୍ଠିୟୋ ଉପନିସ୍ସିତା।
ନ ତେ ଧମ୍ମଂ ୱିଜାନନ୍ତି, ନ ତେ ଧମ୍ମସ୍ସ କୋୱିଦା॥
‘‘ଅତ୍ଥି ସକ୍ୟକୁଲେ ଜାତୋ, ବୁଦ୍ଧୋ ଅପ୍ପଟିପୁଗ୍ଗଲୋ।
ସୋ ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଦିଟ୍ଠୀନଂ ସମତିକ୍କମଂ॥
‘‘ଦୁକ୍ଖଂ ଦୁକ୍ଖସମୁପ୍ପାଦଂ, ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ଅତିକ୍କମଂ।
ଅରିୟଂ ଚଟ୍ଠଙ୍ଗିକଂ ମଗ୍ଗଂ, ଦୁକ୍ଖୂପସମଗାମିନଂ॥
‘‘ତସ୍ସାହଂ ୱଚନଂ ସୁତ୍ୱା, ୱିହରିଂ ସାସନେ ରତା।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅନୁପ୍ପତ୍ତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ॥
‘‘ସବ୍ବତ୍ଥ ୱିହତା ନନ୍ଦୀ, ତମୋଖନ୍ଧୋ ପଦାଲିତୋ।
ଏୱଂ ଜାନାହି ପାପିମ, ନିହତୋ ତ୍ୱମସି ଅନ୍ତକ’’॥
… ଚାଲା ଥେରୀ…।
୩. ଉପଚାଲାଥେରୀଗାଥା
‘‘ସତିମତୀ ଚକ୍ଖୁମତୀ, ଭିକ୍ଖୁନୀ ଭାୱିତିନ୍ଦ୍ରିୟା।
ପଟିୱିଜ୍ଝିଂ ପଦଂ ସନ୍ତଂ, ଅକାପୁରିସସେୱିତଂ’’॥
‘‘କିଂ ନୁ ଜାତିଂ ନ ରୋଚେସି, ଜାତୋ କାମାନି ଭୁଞ୍ଜତି।
ଭୁଞ୍ଜାହି କାମରତିୟୋ, ମାହୁ ପଚ୍ଛାନୁତାପିନୀ’’॥
‘‘ଜାତସ୍ସ ମରଣଂ ହୋତି, ହତ୍ଥପାଦାନ ଛେଦନଂ।
ୱଧବନ୍ଧପରିକ୍ଲେସଂ, ଜାତୋ ଦୁକ୍ଖଂ ନିଗଚ୍ଛତି॥
‘‘ଅତ୍ଥି ସକ୍ୟକୁଲେ ଜାତୋ, ସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ଅପରାଜିତୋ।
ସୋ ମେ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ଜାତିୟା ସମତିକ୍କମଂ॥
‘‘ଦୁକ୍ଖଂ ଦୁକ୍ଖସମୁପ୍ପାଦଂ, ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ଅତିକ୍କମଂ।
ଅରିୟଂ ଚଟ୍ଠଙ୍ଗିକଂ ମଗ୍ଗଂ, ଦୁକ୍ଖୂପସମଗାମିନଂ॥
‘‘ତସ୍ସାହଂ ୱଚନଂ ସୁତ୍ୱା, ୱିହରିଂ ସାସନେ ରତା।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅନୁପ୍ପତ୍ତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ॥
‘‘ସବ୍ବତ୍ଥ ୱିହତା ନନ୍ଦୀ, ତମୋଖନ୍ଧୋ ପଦାଲିତୋ।
ଏୱଂ ଜାନାହି ପାପିମ, ନିହତୋ ତ୍ୱମସି ଅନ୍ତକ’’॥
… ଉପଚାଲା ଥେରୀ…।
ସତ୍ତକନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୮. ଅଟ୍ଠକନିପାତୋ
୧. ସୀସୂପଚାଲାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଭିକ୍ଖୁନୀ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନା, ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ସୁସଂୱୁତା।
ଅଧିଗଚ୍ଛେ ପଦଂ ସନ୍ତଂ, ଅସେଚନକମୋଜୱଂ’’॥
‘‘ତାୱତିଂସା ଚ ୟାମା ଚ, ତୁସିତା ଚାପି ଦେୱତା।
ନିମ୍ମାନରତିନୋ ଦେୱା, ୟେ ଦେୱା ୱସୱତ୍ତିନୋ।
ତତ୍ଥ ଚିତ୍ତଂ ପଣୀଧେହି, ୟତ୍ଥ ତେ ୱୁସିତଂ ପୁରେ’’॥
‘‘ତାୱତିଂସା ଚ ୟାମା ଚ, ତୁସିତା ଚାପି ଦେୱତା।
ନିମ୍ମାନରତିନୋ ଦେୱା, ୟେ ଦେୱା ୱସୱତ୍ତିନୋ॥
‘‘କାଲଂ କାଲଂ ଭୱାଭୱଂ, ସକ୍କାୟସ୍ମିଂ ପୁରକ୍ଖତା।
ଅୱୀତିୱତ୍ତା ସକ୍କାୟଂ, ଜାତିମରଣସାରିନୋ॥
‘‘ସବ୍ବୋ ଆଦୀପିତୋ ଲୋକୋ, ସବ୍ବୋ ଲୋକୋ ପଦୀପିତୋ।
ସବ୍ବୋ ପଜ୍ଜଲିତୋ ଲୋକୋ, ସବ୍ବୋ ଲୋକୋ ପକମ୍ପିତୋ॥
‘‘ଅକମ୍ପିୟଂ ଅତୁଲିୟଂ, ଅପୁଥୁଜ୍ଜନସେୱିତଂ।
ବୁଦ୍ଧୋ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ତତ୍ଥ ମେ ନିରତୋ ମନୋ॥
‘‘ତସ୍ସାହଂ ୱଚନଂ ସୁତ୍ୱା, ୱିହରିଂ ସାସନେ ରତା।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅନୁପ୍ପତ୍ତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ॥
‘‘ସବ୍ବତ୍ଥ ୱିହତା ନନ୍ଦୀ, ତମୋଖନ୍ଧୋ ପଦାଲିତୋ।
ଏୱଂ ଜାନାହି ପାପିମ, ନିହତୋ ତ୍ୱମସି ଅନ୍ତକ’’॥
… ସୀସୂପଚାଲା ଥେରୀ…।
ଅଟ୍ଠକନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୯. ନୱକନିପାତୋ
୧. ୱଡ୍ଢମାତୁଥେରୀଗାଥା
‘‘ମା ସୁ ତେ ୱଡ୍ଢ ଲୋକମ୍ହି, ୱନଥୋ ଆହୁ କୁଦାଚନଂ।
ମା ପୁତ୍ତକ ପୁନପ୍ପୁନଂ, ଅହୁ ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଭାଗିମା॥
‘‘ସୁଖଞ୍ହି ୱଡ୍ଢ ମୁନୟୋ, ଅନେଜା ଛିନ୍ନସଂସୟା।
ସୀତିଭୂତା ଦମପ୍ପତ୍ତା, ୱିହରନ୍ତି ଅନାସୱା॥
‘‘ତେହାନୁଚିଣ୍ଣଂ ଇସୀଭି, ମଗ୍ଗଂ ଦସ୍ସନପତ୍ତିୟା।
ଦୁକ୍ଖସ୍ସନ୍ତକିରିୟାୟ, ତ୍ୱଂ ୱଡ୍ଢ ଅନୁବ୍ରୂହୟ’’॥
‘‘ୱିସାରଦାୱ ଭଣସି, ଏତମତ୍ଥଂ ଜନେତ୍ତି ମେ।
ମଞ୍ଞାମି ନୂନ ମାମିକେ, ୱନଥୋ ତେ ନ ୱିଜ୍ଜତି’’॥
‘‘ୟେ କେଚି ୱଡ୍ଢ ସଙ୍ଖାରା, ହୀନା ଉକ୍କଟ୍ଠମଜ୍ଝିମା।
ଅଣୂପି ଅଣୁମତ୍ତୋପି, ୱନଥୋ ମେ ନ ୱିଜ୍ଜତି॥
‘‘ସବ୍ବେ ମେ ଆସୱା ଖୀଣା, ଅପ୍ପମତ୍ତସ୍ସ ଝାୟତୋ।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅନୁପ୍ପତ୍ତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ’’॥
‘‘ଉଳାରଂ ୱତ ମେ ମାତା, ପତୋଦଂ ସମୱସ୍ସରି।
ପରମତ୍ଥସଞ୍ହିତା ଗାଥା, ୟଥାପି ଅନୁକମ୍ପିକା॥
‘‘ତସ୍ସାହଂ ୱଚନଂ ସୁତ୍ୱା, ଅନୁସିଟ୍ଠିଂ ଜନେତ୍ତିୟା।
ଧମ୍ମସଂୱେଗମାପାଦିଂ, ୟୋଗକ୍ଖେମସ୍ସ ପତ୍ତିୟା॥
‘‘ସୋହଂ ପଧାନପହିତତ୍ତୋ, ରତ୍ତିନ୍ଦିୱମତନ୍ଦିତୋ।
ମାତରା ଚୋଦିତୋ ସନ୍ତୋ, ଅଫୁସିଂ ସନ୍ତିମୁତ୍ତମଂ’’॥
… ୱଡ୍ଢମାତା ଥେରୀ…।
ନୱକନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୧୦. ଏକାଦସନିପାତୋ
୧. କିସାଗୋତମୀଥେରୀଗାଥା
‘‘କଲ୍ୟାଣମିତ୍ତତା ମୁନିନା, ଲୋକଂ ଆଦିସ୍ସ ୱଣ୍ଣିତା।
କଲ୍ୟାଣମିତ୍ତେ ଭଜମାନୋ, ଅପି ବାଲୋ ପଣ୍ଡିତୋ ଅସ୍ସ॥
‘‘ଭଜିତବ୍ବା ସପ୍ପୁରିସା, ପଞ୍ଞା ତଥା ୱଡ୍ଢତି ଭଜନ୍ତାନଂ।
ଭଜମାନୋ ସପ୍ପୁରିସେ, ସବ୍ବେହିପି ଦୁକ୍ଖେହି ପମୁଚ୍ଚେୟ୍ୟ॥
‘‘ଦୁକ୍ଖଞ୍ଚ ୱିଜାନେୟ୍ୟ, ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ସମୁଦୟଂ ନିରୋଧଂ।
ଅଟ୍ଠଙ୍ଗିକଞ୍ଚ ମଗ୍ଗଂ, ଚତ୍ତାରିପି ଅରିୟସଚ୍ଚାନି॥
‘‘ଦୁକ୍ଖୋ ଇତ୍ଥିଭାୱୋ, ଅକ୍ଖାତୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥିନା।
ସପତ୍ତିକମ୍ପି ହି ଦୁକ୍ଖଂ, ଅପ୍ପେକଚ୍ଚା ସକିଂ ୱିଜାତାୟୋ॥
‘‘ଗଲକେ ଅପି କନ୍ତନ୍ତି, ସୁଖୁମାଲିନିୟୋ ୱିସାନି ଖାଦନ୍ତି।
ଜନମାରକମଜ୍ଝଗତା, ଉଭୋପି ବ୍ୟସନାନି ଅନୁଭୋନ୍ତି॥
‘‘ଉପୱିଜଞ୍ଞା ଗଚ୍ଛନ୍ତୀ, ଅଦ୍ଦସାହଂ ପତିଂ ମତଂ।
ପନ୍ଥମ୍ହି ୱିଜାୟିତ୍ୱାନ, ଅପ୍ପତ୍ତାୱ ସକଂ ଘରଂ॥
‘‘ଦ୍ୱେ ପୁତ୍ତା କାଲକତା, ପତୀ ଚ ପନ୍ଥେ ମତୋ କପଣିକାୟ।
ମାତା ପିତା ଚ ଭାତା, ଡୟ୍ହନ୍ତି ଚ ଏକଚିତକାୟଂ॥
‘‘ଖୀଣକୁଲୀନେ କପଣେ, ଅନୁଭୂତଂ ତେ ଦୁଖଂ ଅପରିମାଣଂ।
ଅସ୍ସୂ ଚ ତେ ପୱତ୍ତଂ, ବହୂନି ଚ ଜାତିସହସ୍ସାନି॥
‘‘ୱସିତା ସୁସାନମଜ୍ଝେ, ଅଥୋପି ଖାଦିତାନି ପୁତ୍ତମଂସାନି।
ହତକୁଲିକା ସବ୍ବଗରହିତା, ମତପତିକା ଅମତମଧିଗଚ୍ଛିଂ॥
‘‘ଭାୱିତୋ ମେ ମଗ୍ଗୋ, ଅରିୟୋ ଅଟ୍ଠଙ୍ଗିକୋ ଅମତଗାମୀ।
ନିବ୍ବାନଂ ସଚ୍ଛିକତଂ, ଧମ୍ମାଦାସଂ ଅୱେକ୍ଖିଂହଂ [ଅପେକ୍ଖିହଂ (ସୀ॰)] ॥
‘‘ଅହମମ୍ହି କନ୍ତସଲ୍ଲା, ଓହିତଭାରା କତଞ୍ହି କରଣୀୟଂ।
କିସା ଗୋତମୀ ଥେରୀ, ୱିମୁତ୍ତଚିତ୍ତା ଇମଂ ଭଣୀ’’ତି॥
… କିସା ଗୋତମୀ ଥେରୀ…।
ଏକାଦସନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୧୧. ଦ୍ୱାଦସକନିପାତୋ
୧. ଉପ୍ପଲୱଣ୍ଣାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଉଭୋ ମାତା ଚ ଧୀତା ଚ, ମୟଂ ଆସୁଂ [ଆଭୁଂ (ସୀ॰)] ସପତ୍ତିୟୋ।
ତସ୍ସା ମେ ଅହୁ ସଂୱେଗୋ, ଅବ୍ଭୁତୋ ଲୋମହଂସନୋ॥
‘‘ଧିରତ୍ଥୁ କାମା ଅସୁଚୀ, ଦୁଗ୍ଗନ୍ଧା ବହୁକଣ୍ଟକା।
ୟତ୍ଥ ମାତା ଚ ଧୀତା ଚ, ସଭରିୟା ମୟଂ ଅହୁଂ॥
‘‘କାମେସ୍ୱାଦୀନୱଂ ଦିସ୍ୱା, ନେକ୍ଖମ୍ମଂ ଦଟ୍ଠୁ ଖେମତୋ।
ସା ପବ୍ବଜ୍ଜିଂ ରାଜଗହେ, ଅଗାରସ୍ମାନଗାରିୟଂ॥
‘‘ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଜାନାମି, ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁଂ ୱିସୋଧିତଂ।
ଚେତୋପରିଚ୍ଚଞାଣଞ୍ଚ, ସୋତଧାତୁ ୱିସୋଧିତା॥
‘‘ଇଦ୍ଧୀପି ମେ ସଚ୍ଛିକତା, ପତ୍ତୋ ମେ ଆସୱକ୍ଖୟୋ।
ଛଳଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ॥
‘‘ଇଦ୍ଧିୟା ଅଭିନିମ୍ମିତ୍ୱା, ଚତୁରସ୍ସଂ ରଥଂ ଅହଂ।
ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ପାଦେ ୱନ୍ଦିତ୍ୱା, ଲୋକନାଥସ୍ସ ତାଦିନୋ’’ [ସିରୀମତୋ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ॥
‘‘ସୁପୁପ୍ଫିତଗ୍ଗଂ ଉପଗମ୍ମ ପାଦପଂ, ଏକା ତୁୱଂ ତିଟ୍ଠସି ସାଲମୂଲେ [ରୁକ୍ଖମୂଲେ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ।
ନ ଚାପି ତେ ଦୁତିୟୋ ଅତ୍ଥି କୋଚି, ନ ତ୍ୱଂ ବାଲେ ଭାୟସି ଧୁତ୍ତକାନଂ’’॥
‘‘ସତଂ ସହସ୍ସାନିପି ଧୁତ୍ତକାନଂ, ସମାଗତା ଏଦିସକା ଭୱେୟ୍ୟୁଂ।
ଲୋମଂ ନ ଇଞ୍ଜେ ନପି ସମ୍ପୱେଧେ, କିଂ ମେ ତୁୱଂ ମାର କରିସ୍ସସେକୋ॥
‘‘ଏସା ଅନ୍ତରଧାୟାମି, କୁଚ୍ଛିଂ ୱା ପୱିସାମି ତେ।
ଭମୁକନ୍ତରେ ତିଟ୍ଠାମି, ତିଟ୍ଠନ୍ତିଂ ମଂ ନ ଦକ୍ଖସି॥
‘‘ଚିତ୍ତମ୍ହି ୱସୀଭୂତାହଂ, ଇଦ୍ଧିପାଦା ସୁଭାୱିତା।
ଛଳଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ॥
‘‘ସତ୍ତିସୂଲୂପମା କାମା, ଖନ୍ଧାସଂ ଅଧିକୁଟ୍ଟନା।
ୟଂ ତ୍ୱଂ ‘କାମରତିଂ’ ବ୍ରୂସି, ‘ଅରତୀ’ ଦାନି ସା ମମ॥
‘‘ସବ୍ବତ୍ଥ ୱିହତା ନନ୍ଦୀ, ତମୋଖନ୍ଧୋ ପଦାଲିତୋ।
ଏୱଂ ଜାନାହି ପାପିମ, ନିହତୋ ତ୍ୱମସି ଅନ୍ତକା’’ତି॥
… ଉପ୍ପଲୱଣ୍ଣା ଥେରୀ…।
ଦ୍ୱାଦସନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୧୨. ସୋଳସନିପାତୋ
୧. ପୁଣ୍ଣାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଉଦହାରୀ ଅହଂ ସୀତେ [ଉଦକମାହରିଂ ସୀତେ (ସୀ॰)] , ସଦା ଉଦକମୋତରିଂ।
ଅୟ୍ୟାନଂ ଦଣ୍ଡଭୟଭୀତା, ୱାଚାଦୋସଭୟଟ୍ଟିତା॥
‘‘କସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣ ତ୍ୱଂ ଭୀତୋ, ସଦା ଉଦକମୋତରି।
ୱେଧମାନେହି ଗତ୍ତେହି, ସୀତଂ ୱେଦୟସେ ଭୁସଂ’’॥
ଜାନନ୍ତୀ ୱତ ମଂ [ଜାନନ୍ତୀ ଚ ତୁୱଂ (କ॰)] ଭୋତି, ପୁଣ୍ଣିକେ ପରିପୁଚ୍ଛସି।
କରୋନ୍ତଂ କୁସଲଂ କମ୍ମଂ, ରୁନ୍ଧନ୍ତଂ କତପାପକଂ॥
‘‘ୟୋ ଚ ୱୁଡ୍ଢୋ ଦହରୋ ୱା, ପାପକମ୍ମଂ ପକୁବ୍ବତି।
ଦକାଭିସେଚନା ସୋପି, ପାପକମ୍ମା ପମୁଚ୍ଚତି’’॥
‘‘କୋ ନୁ ତେ ଇଦମକ୍ଖାସି, ଅଜାନନ୍ତସ୍ସ ଅଜାନକୋ।
ଦକାଭିସେଚନା ନାମ, ପାପକମ୍ମା ପମୁଚ୍ଚତି॥
‘‘ସଗ୍ଗଂ ନୂନ ଗମିସ୍ସନ୍ତି, ସବ୍ବେ ମଣ୍ଡୂକକଚ୍ଛପା।
ନାଗା [ନକ୍କା (ସୀ॰)] ଚ ସୁସୁମାରା ଚ, ୟେ ଚଞ୍ଞେ ଉଦକେ ଚରା॥
‘‘ଓରବ୍ଭିକା ସୂକରିକା, ମଚ୍ଛିକା ମିଗବନ୍ଧକା।
ଚୋରା ଚ ୱଜ୍ଝଘାତା ଚ, ୟେ ଚଞ୍ଞେ ପାପକମ୍ମିନୋ।
ଦକାଭିସେଚନା ତେପି, ପାପକମ୍ମା ପମୁଚ୍ଚରେ॥
‘‘ସଚେ ଇମା ନଦିୟୋ ତେ, ପାପଂ ପୁବ୍ବେ କତଂ ୱହୁଂ।
ପୁଞ୍ଞମ୍ପିମା ୱହେୟ୍ୟୁଂ ତେ, ତେନ ତ୍ୱଂ ପରିବାହିରୋ॥
‘‘ୟସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣ ତ୍ୱଂ ଭୀତୋ, ସଦା ଉଦକମୋତରି।
ତମେୱ ବ୍ରହ୍ମେ ମା କାସି, ମା ତେ ସୀତଂ ଛୱିଂ ହନେ’’॥
‘‘କୁମ୍ମଗ୍ଗପଟିପନ୍ନଂ ମଂ, ଅରିୟମଗ୍ଗଂ ସମାନୟି।
ଦକାଭିସେଚନା ଭୋତି, ଇମଂ ସାଟଂ ଦଦାମି ତେ’’॥
‘‘ତୁୟ୍ହେୱ ସାଟକୋ ହୋତୁ, ନାହମିଚ୍ଛାମି ସାଟକଂ।
ସଚେ ଭାୟସି ଦୁକ୍ଖସ୍ସ, ସଚେ ତେ ଦୁକ୍ଖମପ୍ପିୟଂ॥
‘‘ମାକାସି ପାପକଂ କମ୍ମଂ, ଆୱି ୱା ୟଦି ୱା ରହୋ।
ସଚେ ଚ ପାପକଂ କମ୍ମଂ, କରିସ୍ସସି କରୋସି ୱା॥
‘‘ନ ତେ ଦୁକ୍ଖା ପମୁତ୍ୟତ୍ଥି, ଉପେଚ୍ଚାପି [ଉପ୍ପଚ୍ଚାପି (ଅଟ୍ଠ॰ ପାଠନ୍ତରଂ)] ପଲାୟତୋ।
ସଚେ ଭାୟସି ଦୁକ୍ଖସ୍ସ, ସଚେ ତେ ଦୁକ୍ଖମପ୍ପିୟଂ॥
‘‘ଉପେହି ସରଣଂ ବୁଦ୍ଧଂ, ଧମ୍ମଂ ସଙ୍ଘଞ୍ଚ ତାଦିନଂ।
ସମାଦିୟାହି ସୀଲାନି, ତଂ ତେ ଅତ୍ଥାୟ ହେହିତି’’॥
‘‘ଉପେମି ସରଣଂ ବୁଦ୍ଧଂ, ଧମ୍ମଂ ସଙ୍ଘଞ୍ଚ ତାଦିନଂ।
ସମାଦିୟାମି ସୀଲାନି, ତଂ ମେ ଅତ୍ଥାୟ ହେହିତି॥
‘‘ବ୍ରହ୍ମବନ୍ଧୁ ପୁରେ ଆସିଂ, ଅଜ୍ଜମ୍ହି ସଚ୍ଚବ୍ରାହ୍ମଣୋ।
ତେୱିଜ୍ଜୋ ୱେଦସମ୍ପନ୍ନୋ, ସୋତ୍ତିୟୋ ଚମ୍ହି ନ୍ହାତକୋ’’ତି॥
… ପୁଣ୍ଣା ଥେରୀ…।
ସୋଳସନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୧୩. ୱୀସତିନିପାତୋ
୧. ଅମ୍ବପାଲୀଥେରୀଗାଥା
‘‘କାଳକା ଭମରୱଣ୍ଣସାଦିସା, ୱେଲ୍ଲିତଗ୍ଗା ମମ ମୁଦ୍ଧଜା ଅହୁଂ।
ତେ ଜରାୟ ସାଣୱାକସାଦିସା, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ୱାସିତୋୱ ସୁରଭୀ କରଣ୍ଡକୋ, ପୁପ୍ଫପୂର ମମ ଉତ୍ତମଙ୍ଗଜୋ [ଉତ୍ତମଙ୍ଗଭୂତୋ (କ॰)] ।
ତଂ ଜରାୟଥ ସଲୋମଗନ୍ଧିକଂ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘କାନନଂୱ ସହିତଂ ସୁରୋପିତଂ, କୋଚ୍ଛସୂଚିୱିଚିତଗ୍ଗସୋଭିତଂ।
ତଂ ଜରାୟ ୱିରଲଂ ତହିଂ ତହିଂ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘କଣ୍ହଖନ୍ଧକସୁୱଣ୍ଣମଣ୍ଡିତଂ, ସୋଭତେ ସୁୱେଣୀହିଲଙ୍କତଂ।
ତଂ ଜରାୟ ଖଲିତଂ ସିରଂ କତଂ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ଚିତ୍ତକାରସୁକତାୱ ଲେଖିକା, ସୋଭରେ ସୁ ଭମୁକା ପୁରେ ମମ।
ତା ଜରାୟ ୱଲିଭିପ୍ପଲମ୍ବିତା, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ଭସ୍ସରା ସୁରୁଚିରା ୟଥା ମଣୀ, ନେତ୍ତହେସୁମଭିନୀଲମାୟତା।
ତେ ଜରାୟଭିହତା ନ ସୋଭରେ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ସଣ୍ହତୁଙ୍ଗସଦିସୀ ଚ ନାସିକା, ସୋଭତେ ସୁ ଅଭିୟୋବ୍ବନଂ ପତି।
ସା ଜରାୟ ଉପକୂଲିତା ୱିୟ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘କଙ୍କଣଂ ୱ ସୁକତଂ ସୁନିଟ୍ଠିତଂ, ସୋଭରେ ସୁ ମମ କଣ୍ଣପାଳିୟୋ।
ତା ଜରାୟ ୱଲିଭିପ୍ପଲମ୍ବିତା, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ପତ୍ତଲୀମକୁଲୱଣ୍ଣସାଦିସା, ସୋଭରେ ସୁ ଦନ୍ତା ପୁରେ ମମ।
ତେ ଜରାୟ ଖଣ୍ଡିତା ଚାସିତା [ପୀତକା (ସୀ॰)] , ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘କାନନମ୍ହି ୱନସଣ୍ଡଚାରିନୀ, କୋକିଲାୱ ମଧୁରଂ ନିକୂଜିହଂ।
ତଂ ଜରାୟ ଖଲିତଂ ତହିଂ ତହିଂ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ସଣ୍ହକମ୍ବୁରିୱ ସୁପ୍ପମଜ୍ଜିତା, ସୋଭତେ ସୁ ଗୀୱା ପୁରେ ମମ।
ସା ଜରାୟ ଭଗ୍ଗା [ଭଞ୍ଜିତା (?)] ୱିନାମିତା, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ୱଟ୍ଟପଲିଘସଦିସୋପମା ଉଭୋ, ସୋଭରେ ସୁ ବାହା ପୁରେ ମମ।
ତା ଜରାୟ ୟଥ ପାଟଲିବ୍ବଲିତା [ୟଥା ପାଟଲିପ୍ପଲିତା (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କ॰)] , ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ସଣ୍ହମୁଦ୍ଦିକସୁୱଣ୍ଣମଣ୍ଡିତା, ସୋଭରେ ସୁ ହତ୍ଥା ପୁରେ ମମ।
ତେ ଜରାୟ ୟଥା ମୂଲମୂଲିକା, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ପୀନୱଟ୍ଟସହିତୁଗ୍ଗତା ଉଭୋ, ସୋଭରେ [ସୋଭତେ (ଅଟ୍ଠ॰)] ସୁ ଥନକା ପୁରେ ମମ।
ଥେୱିକୀୱ ଲମ୍ବନ୍ତି ନୋଦକା, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘କଞ୍ଚନସ୍ସଫଲକଂୱ ସମ୍ମଟ୍ଠଂ, ସୋଭତେ ସୁ କାୟୋ ପୁରେ ମମ।
ସୋ ୱଲୀହି ସୁଖୁମାହି ଓତତୋ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ନାଗଭୋଗସଦିସୋପମା ଉଭୋ, ସୋଭରେ ସୁ ଊରୂ ପୁରେ ମମ।
ତେ ଜରାୟ ୟଥା ୱେଳୁନାଳିୟୋ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ସଣ୍ହନୂପୁରସୁୱଣ୍ଣମଣ୍ଡିତା , ସୋଭରେ ସୁ ଜଙ୍ଘା ପୁରେ ମମ।
ତା ଜରାୟ ତିଲଦଣ୍ଡକାରିୱ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ତୂଲପୁଣ୍ଣସଦିସୋପମା ଉଭୋ, ସୋଭରେ ସୁ ପାଦା ପୁରେ ମମ।
ତେ ଜରାୟ ଫୁଟିତା ୱଲୀମତା, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା॥
‘‘ଏଦିସୋ ଅହୁ ଅୟଂ ସମୁସ୍ସୟୋ, ଜଜ୍ଜରୋ ବହୁଦୁକ୍ଖାନମାଲୟୋ।
ସୋପଲେପପତିତୋ ଜରାଘରୋ, ସଚ୍ଚୱାଦିୱଚନଂ ଅନଞ୍ଞଥା’’॥
… ଅମ୍ବପାଲୀ ଥେରୀ…।
୨. ରୋହିନୀଥେରୀଗାଥା
‘‘‘ସମଣା’ତି ଭୋତି ସୁପି [ଭୋତି ତ୍ୱଂ ସୟସି (ସୀ॰), ଭୋତି ମଂ ୱିପସ୍ସି (ସ୍ୟା॰)] , ‘ସମଣା’ତି ପବୁଜ୍ଝସି [ପଟିବୁଜ୍ଝସି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ।
ସମଣାନେୱ [ସମଣାନମେୱ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] କିତ୍ତେସି, ସମଣୀ ନୂନ [ସମଣୀ ନୁ (କ॰)] ଭୱିସ୍ସସି॥
‘‘ୱିପୁଲଂ ଅନ୍ନଞ୍ଚ ପାନଞ୍ଚ, ସମଣାନଂ ପୱେଚ୍ଚସି [ପୟଚ୍ଛସି (ସୀ॰)] ।
ରୋହିନୀ ଦାନି ପୁଚ୍ଛାମି, କେନ ତେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ଅକମ୍ମକାମା ଅଲସା, ପରଦତ୍ତୂପଜୀୱିନୋ।
ଆସଂସୁକା ସାଦୁକାମା, କେନ ତେ ସମଣା ପିୟା’’॥
‘‘ଚିରସ୍ସଂ ୱତ ମଂ ତାତ, ସମଣାନଂ ପରିପୁଚ୍ଛସି।
ତେସଂ ତେ କିତ୍ତୟିସ୍ସାମି, ପଞ୍ଞାସୀଲପରକ୍କମଂ॥
‘‘କମ୍ମକାମା ଅନଲସା, କମ୍ମସେଟ୍ଠସ୍ସ କାରକା।
ରାଗଂ ଦୋସଂ ପଜହନ୍ତି, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ତୀଣି ପାପସ୍ସ ମୂଲାନି, ଧୁନନ୍ତି ସୁଚିକାରିନୋ।
ସବ୍ବଂ ପାପଂ ପହୀନେସଂ, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘କାୟକମ୍ମଂ ସୁଚି ନେସଂ, ୱଚୀକମ୍ମଞ୍ଚ ତାଦିସଂ।
ମନୋକମ୍ମଂ ସୁଚି ନେସଂ, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ୱିମଲା ସଙ୍ଖମୁତ୍ତାୱ, ସୁଦ୍ଧା ସନ୍ତରବାହିରା।
ପୁଣ୍ଣା ସୁକ୍କାନ ଧମ୍ମାନଂ [ସୁକ୍କେହି ଧମ୍ମେହି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ ଅଟ୍ଠ॰)] , ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ବହୁସ୍ସୁତା ଧମ୍ମଧରା, ଅରିୟା ଧମ୍ମଜୀୱିନୋ।
ଅତ୍ଥଂ ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଦେସେନ୍ତି, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ବହୁସ୍ସୁତା ଧମ୍ମଧରା, ଅରିୟା ଧମ୍ମଜୀୱିନୋ।
ଏକଗ୍ଗଚିତ୍ତା ସତିମନ୍ତୋ, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ଦୂରଙ୍ଗମା ସତିମନ୍ତୋ, ମନ୍ତଭାଣୀ ଅନୁଦ୍ଧତା।
ଦୁକ୍ଖସ୍ସନ୍ତଂ ପଜାନନ୍ତି, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ୟସ୍ମା ଗାମା ପକ୍କମନ୍ତି, ନ ୱିଲୋକେନ୍ତି କିଞ୍ଚନଂ।
ଅନପେକ୍ଖାୱ ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ନ ତେସଂ କୋଟ୍ଠେ ଓପେନ୍ତି, ନ କୁମ୍ଭିଂ ନ ଖଳୋପିୟଂ।
ପରିନିଟ୍ଠିତମେସାନା, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ନ ତେ ହିରଞ୍ଞଂ ଗଣ୍ହନ୍ତି, ନ ସୁୱଣ୍ଣଂ ନ ରୂପିୟଂ।
ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନେନ ୟାପେନ୍ତି, ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା॥
‘‘ନାନାକୁଲା ପବ୍ବଜିତା, ନାନାଜନପଦେହି ଚ।
ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ପିୟାୟନ୍ତି [ପିହୟନ୍ତି (କ॰)] , ତେନ ମେ ସମଣା ପିୟା’’॥
‘‘ଅତ୍ଥାୟ ୱତ ନୋ ଭୋତି, କୁଲେ ଜାତାସି ରୋହିନୀ।
ସଦ୍ଧା ବୁଦ୍ଧେ ଚ ଧମ୍ମେ ଚ, ସଙ୍ଘେ ଚ ତିବ୍ବଗାରୱା॥
‘‘ତୁୱଂ ହେତଂ ପଜାନାସି, ପୁଞ୍ଞକ୍ଖେତ୍ତଂ ଅନୁତ୍ତରଂ।
ଅମ୍ହମ୍ପି ଏତେ ସମଣା, ପଟିଗଣ୍ହନ୍ତି ଦକ୍ଖିଣଂ’’॥
‘‘ପତିଟ୍ଠିତୋ ହେତ୍ଥ ୟଞ୍ଞୋ, ୱିପୁଲୋ ନୋ ଭୱିସ୍ସତି।
ସଚେ ଭାୟସି ଦୁକ୍ଖସ୍ସ, ସଚେ ତେ ଦୁକ୍ଖମପ୍ପିୟଂ॥
‘‘ଉପେହି ସରଣଂ ବୁଦ୍ଧଂ, ଧମ୍ମଂ ସଙ୍ଘଞ୍ଚ ତାଦିନଂ।
ସମାଦିୟାହି ସୀଲାନି, ତଂ ତେ ଅତ୍ଥାୟ ହେହିତି’’॥
‘‘ଉପେମି ସରଣଂ ବୁଦ୍ଧଂ, ଧମ୍ମଂ ସଙ୍ଘଞ୍ଚ ତାଦିନଂ।
ସମାଦିୟାମି ସୀଲାନି, ତଂ ମେ ଅତ୍ଥାୟ ହେହିତି॥
‘‘ବ୍ରହ୍ମବନ୍ଧୁ ପୁରେ ଆସିଂ, ସୋ ଇଦାନିମ୍ହି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ।
ତେୱିଜ୍ଜୋ ସୋତ୍ତିୟୋ ଚମ୍ହି, ୱେଦଗୂ ଚମ୍ହି ନ୍ହାତକୋ’’॥
… ରୋହିନୀ ଥେରୀ…।
୩. ଚାପାଥେରୀଗାଥା
‘‘ଲଟ୍ଠିହତ୍ଥୋ ପୁରେ ଆସି, ସୋ ଦାନି ମିଗଲୁଦ୍ଦକୋ।
ଆସାୟ ପଲିପା ଘୋରା, ନାସକ୍ଖି ପାରମେତୱେ॥
‘‘ସୁମତ୍ତଂ ମଂ ମଞ୍ଞମାନା, ଚାପା ପୁତ୍ତମତୋସୟି।
ଚାପାୟ ବନ୍ଧନଂ ଛେତ୍ୱା, ପବ୍ବଜିସ୍ସଂ ପୁନୋପହଂ॥
‘‘ମା ମେ କୁଜ୍ଝି ମହାୱୀର, ମା ମେ କୁଜ୍ଝି ମହାମୁନି।
ନ ହି କୋଧପରେତସ୍ସ, ସୁଦ୍ଧି ଅତ୍ଥି କୁତୋ ତପୋ॥
‘‘ପକ୍କମିସ୍ସଞ୍ଚ ନାଳାତୋ, କୋଧ ନାଳାୟ ୱଚ୍ଛତି।
ବନ୍ଧନ୍ତୀ ଇତ୍ଥିରୂପେନ, ସମଣେ ଧମ୍ମଜୀୱିନୋ’’ [ଧମ୍ମଜୀୱିନେ (କ॰)] ॥
‘‘ଏହି କାଳ ନିୱତ୍ତସ୍ସୁ, ଭୁଞ୍ଜ କାମେ ୟଥା ପୁରେ।
ଅହଞ୍ଚ ତେ ୱସୀକତା, ୟେ ଚ ମେ ସନ୍ତି ଞାତକା’’॥
‘‘ଏତ୍ତୋ ଚାପେ ଚତୁବ୍ଭାଗଂ, ୟଥା ଭାସସି ତ୍ୱଞ୍ଚ ମେ।
ତୟି ରତ୍ତସ୍ସ ପୋସସ୍ସ, ଉଳାରଂ ୱତ ତଂ ସିୟା’’॥
‘‘କାଳଙ୍ଗିନିଂୱ ତକ୍କାରିଂ, ପୁପ୍ଫିତଂ ଗିରିମୁଦ୍ଧନି।
ଫୁଲ୍ଲଂ ଦାଲିମଲଟ୍ଠିଂୱ, ଅନ୍ତୋଦୀପେୱ ପାଟଲିଂ॥
‘‘ହରିଚନ୍ଦନଲିତ୍ତଙ୍ଗିଂ, କାସିକୁତ୍ତମଧାରିନିଂ।
ତଂ ମଂ ରୂପୱତିଂ ସନ୍ତିଂ, କସ୍ସ ଓହାୟ ଗଚ୍ଛସି’’॥
‘‘ସାକୁନ୍ତିକୋୱ ସକୁଣିଂ [ସକୁଣଂ (ସ୍ୟା॰)] , ୟଥା ବନ୍ଧିତୁମିଚ୍ଛତି।
ଆହରିମେନ ରୂପେନ, ନ ମଂ ତ୍ୱଂ ବାଧୟିସ୍ସସି’’॥
‘‘ଇମଞ୍ଚ ମେ ପୁତ୍ତଫଲଂ, କାଳ ଉପ୍ପାଦିତଂ ତୟା।
ତଂ ମଂ ପୁତ୍ତୱତିଂ ସନ୍ତିଂ, କସ୍ସ ଓହାୟ ଗଚ୍ଛସି’’॥
‘‘ଜହନ୍ତି ପୁତ୍ତେ ସପ୍ପଞ୍ଞା, ତତୋ ଞାତୀ ତତୋ ଧନଂ।
ପବ୍ବଜନ୍ତି ମହାୱୀରା, ନାଗୋ ଛେତ୍ୱାୱ ବନ୍ଧନଂ’’॥
‘‘ଇଦାନି ତେ ଇମଂ ପୁତ୍ତଂ, ଦଣ୍ଡେନ ଛୁରିକାୟ ୱା।
ଭୂମିୟଂ ୱା ନିସୁମ୍ଭିସ୍ସଂ [ନିସୁମ୍ଭେୟ୍ୟଂ (ସୀ॰)] , ପୁତ୍ତସୋକା ନ ଗଚ୍ଛସି’’॥
‘‘ସଚେ ପୁତ୍ତଂ ସିଙ୍ଗାଲାନଂ, କୁକ୍କୁରାନଂ ପଦାହିସି।
ନ ମଂ ପୁତ୍ତକତ୍ତେ ଜମ୍ମି, ପୁନରାୱତ୍ତୟିସ୍ସସି’’॥
‘‘ହନ୍ଦ ଖୋ ଦାନି ଭଦ୍ଦନ୍ତେ, କୁହିଂ କାଳ ଗମିସ୍ସସି।
କତମଂ ଗାମନିଗମଂ, ନଗରଂ ରାଜଧାନିୟୋ’’॥
‘‘ଅହୁମ୍ହ ପୁବ୍ବେ ଗଣିନୋ, ଅସ୍ସମଣା ସମଣମାନିନୋ।
ଗାମେନ ଗାମଂ ୱିଚରିମ୍ହ, ନଗରେ ରାଜଧାନିୟୋ॥
‘‘ଏସୋ ହି ଭଗୱା ବୁଦ୍ଧୋ, ନଦିଂ ନେରଞ୍ଜରଂ ପତି।
ସବ୍ବଦୁକ୍ଖପ୍ପହାନାୟ, ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ପାଣିନଂ।
ତସ୍ସାହଂ ସନ୍ତିକଂ ଗଚ୍ଛଂ, ସୋ ମେ ସତ୍ଥା ଭୱିସ୍ସତି’’॥
‘‘ୱନ୍ଦନଂ ଦାନି ୱଜ୍ଜାସି, ଲୋକନାଥଂ ଅନୁତ୍ତରଂ।
ପଦକ୍ଖିଣଞ୍ଚ କତ୍ୱାନ, ଆଦିସେୟ୍ୟାସି ଦକ୍ଖିଣଂ’’॥
‘‘ଏତଂ ଖୋ ଲବ୍ଭମମ୍ହେହି, ୟଥା ଭାସସି ତ୍ୱଞ୍ଚ ମେ।
ୱନ୍ଦନଂ ଦାନି ତେ ୱଜ୍ଜଂ, ଲୋକନାଥଂ ଅନୁତ୍ତରଂ।
ପଦକ୍ଖିଣଞ୍ଚ କତ୍ୱାନ, ଆଦିସିସ୍ସାମି ଦକ୍ଖିଣଂ’’॥
ତତୋ ଚ କାଳୋ ପକ୍କାମି, ନଦିଂ ନେରଞ୍ଜରଂ ପତି।
ସୋ ଅଦ୍ଦସାସି ସମ୍ବୁଦ୍ଧଂ, ଦେସେନ୍ତଂ ଅମତଂ ପଦଂ॥
ଦୁକ୍ଖଂ ଦୁକ୍ଖସମୁପ୍ପାଦଂ, ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ଅତିକ୍କମଂ।
ଅରିୟଂ ଚଟ୍ଠଙ୍ଗିକଂ ମଗ୍ଗଂ, ଦୁକ୍ଖୂପସମଗାମିନଂ॥
ତସ୍ସ ପାଦାନି ୱନ୍ଦିତ୍ୱା, କତ୍ୱାନ ନଂ [କତ୍ୱାନହଂ (ସୀ॰)] ପଦକ୍ଖିଣଂ।
ଚାପାୟ ଆଦିସିତ୍ୱାନ, ପବ୍ବଜିଂ ଅନଗାରିୟଂ।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅନୁପ୍ପତ୍ତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ॥
… ଚାପା ଥେରୀ…।
୪. ସୁନ୍ଦରୀଥେରୀଗାଥା
‘‘ପେତାନି ଭୋତି ପୁତ୍ତାନି, ଖାଦମାନା ତୁୱଂ ପୁରେ।
ତୁୱଂ ଦିୱା ଚ ରତ୍ତୋ ଚ, ଅତୀୱ ପରିତପ୍ପସି॥
‘‘ସାଜ୍ଜ ସବ୍ବାନି ଖାଦିତ୍ୱା, ସତପୁତ୍ତାନି [ସତ୍ତ ପୁତ୍ତାନି (ସ୍ୟା॰)] ବ୍ରାହ୍ମଣୀ।
ୱାସେଟ୍ଠି କେନ ୱଣ୍ଣେନ, ନ ବାଳ୍ହଂ ପରିତପ୍ପସି’’॥
‘‘ବହୂନି ପୁତ୍ତସତାନି, ଞାତିସଙ୍ଘସତାନି ଚ।
ଖାଦିତାନି ଅତୀତଂସେ, ମମ ତୁୟ୍ହଞ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣ॥
‘‘ସାହଂ ନିସ୍ସରଣଂ ଞତ୍ୱା, ଜାତିୟା ମରଣସ୍ସ ଚ।
ନ ସୋଚାମି ନ ରୋଦାମି, ନ ଚାପି ପରିତପ୍ପୟିଂ’’॥
‘‘ଅବ୍ଭୁତଂ ୱତ ୱାସେଟ୍ଠି, ୱାଚଂ ଭାସସି ଏଦିସିଂ।
କସ୍ସ ତ୍ୱଂ ଧମ୍ମମଞ୍ଞାୟ, ଗିରଂ [ଥିରଂ (ସୀ॰)] ଭାସସି ଏଦିସିଂ’’॥
‘‘ଏସ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ, ନଗରଂ ମିଥିଲଂ ପତି।
ସବ୍ବଦୁକ୍ଖପ୍ପହାନାୟ, ଧମ୍ମଂ ଦେସେସି ପାଣିନଂ॥
‘‘ତସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମେ [ବ୍ରାହ୍ମଣ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ଅରହତୋ, ଧମ୍ମଂ ସୁତ୍ୱା ନିରୂପଧିଂ।
ତତ୍ଥ ୱିଞ୍ଞାତସଦ୍ଧମ୍ମା, ପୁତ୍ତସୋକଂ ବ୍ୟପାନୁଦିଂ’’॥
‘‘ସୋ ଅହମ୍ପି ଗମିସ୍ସାମି, ନଗରଂ ମିଥିଲଂ ପତି।
ଅପ୍ପେୱ ମଂ ସୋ ଭଗୱା, ସବ୍ବଦୁକ୍ଖା ପମୋଚୟେ’’॥
ଅଦ୍ଦସ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବୁଦ୍ଧଂ, ୱିପ୍ପମୁତ୍ତଂ ନିରୂପଧିଂ।
ସ୍ୱସ୍ସ ଧମ୍ମମଦେସେସି, ମୁନି ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ପାରଗୂ॥
ଦୁକ୍ଖଂ ଦୁକ୍ଖସମୁପ୍ପାଦଂ, ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ଅତିକ୍କମଂ।
ଅରିୟଂ ଚଟ୍ଠଙ୍ଗିକଂ ମଗ୍ଗଂ, ଦୁକ୍ଖୂପସମଗାମିନଂ॥
ତତ୍ଥ ୱିଞ୍ଞାତସଦ୍ଧମ୍ମୋ, ପବ୍ବଜ୍ଜଂ ସମରୋଚୟି।
ସୁଜାତୋ ତୀହି ରତ୍ତୀହି, ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅଫସ୍ସୟି॥
‘‘ଏହି ସାରଥି ଗଚ୍ଛାହି, ରଥଂ ନିୟ୍ୟାଦୟାହିମଂ।
ଆରୋଗ୍ୟଂ ବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ୱଜ୍ଜ [ୱଜ୍ଜା (ସୀ॰)] , ‘ପବ୍ବଜି [ପବ୍ବଜିତୋ (ସୀ॰)] ଦାନି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ।
ସୁଜାତୋ ତୀହି ରତ୍ତୀହି, ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅଫସ୍ସୟି’’’॥
ତତୋ ଚ ରଥମାଦାୟ, ସହସ୍ସଞ୍ଚାପି ସାରଥି।
ଆରୋଗ୍ୟଂ ବ୍ରାହ୍ମଣିୱୋଚ, ‘‘ପବ୍ବଜି ଦାନି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ।
ସୁଜାତୋ ତୀହି ରତ୍ତୀହି, ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅଫସ୍ସୟି’’॥
‘‘ଏତଞ୍ଚାହଂ ଅସ୍ସରଥଂ, ସହସ୍ସଞ୍ଚାପି ସାରଥି।
ତେୱିଜ୍ଜଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ସୁତ୍ୱା [ଞତ୍ୱା (ସୀ॰)] , ପୁଣ୍ଣପତ୍ତଂ ଦଦାମି ତେ’’॥
‘‘ତୁୟ୍ହେୱ ହୋତ୍ୱସ୍ସରଥୋ, ସହସ୍ସଞ୍ଚାପି ବ୍ରାହ୍ମଣି।
ଅହମ୍ପି ପବ୍ବଜିସ୍ସାମି, ୱରପଞ୍ଞସ୍ସ ସନ୍ତିକେ’’॥
‘‘ହତ୍ଥୀ ଗୱସ୍ସଂ ମଣିକୁଣ୍ଡଲଞ୍ଚ, ଫୀତଞ୍ଚିମଂ ଗହୱିଭୱଂ ପହାୟ।
ପିତା ପବ୍ବଜିତୋ ତୁୟ୍ହଂ, ଭୁଞ୍ଜ ଭୋଗାନି ସୁନ୍ଦରି। ତୁୱଂ ଦାୟାଦିକା କୁଲେ’’॥
‘‘ହତ୍ଥୀ ଗୱସ୍ସଂ ମଣିକୁଣ୍ଡଲଞ୍ଚ, ରମ୍ମଂ ଚିମଂ ଗହୱିଭୱଂ ପହାୟ।
ପିତା ପବ୍ବଜିତୋ ମୟ୍ହଂ, ପୁତ୍ତସୋକେନ ଅଟ୍ଟିତୋ।
ଅହମ୍ପି ପବ୍ବଜିସ୍ସାମି, ଭାତୁସୋକେନ ଅଟ୍ଟିତା’’॥
‘‘ସୋ ତେ ଇଜ୍ଝତୁ ସଙ୍କପ୍ପୋ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ପତ୍ଥେସି ସୁନ୍ଦରୀ।
ଉତ୍ତିଟ୍ଠପିଣ୍ଡୋ ଉଞ୍ଛୋ ଚ, ପଂସୁକୂଲଞ୍ଚ ଚୀୱରଂ।
ଏତାନି ଅଭିସମ୍ଭୋନ୍ତୀ, ପରଲୋକେ ଅନାସୱା’’॥
‘‘ସିକ୍ଖମାନାୟ ମେ ଅୟ୍ୟେ, ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁ ୱିସୋଧିତଂ।
ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଜାନାମି, ୟତ୍ଥ ମେ ୱୁସିତଂ ପୁରେ॥
‘‘ତୁୱଂ ନିସ୍ସାୟ କଲ୍ୟାଣୀ, ଥେରୀ ସଙ୍ଘସ୍ସ ସୋଭନେ।
ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅନୁପ୍ପତ୍ତା, କତଂ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ସାସନଂ॥
‘‘ଅନୁଜାନାହି ମେ ଅୟ୍ୟେ, ଇଚ୍ଛେ ସାୱତ୍ଥି ଗନ୍ତୱେ।
ସୀହନାଦଂ ନଦିସ୍ସାମି, ବୁଦ୍ଧସେଟ୍ଠସ୍ସ ସନ୍ତିକେ’’॥
‘‘ପସ୍ସ ସୁନ୍ଦରି ସତ୍ଥାରଂ, ହେମୱଣ୍ଣଂ ହରିତ୍ତଚଂ।
ଅଦନ୍ତାନଂ ଦମେତାରଂ, ସମ୍ବୁଦ୍ଧମକୁତୋଭୟଂ’’॥
‘‘ପସ୍ସ ସୁନ୍ଦରିମାୟନ୍ତିଂ, ୱିପ୍ପମୁତ୍ତଂ ନିରୂପଧିଂ।
ୱୀତରାଗଂ ୱିସଂୟୁତ୍ତଂ, କତକିଚ୍ଚମନାସୱଂ॥
‘‘ବାରାଣସୀତୋ ନିକ୍ଖମ୍ମ, ତୱ ସନ୍ତିକମାଗତା।
ସାୱିକା ତେ ମହାୱୀର, ପାଦେ ୱନ୍ଦତି ସୁନ୍ଦରୀ’’॥
‘‘ତୁୱଂ ବୁଦ୍ଧୋ ତୁୱଂ ସତ୍ଥା, ତୁୟ୍ହଂ ଧୀତାମ୍ହି ବ୍ରାହ୍ମଣ।
ଓରସା ମୁଖତୋ ଜାତା, କତକିଚ୍ଚା ଅନାସୱା’’॥
‘‘ତସ୍ସା ତେ ସ୍ୱାଗତଂ ଭଦ୍ଦେ, ତତୋ [ଅଥୋ (କ॰)] ତେ ଅଦୁରାଗତଂ।
ଏୱଞ୍ହି ଦନ୍ତା ଆୟନ୍ତି, ସତ୍ଥୁ ପାଦାନି ୱନ୍ଦିକା।
ୱୀତରାଗା ୱିସଂୟୁତ୍ତା, କତକିଚ୍ଚା ଅନାସୱା’’॥
… ସୁନ୍ଦରୀ ଥେରୀ…।
୫. ସୁଭାକମ୍ମାରଧୀତୁଥେରୀଗାଥା
‘‘ଦହରାହଂ ସୁଦ୍ଧୱସନା, ୟଂ ପୁରେ ଧମ୍ମମସ୍ସୁଣିଂ।
ତସ୍ସା ମେ ଅପ୍ପମତ୍ତାୟ, ସଚ୍ଚାଭିସମୟୋ ଅହୁ॥
‘‘ତତୋହଂ ସବ୍ବକାମେସୁ, ଭୁସଂ ଅରତିମଜ୍ଝଗଂ।
ସକ୍କାୟସ୍ମିଂ ଭୟଂ ଦିସ୍ୱା, ନେକ୍ଖମ୍ମମେୱ [ନେକ୍ଖମ୍ମଞ୍ଞେୱ (ସୀ॰), ନେକ୍ଖମ୍ମସ୍ସେୱ (ସ୍ୟା॰)] ପୀହୟେ॥
‘‘ହିତ୍ୱାନହଂ ଞାତିଗଣଂ, ଦାସକମ୍ମକରାନି ଚ।
ଗାମଖେତ୍ତାନି ଫୀତାନି, ରମଣୀୟେ ପମୋଦିତେ॥
‘‘ପହାୟହଂ ପବ୍ବଜିତା, ସାପତେୟ୍ୟମନପ୍ପକଂ।
ଏୱଂ ସଦ୍ଧାୟ ନିକ୍ଖମ୍ମ, ସଦ୍ଧମ୍ମେ ସୁପ୍ପୱେଦିତେ॥
‘‘ନେତଂ [ନ ମେତଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ଅସ୍ସ ପତିରୂପଂ, ଆକିଞ୍ଚଞ୍ଞଞ୍ହି ପତ୍ଥୟେ।
ୟୋ [ୟା (ସ୍ୟା॰)] ଜାତରୂପଂ ରଜତଂ, ଛଡ୍ଡେତ୍ୱା [ଥପେତ୍ୱା (କ॰)] ପୁନରାଗମେ [ପୁନରାଗହେ (କ॰)] ॥
‘‘ରଜତଂ ଜାତରୂପଂ ୱା, ନ ବୋଧାୟ ନ ସନ୍ତିୟା।
ନେତଂ ସମଣସାରୁପ୍ପଂ, ନ ଏତଂ ଅରିୟଦ୍ଧନଂ॥
‘‘ଲୋଭନଂ ମଦନଞ୍ଚେତଂ, ମୋହନଂ ରଜୱଡ୍ଢନଂ।
ସାସଙ୍କଂ ବହୁଆୟାସଂ, ନତ୍ଥି ଚେତ୍ଥ ଧୁୱଂ ଠିତି॥
‘‘ଏତ୍ଥ ରତ୍ତା ପମତ୍ତା ଚ, ସଙ୍କିଲିଟ୍ଠମନା ନରା।
ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞେନ ବ୍ୟାରୁଦ୍ଧା, ପୁଥୁ କୁବ୍ବନ୍ତି ମେଧଗଂ॥
‘‘ୱଧୋ ବନ୍ଧୋ ପରିକ୍ଲେସୋ, ଜାନି ସୋକପରିଦ୍ଦୱୋ।
କାମେସୁ ଅଧିପନ୍ନାନଂ, ଦିସ୍ସତେ ବ୍ୟସନଂ ବହୁଂ॥
‘‘ତଂ ମଂ ଞାତୀ ଅମିତ୍ତାୱ, କିଂ ୱୋ କାମେସୁ ୟୁଞ୍ଜଥ।
ଜାନାଥ ମଂ ପବ୍ବଜିତଂ, କାମେସୁ ଭୟଦସ୍ସିନିଂ॥
‘‘ନ ହିରଞ୍ଞସୁୱଣ୍ଣେନ, ପରିକ୍ଖୀୟନ୍ତି ଆସୱା।
ଅମିତ୍ତା ୱଧକା କାମା, ସପତ୍ତା ସଲ୍ଲବନ୍ଧନା॥
‘‘ତଂ ମଂ ଞାତୀ ଅମିତ୍ତାୱ, କିଂ ୱୋ କାମେସୁ ୟୁଞ୍ଜଥ।
ଜାନାଥ ମଂ ପବ୍ବଜିତଂ, ମୁଣ୍ଡଂ ସଙ୍ଘାଟିପାରୁତଂ॥
‘‘ଉତ୍ତିଟ୍ଠପିଣ୍ଡୋ ଉଞ୍ଛୋ ଚ, ପଂସୁକୂଲଞ୍ଚ ଚୀୱରଂ।
ଏତଂ ଖୋ ମମ ସାରୁପ୍ପଂ, ଅନଗାରୂପନିସ୍ସୟୋ॥
‘‘ୱନ୍ତା ମହେସୀହି କାମା, ୟେ ଦିବ୍ବା ୟେ ଚ ମାନୁସା।
ଖେମଟ୍ଠାନେ ୱିମୁତ୍ତା ତେ, ପତ୍ତା ତେ ଅଚଲଂ ସୁଖଂ॥
‘‘ମାହଂ କାମେହି ସଙ୍ଗଚ୍ଛିଂ, ୟେସୁ ତାଣଂ ନ ୱିଜ୍ଜତି।
ଅମିତ୍ତା ୱଧକା କାମା, ଅଗ୍ଗିକ୍ଖନ୍ଧୂପମା ଦୁଖା॥
‘‘ପରିପନ୍ଥୋ ଏସ ଭୟୋ, ସୱିଘାତୋ ସକଣ୍ଟକୋ।
ଗେଧୋ ସୁୱିସମୋ ଚେସୋ [ଲେପୋ (ସୀ॰)] , ମହନ୍ତୋ ମୋହନାମୁଖୋ॥
‘‘ଉପସଗ୍ଗୋ ଭୀମରୂପୋ, କାମା ସପ୍ପସିରୂପମା।
ୟେ ବାଲା ଅଭିନନ୍ଦନ୍ତି, ଅନ୍ଧଭୂତା ପୁଥୁଜ୍ଜନା॥
‘‘କାମପଙ୍କେନ ସତ୍ତା ହି, ବହୂ ଲୋକେ ଅୱିଦ୍ଦସୂ।
ପରିୟନ୍ତଂ ନ ଜାନନ୍ତି, ଜାତିୟା ମରଣସ୍ସ ଚ॥
‘‘ଦୁଗ୍ଗତିଗମନଂ ମଗ୍ଗଂ, ମନୁସ୍ସା କାମହେତୁକଂ।
ବହୁଂ ୱେ ପଟିପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅତ୍ତନୋ ରୋଗମାୱହଂ॥
‘‘ଏୱଂ ଅମିତ୍ତଜନନା, ତାପନା ସଂକିଲେସିକା।
ଲୋକାମିସା ବନ୍ଧନୀୟା, କାମା ମରଣବନ୍ଧନା [ଚରଣବନ୍ଧନା (ସୀ॰)] ॥
‘‘ଉମ୍ମାଦନା ଉଲ୍ଲପନା, କାମା ଚିତ୍ତପ୍ପମଦ୍ଦିନୋ।
ସତ୍ତାନଂ ସଙ୍କିଲେସାୟ, ଖିପ୍ପଂ [ଖିପଂ (ସୀ॰)] ମାରେନ ଓଡ୍ଡିତଂ॥
‘‘ଅନନ୍ତାଦୀନୱା କାମା, ବହୁଦୁକ୍ଖା ମହାୱିସା।
ଅପ୍ପସ୍ସାଦା ରଣକରା, ସୁକ୍କପକ୍ଖୱିସୋସନା [ୱିସୋସକା (ସୀ॰)] ॥
‘‘ସାହଂ ଏତାଦିସଂ କତ୍ୱା, ବ୍ୟସନଂ କାମହେତୁକଂ।
ନ ତଂ ପଚ୍ଚାଗମିସ୍ସାମି, ନିବ୍ବାନାଭିରତା ସଦା॥
‘‘ରଣଂ କରିତ୍ୱା [ତରିତ୍ୱା (ସୀ॰)] କାମାନଂ, ସୀତିଭାୱାଭିକଙ୍ଖିନୀ।
ଅପ୍ପମତ୍ତା ୱିହସ୍ସାମି, ସବ୍ବସଂୟୋଜନକ୍ଖୟେ॥
‘‘ଅସୋକଂ ୱିରଜଂ ଖେମଂ, ଅରିୟଟ୍ଠଙ୍ଗିକଂ ଉଜୁଂ।
ତଂ ମଗ୍ଗଂ ଅନୁଗଚ୍ଛାମି, ୟେନ ତିଣ୍ଣା ମହେସିନୋ’’॥
ଇମଂ ପସ୍ସଥ ଧମ୍ମଟ୍ଠଂ, ସୁଭଂ କମ୍ମାରଧୀତରଂ।
ଅନେଜଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ, ରୁକ୍ଖମୂଲମ୍ହି ଝାୟତି॥
ଅଜ୍ଜଟ୍ଠମୀ ପବ୍ବଜିତା, ସଦ୍ଧା ସଦ୍ଧମ୍ମସୋଭନା।
ୱିନୀତୁପ୍ପଲୱଣ୍ଣାୟ, ତେୱିଜ୍ଜା ମଚ୍ଚୁହାୟିନୀ॥
ସାୟଂ ଭୁଜିସ୍ସା ଅନଣା, ଭିକ୍ଖୁନୀ ଭାୱିତିନ୍ଦ୍ରିୟା।
ସବ୍ବୟୋଗୱିସଂୟୁତ୍ତା, କତକିଚ୍ଚା ଅନାସୱା॥
ତଂ ସକ୍କୋ ଦେୱସଙ୍ଘେନ, ଉପସଙ୍କମ୍ମ ଇଦ୍ଧିୟା।
ନମସ୍ସତି ଭୂତପତି, ସୁଭଂ କମ୍ମାରଧୀତରନ୍ତି॥
… ସୁଭା କମ୍ମାରଧୀତା ଥେରୀ…।
ୱୀସତିନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୧୪. ତିଂସନିପାତୋ
୧. ସୁଭାଜୀୱକମ୍ବୱନିକାଥେରୀଗାଥା
ଜୀୱକମ୍ବୱନଂ ରମ୍ମଂ, ଗଚ୍ଛନ୍ତିଂ ଭିକ୍ଖୁନିଂ ସୁଭଂ।
ଧୁତ୍ତକୋ ସନ୍ନିୱାରେସି [ତଂ ନିୱାରେସି (କ॰)] , ତମେନଂ ଅବ୍ରୱୀ ସୁଭା॥
‘‘କିଂ ତେ ଅପରାଧିତଂ ମୟା, ୟଂ ମଂ ଓୱରିୟାନ ତିଟ୍ଠସି।
ନ ହି ପବ୍ବଜିତାୟ ଆୱୁସୋ, ପୁରିସୋ ସମ୍ଫୁସନାୟ କପ୍ପତି॥
‘‘ଗରୁକେ ମମ ସତ୍ଥୁସାସନେ, ୟା ସିକ୍ଖା ସୁଗତେନ ଦେସିତା।
ପରିସୁଦ୍ଧପଦଂ ଅନଙ୍ଗଣଂ, କିଂ ମଂ ଓୱରିୟାନ ତିଟ୍ଠସି॥
‘‘ଆୱିଲଚିତ୍ତୋ ଅନାୱିଲଂ, ସରଜୋ ୱୀତରଜଂ ଅନଙ୍ଗଣଂ।
ସବ୍ବତ୍ଥ ୱିମୁତ୍ତମାନସଂ, କିଂ ମଂ ଓୱରିୟାନ ତିଟ୍ଠସି’’॥
‘‘ଦହରା ଚ ଅପାପିକା ଚସି, କିଂ ତେ ପବ୍ବଜ୍ଜା କରିସ୍ସତି।
ନିକ୍ଖିପ କାସାୟଚୀୱରଂ, ଏହି ରମାମ ସୁପୁପ୍ଫିତେ [ରମାମସେ ପୁପ୍ଫିତେ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ୱନେ॥
‘‘ମଧୁରଞ୍ଚ ପୱନ୍ତି ସବ୍ବସୋ, କୁସୁମରଜେନ ସମୁଟ୍ଠିତା ଦୁମା।
ପଠମୱସନ୍ତୋ ସୁଖୋ ଉତୁ, ଏହି ରମାମ ସୁପୁପ୍ଫିତେ ୱନେ॥
‘‘କୁସୁମିତସିଖରା ଚ ପାଦପା, ଅଭିଗଜ୍ଜନ୍ତିୱ ମାଲୁତେରିତା।
କା ତୁୟ୍ହଂ ରତି ଭୱିସ୍ସତି, ୟଦି ଏକା ୱନମୋଗହିସ୍ସସି [ୱନମୋତରିସ୍ସସି (ସୀ॰), ୱନମୋଗାହିସ୍ସସି (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ॥
‘‘ୱାଳମିଗସଙ୍ଘସେୱିତଂ , କୁଞ୍ଜରମତ୍ତକରେଣୁଲୋଳିତଂ।
ଅସହାୟିକା ଗନ୍ତୁମିଚ୍ଛସି, ରହିତଂ ଭିଂସନକଂ ମହାୱନଂ॥
‘‘ତପନୀୟକତାୱ ଧୀତିକା, ୱିଚରସି ଚିତ୍ତଲତେୱ ଅଚ୍ଛରା।
କାସିକସୁଖୁମେହି ୱଗ୍ଗୁଭି, ସୋଭସୀ ସୁୱସନେହି ନୂପମେ॥
‘‘ଅହଂ ତୱ ୱସାନୁଗୋ ସିୟଂ, ୟଦି ୱିହରେମସେ [ୟଦିପି ୱିହରେସି (କ॰)] କାନନନ୍ତରେ।
ନ ହି ମତ୍ଥି ତୟା ପିୟତ୍ତରୋ, ପାଣୋ କିନ୍ନରିମନ୍ଦଲୋଚନେ॥
‘‘ୟଦି ମେ ୱଚନଂ କରିସ୍ସସି, ସୁଖିତା ଏହି ଅଗାରମାୱସ।
ପାସାଦନିୱାତୱାସିନୀ, ପରିକମ୍ମଂ ତେ କରୋନ୍ତୁ ନାରିୟୋ॥
‘‘କାସିକସୁଖୁମାନି ଧାରୟ, ଅଭିରୋପେହି [ଅଭିରୋହେହି (ସୀ॰)] ଚ ମାଲୱଣ୍ଣକଂ।
କଞ୍ଚନମଣିମୁତ୍ତକଂ ବହୁଂ, ୱିୱିଧଂ ଆଭରଣଂ କରୋମି ତେ॥
‘‘ସୁଧୋତରଜପଚ୍ଛଦଂ ସୁଭଂ, ଗୋଣକତୂଲିକସନ୍ଥତଂ ନୱଂ।
ଅଭିରୁହ ସୟନଂ ମହାରହଂ, ଚନ୍ଦନମଣ୍ଡିତସାରଗନ୍ଧିକଂ।
‘‘ଉପ୍ପଲଂ ଚୁଦକା ସମୁଗ୍ଗତଂ, ୟଥା ତଂ ଅମନୁସ୍ସସେୱିତଂ।
ଏୱଂ ତ୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମଚାରିନୀ, ସକେସଙ୍ଗେସୁ ଜରଂ ଗମିସ୍ସସି’’॥
‘‘କିଂ ତେ ଇଧ ସାରସମ୍ମତଂ, କୁଣପପୂରମ୍ହି ସୁସାନୱଡ୍ଢନେ।
ଭେଦନଧମ୍ମେ କଳେୱରେ [କଲେୱରେ (ସୀ॰ କ॰)] , ୟଂ ଦିସ୍ୱା ୱିମନୋ ଉଦିକ୍ଖସି’’॥
‘‘ଅକ୍ଖୀନି ଚ ତୁରିୟାରିୱ, କିନ୍ନରିୟାରିୱ ପବ୍ବତନ୍ତରେ।
ତୱ ମେ ନୟନାନି ଦକ୍ଖିୟ, ଭିୟ୍ୟୋ କାମରତୀ ପୱଡ୍ଢତି॥
‘‘ଉପ୍ପଲସିଖରୋପମାନି ତେ, ୱିମଲେ ହାଟକସନ୍ନିଭେ ମୁଖେ।
ତୱ ମେ ନୟନାନି ଦକ୍ଖିୟ [ନୟନାନୁଦିକ୍ଖିୟ (ସୀ॰)] , ଭିୟ୍ୟୋ କାମଗୁଣୋ ପୱଡ୍ଢତି॥
‘‘ଅପି ଦୂରଗତା ସରମ୍ହସେ, ଆୟତପମ୍ହେ ୱିସୁଦ୍ଧଦସ୍ସନେ।
ନ ହି ମତ୍ଥି ତୟା ପିୟତ୍ତରା, ନୟନା କିନ୍ନରିମନ୍ଦଲୋଚନେ’’॥
‘‘ଅପଥେନ ପୟାତୁମିଚ୍ଛସି, ଚନ୍ଦଂ କୀଳନକଂ ଗୱେସସି।
ମେରୁଂ ଲଙ୍ଘେତୁମିଚ୍ଛସି, ୟୋ ତ୍ୱଂ ବୁଦ୍ଧସୁତଂ ମଗ୍ଗୟସି॥
‘‘ନତ୍ଥି ହି ଲୋକେ ସଦେୱକେ, ରାଗୋ ୟତ୍ଥପି ଦାନି ମେ ସିୟା।
ନପି ନଂ ଜାନାମି କୀରିସୋ, ଅଥ ମଗ୍ଗେନ ହତୋ ସମୂଲକୋ॥
‘‘ଇଙ୍ଗାଲକୁୟାୱ [ଇଙ୍ଘାଳଖୁୟାୱ (ସ୍ୟା॰)] ଉଜ୍ଝିତୋ, ୱିସପତ୍ତୋରିୱ ଅଗ୍ଗିତୋ କତୋ [ଅଗ୍ଘତୋ ହତୋ (ସୀ॰)] ।
ନପି ନଂ ପସ୍ସାମି କୀରିସୋ, ଅଥ ମଗ୍ଗେନ ହତୋ ସମୂଲକୋ॥
‘‘ୟସ୍ସା ସିୟା ଅପଚ୍ଚୱେକ୍ଖିତଂ, ସତ୍ଥା ୱା ଅନୁପାସିତୋ ସିୟା।
ତ୍ୱଂ ତାଦିସିକଂ ପଲୋଭୟ, ଜାନନ୍ତିଂ ସୋ ଇମଂ ୱିହଞ୍ଞସି॥
‘‘ମୟ୍ହଞ୍ହି ଅକ୍କୁଟ୍ଠୱନ୍ଦିତେ, ସୁଖଦୁକ୍ଖେ ଚ ସତୀ ଉପଟ୍ଠିତା।
ସଙ୍ଖତମସୁଭନ୍ତି ଜାନିୟ, ସବ୍ବତ୍ଥେୱ ମନୋ ନ ଲିମ୍ପତି॥
‘‘ସାହଂ ସୁଗତସ୍ସ ସାୱିକା, ମଗ୍ଗଟ୍ଠଙ୍ଗିକୟାନୟାୟିନୀ।
ଉଦ୍ଧଟସଲ୍ଲା ଅନାସୱା, ସୁଞ୍ଞାଗାରଗତା ରମାମହଂ॥
‘‘ଦିଟ୍ଠା ହି ମୟା ସୁଚିତ୍ତିତା, ସୋମ୍ଭା ଦାରୁକପିଲ୍ଲକାନି ୱା।
ତନ୍ତୀହି ଚ ଖୀଲକେହି ଚ, ୱିନିବଦ୍ଧା ୱିୱିଧଂ ପନଚ୍ଚକା॥
‘‘ତମ୍ହୁଦ୍ଧଟେ ତନ୍ତିଖୀଲକେ, ୱିସ୍ସଟ୍ଠେ ୱିକଲେ ପରିକ୍ରିତେ [ପରିପକ୍ଖୀତେ (ସୀ॰), ପରିପକ୍କତେ (ସ୍ୟା॰)] ।
ନ ୱିନ୍ଦେୟ୍ୟ ଖଣ୍ଡସୋ କତେ, କିମ୍ହି ତତ୍ଥ ମନଂ ନିୱେସୟେ॥
‘‘ତଥୂପମା ଦେହକାନି ମଂ, ତେହି ଧମ୍ମେହି ୱିନା ନ ୱତ୍ତନ୍ତି।
ଧମ୍ମେହି ୱିନା ନ ୱତ୍ତତି, କିମ୍ହି ତତ୍ଥ ମନଂ ନିୱେସୟେ॥
‘‘ୟଥା ହରିତାଲେନ ମକ୍ଖିତଂ, ଅଦ୍ଦସ ଚିତ୍ତିକଂ ଭିତ୍ତିୟା କତଂ।
ତମ୍ହି ତେ ୱିପରୀତଦସ୍ସନଂ, ସଞ୍ଞା ମାନୁସିକା ନିରତ୍ଥିକା॥
‘‘ମାୟଂ ୱିୟ ଅଗ୍ଗତୋ କତଂ, ସୁପିନନ୍ତେୱ ସୁୱଣ୍ଣପାଦପଂ।
ଉପଗଚ୍ଛସି ଅନ୍ଧ ରିତ୍ତକଂ, ଜନମଜ୍ଝେରିୱ ରୁପ୍ପରୂପକଂ [ରୂପରୂପକଂ (କ॰)] ॥
‘‘ୱଟ୍ଟନିରିୱ କୋଟରୋହିତା, ମଜ୍ଝେ ପୁବ୍ବୁଳକା ସଅସ୍ସୁକା।
ପୀଳକୋଳିକା ଚେତ୍ଥ ଜାୟତି, ୱିୱିଧା ଚକ୍ଖୁୱିଧା ଚ ପିଣ୍ଡିତା’’॥
ଉପ୍ପାଟିୟ ଚାରୁଦସ୍ସନା, ନ ଚ ପଜ୍ଜିତ୍ଥ ଅସଙ୍ଗମାନସା।
‘‘ହନ୍ଦ ତେ ଚକ୍ଖୁଂ ହରସ୍ସୁ ତଂ’’, ତସ୍ସ ନରସ୍ସ ଅଦାସି ତାୱଦେ॥
ତସ୍ସ ଚ ୱିରମାସି ତାୱଦେ, ରାଗୋ ତତ୍ଥ ଖମାପୟୀ ଚ ନଂ।
‘‘ସୋତ୍ଥି ସିୟା ବ୍ରହ୍ମଚାରିନୀ, ନ ପୁନୋ ଏଦିସକଂ ଭୱିସ୍ସତି’’॥
‘‘ଆସାଦିୟ [ଆହନିୟ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ଏଦିସଂ ଜନଂ, ଅଗ୍ଗିଂ ପଜ୍ଜଲିତଂ ୱ ଲିଙ୍ଗିୟ।
ଗଣ୍ହିୟ ଆସୀୱିସଂ ୱିୟ, ଅପି ନୁ ସୋତ୍ଥି ସିୟା ଖମେହି ନୋ’’॥
ମୁତ୍ତା ଚ ତତୋ ସା ଭିକ୍ଖୁନୀ, ଅଗମୀ ବୁଦ୍ଧୱରସ୍ସ ସନ୍ତିକଂ।
ପସ୍ସିୟ ୱରପୁଞ୍ଞଲକ୍ଖଣଂ, ଚକ୍ଖୁ ଆସି ୟଥା ପୁରାଣକନ୍ତି॥
… ସୁଭା ଜୀୱକମ୍ବୱନିକା ଥେରୀ…।
ତିଂସନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୧୫. ଚତ୍ତାଲୀସନିପାତୋ
୧. ଇସିଦାସୀଥେରୀଗାଥା
ନଗରମ୍ହି କୁସୁମନାମେ, ପାଟଲିପୁତ୍ତମ୍ହି ପଥୱିୟା ମଣ୍ଡେ।
ସକ୍ୟକୁଲକୁଲୀନାୟୋ, ଦ୍ୱେ ଭିକ୍ଖୁନିୟୋ ହି ଗୁଣୱତିୟୋ॥
ଇସିଦାସୀ ତତ୍ଥ ଏକା, ଦୁତିୟା ବୋଧୀତି ସୀଲସମ୍ପନ୍ନା ଚ।
ଝାନଜ୍ଝାୟନରତାୟୋ, ବହୁସ୍ସୁତାୟୋ ଧୁତକିଲେସାୟୋ॥
ତା ପିଣ୍ଡାୟ ଚରିତ୍ୱା, ଭତ୍ତତ୍ଥଂ [ଭତ୍ତତ୍ତଂ (ସୀ॰)] କରିୟ ଧୋତପତ୍ତାୟୋ।
ରହିତମ୍ହି ସୁଖନିସିନ୍ନା, ଇମା ଗିରା ଅବ୍ଭୁଦୀରେସୁଂ॥
‘‘ପାସାଦିକାସି ଅୟ୍ୟେ, ଇସିଦାସି ୱୟୋପି ତେ ଅପରିହୀନୋ।
କିଂ ଦିସ୍ୱାନ ବ୍ୟାଲିକଂ, ଅଥାସି ନେକ୍ଖମ୍ମମନୁୟୁତ୍ତା’’॥
ଏୱମନୁୟୁଞ୍ଜିୟମାନା ସା, ରହିତେ ଧମ୍ମଦେସନାକୁସଲା।
ଇସିଦାସୀ ୱଚନମବ୍ରୱି, ‘‘ସୁଣ ବୋଧି ୟଥାମ୍ହି ପବ୍ବଜିତା॥
‘‘ଉଜ୍ଜେନିୟା ପୁରୱରେ, ମୟ୍ହଂ ପିତା ସୀଲସଂୱୁତୋ ସେଟ୍ଠି।
ତସ୍ସମ୍ହି ଏକଧୀତା, ପିୟା ମନାପା ଚ ଦୟିତା ଚ॥
‘‘ଅଥ ମେ ସାକେତତୋ ୱରକା, ଆଗଚ୍ଛୁମୁତ୍ତମକୁଲୀନା।
ସେଟ୍ଠୀ ପହୂତରତନୋ, ତସ୍ସ ମମଂ ସୁଣ୍ହମଦାସି ତାତୋ॥
‘‘ସସ୍ସୁୟା ସସ୍ସୁରସ୍ସ ଚ, ସାୟଂ ପାତଂ ପଣାମମୁପଗମ୍ମ।
ସିରସା କରୋମି ପାଦେ, ୱନ୍ଦାମି ୟଥାମ୍ହି ଅନୁସିଟ୍ଠା॥
‘‘ୟା ମୟ୍ହଂ ସାମିକସ୍ସ, ଭଗିନିୟୋ ଭାତୁନୋ ପରିଜନୋ ୱା।
ତମେକୱରକମ୍ପି ଦିସ୍ୱା, ଉବ୍ବିଗ୍ଗା ଆସନଂ ଦେମି॥
‘‘ଅନ୍ନେନ ଚ ପାନେନ ଚ, ଖଜ୍ଜେନ ଚ ୟଞ୍ଚ ତତ୍ଥ ସନ୍ନିହିତଂ।
ଛାଦେମି ଉପନୟାମି ଚ, ଦେମି ଚ ୟଂ ୟସ୍ସ ପତିରୂପଂ॥
‘‘କାଲେନ ଉପଟ୍ଠହିତ୍ୱା [ଉଟ୍ଠହିତ୍ୱା (ସ୍ୟା॰ କ॰), ଉପଟ୍ଠହିତୁଂ (?)] , ଘରଂ ସମୁପଗମାମି ଉମ୍ମାରେ।
ଧୋୱନ୍ତୀ ହତ୍ଥପାଦେ, ପଞ୍ଜଲିକା ସାମିକମୁପେମି॥
‘‘କୋଚ୍ଛଂ ପସାଦଂ ଅଞ୍ଜନିଞ୍ଚ, ଆଦାସକଞ୍ଚ ଗଣ୍ହିତ୍ୱା।
ପରିକମ୍ମକାରିକା ୱିୟ, ସୟମେୱ ପତିଂ ୱିଭୂସେମି॥
‘‘ସୟମେୱ ଓଦନଂ ସାଧୟାମି, ସୟମେୱ ଭାଜନଂ ଧୋୱନ୍ତୀ।
ମାତାୱ ଏକପୁତ୍ତକଂ, ତଥା [ତଦା (ସୀ॰)] ଭତ୍ତାରଂ ପରିଚରାମି॥
‘‘ଏୱଂ ମଂ ଭତ୍ତିକତଂ, ଅନୁରତ୍ତଂ କାରିକଂ ନିହତମାନଂ।
ଉଟ୍ଠାୟିକଂ [ଉଟ୍ଠାହିକଂ (କ॰)] ଅନଲସଂ, ସୀଲୱତିଂ ଦୁସ୍ସତେ ଭତ୍ତା॥
‘‘ସୋ ମାତରଞ୍ଚ ପିତରଞ୍ଚ, ଭଣତି ‘ଆପୁଚ୍ଛହଂ ଗମିସ୍ସାମି।
ଇସିଦାସିୟା ନ ସହ ୱଚ୍ଛଂ, ଏକାଗାରେହଂ [ଏକଘରେପ’ହଂ (?)] ସହ ୱତ୍ଥୁଂ’॥
‘‘‘ମା ଏୱଂ ପୁତ୍ତ ଅୱଚ, ଇସିଦାସୀ ପଣ୍ଡିତା ପରିବ୍ୟତ୍ତା।
ଉଟ୍ଠାୟିକା ଅନଲସା, କିଂ ତୁୟ୍ହଂ ନ ରୋଚତେ ପୁତ୍ତ’॥
‘‘‘ନ ଚ ମେ ହିଂସତି କିଞ୍ଚି, ନ ଚହଂ ଇସିଦାସିୟା ସହ ୱଚ୍ଛଂ।
ଦେସ୍ସାୱ ମେ ଅଲଂ ମେ, ଅପୁଚ୍ଛାହଂ [ଆପୁଚ୍ଛାହଂ (ସ୍ୟା॰), ଆପୁଚ୍ଛହଂ-ନାପୁଚ୍ଛହଂ (?)] ଗମିସ୍ସାମି’॥
‘‘ତସ୍ସ ୱଚନଂ ସୁଣିତ୍ୱା, ସସ୍ସୁ ସସୁରୋ ଚ ମଂ ଅପୁଚ୍ଛିଂସୁ।
‘କିସ୍ସ [କିଂସ (?)] ତୟା ଅପରଦ୍ଧଂ, ଭଣ ୱିସ୍ସଟ୍ଠା ୟଥାଭୂତଂ’॥
‘‘‘ନପିହଂ ଅପରଜ୍ଝଂ କିଞ୍ଚି, ନପି ହିଂସେମି ନ ଭଣାମି ଦୁବ୍ବଚନଂ।
କିଂ ସକ୍କା କାତୁୟ୍ୟେ, ୟଂ ମଂ ୱିଦ୍ଦେସ୍ସତେ ଭତ୍ତା’॥
‘‘ତେ ମଂ ପିତୁଘରଂ ପଟିନୟିଂସୁ, ୱିମନା ଦୁଖେନ ଅଧିଭୂତା।
‘ପୁତ୍ତମନୁରକ୍ଖମାନା, ଜିତାମ୍ହସେ ରୂପିନିଂ ଲକ୍ଖିଂ’॥
‘‘ଅଥ ମଂ ଅଦାସି ତାତୋ, ଅଡ୍ଢସ୍ସ ଘରମ୍ହି ଦୁତିୟକୁଲିକସ୍ସ।
ତତୋ ଉପଡ୍ଢସୁଙ୍କେନ, ୟେନ ମଂ ୱିନ୍ଦଥ ସେଟ୍ଠି॥
‘‘ତସ୍ସପି ଘରମ୍ହି ମାସଂ, ଅୱସିଂ ଅଥ ସୋପି ମଂ ପଟିଚ୍ଛରୟି [ପଟିଚ୍ଛସି (ସୀ॰ କ॰), ପଟିଚ୍ଛତି (ସ୍ୟା॰), ପଟିଚ୍ଛରତି (କ॰)] ।
ଦାସୀୱ ଉପଟ୍ଠହନ୍ତିଂ, ଅଦୂସିକଂ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନଂ॥
‘‘ଭିକ୍ଖାୟ ଚ ୱିଚରନ୍ତଂ, ଦମକଂ ଦନ୍ତଂ ମେ ପିତା ଭଣତି।
‘ହୋହିସି [ସୋହିସି (ସବ୍ବତ୍ଥ)] ମେ ଜାମାତା, ନିକ୍ଖିପ ପୋଟ୍ଠିଞ୍ଚ [ପୋନ୍ତିଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ଘଟିକଞ୍ଚ’॥
‘‘ସୋପି ୱସିତ୍ୱା ପକ୍ଖଂ [ପକ୍କମଥ (ସୀ॰)] , ଅଥ ତାତଂ ଭଣତି ‘ଦେହି ମେ ପୋଟ୍ଠିଂ।
ଘଟିକଞ୍ଚ ମଲ୍ଲକଞ୍ଚ, ପୁନପି ଭିକ୍ଖଂ ଚରିସ୍ସାମି’॥
‘‘ଅଥ ନଂ ଭଣତୀ ତାତୋ, ଅମ୍ମା ସବ୍ବୋ ଚ ମେ ଞାତିଗଣୱଗ୍ଗୋ।
‘କିଂ ତେ ନ କୀରତି ଇଧ, ଭଣ ଖିପ୍ପଂ ତଂ ତେ କରିହି’ତି॥
‘‘ଏୱଂ ଭଣିତୋ ଭଣତି, ‘ୟଦି ମେ ଅତ୍ତା ସକ୍କୋତି ଅଲଂ ମୟ୍ହଂ।
ଇସିଦାସିୟା ନ ସହ ୱଚ୍ଛଂ, ଏକଘରେହଂ ସହ ୱତ୍ଥୁଂ’॥
‘‘ୱିସ୍ସଜ୍ଜିତୋ ଗତୋ ସୋ, ଅହମ୍ପି ଏକାକିନୀ ୱିଚିନ୍ତେମି।
‘ଆପୁଚ୍ଛିତୂନ ଗଚ୍ଛଂ, ମରିତୁୟେ [ମରିତାୟେ (ସୀ॰), ମରିତୁଂ (ସ୍ୟା॰)] ୱା ପବ୍ବଜିସ୍ସଂ ୱା’॥
‘‘ଅଥ ଅୟ୍ୟା ଜିନଦତ୍ତା, ଆଗଚ୍ଛୀ ଗୋଚରାୟ ଚରମାନା।
ତାତକୁଲଂ ୱିନୟଧରୀ, ବହୁସ୍ସୁତା ସୀଲସମ୍ପନ୍ନା॥
‘‘ତଂ ଦିସ୍ୱାନ ଅମ୍ହାକଂ, ଉଟ୍ଠାୟାସନଂ ତସ୍ସା ପଞ୍ଞାପୟିଂ।
ନିସିନ୍ନାୟ ଚ ପାଦେ, ୱନ୍ଦିତ୍ୱା ଭୋଜନମଦାସିଂ॥
‘‘ଅନ୍ନେନ ଚ ପାନେନ ଚ, ଖଜ୍ଜେନ ଚ ୟଞ୍ଚ ତତ୍ଥ ସନ୍ନିହିତଂ।
ସନ୍ତପ୍ପୟିତ୍ୱା ଅୱଚଂ, ‘ଅୟ୍ୟେ ଇଚ୍ଛାମି ପବ୍ବଜିତୁଂ’॥
‘‘ଅଥ ମଂ ଭଣତୀ ତାତୋ, ‘ଇଧେୱ ପୁତ୍ତକ [ପୁତ୍ତିକେ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ଚରାହି ତ୍ୱଂ ଧମ୍ମଂ।
ଅନ୍ନେନ ଚ ପାନେନ ଚ, ତପ୍ପୟ ସମଣେ ଦ୍ୱିଜାତୀ ଚ’॥
‘‘ଅଥହଂ ଭଣାମି ତାତଂ, ରୋଦନ୍ତୀ ଅଞ୍ଜଲିଂ ପଣାମେତ୍ୱା।
‘ପାପଞ୍ହି ମୟା ପକତଂ, କମ୍ମଂ ତଂ ନିଜ୍ଜରେସ୍ସାମି’॥
‘‘ଅଥ ମଂ ଭଣତୀ ତାତୋ, ‘ପାପୁଣ ବୋଧିଞ୍ଚ ଅଗ୍ଗଧମ୍ମଞ୍ଚ।
ନିବ୍ବାନଞ୍ଚ ଲଭସ୍ସୁ, ୟଂ ସଚ୍ଛିକରୀ ଦ୍ୱିପଦସେଟ୍ଠୋ’॥
‘‘ମାତାପିତୂ ଅଭିୱାଦୟିତ୍ୱା, ସବ୍ବଞ୍ଚ ଞାତିଗଣୱଗ୍ଗଂ।
ସତ୍ତାହଂ ପବ୍ବଜିତା, ତିସ୍ସୋ ୱିଜ୍ଜା ଅଫସ୍ସୟିଂ॥
‘‘ଜାନାମି ଅତ୍ତନୋ ସତ୍ତ, ଜାତିୟୋ ୟସ୍ସୟଂ ଫଲୱିପାକୋ।
ତଂ ତୱ ଆଚିକ୍ଖିସ୍ସଂ, ତଂ ଏକମନା ନିସାମେହି॥
‘‘ନଗରମ୍ହି ଏରକଚ୍ଛେ [ଏରକକଚ୍ଛେ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] , ସୁୱଣ୍ଣକାରୋ ଅହଂ ପହୂତଧନୋ।
ୟୋବ୍ବନମଦେନ ମତ୍ତୋ ସୋ, ପରଦାରଂ ଅସେୱିହଂ॥
‘‘ସୋହଂ ତତୋ ଚୱିତ୍ୱା, ନିରୟମ୍ହି ଅପଚ୍ଚିସଂ ଚିରଂ।
ପକ୍କୋ ତତୋ ଚ ଉଟ୍ଠହିତ୍ୱା, ମକ୍କଟିୟା କୁଚ୍ଛିମୋକ୍କମିଂ॥
‘‘ସତ୍ତାହଜାତକଂ ମଂ, ମହାକପି ୟୂଥପୋ ନିଲ୍ଲଚ୍ଛେସି।
ତସ୍ସେତଂ କମ୍ମଫଲଂ, ୟଥାପି ଗନ୍ତ୍ୱାନ ପରଦାରଂ॥
‘‘ସୋହଂ ତତୋ ଚୱିତ୍ୱା, କାଲଂ କରିତ୍ୱା ସିନ୍ଧୱାରଞ୍ଞେ।
କାଣାୟ ଚ ଖଞ୍ଜାୟ ଚ, ଏଳକିୟା କୁଚ୍ଛିମୋକ୍କମିଂ॥
‘‘ଦ୍ୱାଦସ ୱସ୍ସାନି ଅହଂ, ନିଲ୍ଲଚ୍ଛିତୋ ଦାରକେ ପରିୱହିତ୍ୱା।
କିମିନାୱଟ୍ଟୋ ଅକଲ୍ଲୋ, ୟଥାପି ଗନ୍ତ୍ୱାନ ପରଦାରଂ॥
‘‘ସୋହଂ ତତୋ ଚୱିତ୍ୱା, ଗୋୱାଣିଜକସ୍ସ ଗାୱିୟା ଜାତୋ।
ୱଚ୍ଛୋ ଲାଖାତମ୍ବୋ, ନିଲ୍ଲଚ୍ଛିତୋ ଦ୍ୱାଦସେ ମାସେ॥
‘‘ୱୋଢୂନ [ତେ ପୁନ (ସ୍ୟା॰ କ॰), ୱୋଧୁନ (କ॰ ଅଟ୍ଠ॰)] ନଙ୍ଗଲମହଂ, ସକଟଞ୍ଚ ଧାରୟାମି।
ଅନ୍ଧୋୱଟ୍ଟୋ ଅକଲ୍ଲୋ, ୟଥାପି ଗନ୍ତ୍ୱାନ ପରଦାରଂ॥
‘‘ସୋହଂ ତତୋ ଚୱିତ୍ୱା, ୱୀଥିୟା ଦାସିୟା ଘରେ ଜାତୋ।
ନେୱ ମହିଲା ନ ପୁରିସୋ, ୟଥାପି ଗନ୍ତ୍ୱାନ ପରଦାରଂ॥
‘‘ତିଂସତିୱସ୍ସମ୍ହି ମତୋ, ସାକଟିକକୁଲମ୍ହି ଦାରିକା ଜାତା।
କପଣମ୍ହି ଅପ୍ପଭୋଗେ, ଧନିକ [ଅଣିକ (ଅଟ୍ଠ॰), ତଂସଂୱଣ୍ଣନାୟମ୍ପି ଅତ୍ଥୟୁତ୍ତି ଗୱେସିତବ୍ବା] ପୁରିସପାତବହୁଲମ୍ହି॥
‘‘ତଂ ମଂ ତତୋ ସତ୍ଥୱାହୋ, ଉସ୍ସନ୍ନାୟ ୱିପୁଲାୟ ୱଡ୍ଢିୟା।
ଓକଡ୍ଢତି ୱିଲପନ୍ତିଂ, ଅଚ୍ଛିନ୍ଦିତ୍ୱା କୁଲଘରସ୍ମା॥
‘‘ଅଥ ସୋଳସମେ ୱସ୍ସେ, ଦିସ୍ୱା ମଂ ପତ୍ତୟୋବ୍ବନଂ କଞ୍ଞଂ।
ଓରୁନ୍ଧତସ୍ସ ପୁତ୍ତୋ, ଗିରିଦାସୋ ନାମ ନାମେନ॥
‘‘ତସ୍ସପି ଅଞ୍ଞା ଭରିୟା, ସୀଲୱତୀ ଗୁଣୱତୀ ୟସୱତୀ ଚ।
ଅନୁରତ୍ତା [ଅନୁୱତ୍ତା (କ॰)] ଭତ୍ତାରଂ, ତସ୍ସାହଂ [ତସ୍ସ ତଂ (?)] ୱିଦ୍ଦେସନମକାସିଂ॥
‘‘ତସ୍ସେତଂ କମ୍ମଫଲଂ, ୟଂ ମଂ ଅପକୀରିତୂନ ଗଚ୍ଛନ୍ତି।
ଦାସୀୱ ଉପଟ୍ଠହନ୍ତିଂ, ତସ୍ସପି ଅନ୍ତୋ କତୋ ମୟା’’ତି॥
… ଇସିଦାସୀ ଥେରୀ…।
ଚତ୍ତାଲୀସନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
୧୬. ମହାନିପାତୋ
୧. ସୁମେଧାଥେରୀଗାଥା
ମନ୍ତାୱତିୟା ନଗରେ, ରଞ୍ଞୋ କୋଞ୍ଚସ୍ସ ଅଗ୍ଗମହେସିୟା।
ଧୀତା ଆସିଂ ସୁମେଧା, ପସାଦିତା ସାସନକରେହି॥
ସୀଲୱତୀ ଚିତ୍ତକଥା, ବହୁସ୍ସୁତା ବୁଦ୍ଧସାସନେ ୱିନୀତା।
ମାତାପିତରୋ ଉପଗମ୍ମ, ଭଣତି ‘‘ଉଭୟୋ ନିସାମେଥ॥
‘‘ନିବ୍ବାନାଭିରତାହଂ, ଅସସ୍ସତଂ ଭୱଗତଂ ୟଦିପି ଦିବ୍ବଂ।
କିମଙ୍ଗଂ ପନ [କିମଙ୍ଗ ପନ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰), କିଂ ପନ (?)] ତୁଚ୍ଛା କାମା, ଅପ୍ପସ୍ସାଦା ବହୁୱିଘାତା॥
‘‘କାମା କଟୁକା ଆସୀୱିସୂପମା, ୟେସୁ ମୁଚ୍ଛିତା ବାଲା।
ତେ ଦୀଘରତ୍ତଂ ନିରୟେ, ସମପ୍ପିତା ହଞ୍ଞନ୍ତେ ଦୁକ୍ଖିତା [ହଞ୍ଞରେ ଦୁଖିତା (?)] ॥
‘‘ସୋଚନ୍ତି ପାପକମ୍ମା, ୱିନିପାତେ ପାପୱଦ୍ଧିନୋ ସଦା।
କାୟେନ ଚ ୱାଚାୟ ଚ, ମନସା ଚ ଅସଂୱୁତା ବାଲା॥
‘‘ବାଲା ତେ ଦୁପ୍ପଞ୍ଞା, ଅଚେତନା ଦୁକ୍ଖସମୁଦୟୋରୁଦ୍ଧା।
ଦେସନ୍ତେ ଅଜାନନ୍ତା, ନ ବୁଜ୍ଝରେ ଅରିୟସଚ୍ଚାନି॥
‘‘ସଚ୍ଚାନି ଅମ୍ମ ବୁଦ୍ଧୱରଦେସିତାନି, ତେ ବହୁତରା ଅଜାନନ୍ତା ୟେ।
ଅଭିନନ୍ଦନ୍ତି ଭୱଗତଂ, ପିହେନ୍ତି ଦେୱେସୁ ଉପପତ୍ତିଂ॥
‘‘ଦେୱେସୁପି ଉପପତ୍ତି, ଅସସ୍ସତା ଭୱଗତେ ଅନିଚ୍ଚମ୍ହି।
ନ ଚ ସନ୍ତସନ୍ତି ବାଲା, ପୁନପ୍ପୁନଂ ଜାୟିତବ୍ବସ୍ସ॥
‘‘ଚତ୍ତାରୋ ୱିନିପାତା, ଦୁୱେ [ଦ୍ୱେ (ସବ୍ବତ୍ଥ)] ଚ ଗତିୟୋ କଥଞ୍ଚି ଲବ୍ଭନ୍ତି।
ନ ଚ ୱିନିପାତଗତାନଂ, ପବ୍ବଜ୍ଜା ଅତ୍ଥି ନିରୟେସୁ॥
‘‘ଅନୁଜାନାଥ ମଂ ଉଭୟୋ, ପବ୍ବଜିତୁଂ ଦସବଲସ୍ସ ପାୱଚନେ।
ଅପ୍ପୋସ୍ସୁକ୍କା ଘଟିସ୍ସଂ, ଜାତିମରଣପ୍ପହାନାୟ॥
‘‘କିଂ ଭୱଗତେ [ଭୱଗତେନ (ସ୍ୟା॰)] ଅଭିନନ୍ଦିତେନ, କାୟକଲିନା ଅସାରେନ।
ଭୱତଣ୍ହାୟ ନିରୋଧା, ଅନୁଜାନାଥ ପବ୍ବଜିସ୍ସାମି॥
‘‘ବୁଦ୍ଧାନଂ ଉପ୍ପାଦୋ ୱିୱଜ୍ଜିତୋ, ଅକ୍ଖଣୋ ଖଣୋ ଲଦ୍ଧୋ।
ସୀଲାନି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ, ୟାୱଜୀୱଂ ନ ଦୂସେୟ୍ୟଂ’’॥
ଏୱଂ ଭଣତି ସୁମେଧା, ମାତାପିତରୋ ‘‘ନ ତାୱ ଆହାରଂ।
ଆହରିସ୍ସଂ [ଆହରିୟାମି (ସୀ॰), ଆହାରିସଂ (?)] ଗହଟ୍ଠା, ମରଣୱସଂ ଗତାୱ ହେସ୍ସାମି’’॥
ମାତା ଦୁକ୍ଖିତା ରୋଦତି ପିତା ଚ, ଅସ୍ସା ସବ୍ବସୋ ସମଭିହତୋ।
ଘଟେନ୍ତି ସଞ୍ଞାପେତୁଂ, ପାସାଦତଲେ ଛମାପତିତଂ॥
‘‘ଉଟ୍ଠେହି ପୁତ୍ତକ କିଂ ସୋଚିତେନ, ଦିନ୍ନାସି ୱାରଣୱତିମ୍ହି।
ରାଜା ଅନୀକରତ୍ତୋ [ଅଣୀକଦତ୍ତୋ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] , ଅଭିରୂପୋ ତସ୍ସ ତ୍ୱଂ ଦିନ୍ନା॥
‘‘ଅଗ୍ଗମହେସୀ ଭୱିସ୍ସସି, ଅନିକରତ୍ତସ୍ସ ରାଜିନୋ ଭରିୟା।
ସୀଲାନି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ, ପବ୍ବଜ୍ଜା ଦୁକ୍କରା ପୁତ୍ତକ॥
‘‘ରଜ୍ଜେ ଆଣାଧନମିସ୍ସରିୟଂ, ଭୋଗା ସୁଖା ଦହରିକାସି।
ଭୁଞ୍ଜାହି କାମଭୋଗେ, ୱାରେୟ୍ୟଂ ହୋତୁ ତେ ପୁତ୍ତ’’॥
ଅଥ ନେ ଭଣତି ସୁମେଧା, ‘‘ମା ଏଦିସିକାନି ଭୱଗତମସାରଂ।
ପବ୍ବଜ୍ଜା ୱା ହୋହିତି, ମରଣଂ ୱା ମେ ନ ଚେୱ ୱାରେୟ୍ୟଂ॥
‘‘କିମିୱ ପୂତିକାୟମସୁଚିଂ, ସୱନଗନ୍ଧଂ ଭୟାନକଂ କୁଣପଂ।
ଅଭିସଂୱିସେୟ୍ୟଂ ଭସ୍ତଂ, ଅସକିଂ ପଗ୍ଘରିତଂ ଅସୁଚିପୁଣ୍ଣଂ॥
‘‘କିମିୱ ତାହଂ ଜାନନ୍ତୀ, ୱିକୁଲକଂ ମଂସସୋଣିତୁପଲିତ୍ତଂ।
କିମିକୁଲାଲୟଂ ସକୁଣଭତ୍ତଂ, କଳେୱରଂ କିସ୍ସ ଦିୟ୍ୟତି॥
‘‘ନିବ୍ବୁୟ୍ହତି ସୁସାନଂ, ଅଚିରଂ କାୟୋ ଅପେତୱିଞ୍ଞାଣୋ।
ଛୁଦ୍ଧୋ [ଛଡ୍ଡିତୋ (ସ୍ୟା॰), ଛୁଟ୍ଠୋ (କ॰)] କଳିଙ୍ଗରଂ ୱିୟ, ଜିଗୁଚ୍ଛମାନେହି ଞାତୀହି॥
‘‘ଛୁଦ୍ଧୂନ [ଛଡ୍ଡୂନ (ସ୍ୟା॰), ଛୁଟ୍ଠୂନ (କ॰)] ନଂ ସୁସାନେ, ପରଭତ୍ତଂ ନ୍ହାୟନ୍ତି [ନ୍ହାୟରେ (?)] ଜିଗୁଚ୍ଛନ୍ତା।
ନିୟକା ମାତାପିତରୋ, କିଂ ପନ ସାଧାରଣା ଜନତା॥
‘‘ଅଜ୍ଝୋସିତା ଅସାରେ, କଳେୱରେ ଅଟ୍ଠିନ୍ହାରୁସଙ୍ଘାତେ।
ଖେଳସ୍ସୁଚ୍ଚାରସ୍ସୱ, ପରିପୁଣ୍ଣେ [ଖେଳସ୍ସୁଚ୍ଚାରପସ୍ସୱପରିପୁଣ୍ଣେ (ସୀ॰)] ପୂତିକାୟମ୍ହି॥
‘‘ୟୋ ନଂ ୱିନିବ୍ଭୁଜିତ୍ୱା, ଅବ୍ଭନ୍ତରମସ୍ସ ବାହିରଂ କୟିରା ।
ଗନ୍ଧସ୍ସ ଅସହମାନା, ସକାପି ମାତା ଜିଗୁଚ୍ଛେୟ୍ୟ॥
‘‘ଖନ୍ଧଧାତୁଆୟତନଂ, ସଙ୍ଖତଂ ଜାତିମୂଲକଂ ଦୁକ୍ଖଂ।
ୟୋନିସୋ ଅନୁୱିଚିନନ୍ତୀ, ୱାରେୟ୍ୟଂ କିସ୍ସ ଇଚ୍ଛେୟ୍ୟଂ॥
‘‘ଦିୱସେ ଦିୱସେ ତିସତ୍ତି, ସତାନି ନୱନୱା ପତେୟ୍ୟୁଂ କାୟମ୍ହି।
ୱସ୍ସସତମ୍ପି ଚ ଘାତୋ, ସେୟ୍ୟୋ ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚେୱଂ ଖୟୋ॥
‘‘ଅଜ୍ଝୁପଗଚ୍ଛେ ଘାତଂ, ୟୋ ୱିଞ୍ଞାୟେୱଂ ସତ୍ଥୁନୋ ୱଚନଂ।
‘ଦୀଘୋ ତେସଂ [ୱୋ (କ॰)] ସଂସାରୋ, ପୁନପ୍ପୁନଂ ହଞ୍ଞମାନାନଂ’॥
‘‘ଦେୱେସୁ ମନୁସ୍ସେସୁ ଚ, ତିରଚ୍ଛାନୟୋନିୟା ଅସୁରକାୟେ।
ପେତେସୁ ଚ ନିରୟେସୁ ଚ, ଅପରିମିତା ଦିସ୍ସରେ ଘାତା॥
‘‘ଘାତା ନିରୟେସୁ ବହୂ, ୱିନିପାତଗତସ୍ସ ପୀଳିୟମାନସ୍ସ [କିଲିସ୍ସମାନସ୍ସ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ।
ଦେୱେସୁପି ଅତ୍ତାଣଂ, ନିବ୍ବାନସୁଖା ପରଂ ନତ୍ଥି॥
‘‘ପତ୍ତା ତେ ନିବ୍ବାନଂ, ୟେ ୟୁତ୍ତା ଦସବଲସ୍ସ ପାୱଚନେ।
ଅପ୍ପୋସ୍ସୁକ୍କା ଘଟେନ୍ତି, ଜାତିମରଣପ୍ପହାନାୟ॥
‘‘ଅଜ୍ଜେୱ ତାତଭିନିକ୍ଖମିସ୍ସଂ, ଭୋଗେହି କିଂ ଅସାରେହି।
ନିବ୍ବିନ୍ନା ମେ କାମା, ୱନ୍ତସମା ତାଲୱତ୍ଥୁକତା’’॥
ସା ଚେୱଂ ଭଣତି ପିତରମନୀକରତ୍ତୋ ଚ ୟସ୍ସ ସା ଦିନ୍ନା।
ଉପୟାସି ୱାରଣୱତେ, ୱାରେୟ୍ୟମୁପଟ୍ଠିତେ କାଲେ॥
ଅଥ ଅସିତନିଚିତମୁଦୁକେ, କେସେ ଖଗ୍ଗେନ ଛିନ୍ଦିୟ ସୁମେଧା।
ପାସାଦଂ ପିଦହିତ୍ୱା [ପିଧେତ୍ୱା (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰), ପିଧିତ୍ୱା (କ॰)] , ପଠମଜ୍ଝାନଂ ସମାପଜ୍ଜି॥
ସା ଚ ତହିଂ ସମାପନ୍ନା, ଅନୀକରତ୍ତୋ ଚ ଆଗତୋ ନଗରଂ।
ପାସାଦେ ଚ [ପାସାଦେୱ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ସୁମେଧା, ଅନିଚ୍ଚସଞ୍ଞଂ [ଅନିଚ୍ଚସଞ୍ଞା (ସବ୍ବତ୍ଥ)] ସୁଭାୱେତି॥
ସା ଚ ମନସି କରୋତି, ଅନୀକରତ୍ତୋ ଚ ଆରୁହୀ ତୁରିତଂ।
ମଣିକନକଭୂସିତଙ୍ଗୋ, କତଞ୍ଜଲୀ ୟାଚତି ସୁମେଧଂ॥
‘‘ରଜ୍ଜେ ଆଣାଧନମିସ୍ସରିୟଂ, ଭୋଗା ସୁଖା ଦହରିକାସି।
ଭୁଞ୍ଜାହି କାମଭୋଗେ, କାମସୁଖା ଦୁଲ୍ଲଭା ଲୋକେ॥
‘‘ନିସ୍ସଟ୍ଠଂ ତେ ରଜ୍ଜଂ, ଭୋଗେ ଭୁଞ୍ଜସ୍ସୁ ଦେହି ଦାନାନି।
ମା ଦୁମ୍ମନା ଅହୋସି, ମାତାପିତରୋ ତେ ଦୁକ୍ଖିତା’’ [ମାତାପିତରୋ ଚ ତେ ଦୁଖିତା (?)] ॥
ତଂ ତଂ ଭଣତି ସୁମେଧା, କାମେହି ଅନତ୍ଥିକା ୱିଗତମୋହା।
‘‘ମା କାମେ ଅଭିନନ୍ଦି, କାମେସ୍ୱାଦୀନୱଂ ପସ୍ସ॥
‘‘ଚାତୁଦ୍ଦୀପୋ ରାଜା ମନ୍ଧାତା, ଆସି କାମଭୋଗିନ ମଗ୍ଗୋ।
ଅତିତ୍ତୋ କାଲଙ୍କତୋ, ନ ଚସ୍ସ ପରିପୂରିତା ଇଚ୍ଛା॥
‘‘ସତ୍ତ ରତନାନି ୱସ୍ସେୟ୍ୟ, ୱୁଟ୍ଠିମା ଦସଦିସା ସମନ୍ତେନ।
ନ ଚତ୍ଥି ତିତ୍ତି କାମାନଂ, ଅତିତ୍ତାୱ ମରନ୍ତି ନରା॥
‘‘ଅସିସୂନୂପମା କାମା, କାମା ସପ୍ପସିରୋପମା।
ଉକ୍କୋପମା ଅନୁଦହନ୍ତି, ଅଟ୍ଠିକଙ୍କଲ [କଙ୍ଖଲ (ସୀ॰)] ସନ୍ନିଭା॥
‘‘ଅନିଚ୍ଚା ଅଦ୍ଧୁୱା କାମା, ବହୁଦୁକ୍ଖା ମହାୱିସା।
ଅୟୋଗୁଳୋୱ ସନ୍ତତ୍ତୋ, ଅଘମୂଲା ଦୁଖପ୍ଫଲା॥
‘‘ରୁକ୍ଖପ୍ଫଲୂପମା କାମା, ମଂସପେସୂପମା ଦୁଖା।
ସୁପିନୋପମା ୱଞ୍ଚନିୟା, କାମା ୟାଚିତକୂପମା॥
‘‘ସତ୍ତିସୂଲୂପମା କାମା, ରୋଗୋ ଗଣ୍ଡୋ ଅଘଂ ନିଘଂ।
ଅଙ୍ଗାରକାସୁସଦିସା, ଅଘମୂଲଂ ଭୟଂ ୱଧୋ॥
‘‘ଏୱଂ ବହୁଦୁକ୍ଖା କାମା, ଅକ୍ଖାତା ଅନ୍ତରାୟିକା।
ଗଚ୍ଛଥ ନ ମେ ଭଗୱତେ, ୱିସ୍ସାସୋ ଅତ୍ଥି ଅତ୍ତନୋ॥
‘‘କିଂ ମମ ପରୋ କରିସ୍ସତି, ଅତ୍ତନୋ ସୀସମ୍ହି ଡୟ୍ହମାନମ୍ହି।
ଅନୁବନ୍ଧେ ଜରାମରଣେ, ତସ୍ସ ଘାତାୟ ଘଟିତବ୍ବଂ’’॥
ଦ୍ୱାରଂ ଅପାପୁରିତ୍ୱାନହଂ [ଅୱାପୁରିତ୍ୱାହଂ (ସୀ॰)] , ମାତାପିତରୋ ଅନୀକରତ୍ତଞ୍ଚ।
ଦିସ୍ୱାନ ଛମଂ ନିସିନ୍ନେ, ରୋଦନ୍ତେ ଇଦମୱୋଚଂ॥
‘‘ଦୀଘୋ ବାଲାନଂ ସଂସାରୋ, ପୁନପ୍ପୁନଞ୍ଚ ରୋଦତଂ।
ଅନମତଗ୍ଗେ ପିତୁ ମରଣେ, ଭାତୁ ୱଧେ ଅତ୍ତନୋ ଚ ୱଧେ॥
‘‘ଅସ୍ସୁ ଥଞ୍ଞଂ ରୁଧିରଂ, ସଂସାରଂ ଅନମତଗ୍ଗତୋ ସରଥ।
ସତ୍ତାନଂ ସଂସରତଂ, ସରାହି ଅଟ୍ଠୀନଞ୍ଚ ସନ୍ନିଚୟଂ॥
‘‘ସର ଚତୁରୋଦଧୀ [ସରସ୍ସୁ ଚତୁରୋ ଉଦଧୀ (?)] , ଉପନୀତେ ଅସ୍ସୁଥଞ୍ଞରୁଧିରମ୍ହି।
ସର ଏକକପ୍ପମଟ୍ଠୀନଂ, ସଞ୍ଚୟଂ ୱିପୁଲେନ ସମଂ॥
‘‘ଅନମତଗ୍ଗେ ସଂସରତୋ, ମହିଂ [ମହାମହିଂ (?)] ଜମ୍ବୁଦୀପମୁପନୀତଂ।
କୋଲଟ୍ଠିମତ୍ତଗୁଳିକା, ମାତା ମାତୁସ୍ୱେୱ ନପ୍ପହୋନ୍ତି॥
‘‘ତିଣକଟ୍ଠସାଖାପଲାସଂ [ସର ତିଣକଟ୍ଠସାଖାପଲାସଂ (ସୀ॰)] , ଉପନୀତଂ ଅନମତଗ୍ଗତୋ ସର।
ଚତୁରଙ୍ଗୁଲିକା ଘଟିକା, ପିତୁପିତୁସ୍ୱେୱ ନପ୍ପହୋନ୍ତି॥
‘‘ସର କାଣକଚ୍ଛପଂ ପୁବ୍ବସମୁଦ୍ଦେ, ଅପରତୋ ଚ ୟୁଗଛିଦ୍ଦଂ।
ସିରଂ [ସର (ସୀ॰)] ତସ୍ସ ଚ ପଟିମୁକ୍କଂ, ମନୁସ୍ସଲାଭମ୍ହି ଓପମ୍ମଂ॥
‘‘ସର ରୂପଂ ଫେଣପିଣ୍ଡୋପମସ୍ସ, କାୟକଲିନୋ ଅସାରସ୍ସ।
ଖନ୍ଧେ ପସ୍ସ ଅନିଚ୍ଚେ, ସରାହି ନିରୟେ ବହୁୱିଘାତେ॥
‘‘ସର କଟସିଂ ୱଡ୍ଢେନ୍ତେ, ପୁନପ୍ପୁନଂ ତାସୁ ତାସୁ ଜାତୀସୁ।
ସର କୁମ୍ଭୀଲଭୟାନି ଚ, ସରାହି ଚତ୍ତାରି ସଚ୍ଚାନି॥
‘‘ଅମତମ୍ହି ୱିଜ୍ଜମାନେ, କିଂ ତୱ ପଞ୍ଚକଟୁକେନ ପୀତେନ।
ସବ୍ବା ହି କାମରତିୟୋ, କଟୁକତରା ପଞ୍ଚକଟୁକେନ॥
‘‘ଅମତମ୍ହି ୱିଜ୍ଜମାନେ, କିଂ ତୱ କାମେହି ୟେ ପରିଳାହା [ସପରିଳାହା (ସୀ॰ ଅଟ୍ଠ॰)] ।
ସବ୍ବା ହି କାମରତିୟୋ, ଜଲିତା କୁଥିତା କମ୍ପିତା ସନ୍ତାପିତା॥
‘‘ଅସପତ୍ତମ୍ହି ସମାନେ, କିଂ ତୱ କାମେହି ୟେ ବହୁସପତ୍ତା।
ରାଜଗ୍ଗିଚୋରଉଦକପ୍ପିୟେହି, ସାଧାରଣା କାମା ବହୁସପତ୍ତା॥
‘‘ମୋକ୍ଖମ୍ହି ୱିଜ୍ଜମାନେ, କିଂ ତୱ କାମେହି ୟେସୁ ୱଧବନ୍ଧୋ।
କାମେସୁ ହି ଅସକାମା, ୱଧବନ୍ଧଦୁଖାନି ଅନୁଭୋନ୍ତି॥
‘‘ଆଦୀପିତା ତିଣୁକ୍କା, ଗଣ୍ହନ୍ତଂ ଦହନ୍ତି ନେୱ ମୁଞ୍ଚନ୍ତଂ।
ଉକ୍କୋପମା ହି କାମା, ଦହନ୍ତି ୟେ ତେ ନ ମୁଞ୍ଚନ୍ତି॥
‘‘ମା ଅପ୍ପକସ୍ସ ହେତୁ, କାମସୁଖସ୍ସ ୱିପୁଲଂ ଜହୀ ସୁଖଂ।
ମା ପୁଥୁଲୋମୋୱ ବଳିସଂ, ଗିଲିତ୍ୱା ପଚ୍ଛା ୱିହଞ୍ଞସି॥
‘‘କାମଂ କାମେସୁ ଦମସ୍ସୁ, ତାୱ ସୁନଖୋୱ ସଙ୍ଖଲାବଦ୍ଧୋ।
କାହିନ୍ତି ଖୁ ତଂ କାମା, ଛାତା ସୁନଖଂୱ ଚଣ୍ଡାଲା॥
‘‘ଅପରିମିତଞ୍ଚ ଦୁକ୍ଖଂ, ବହୂନି ଚ ଚିତ୍ତଦୋମନସ୍ସାନି।
ଅନୁଭୋହିସି କାମୟୁତ୍ତୋ, ପଟିନିସ୍ସଜ [ପଟିନିସ୍ସର (ସୀ॰)] ଅଦ୍ଧୁୱେ କାମେ॥
‘‘ଅଜରମ୍ହି ୱିଜ୍ଜମାନେ, କିଂ ତୱ କାମେହି [ୟେସୁ ଜରାୟ ଚ। ମରଣବ୍ୟାଧିହି ଗହିତା (?)] ୟେସୁ ଜରା।
ମରଣବ୍ୟାଧିଗହିତା [ୟେସୁ ଜରାୟ ଚ। ମରଣବ୍ୟାଧିହି ଗହିତା (?)] , ସବ୍ବା ସବ୍ବତ୍ଥ ଜାତିୟୋ॥
‘‘ଇଦମଜରମିଦମମରଂ [ଇଦଂ ଅଜରଂ ଇଦଂ ଅମରଂ (?)] , ଇଦମଜରାମରଂ ପଦମସୋକଂ।
ଅସପତ୍ତମସମ୍ବାଧଂ, ଅଖଲିତମଭୟଂ ନିରୁପତାପଂ॥
‘‘ଅଧିଗତମିଦଂ ବହୂହି, ଅମତଂ ଅଜ୍ଜାପି ଚ ଲଭନୀୟମିଦଂ।
ୟୋ ୟୋନିସୋ ପୟୁଞ୍ଜତି, ନ ଚ ସକ୍କା ଅଘଟମାନେନ’’॥
ଏୱଂ ଭଣତି ସୁମେଧା, ସଙ୍ଖାରଗତେ ରତିଂ ଅଲଭମାନା।
ଅନୁନେନ୍ତୀ ଅନିକରତ୍ତଂ, କେସେ ଚ ଛମଂ ଖିପି ସୁମେଧା॥
ଉଟ୍ଠାୟ ଅନିକରତ୍ତୋ, ପଞ୍ଜଲିକୋ ୟାଚିତସ୍ସା ପିତରଂ ସୋ।
‘‘ୱିସ୍ସଜ୍ଜେଥ ସୁମେଧଂ, ପବ୍ବଜିତୁଂ ୱିମୋକ୍ଖସଚ୍ଚଦସ୍ସା’’॥
ୱିସ୍ସଜ୍ଜିତା ମାତାପିତୂହି, ପବ୍ବଜି ସୋକଭୟଭୀତା।
ଛ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତା, ଅଗ୍ଗଫଲଂ ସିକ୍ଖମାନାୟ॥
ଅଚ୍ଛରିୟମବ୍ଭୁତଂ ତଂ, ନିବ୍ବାନଂ ଆସି ରାଜକଞ୍ଞାୟ।
ପୁବ୍ବେନିୱାସଚରିତଂ, ୟଥା ବ୍ୟାକରି ପଚ୍ଛିମେ କାଲେ॥
‘‘ଭଗୱତି କୋଣାଗମନେ, ସଙ୍ଘାରାମମ୍ହି ନୱନିୱେସମ୍ହି।
ସଖିୟୋ ତିସ୍ସୋ ଜନିୟୋ, ୱିହାରଦାନଂ ଅଦାସିମ୍ହ॥
‘‘ଦସକ୍ଖତ୍ତୁଂ ସତକ୍ଖତ୍ତୁଂ, ଦସସତକ୍ଖତ୍ତୁଂ ସତାନି ଚ ସତକ୍ଖତ୍ତୁଂ।
ଦେୱେସୁ ଉପ୍ପଜ୍ଜିମ୍ହ, କୋ ପନ ୱାଦୋ ମନୁସ୍ସେସୁ॥
‘‘ଦେୱେସୁ ମହିଦ୍ଧିକା ଅହୁମ୍ହ, ମାନୁସକମ୍ହି କୋ ପନ ୱାଦୋ।
ସତ୍ତରତନସ୍ସ ମହେସୀ, ଇତ୍ଥିରତନଂ ଅହଂ ଆସିଂ॥
‘‘ସୋ ହେତୁ ସୋ ପଭୱୋ, ତଂ ମୂଲଂ ସାୱ ସାସନେ ଖନ୍ତୀ।
ତଂ ପଠମସମୋଧାନଂ, ତଂ ଧମ୍ମରତାୟ ନିବ୍ବାନଂ’’॥
ଏୱଂ କରୋନ୍ତି ୟେ ସଦ୍ଦହନ୍ତି, ୱଚନଂ ଅନୋମପଞ୍ଞସ୍ସ।
ନିବ୍ବିନ୍ଦନ୍ତି ଭୱଗତେ, ନିବ୍ବିନ୍ଦିତ୍ୱା ୱିରଜ୍ଜନ୍ତୀତି॥
ଇତ୍ଥଂ ସୁଦଂ ସୁମେଧା ଥେରୀ ଗାଥାୟୋ ଅଭାସିତ୍ଥାତି।
ମହାନିପାତୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
ସମତ୍ତା ଥେରୀଗାଥାୟୋ।
ଗାଥାସତାନି ଚତ୍ତାରି, ଅସୀତି ପୁନ ଚୁଦ୍ଦସ [ଗାଥାସଙ୍ଖ୍ୟା ଇଧ ଅନୁକ୍କମଣିକଗଣନାୱସେନ ପାକଟା] ।
ଥେରିୟେକୁତ୍ତରସତା [ଥେରୀୟେକୁତ୍ତରଛସତା (?) ତିଂସମତ୍ତାପି ପଞ୍ଚସତମତ୍ତାପି ଥେରିୟୋ ଏକତୋ ଆଗତା ମନସିକାତବ୍ବା] , ସବ୍ବା ତା ଆସୱକ୍ଖୟାତି॥
ଥେରୀଗାଥାପାଳି ନିଟ୍ଠିତା।