ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧୱଗ୍ଗ ପାଳି
॥ ନମୋ ତସ୍ସ ଭଗୱତୋ ଅରହତୋ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧସ୍ସ॥
ଦୀଘନିକାୟୋ
ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧୱଗ୍ଗପାଳି
୧. ବ୍ରହ୍ମଜାଲସୁତ୍ତଂ
ପରିବ୍ବାଜକକଥା
୧ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ଅନ୍ତରା ଚ ରାଜଗହଂ ଅନ୍ତରା ଚ ନାଳନ୍ଦଂ ଅଦ୍ଧାନମଗ୍ଗପ୍ପଟିପନ୍ନୋ ହୋତି ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି। ସୁପ୍ପିୟୋପି ଖୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଅନ୍ତରା ଚ ରାଜଗହଂ ଅନ୍ତରା ଚ ନାଳନ୍ଦଂ ଅଦ୍ଧାନମଗ୍ଗପ୍ପଟିପନ୍ନୋ ହୋତି ସଦ୍ଧିଂ ଅନ୍ତେୱାସିନା ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତେନ ମାଣୱେନ। ତତ୍ର ସୁଦଂ ସୁପ୍ପିୟୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଅନେକପରିୟାୟେନ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ସଙ୍ଘସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି; ସୁପ୍ପିୟସ୍ସ ପନ ପରିବ୍ବାଜକସ୍ସ ଅନ୍ତେୱାସୀ ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତୋ ମାଣୱୋ ଅନେକପରିୟାୟେନ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି। ଇତିହ ତେ ଉଭୋ ଆଚରିୟନ୍ତେୱାସୀ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞସ୍ସ ଉଜୁୱିପଚ୍ଚନୀକୱାଦା ଭଗୱନ୍ତଂ ପିଟ୍ଠିତୋ ପିଟ୍ଠିତୋ ଅନୁବନ୍ଧା [ଅନୁବଦ୍ଧା (କ॰ ସୀ॰ ପୀ॰)] ହୋନ୍ତି ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ।
୨ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକାୟଂ ରାଜାଗାରକେ ଏକରତ୍ତିୱାସଂ ଉପଗଚ୍ଛି [ଉପଗଞ୍ଛି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ। ସୁପ୍ପିୟୋପି ଖୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକାୟଂ ରାଜାଗାରକେ ଏକରତ୍ତିୱାସଂ ଉପଗଚ୍ଛି [ଉପଗଞ୍ଛି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଅନ୍ତେୱାସିନା ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତେନ ମାଣୱେନ। ତତ୍ରପି ସୁଦଂ ସୁପ୍ପିୟୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଅନେକପରିୟାୟେନ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ସଙ୍ଘସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି; ସୁପ୍ପିୟସ୍ସ ପନ ପରିବ୍ବାଜକସ୍ସ ଅନ୍ତେୱାସୀ ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତୋ ମାଣୱୋ ଅନେକପରିୟାୟେନ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି। ଇତିହ ତେ ଉଭୋ ଆଚରିୟନ୍ତେୱାସୀ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞସ୍ସ ଉଜୁୱିପଚ୍ଚନୀକୱାଦା ୱିହରନ୍ତି।
୩ . ଅଥ ଖୋ ସମ୍ବହୁଲାନଂ ଭିକ୍ଖୂନଂ ରତ୍ତିୟା ପଚ୍ଚୂସସମୟଂ ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠିତାନଂ ମଣ୍ଡଲମାଳେ ସନ୍ନିସିନ୍ନାନଂ ସନ୍ନିପତିତାନଂ ଅୟଂ ସଙ୍ଖିୟଧମ୍ମୋ ଉଦପାଦି – ‘‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ, ଆୱୁସୋ, ଅବ୍ଭୁତଂ, ଆୱୁସୋ, ୟାୱଞ୍ଚିଦଂ ତେନ ଭଗୱତା ଜାନତା ପସ୍ସତା ଅରହତା ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧେନ ସତ୍ତାନଂ ନାନାଧିମୁତ୍ତିକତା ସୁପ୍ପଟିୱିଦିତା। ଅୟଞ୍ହି ସୁପ୍ପିୟୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଅନେକପରିୟାୟେନ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ସଙ୍ଘସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି; ସୁପ୍ପିୟସ୍ସ ପନ ପରିବ୍ବାଜକସ୍ସ ଅନ୍ତେୱାସୀ ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତୋ ମାଣୱୋ ଅନେକପରିୟାୟେନ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି। ଇତିହମେ ଉଭୋ ଆଚରିୟନ୍ତେୱାସୀ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞସ୍ସ ଉଜୁୱିପଚ୍ଚନୀକୱାଦା ଭଗୱନ୍ତଂ ପିଟ୍ଠିତୋ ପିଟ୍ଠିତୋ ଅନୁବନ୍ଧା ହୋନ୍ତି ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚା’’ତି।
୪ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ତେସଂ ଭିକ୍ଖୂନଂ ଇମଂ ସଙ୍ଖିୟଧମ୍ମଂ ୱିଦିତ୍ୱା ୟେନ ମଣ୍ଡଲମାଳୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ ନିସୀଦି। ନିସଜ୍ଜ ଖୋ ଭଗୱା ଭିକ୍ଖୂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘କାୟନୁତ୍ଥ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏତରହି କଥାୟ ସନ୍ନିସିନ୍ନା ସନ୍ନିପତିତା, କା ଚ ପନ ୱୋ ଅନ୍ତରାକଥା ୱିପ୍ପକତା’’ତି? ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ଇଧ, ଭନ୍ତେ, ଅମ୍ହାକଂ ରତ୍ତିୟା ପଚ୍ଚୂସସମୟଂ ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠିତାନଂ ମଣ୍ଡଲମାଳେ ସନ୍ନିସିନ୍ନାନଂ ସନ୍ନିପତିତାନଂ ଅୟଂ ସଙ୍ଖିୟଧମ୍ମୋ ଉଦପାଦି – ‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ, ଆୱୁସୋ, ଅବ୍ଭୁତଂ, ଆୱୁସୋ, ୟାୱଞ୍ଚିଦଂ ତେନ ଭଗୱତା ଜାନତା ପସ୍ସତା ଅରହତା ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧେନ ସତ୍ତାନଂ ନାନାଧିମୁତ୍ତିକତା ସୁପ୍ପଟିୱିଦିତା। ଅୟଞ୍ହି ସୁପ୍ପିୟୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଅନେକପରିୟାୟେନ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ସଙ୍ଘସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି; ସୁପ୍ପିୟସ୍ସ ପନ ପରିବ୍ବାଜକସ୍ସ ଅନ୍ତେୱାସୀ ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତୋ ମାଣୱୋ ଅନେକପରିୟାୟେନ ବୁଦ୍ଧସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି। ଇତିହମେ ଉଭୋ ଆଚରିୟନ୍ତେୱାସୀ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞସ୍ସ ଉଜୁୱିପଚ୍ଚନୀକୱାଦା ଭଗୱନ୍ତଂ ପିଟ୍ଠିତୋ ପିଟ୍ଠିତୋ ଅନୁବନ୍ଧା ହୋନ୍ତି ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚା’ତି। ଅୟଂ ଖୋ ନୋ, ଭନ୍ତେ, ଅନ୍ତରାକଥା ୱିପ୍ପକତା, ଅଥ ଭଗୱା ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ’’ତି।
୫ . ‘‘ମମଂ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରେ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱା ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱା ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ତତ୍ର ତୁମ୍ହେହି ନ ଆଘାତୋ ନ ଅପ୍ପଚ୍ଚୟୋ ନ ଚେତସୋ ଅନଭିରଦ୍ଧି କରଣୀୟା। ମମଂ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ , ପରେ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱା ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱା ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ତତ୍ର ଚେ ତୁମ୍ହେ ଅସ୍ସଥ କୁପିତା ୱା ଅନତ୍ତମନା ୱା, ତୁମ୍ହଂ ୟେୱସ୍ସ ତେନ ଅନ୍ତରାୟୋ। ମମଂ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରେ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱା ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱା ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ତତ୍ର ଚେ ତୁମ୍ହେ ଅସ୍ସଥ କୁପିତା ୱା ଅନତ୍ତମନା ୱା, ଅପି ନୁ ତୁମ୍ହେ ପରେସଂ ସୁଭାସିତଂ ଦୁବ୍ଭାସିତଂ ଆଜାନେୟ୍ୟାଥା’’ତି? ‘‘ନୋ ହେତଂ, ଭନ୍ତେ’’। ‘‘ମମଂ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରେ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱା ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱା ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ତତ୍ର ତୁମ୍ହେହି ଅଭୂତଂ ଅଭୂତତୋ ନିବ୍ବେଠେତବ୍ବଂ – ‘ଇତିପେତଂ ଅଭୂତଂ, ଇତିପେତଂ ଅତଚ୍ଛଂ, ନତ୍ଥି ଚେତଂ ଅମ୍ହେସୁ, ନ ଚ ପନେତଂ ଅମ୍ହେସୁ ସଂୱିଜ୍ଜତୀ’ତି।
୬ . ‘‘ମମଂ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରେ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱା ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱା ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ତତ୍ର ତୁମ୍ହେହି ନ ଆନନ୍ଦୋ ନ ସୋମନସ୍ସଂ ନ ଚେତସୋ ଉପ୍ପିଲାୱିତତ୍ତଂ କରଣୀୟଂ। ମମଂ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରେ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱା ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱା ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ତତ୍ର ଚେ ତୁମ୍ହେ ଅସ୍ସଥ ଆନନ୍ଦିନୋ ସୁମନା ଉପ୍ପିଲାୱିତା ତୁମ୍ହଂ ୟେୱସ୍ସ ତେନ ଅନ୍ତରାୟୋ। ମମଂ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରେ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ଧମ୍ମସ୍ସ ୱା ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ସଙ୍ଘସ୍ସ ୱା ୱଣ୍ଣଂ ଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ତତ୍ର ତୁମ୍ହେହି ଭୂତଂ ଭୂତତୋ ପଟିଜାନିତବ୍ବଂ – ‘ଇତିପେତଂ ଭୂତଂ, ଇତିପେତଂ ତଚ୍ଛଂ, ଅତ୍ଥି ଚେତଂ ଅମ୍ହେସୁ, ସଂୱିଜ୍ଜତି ଚ ପନେତଂ ଅମ୍ହେସୂ’ତି।
ଚୂଳସୀଲଂ
୭ . ‘‘ଅପ୍ପମତ୍ତକଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଓରମତ୍ତକଂ ସୀଲମତ୍ତକଂ, ୟେନ ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ। କତମଞ୍ଚ ତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅପ୍ପମତ୍ତକଂ ଓରମତ୍ତକଂ ସୀଲମତ୍ତକଂ, ୟେନ ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ?
୮ . ‘‘‘ପାଣାତିପାତଂ ପହାୟ ପାଣାତିପାତା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ନିହିତଦଣ୍ଡୋ, ନିହିତସତ୍ଥୋ, ଲଜ୍ଜୀ, ଦୟାପନ୍ନୋ, ସବ୍ବପାଣଭୂତହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱିହରତୀ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘‘ଅଦିନ୍ନାଦାନଂ ପହାୟ ଅଦିନ୍ନାଦାନା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଦିନ୍ନାଦାୟୀ ଦିନ୍ନପାଟିକଙ୍ଖୀ, ଅଥେନେନ ସୁଚିଭୂତେନ ଅତ୍ତନା ୱିହରତୀ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘‘ଅବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପହାୟ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଆରାଚାରୀ [ଅନାଚାରୀ (କ॰)] ୱିରତୋ [ପଟିୱିରତୋ (କତ୍ଥଚି)] ମେଥୁନା ଗାମଧମ୍ମା’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୯ . ‘‘‘ମୁସାୱାଦଂ ପହାୟ ମୁସାୱାଦା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସଚ୍ଚୱାଦୀ ସଚ୍ଚସନ୍ଧୋ ଥେତୋ [ଠେତୋ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] ପଚ୍ଚୟିକୋ ଅୱିସଂୱାଦକୋ ଲୋକସ୍ସା’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘‘ପିସୁଣଂ ୱାଚଂ ପହାୟ ପିସୁଣାୟ ୱାଚାୟ ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ, ଇତୋ ସୁତ୍ୱା ନ ଅମୁତ୍ର ଅକ୍ଖାତା ଇମେସଂ ଭେଦାୟ, ଅମୁତ୍ର ୱା ସୁତ୍ୱା ନ ଇମେସଂ ଅକ୍ଖାତା ଅମୂସଂ ଭେଦାୟ। ଇତି ଭିନ୍ନାନଂ ୱା ସନ୍ଧାତା, ସହିତାନଂ ୱା ଅନୁପ୍ପଦାତା ସମଗ୍ଗାରାମୋ ସମଗ୍ଗରତୋ ସମଗ୍ଗନନ୍ଦୀ ସମଗ୍ଗକରଣିଂ ୱାଚଂ ଭାସିତା’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘‘ଫରୁସଂ ୱାଚଂ ପହାୟ ଫରୁସାୟ ୱାଚାୟ ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ, ୟା ସା ୱାଚା ନେଲା କଣ୍ଣସୁଖା ପେମନୀୟା ହଦୟଙ୍ଗମା ପୋରୀ ବହୁଜନକନ୍ତା ବହୁଜନମନାପା ତଥାରୂପିଂ ୱାଚଂ ଭାସିତା’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘‘ସମ୍ଫପ୍ପଲାପଂ ପହାୟ ସମ୍ଫପ୍ପଲାପା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ କାଲୱାଦୀ ଭୂତୱାଦୀ ଅତ୍ଥୱାଦୀ ଧମ୍ମୱାଦୀ ୱିନୟୱାଦୀ, ନିଧାନୱତିଂ ୱାଚଂ ଭାସିତା କାଲେନ ସାପଦେସଂ ପରିୟନ୍ତୱତିଂ ଅତ୍ଥସଂହିତ’ନ୍ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୦ . ‘ବୀଜଗାମଭୂତଗାମସମାରମ୍ଭା [ସମାରବ୍ଭା (ସୀ॰ କ॰)] ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ…ପେ॰…।
‘‘‘ଏକଭତ୍ତିକୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ରତ୍ତୂପରତୋ ୱିରତୋ [ପଟିୱିରତୋ (କତ୍ଥଚି)] ୱିକାଲଭୋଜନା…।
ନଚ୍ଚଗୀତୱାଦିତୱିସୂକଦସ୍ସନା [ନଚ୍ଚଗୀତୱାଦିତୱିସୁକଦସ୍ସନା (କ॰)] ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ମାଲାଗନ୍ଧୱିଲେପନଧାରଣମଣ୍ଡନୱିଭୂସନଟ୍ଠାନା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଉଚ୍ଚାସୟନମହାସୟନା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଜାତରୂପରଜତପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଆମକଧଞ୍ଞପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଆମକମଂସପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଇତ୍ଥିକୁମାରିକପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଦାସିଦାସପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଅଜେଳକପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
କୁକ୍କୁଟସୂକରପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ହତ୍ଥିଗୱସ୍ସୱଳୱପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଖେତ୍ତୱତ୍ଥୁପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଦୂତେୟ୍ୟପହିଣଗମନାନୁୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
କୟୱିକ୍କୟା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ତୁଲାକୂଟକଂସକୂଟମାନକୂଟା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଉକ୍କୋଟନୱଞ୍ଚନନିକତିସାଚିୟୋଗା [ସାୱିୟୋଗା (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ…।
ଛେଦନୱଧବନ୍ଧନୱିପରାମୋସଆଲୋପସହସାକାରା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
ଚୂଳସୀଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
ମଜ୍ଝିମସୀଲଂ
୧୧ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ବୀଜଗାମଭୂତଗାମସମାରମ୍ଭଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ [ସେୟ୍ୟଥୀଦଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] – ମୂଲବୀଜଂ ଖନ୍ଧବୀଜଂ ଫଳୁବୀଜଂ ଅଗ୍ଗବୀଜଂ ବୀଜବୀଜମେୱ ପଞ୍ଚମଂ [ପଞ୍ଚମଂ ଇତି ୱା (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କ॰)] ; ଇତି ଏୱରୂପା ବୀଜଗାମଭୂତଗାମସମାରମ୍ଭା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୨ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ସନ୍ନିଧିକାରପରିଭୋଗଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି , ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅନ୍ନସନ୍ନିଧିଂ ପାନସନ୍ନିଧିଂ ୱତ୍ଥସନ୍ନିଧିଂ ୟାନସନ୍ନିଧିଂ ସୟନସନ୍ନିଧିଂ ଗନ୍ଧସନ୍ନିଧିଂ ଆମିସସନ୍ନିଧିଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ସନ୍ନିଧିକାରପରିଭୋଗା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୩ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ୱିସୂକଦସ୍ସନଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ନଚ୍ଚଂ ଗୀତଂ ୱାଦିତଂ ପେକ୍ଖଂ ଅକ୍ଖାନଂ ପାଣିସ୍ସରଂ ୱେତାଳଂ କୁମ୍ଭଥୂଣଂ [କୁମ୍ଭଥୂନଂ (ସ୍ୟା॰ କ॰), କୁମ୍ଭଥୂଣଂ (ସୀ॰)] ସୋଭନକଂ [ସୋଭନଘରକଂ (ସୀ॰), ସୋଭନଗରକଂ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଚଣ୍ଡାଲଂ ୱଂସଂ ଧୋୱନଂ ହତ୍ଥିୟୁଦ୍ଧଂ ଅସ୍ସୟୁଦ୍ଧଂ ମହିଂସୟୁଦ୍ଧଂ [ମହିସୟୁଦ୍ଧଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଉସଭୟୁଦ୍ଧଂ ଅଜୟୁଦ୍ଧଂ ମେଣ୍ଡୟୁଦ୍ଧଂ କୁକ୍କୁଟୟୁଦ୍ଧଂ ୱଟ୍ଟକୟୁଦ୍ଧଂ ଦଣ୍ଡୟୁଦ୍ଧଂ ମୁଟ୍ଠିୟୁଦ୍ଧଂ ନିବ୍ବୁଦ୍ଧଂ ଉୟ୍ୟୋଧିକଂ ବଲଗ୍ଗଂ ସେନାବ୍ୟୂହଂ ଅନୀକଦସ୍ସନଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ୱିସୂକଦସ୍ସନା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୪ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ଜୂତପ୍ପମାଦଟ୍ଠାନାନୁୟୋଗଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠପଦଂ ଦସପଦଂ ଆକାସଂ ପରିହାରପଥଂ ସନ୍ତିକଂ ଖଲିକଂ ଘଟିକଂ ସଲାକହତ୍ଥଂ ଅକ୍ଖଂ ପଙ୍ଗଚୀରଂ ୱଙ୍କକଂ ମୋକ୍ଖଚିକଂ ଚିଙ୍ଗୁଲିକଂ [ଚିଙ୍ଗୁଲକଂ (କ॰ ସୀ॰)] ପତ୍ତାଳ୍ହକଂ ରଥକଂ ଧନୁକଂ ଅକ୍ଖରିକଂ ମନେସିକଂ ୟଥାୱଜ୍ଜଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ଜୂତପ୍ପମାଦଟ୍ଠାନାନୁୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୫ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ଉଚ୍ଚାସୟନମହାସୟନଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଆସନ୍ଦିଂ ପଲ୍ଲଙ୍କଂ ଗୋନକଂ ଚିତ୍ତକଂ ପଟିକଂ ପଟଲିକଂ ତୂଲିକଂ ୱିକତିକଂ ଉଦ୍ଦଲୋମିଂ ଏକନ୍ତଲୋମିଂ କଟ୍ଟିସ୍ସଂ କୋସେୟ୍ୟଂ କୁତ୍ତକଂ ହତ୍ଥତ୍ଥରଂ ଅସ୍ସତ୍ଥରଂ ରଥତ୍ଥରଂ [ହତ୍ଥତ୍ଥରଣଂ ଅସ୍ସତ୍ଥରଣଂ ରଥତ୍ଥରଣଂ (ସୀ॰ କ॰ ପୀ॰)] ଅଜିନପ୍ପୱେଣିଂ କଦଲିମିଗପୱରପଚ୍ଚତ୍ଥରଣଂ ସଉତ୍ତରଚ୍ଛଦଂ ଉଭତୋଲୋହିତକୂପଧାନଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ଉଚ୍ଚାସୟନମହାସୟନା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୬ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ମଣ୍ଡନୱିଭୂସନଟ୍ଠାନାନୁୟୋଗଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଉଚ୍ଛାଦନଂ ପରିମଦ୍ଦନଂ ନ୍ହାପନଂ ସମ୍ବାହନଂ ଆଦାସଂ ଅଞ୍ଜନଂ ମାଲାଗନ୍ଧୱିଲେପନଂ [ମାଲାୱିଲେପନଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ମୁଖଚୁଣ୍ଣଂ ମୁଖଲେପନଂ ହତ୍ଥବନ୍ଧଂ ସିଖାବନ୍ଧଂ ଦଣ୍ଡଂ ନାଳିକଂ ଅସିଂ [ଖଗ୍ଗଂ (ସୀ॰ ପୀ॰), ଅସିଂ ଖଗ୍ଗଂ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] ଛତ୍ତଂ ଚିତ୍ରୁପାହନଂ ଉଣ୍ହୀସଂ ମଣିଂ ୱାଲବୀଜନିଂ ଓଦାତାନି ୱତ୍ଥାନି ଦୀଘଦସାନି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ମଣ୍ଡନୱିଭୂସନଟ୍ଠାନାନୁୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୭ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ତିରଚ୍ଛାନକଥଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ରାଜକଥଂ ଚୋରକଥଂ ମହାମତ୍ତକଥଂ ସେନାକଥଂ ଭୟକଥଂ ୟୁଦ୍ଧକଥଂ ଅନ୍ନକଥଂ ପାନକଥଂ ୱତ୍ଥକଥଂ ସୟନକଥଂ ମାଲାକଥଂ ଗନ୍ଧକଥଂ ଞାତିକଥଂ ୟାନକଥଂ ଗାମକଥଂ ନିଗମକଥଂ ନଗରକଥଂ ଜନପଦକଥଂ ଇତ୍ଥିକଥଂ [ଇତ୍ଥିକଥଂ ପୁରିସକଥଂ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] ସୂରକଥଂ ୱିସିଖାକଥଂ କୁମ୍ଭଟ୍ଠାନକଥଂ ପୁବ୍ବପେତକଥଂ ନାନତ୍ତକଥଂ ଲୋକକ୍ଖାୟିକଂ ସମୁଦ୍ଦକ୍ଖାୟିକଂ ଇତିଭୱାଭୱକଥଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନକଥାୟ ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୮ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ୱିଗ୍ଗାହିକକଥଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ନ ତ୍ୱଂ ଇମଂ ଧମ୍ମୱିନୟଂ ଆଜାନାସି, ଅହଂ ଇମଂ ଧମ୍ମୱିନୟଂ ଆଜାନାମି, କିଂ ତ୍ୱଂ ଇମଂ ଧମ୍ମୱିନୟଂ ଆଜାନିସ୍ସସି, ମିଚ୍ଛା ପଟିପନ୍ନୋ ତ୍ୱମସି, ଅହମସ୍ମି ସମ୍ମା ପଟିପନ୍ନୋ, ସହିତଂ ମେ, ଅସହିତଂ ତେ, ପୁରେୱଚନୀୟଂ ପଚ୍ଛା ଅୱଚ, ପଚ୍ଛାୱଚନୀୟଂ ପୁରେ ଅୱଚ, ଅଧିଚିଣ୍ଣଂ ତେ ୱିପରାୱତ୍ତଂ, ଆରୋପିତୋ ତେ ୱାଦୋ, ନିଗ୍ଗହିତୋ ତ୍ୱମସି, ଚର ୱାଦପ୍ପମୋକ୍ଖାୟ, ନିବ୍ବେଠେହି ୱା ସଚେ ପହୋସୀତି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ୱିଗ୍ଗାହିକକଥାୟ ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୧୯ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ଦୂତେୟ୍ୟପହିଣଗମନାନୁୟୋଗଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ରଞ୍ଞଂ, ରାଜମହାମତ୍ତାନଂ, ଖତ୍ତିୟାନଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ, ଗହପତିକାନଂ, କୁମାରାନଂ ‘‘ଇଧ ଗଚ୍ଛ, ଅମୁତ୍ରାଗଚ୍ଛ, ଇଦଂ ହର, ଅମୁତ୍ର ଇଦଂ ଆହରା’’ତି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ଦୂତେୟ୍ୟପହିଣଗମନାନୁୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୨୦ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ କୁହକା ଚ ହୋନ୍ତି, ଲପକା ଚ ନେମିତ୍ତିକା ଚ ନିପ୍ପେସିକା ଚ, ଲାଭେନ ଲାଭଂ ନିଜିଗୀଂସିତାରୋ ଚ [ଲାଭେନ ଲାଭଂ ନିଜିଗିଂ ଭିତାରୋ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰), ଲାଭେନ ଚ ଲାଭଂ ନିଜିଗୀସିତାରୋ (ପୀ॰)] ଇତି [ଇତି ୱା, ଇତି (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] ଏୱରୂପା କୁହନଲପନା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
ମଜ୍ଝିମସୀଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
ମହାସୀଲଂ
୨୧ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି , ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଙ୍ଗଂ ନିମିତ୍ତଂ ଉପ୍ପାତଂ ସୁପିନଂ ଲକ୍ଖଣଂ ମୂସିକଚ୍ଛିନ୍ନଂ ଅଗ୍ଗିହୋମଂ ଦବ୍ବିହୋମଂ ଥୁସହୋମଂ କଣହୋମଂ ତଣ୍ଡୁଲହୋମଂ ସପ୍ପିହୋମଂ ତେଲହୋମଂ ମୁଖହୋମଂ ଲୋହିତହୋମଂ ଅଙ୍ଗୱିଜ୍ଜା ୱତ୍ଥୁୱିଜ୍ଜା ଖତ୍ତୱିଜ୍ଜା [ଖେତ୍ତୱିଜ୍ଜା (ବହୂସୁ)] ସିୱୱିଜ୍ଜା ଭୂତୱିଜ୍ଜା ଭୂରିୱିଜ୍ଜା ଅହିୱିଜ୍ଜା ୱିସୱିଜ୍ଜା ୱିଚ୍ଛିକୱିଜ୍ଜା ମୂସିକୱିଜ୍ଜା ସକୁଣୱିଜ୍ଜା ୱାୟସୱିଜ୍ଜା ପକ୍କଜ୍ଝାନଂ ସରପରିତ୍ତାଣଂ ମିଗଚକ୍କଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୨୨ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ମଣିଲକ୍ଖଣଂ ୱତ୍ଥଲକ୍ଖଣଂ ଦଣ୍ଡଲକ୍ଖଣଂ ସତ୍ଥଲକ୍ଖଣଂ ଅସିଲକ୍ଖଣଂ ଉସୁଲକ୍ଖଣଂ ଧନୁଲକ୍ଖଣଂ ଆୱୁଧଲକ୍ଖଣଂ ଇତ୍ଥିଲକ୍ଖଣଂ ପୁରିସଲକ୍ଖଣଂ କୁମାରଲକ୍ଖଣଂ କୁମାରିଲକ୍ଖଣଂ ଦାସଲକ୍ଖଣଂ ଦାସିଲକ୍ଖଣଂ ହତ୍ଥିଲକ୍ଖଣଂ ଅସ୍ସଲକ୍ଖଣଂ ମହିଂସଲକ୍ଖଣଂ [ମହିସଲକ୍ଖଣଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଉସଭଲକ୍ଖଣଂ ଗୋଲକ୍ଖଣଂ ଅଜଲକ୍ଖଣଂ ମେଣ୍ଡଲକ୍ଖଣଂ କୁକ୍କୁଟଲକ୍ଖଣଂ ୱଟ୍ଟକଲକ୍ଖଣଂ ଗୋଧାଲକ୍ଖଣଂ କଣ୍ଣିକାଲକ୍ଖଣଂ କଚ୍ଛପଲକ୍ଖଣଂ ମିଗଲକ୍ଖଣଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୨୩ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ରଞ୍ଞଂ ନିୟ୍ୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ରଞ୍ଞଂ ଅନିୟ୍ୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଅବ୍ଭନ୍ତରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଉପୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ବାହିରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଅପୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ବାହିରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଉପୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଅବ୍ଭନ୍ତରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଅପୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଅବ୍ଭନ୍ତରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ବାହିରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ପରାଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ବାହିରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଅବ୍ଭନ୍ତରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ପରାଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଇତି ଇମସ୍ସ ଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଇମସ୍ସ ପରାଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୨୪ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଚନ୍ଦଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ସୂରିୟଗ୍ଗାହୋ [ସୁରିୟଗ୍ଗାହୋ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଭୱିସ୍ସତି, ନକ୍ଖତ୍ତଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ଉପ୍ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ଉପ୍ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଉକ୍କାପାତୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଦିସାଡାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଭୂମିଚାଲୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଦେୱଦୁଦ୍ରଭି [ଦେୱଦୁନ୍ଦୁଭି (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଭୱିସ୍ସତି, ଚନ୍ଦିମସୂରିୟନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ଉଗ୍ଗମନଂ ଓଗମନଂ ସଂକିଲେସଂ ୱୋଦାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଚନ୍ଦଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ସୂରିୟଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ନକ୍ଖତ୍ତଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ଉପ୍ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ଉପ୍ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଉକ୍କାପାତୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଦିସାଡାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଭୂମିଚାଲୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଦେୱଦୁଦ୍ରଭି ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ଉଗ୍ଗମନଂ ଓଗମନଂ ସଂକିଲେସଂ ୱୋଦାନଂ ଭୱିସ୍ସତି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୨୫ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ସୁୱୁଟ୍ଠିକା ଭୱିସ୍ସତି, ଦୁବ୍ବୁଟ୍ଠିକା ଭୱିସ୍ସତି, ସୁଭିକ୍ଖଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଦୁବ୍ଭିକ୍ଖଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଖେମଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଭୟଂ ଭୱିସ୍ସତି, ରୋଗୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଆରୋଗ୍ୟଂ ଭୱିସ୍ସତି, ମୁଦ୍ଦା, ଗଣନା, ସଙ୍ଖାନଂ, କାୱେୟ୍ୟଂ, ଲୋକାୟତଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୨୬ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି , ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଆୱାହନଂ ୱିୱାହନଂ ସଂୱରଣଂ ୱିୱରଣଂ ସଂକିରଣଂ ୱିକିରଣଂ ସୁଭଗକରଣଂ ଦୁବ୍ଭଗକରଣଂ ୱିରୁଦ୍ଧଗବ୍ଭକରଣଂ ଜିୱ୍ହାନିବନ୍ଧନଂ ହନୁସଂହନନଂ ହତ୍ଥାଭିଜପ୍ପନଂ ହନୁଜପ୍ପନଂ କଣ୍ଣଜପ୍ପନଂ ଆଦାସପଞ୍ହଂ କୁମାରିକପଞ୍ହଂ ଦେୱପଞ୍ହଂ ଆଦିଚ୍ଚୁପଟ୍ଠାନଂ ମହତୁପଟ୍ଠାନଂ ଅବ୍ଭୁଜ୍ଜଲନଂ ସିରିୱ୍ହାୟନଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
୨୭ . ‘‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ସନ୍ତିକମ୍ମଂ ପଣିଧିକମ୍ମଂ ଭୂତକମ୍ମଂ ଭୂରିକମ୍ମଂ ୱସ୍ସକମ୍ମଂ ୱୋସ୍ସକମ୍ମଂ ୱତ୍ଥୁକମ୍ମଂ ୱତ୍ଥୁପରିକମ୍ମଂ ଆଚମନଂ ନ୍ହାପନଂ ଜୁହନଂ ୱମନଂ ୱିରେଚନଂ ଉଦ୍ଧଂୱିରେଚନଂ ଅଧୋୱିରେଚନଂ ସୀସୱିରେଚନଂ କଣ୍ଣତେଲଂ ନେତ୍ତତପ୍ପନଂ ନତ୍ଥୁକମ୍ମଂ ଅଞ୍ଜନଂ ପଚ୍ଚଞ୍ଜନଂ ସାଲାକିୟଂ ସଲ୍ଲକତ୍ତିୟଂ ଦାରକତିକିଚ୍ଛା ମୂଲଭେସଜ୍ଜାନଂ ଅନୁପ୍ପଦାନଂ ଓସଧୀନଂ ପଟିମୋକ୍ଖୋ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ’ତି – ଇତି ୱା ହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘ଇଦଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅପ୍ପମତ୍ତକଂ ଓରମତ୍ତକଂ ସୀଲମତ୍ତକଂ, ୟେନ ପୁଥୁଜ୍ଜନୋ ତଥାଗତସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ୱଦମାନୋ ୱଦେୟ୍ୟ।
ମହାସୀଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା
୨୮ . ‘‘ଅତ୍ଥି , ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଞ୍ଞେୱ ଧମ୍ମା ଗମ୍ଭୀରା ଦୁଦ୍ଦସା ଦୁରନୁବୋଧା ସନ୍ତା ପଣୀତା ଅତକ୍କାୱଚରା ନିପୁଣା ପଣ୍ଡିତୱେଦନୀୟା, ୟେ ତଥାଗତୋ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି, ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ। କତମେ ଚ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଗମ୍ଭୀରା ଦୁଦ୍ଦସା ଦୁରନୁବୋଧା ସନ୍ତା ପଣୀତା ଅତକ୍କାୱଚରା ନିପୁଣା ପଣ୍ଡିତୱେଦନୀୟା, ୟେ ତଥାଗତୋ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି, ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ?
୨୯ . ‘‘ସନ୍ତି , ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ପୁବ୍ବନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ, ପୁବ୍ବନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି [ଅଧିୱୁତ୍ତିପଦାନି (ସୀ॰ ପୀ॰)] ଅଭିୱଦନ୍ତି ଅଟ୍ଠାରସହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ପୁବ୍ବନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଅଟ୍ଠାରସହି ୱତ୍ଥୂହି?
ସସ୍ସତୱାଦୋ
୩୦ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା, ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି?
୩୧ . ‘‘ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ( ) [(ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପତ୍ତିଲେସେ) (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଏକମ୍ପି ଜାତିଂ ଦ୍ୱେପି ଜାତିୟୋ ତିସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ଚତସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଚପି ଜାତିୟୋ ଦସପି ଜାତିୟୋ ୱୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ତିଂସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଞାସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଜାତିସତମ୍ପି ଜାତିସହସ୍ସମ୍ପି ଜାତିସତସହସ୍ସମ୍ପି ଅନେକାନିପି ଜାତିସତାନି ଅନେକାନିପି ଜାତିସହସ୍ସାନି ଅନେକାନିପି ଜାତିସତସହସ୍ସାନି – ‘ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋ’ତି। ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ସସ୍ସତୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚ ୱଞ୍ଝୋ କୂଟଟ୍ଠୋ ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତୋ; ତେ ଚ ସତ୍ତା ସନ୍ଧାୱନ୍ତି ସଂସରନ୍ତି ଚୱନ୍ତି ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅତ୍ଥିତ୍ୱେୱ ସସ୍ସତିସମଂ। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଅହଞ୍ହି ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସାମି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରାମି ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଏକମ୍ପି ଜାତିଂ ଦ୍ୱେପି ଜାତିୟୋ ତିସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ଚତସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଚପି ଜାତିୟୋ ଦସପି ଜାତିୟୋ ୱୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ତିଂସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଞାସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଜାତିସତମ୍ପି ଜାତିସହସ୍ସମ୍ପି ଜାତିସତସହସ୍ସମ୍ପି ଅନେକାନିପି ଜାତିସତାନି ଅନେକାନିପି ଜାତିସହସ୍ସାନି ଅନେକାନିପି ଜାତିସତସହସ୍ସାନି – ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋତି। ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରାମି। ଇମିନାମହଂ ଏତଂ ଜାନାମି ‘‘ୟଥା ସସ୍ସତୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚ ୱଞ୍ଝୋ କୂଟଟ୍ଠୋ ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତୋ; ତେ ଚ ସତ୍ତା ସନ୍ଧାୱନ୍ତି ସଂସରନ୍ତି ଚୱନ୍ତି ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅତ୍ଥିତ୍ୱେୱ ସସ୍ସତିସମ’’ନ୍ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଠମଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୩୨ . ‘‘ଦୁତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଏକମ୍ପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟଂ ଦ୍ୱେପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ତୀଣିପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ଚତ୍ତାରିପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ପଞ୍ଚପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ଦସପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି – ‘ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋ’ତି। ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ସସ୍ସତୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚ ୱଞ୍ଝୋ କୂଟଟ୍ଠୋ ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତୋ; ତେ ଚ ସତ୍ତା ସନ୍ଧାୱନ୍ତି ସଂସରନ୍ତି ଚୱନ୍ତି ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅତ୍ଥିତ୍ୱେୱ ସସ୍ସତିସମଂ। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଅହଞ୍ହି ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସାମି ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରାମି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଏକମ୍ପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟଂ ଦ୍ୱେପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ତୀଣିପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ଚତ୍ତାରିପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ପଞ୍ଚପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ଦସପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି। ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋତି। ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରାମି। ଇମିନାମହଂ ଏତଂ ଜାନାମି ‘‘ୟଥା ସସ୍ସତୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚ ୱଞ୍ଝୋ କୂଟଟ୍ଠୋ ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତୋ, ତେ ଚ ସତ୍ତା ସନ୍ଧାୱନ୍ତି ସଂସରନ୍ତି ଚୱନ୍ତି ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅତ୍ଥିତ୍ୱେୱ ସସ୍ସତିସମ’’ନ୍ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦୁତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୩୩ . ‘‘ତତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଦସପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ୱୀସମ୍ପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ତିଂସମ୍ପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି – ‘ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋ’ତି। ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ସସ୍ସତୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚ ୱଞ୍ଝୋ କୂଟଟ୍ଠୋ ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତୋ; ତେ ଚ ସତ୍ତା ସନ୍ଧାୱନ୍ତି ସଂସରନ୍ତି ଚୱନ୍ତି ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅତ୍ଥିତ୍ୱେୱ ସସ୍ସତିସମଂ। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଅହଞ୍ହି ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସାମି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରାମି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଦସପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ୱୀସମ୍ପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ତିଂସମ୍ପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟାନି – ‘ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋତି। ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରାମି। ଇମିନାମହଂ ଏତଂ ଜାନାମି ‘‘ୟଥା ସସ୍ସତୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚ ୱଞ୍ଝୋ କୂଟଟ୍ଠୋ ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତୋ, ତେ ଚ ସତ୍ତା ସନ୍ଧାୱନ୍ତି ସଂସରନ୍ତି ଚୱନ୍ତି ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅତ୍ଥିତ୍ୱେୱ ସସ୍ସତିସମ’’ନ୍ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୩୪ . ‘‘ଚତୁତ୍ଥେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ତକ୍କୀ ହୋତି ୱୀମଂସୀ, ସୋ ତକ୍କପରିୟାହତଂ ୱୀମଂସାନୁଚରିତଂ ସୟଂ ପଟିଭାନଂ ଏୱମାହ – ‘ସସ୍ସତୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚ ୱଞ୍ଝୋ କୂଟଟ୍ଠୋ ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତୋ; ତେ ଚ ସତ୍ତା ସନ୍ଧାୱନ୍ତି ସଂସରନ୍ତି ଚୱନ୍ତି ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅତ୍ଥିତ୍ୱେୱ ସସ୍ସତିସମ’ନ୍ତି । ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚତୁତ୍ଥଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୩୫ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ; ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା।
୩୬ . ‘‘ତୟିଦଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି – ‘ଇମେ ଦିଟ୍ଠିଟ୍ଠାନା ଏୱଂଗହିତା ଏୱଂପରାମଟ୍ଠା ଏୱଂଗତିକା ଭୱନ୍ତି ଏୱଂଅଭିସମ୍ପରାୟା’ତି, ତଞ୍ଚ ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି, ତତୋ ଚ ଉତ୍ତରିତରଂ ପଜାନାତି; ତଞ୍ଚ ପଜାନନଂ [ପଜାନଂ (?) ଦୀ॰ ନି॰ ୩.୩୬ ପାଳିଅଟ୍ଠକଥା ପସ୍ସିତବ୍ବଂ] ନ ପରାମସତି, ଅପରାମସତୋ ଚସ୍ସ ପଚ୍ଚତ୍ତଞ୍ଞେୱ ନିବ୍ବୁତି ୱିଦିତା। ୱେଦନାନଂ ସମୁଦୟଞ୍ଚ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମଞ୍ଚ ଅସ୍ସାଦଞ୍ଚ ଆଦୀନୱଞ୍ଚ ନିସ୍ସରଣଞ୍ଚ ୟଥାଭୂତଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଅନୁପାଦାୱିମୁତ୍ତୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ।
୩୭ . ‘‘ଇମେ ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଗମ୍ଭୀରା ଦୁଦ୍ଦସା ଦୁରନୁବୋଧା ସନ୍ତା ପଣୀତା ଅତକ୍କାୱଚରା ନିପୁଣା ପଣ୍ଡିତୱେଦନୀୟା, ୟେ ତଥାଗତୋ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି, ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ପଠମଭାଣୱାରୋ।
ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତୱାଦୋ
୩୮ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି?
୩୯ . ‘‘ହୋତି ଖୋ ସୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମୟୋ, ୟଂ କଦାଚି କରହଚି ଦୀଘସ୍ସ ଅଦ୍ଧୁନୋ ଅଚ୍ଚୟେନ ଅୟଂ ଲୋକୋ ସଂୱଟ୍ଟତି। ସଂୱଟ୍ଟମାନେ ଲୋକେ ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ସତ୍ତା ଆଭସ୍ସରସଂୱତ୍ତନିକା ହୋନ୍ତି। ତେ ତତ୍ଥ ହୋନ୍ତି ମନୋମୟା ପୀତିଭକ୍ଖା ସୟଂପଭା ଅନ୍ତଲିକ୍ଖଚରା ସୁଭଟ୍ଠାୟିନୋ, ଚିରଂ ଦୀଘମଦ୍ଧାନଂ ତିଟ୍ଠନ୍ତି।
୪୦ . ‘‘ହୋତି ଖୋ ସୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମୟୋ, ୟଂ କଦାଚି କରହଚି ଦୀଘସ୍ସ ଅଦ୍ଧୁନୋ ଅଚ୍ଚୟେନ ଅୟଂ ଲୋକୋ ୱିୱଟ୍ଟତି। ୱିୱଟ୍ଟମାନେ ଲୋକେ ସୁଞ୍ଞଂ ବ୍ରହ୍ମୱିମାନଂ ପାତୁଭୱତି। ଅଥ ଖୋ ଅଞ୍ଞତରୋ ସତ୍ତୋ ଆୟୁକ୍ଖୟା ୱା ପୁଞ୍ଞକ୍ଖୟା ୱା ଆଭସ୍ସରକାୟା ଚୱିତ୍ୱା ସୁଞ୍ଞଂ ବ୍ରହ୍ମୱିମାନଂ ଉପପଜ୍ଜତି। ସୋ ତତ୍ଥ ହୋତି ମନୋମୟୋ ପୀତିଭକ୍ଖୋ ସୟଂପଭୋ ଅନ୍ତଲିକ୍ଖଚରୋ ସୁଭଟ୍ଠାୟୀ, ଚିରଂ ଦୀଘମଦ୍ଧାନଂ ତିଟ୍ଠତି।
୪୧ . ‘‘ତସ୍ସ ତତ୍ଥ ଏକକସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ନିୱୁସିତତ୍ତା ଅନଭିରତି ପରିତସ୍ସନା ଉପପଜ୍ଜତି – ‘ଅହୋ ୱତ ଅଞ୍ଞେପି ସତ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟୁ’ନ୍ତି। ଅଥ ଅଞ୍ଞେପି ସତ୍ତା ଆୟୁକ୍ଖୟା ୱା ପୁଞ୍ଞକ୍ଖୟା ୱା ଆଭସ୍ସରକାୟା ଚୱିତ୍ୱା ବ୍ରହ୍ମୱିମାନଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି ତସ୍ସ ସତ୍ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତଂ। ତେପି ତତ୍ଥ ହୋନ୍ତି ମନୋମୟା ପୀତିଭକ୍ଖା ସୟଂପଭା ଅନ୍ତଲିକ୍ଖଚରା ସୁଭଟ୍ଠାୟିନୋ, ଚିରଂ ଦୀଘମଦ୍ଧାନଂ ତିଟ୍ଠନ୍ତି।
୪୨ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟୋ ସୋ ସତ୍ତୋ ପଠମଂ ଉପପନ୍ନୋ ତସ୍ସ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଅହମସ୍ମି ବ୍ରହ୍ମା ମହାବ୍ରହ୍ମା ଅଭିଭୂ ଅନଭିଭୂତୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁଦସୋ ୱସୱତ୍ତୀ ଇସ୍ସରୋ କତ୍ତା ନିମ୍ମାତା ସେଟ୍ଠୋ ସଜିତା [ସଜ୍ଜିତା (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] ୱସୀ ପିତା ଭୂତଭବ୍ୟାନଂ। ମୟା ଇମେ ସତ୍ତା ନିମ୍ମିତା। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ମମଞ୍ହି ପୁବ୍ବେ ଏତଦହୋସି – ‘‘ଅହୋ ୱତ ଅଞ୍ଞେପି ସତ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟୁ’’ନ୍ତି। ଇତି ମମ ଚ ମନୋପଣିଧି, ଇମେ ଚ ସତ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗତା’ତି।
‘‘ୟେପି ତେ ସତ୍ତା ପଚ୍ଛା ଉପପନ୍ନା, ତେସମ୍ପି ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଅୟଂ ଖୋ ଭୱଂ ବ୍ରହ୍ମା ମହାବ୍ରହ୍ମା ଅଭିଭୂ ଅନଭିଭୂତୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁଦସୋ ୱସୱତ୍ତୀ ଇସ୍ସରୋ କତ୍ତା ନିମ୍ମାତା ସେଟ୍ଠୋ ସଜିତା ୱସୀ ପିତା ଭୂତଭବ୍ୟାନଂ। ଇମିନା ମୟଂ ଭୋତା ବ୍ରହ୍ମୁନା ନିମ୍ମିତା। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଇମଞ୍ହି ମୟଂ ଅଦ୍ଦସାମ ଇଧ ପଠମଂ ଉପପନ୍ନଂ, ମୟଂ ପନମ୍ହ ପଚ୍ଛା ଉପପନ୍ନା’ତି।
୪୩ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟୋ ସୋ ସତ୍ତୋ ପଠମଂ ଉପପନ୍ନୋ, ସୋ ଦୀଘାୟୁକତରୋ ଚ ହୋତି ୱଣ୍ଣୱନ୍ତତରୋ ଚ ମହେସକ୍ଖତରୋ ଚ। ୟେ ପନ ତେ ସତ୍ତା ପଚ୍ଛା ଉପପନ୍ନା, ତେ ଅପ୍ପାୟୁକତରା ଚ ହୋନ୍ତି ଦୁବ୍ବଣ୍ଣତରା ଚ ଅପ୍ପେସକ୍ଖତରା ଚ।
୪୪ . ‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ଅଞ୍ଞତରୋ ସତ୍ତୋ ତମ୍ହା କାୟା ଚୱିତ୍ୱା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗଚ୍ଛତି। ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗତୋ ସମାନୋ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜତି। ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି , ତତୋ ପରଂ ନାନୁସ୍ସରତି।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ୟୋ ଖୋ ସୋ ଭୱଂ ବ୍ରହ୍ମା ମହାବ୍ରହ୍ମା ଅଭିଭୂ ଅନଭିଭୂତୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁଦସୋ ୱସୱତ୍ତୀ ଇସ୍ସରୋ କତ୍ତା ନିମ୍ମାତା ସେଟ୍ଠୋ ସଜିତା ୱସୀ ପିତା ଭୂତଭବ୍ୟାନଂ, ୟେନ ମୟଂ ଭୋତା ବ୍ରହ୍ମୁନା ନିମ୍ମିତା, ସୋ ନିଚ୍ଚୋ ଧୁୱୋ ସସ୍ସତୋ ଅୱିପରିଣାମଧମ୍ମୋ ସସ୍ସତିସମଂ ତଥେୱ ଠସ୍ସତି। ୟେ ପନ ମୟଂ ଅହୁମ୍ହା ତେନ ଭୋତା ବ୍ରହ୍ମୁନା ନିମ୍ମିତା, ତେ ମୟଂ ଅନିଚ୍ଚା ଅଦ୍ଧୁୱା ଅପ୍ପାୟୁକା ଚୱନଧମ୍ମା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗତା’ତି। ଇଦଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଠମଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୪୫ . ‘‘ଦୁତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଖିଡ୍ଡାପଦୋସିକା ନାମ ଦେୱା, ତେ ଅତିୱେଲଂ ହସ୍ସଖିଡ୍ଡାରତିଧମ୍ମସମାପନ୍ନା [ହସଖିଡ୍ଡାରତିଧମ୍ମସମାପନ୍ନା (କ॰)] ୱିହରନ୍ତି। ତେସଂ ଅତିୱେଲଂ ହସ୍ସଖିଡ୍ଡାରତିଧମ୍ମସମାପନ୍ନାନଂ ୱିହରତଂ ସତି ସମ୍ମୁସ୍ସତି [ପମୁସ୍ସତି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] । ସତିୟା ସମ୍ମୋସା ତେ ଦେୱା ତମ୍ହା କାୟା ଚୱନ୍ତି।
୪୬ . ‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିଜ୍ଜତି ୟଂ ଅଞ୍ଞତରୋ ସତ୍ତୋ ତମ୍ହା କାୟା ଚୱିତ୍ୱା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗଚ୍ଛତି। ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗତୋ ସମାନୋ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜତି। ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି, ତତୋ ପରଂ ନାନୁସ୍ସରତି।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ୟେ ଖୋ ତେ ଭୋନ୍ତୋ ଦେୱା ନ ଖିଡ୍ଡାପଦୋସିକା, ତେ ନ ଅତିୱେଲଂ ହସ୍ସଖିଡ୍ଡାରତିଧମ୍ମସମାପନ୍ନା ୱିହରନ୍ତି। ତେସଂ ନ ଅତିୱେଲଂ ହସ୍ସଖିଡ୍ଡାରତିଧମ୍ମସମାପନ୍ନାନଂ ୱିହରତଂ ସତି ନ ସମ୍ମୁସ୍ସତି। ସତିୟା ଅସମ୍ମୋସା ତେ ଦେୱା ତମ୍ହା କାୟା ନ ଚୱନ୍ତି; ନିଚ୍ଚା ଧୁୱା ସସ୍ସତା ଅୱିପରିଣାମଧମ୍ମା ସସ୍ସତିସମଂ ତଥେୱ ଠସ୍ସନ୍ତି । ୟେ ପନ ମୟଂ ଅହୁମ୍ହା ଖିଡ୍ଡାପଦୋସିକା, ତେ ମୟଂ ଅତିୱେଲଂ ହସ୍ସଖିଡ୍ଡାରତିଧମ୍ମସମାପନ୍ନା ୱିହରିମ୍ହା। ତେସଂ ନୋ ଅତିୱେଲଂ ହସ୍ସଖିଡ୍ଡାରତିଧମ୍ମସମାପନ୍ନାନଂ ୱିହରତଂ ସତି ସମ୍ମୁସ୍ସତି। ସତିୟା ସମ୍ମୋସା ଏୱଂ ମୟଂ ତମ୍ହା କାୟା ଚୁତା ଅନିଚ୍ଚା ଅଦ୍ଧୁୱା ଅପ୍ପାୟୁକା ଚୱନଧମ୍ମା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗତା’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦୁତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୪୭ . ‘‘ତତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ମନୋପଦୋସିକା ନାମ ଦେୱା, ତେ ଅତିୱେଲଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ଉପନିଜ୍ଝାୟନ୍ତି। ତେ ଅତିୱେଲଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ଉପନିଜ୍ଝାୟନ୍ତା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞମ୍ହି ଚିତ୍ତାନି ପଦୂସେନ୍ତି। ତେ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ପଦୁଟ୍ଠଚିତ୍ତା କିଲନ୍ତକାୟା କିଲନ୍ତଚିତ୍ତା । ତେ ଦେୱା ତମ୍ହା କାୟା ଚୱନ୍ତି।
୪୮ . ‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିଜ୍ଜତି ୟଂ ଅଞ୍ଞତରୋ ସତ୍ତୋ ତମ୍ହା କାୟା ଚୱିତ୍ୱା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗଚ୍ଛତି। ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗତୋ ସମାନୋ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜତି। ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି, ତତୋ ପରଂ ନାନୁସ୍ସରତି।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ୟେ ଖୋ ତେ ଭୋନ୍ତୋ ଦେୱା ନ ମନୋପଦୋସିକା, ତେ ନାତିୱେଲଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ଉପନିଜ୍ଝାୟନ୍ତି। ତେ ନାତିୱେଲଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ଉପନିଜ୍ଝାୟନ୍ତା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞମ୍ହି ଚିତ୍ତାନି ନପ୍ପଦୂସେନ୍ତି। ତେ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ଅପ୍ପଦୁଟ୍ଠଚିତ୍ତା ଅକିଲନ୍ତକାୟା ଅକିଲନ୍ତଚିତ୍ତା। ତେ ଦେୱା ତମ୍ହା କାୟା ନ ଚୱନ୍ତି, ନିଚ୍ଚା ଧୁୱା ସସ୍ସତା ଅୱିପରିଣାମଧମ୍ମା ସସ୍ସତିସମଂ ତଥେୱ ଠସ୍ସନ୍ତି। ୟେ ପନ ମୟଂ ଅହୁମ୍ହା ମନୋପଦୋସିକା, ତେ ମୟଂ ଅତିୱେଲଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ଉପନିଜ୍ଝାୟିମ୍ହା। ତେ ମୟଂ ଅତିୱେଲଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ଉପନିଜ୍ଝାୟନ୍ତା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞମ୍ହି ଚିତ୍ତାନି ପଦୂସିମ୍ହା, ତେ ମୟଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ପଦୁଟ୍ଠଚିତ୍ତା କିଲନ୍ତକାୟା କିଲନ୍ତଚିତ୍ତା। ଏୱଂ ମୟଂ ତମ୍ହା କାୟା ଚୁତା ଅନିଚ୍ଚା ଅଦ୍ଧୁୱା ଅପ୍ପାୟୁକା ଚୱନଧମ୍ମା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗତା’ତି । ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୪୯ . ‘‘ଚତୁତ୍ଥେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ତକ୍କୀ ହୋତି ୱୀମଂସୀ। ସୋ ତକ୍କପରିୟାହତଂ ୱୀମଂସାନୁଚରିତଂ ସୟଂପଟିଭାନଂ ଏୱମାହ – ‘ୟଂ ଖୋ ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି ଚକ୍ଖୁଂ ଇତିପି ସୋତଂ ଇତିପି ଘାନଂ ଇତିପି ଜିୱ୍ହା ଇତିପି କାୟୋ ଇତିପି, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଅନିଚ୍ଚୋ ଅଦ୍ଧୁୱୋ ଅସସ୍ସତୋ ୱିପରିଣାମଧମ୍ମୋ। ୟଞ୍ଚ ଖୋ ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି ଚିତ୍ତନ୍ତି ୱା ମନୋତି ୱା ୱିଞ୍ଞାଣନ୍ତି ୱା ଅୟଂ ଅତ୍ତା ନିଚ୍ଚୋ ଧୁୱୋ ସସ୍ସତୋ ଅୱିପରିଣାମଧମ୍ମୋ ସସ୍ସତିସମଂ ତଥେୱ ଠସ୍ସତୀ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚତୁତ୍ଥଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୫୦ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ; ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା।
୫୧ . ‘‘ତୟିଦଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି – ‘ଇମେ ଦିଟ୍ଠିଟ୍ଠାନା ଏୱଂଗହିତା ଏୱଂପରାମଟ୍ଠା ଏୱଂଗତିକା ଭୱନ୍ତି ଏୱଂଅଭିସମ୍ପରାୟା’ତି। ତଞ୍ଚ ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି, ତତୋ ଚ ଉତ୍ତରିତରଂ ପଜାନାତି, ତଞ୍ଚ ପଜାନନଂ ନ ପରାମସତି, ଅପରାମସତୋ ଚସ୍ସ ପଚ୍ଚତ୍ତଞ୍ଞେୱ ନିବ୍ବୁତି ୱିଦିତା। ୱେଦନାନଂ ସମୁଦୟଞ୍ଚ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମଞ୍ଚ ଅସ୍ସାଦଞ୍ଚ ଆଦୀନୱଞ୍ଚ ନିସ୍ସରଣଞ୍ଚ ୟଥାଭୂତଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଅନୁପାଦାୱିମୁତ୍ତୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ।
୫୨ . ‘‘ଇମେ ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଗମ୍ଭୀରା ଦୁଦ୍ଦସା ଦୁରନୁବୋଧା ସନ୍ତା ପଣୀତା ଅତକ୍କାୱଚରା ନିପୁଣା ପଣ୍ଡିତୱେଦନୀୟା, ୟେ ତଥାଗତୋ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି, ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ଅନ୍ତାନନ୍ତୱାଦୋ
୫୩ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି?
୫୪ . ‘‘ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନ୍ତସଞ୍ଞୀ ଲୋକସ୍ମିଂ ୱିହରତି।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ଅନ୍ତୱା ଅୟଂ ଲୋକୋ ପରିୱଟୁମୋ। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଅହଞ୍ହି ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସାମି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନ୍ତସଞ୍ଞୀ ଲୋକସ୍ମିଂ ୱିହରାମି। ଇମିନାମହଂ ଏତଂ ଜାନାମି – ୟଥା ଅନ୍ତୱା ଅୟଂ ଲୋକୋ ପରିୱଟୁମୋ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଠମଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୫୫ . ‘‘ଦୁତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନନ୍ତସଞ୍ଞୀ ଲୋକସ୍ମିଂ ୱିହରତି।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ଅନନ୍ତୋ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅପରିୟନ୍ତୋ। ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ଅନ୍ତୱା ଅୟଂ ଲୋକୋ ପରିୱଟୁମୋ’’ତି, ତେସଂ ମୁସା। ଅନନ୍ତୋ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅପରିୟନ୍ତୋ। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଅହଞ୍ହି ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସାମି , ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଅନନ୍ତସଞ୍ଞୀ ଲୋକସ୍ମିଂ ୱିହରାମି। ଇମିନାମହଂ ଏତଂ ଜାନାମି – ୟଥା ଅନନ୍ତୋ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅପରିୟନ୍ତୋ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦୁତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୫୬ . ‘‘ତତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଉଦ୍ଧମଧୋ ଅନ୍ତସଞ୍ଞୀ ଲୋକସ୍ମିଂ ୱିହରତି, ତିରିୟଂ ଅନନ୍ତସଞ୍ଞୀ।
‘‘ସୋ ଏୱମାହ – ‘ଅନ୍ତୱା ଚ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅନନ୍ତୋ ଚ। ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ଅନ୍ତୱା ଅୟଂ ଲୋକୋ ପରିୱଟୁମୋ’’ତି, ତେସଂ ମୁସା। ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ଅନନ୍ତୋ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅପରିୟନ୍ତୋ’’ତି, ତେସମ୍ପି ମୁସା। ଅନ୍ତୱା ଚ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅନନ୍ତୋ ଚ। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଅହଞ୍ହି ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସାମି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଉଦ୍ଧମଧୋ ଅନ୍ତସଞ୍ଞୀ ଲୋକସ୍ମିଂ ୱିହରାମି, ତିରିୟଂ ଅନନ୍ତସଞ୍ଞୀ। ଇମିନାମହଂ ଏତଂ ଜାନାମି – ୟଥା ଅନ୍ତୱା ଚ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅନନ୍ତୋ ଚା’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୫୭ . ‘‘ଚତୁତ୍ଥେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ତକ୍କୀ ହୋତି ୱୀମଂସୀ। ସୋ ତକ୍କପରିୟାହତଂ ୱୀମଂସାନୁଚରିତଂ ସୟଂପଟିଭାନଂ ଏୱମାହ – ‘ନେୱାୟଂ ଲୋକୋ ଅନ୍ତୱା, ନ ପନାନନ୍ତୋ। ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ଅନ୍ତୱା ଅୟଂ ଲୋକୋ ପରିୱଟୁମୋ’’ତି, ତେସଂ ମୁସା। ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ଅନନ୍ତୋ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅପରିୟନ୍ତୋ’’ତି, ତେସମ୍ପି ମୁସା। ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ଅନ୍ତୱା ଚ ଅୟଂ ଲୋକୋ ଅନନ୍ତୋ ଚା’’ତି, ତେସମ୍ପି ମୁସା। ନେୱାୟଂ ଲୋକୋ ଅନ୍ତୱା , ନ ପନାନନ୍ତୋ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ , ଚତୁତ୍ଥଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୫୮ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ; ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା।
୫୯ . ‘‘ତୟିଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି – ‘ଇମେ ଦିଟ୍ଠିଟ୍ଠାନା ଏୱଂଗହିତା ଏୱଂପରାମଟ୍ଠା ଏୱଂଗତିକା ଭୱନ୍ତି ଏୱଂଅଭିସମ୍ପରାୟା’ତି। ତଞ୍ଚ ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି, ତତୋ ଚ ଉତ୍ତରିତରଂ ପଜାନାତି, ତଞ୍ଚ ପଜାନନଂ ନ ପରାମସତି, ଅପରାମସତୋ ଚସ୍ସ ପଚ୍ଚତ୍ତଞ୍ଞେୱ ନିବ୍ବୁତି ୱିଦିତା। ୱେଦନାନଂ ସମୁଦୟଞ୍ଚ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମଞ୍ଚ ଅସ୍ସାଦଞ୍ଚ ଆଦୀନୱଞ୍ଚ ନିସ୍ସରଣଞ୍ଚ ୟଥାଭୂତଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଅନୁପାଦାୱିମୁତ୍ତୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ।
୬୦ . ‘‘ଇମେ ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଗମ୍ଭୀରା ଦୁଦ୍ଦସା ଦୁରନୁବୋଧା ସନ୍ତା ପଣୀତା ଅତକ୍କାୱଚରା ନିପୁଣା ପଣ୍ଡିତୱେଦନୀୟା, ୟେ ତଥାଗତୋ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି, ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ଅମରାୱିକ୍ଖେପୱାଦୋ
୬୧ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା, ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି?
୬୨ . ‘‘ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ‘ଇଦଂ କୁସଲ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାତି, ‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାତି। ତସ୍ସ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଅହଂ ଖୋ ‘‘ଇଦଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାମି, ‘‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାମି। ଅହଞ୍ଚେ ଖୋ ପନ ‘‘ଇଦଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ଅପ୍ପଜାନନ୍ତୋ, ‘‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ଅପ୍ପଜାନନ୍ତୋ, ‘ଇଦଂ କୁସଲ’ନ୍ତି ୱା ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ, ‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’ନ୍ତି ୱା ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ, ତଂ ମମସ୍ସ ମୁସା। ୟଂ ମମସ୍ସ ମୁସା , ସୋ ମମସ୍ସ ୱିଘାତୋ। ୟୋ ମମସ୍ସ ୱିଘାତୋ ସୋ ମମସ୍ସ ଅନ୍ତରାୟୋ’ତି। ଇତି ସୋ ମୁସାୱାଦଭୟା ମୁସାୱାଦପରିଜେଗୁଚ୍ଛା ନେୱିଦଂ କୁସଲନ୍ତି ବ୍ୟାକରୋତି, ନ ପନିଦଂ ଅକୁସଲନ୍ତି ବ୍ୟାକରୋତି, ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ – ‘ଏୱନ୍ତିପି ମେ ନୋ; ତଥାତିପି ମେ ନୋ; ଅଞ୍ଞଥାତିପି ମେ ନୋ; ନୋତିପି ମେ ନୋ; ନୋ ନୋତିପି ମେ ନୋ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଠମଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ।
୬୩ . ‘‘ଦୁତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ‘ଇଦଂ କୁସଲ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାତି, ‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାତି। ତସ୍ସ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଅହଂ ଖୋ ‘‘ଇଦଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାମି, ‘‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାମି। ଅହଞ୍ଚେ ଖୋ ପନ ‘‘ଇଦଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ଅପ୍ପଜାନନ୍ତୋ, ‘‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ଅପ୍ପଜାନନ୍ତୋ, ‘‘ଇଦଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି ୱା ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ, ‘‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’ନ୍ତି ୱା ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ, ତତ୍ଥ ମେ ଅସ୍ସ ଛନ୍ଦୋ ୱା ରାଗୋ ୱା ଦୋସୋ ୱା ପଟିଘୋ ୱା। ୟତ୍ଥ [ୟୋ (?)] ମେ ଅସ୍ସ ଛନ୍ଦୋ ୱା ରାଗୋ ୱା ଦୋସୋ ୱା ପଟିଘୋ ୱା, ତଂ ମମସ୍ସ ଉପାଦାନଂ। ୟଂ ମମସ୍ସ ଉପାଦାନଂ, ସୋ ମମସ୍ସ ୱିଘାତୋ। ୟୋ ମମସ୍ସ ୱିଘାତୋ, ସୋ ମମସ୍ସ ଅନ୍ତରାୟୋ’ତି। ଇତି ସୋ ଉପାଦାନଭୟା ଉପାଦାନପରିଜେଗୁଚ୍ଛା ନେୱିଦଂ କୁସଲନ୍ତି ବ୍ୟାକରୋତି, ନ ପନିଦଂ ଅକୁସଲନ୍ତି ବ୍ୟାକରୋତି, ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ – ‘ଏୱନ୍ତିପି ମେ ନୋ; ତଥାତିପି ମେ ନୋ; ଅଞ୍ଞଥାତିପି ମେ ନୋ; ନୋତିପି ମେ ନୋ; ନୋ ନୋତିପି ମେ ନୋ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦୁତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ।
୬୪ . ‘‘ତତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ‘ଇଦଂ କୁସଲ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାତି, ‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାତି। ତସ୍ସ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଅହଂ ଖୋ ‘‘ଇଦଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାମି, ‘‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନାମି। ଅହଞ୍ଚେ ଖୋ ପନ ‘‘ଇଦଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ଅପ୍ପଜାନନ୍ତୋ ‘‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ଅପ୍ପଜାନନ୍ତୋ ‘‘ଇଦଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି ୱା ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ, ‘‘ଇଦଂ ଅକୁସଲ’’ନ୍ତି ୱା ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ। ସନ୍ତି ହି ଖୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପଣ୍ଡିତା ନିପୁଣା କତପରପ୍ପୱାଦା ୱାଲୱେଧିରୂପା, ତେ ଭିନ୍ଦନ୍ତା [ୱୋଭିନ୍ଦନ୍ତା (ସୀ॰ ପୀ॰)] ମଞ୍ଞେ ଚରନ୍ତି ପଞ୍ଞାଗତେନ ଦିଟ୍ଠିଗତାନି, ତେ ମଂ ତତ୍ଥ ସମନୁୟୁଞ୍ଜେୟ୍ୟୁଂ ସମନୁଗାହେୟ୍ୟୁଂ ସମନୁଭାସେୟ୍ୟୁଂ। ୟେ ମଂ ତତ୍ଥ ସମନୁୟୁଞ୍ଜେୟ୍ୟୁଂ ସମନୁଗାହେୟ୍ୟୁଂ ସମନୁଭାସେୟ୍ୟୁଂ, ତେସାହଂ ନ ସମ୍ପାୟେୟ୍ୟଂ। ୟେସାହଂ ନ ସମ୍ପାୟେୟ୍ୟଂ, ସୋ ମମସ୍ସ ୱିଘାତୋ। ୟୋ ମମସ୍ସ ୱିଘାତୋ, ସୋ ମମସ୍ସ ଅନ୍ତରାୟୋ’ତି। ଇତି ସୋ ଅନୁୟୋଗଭୟା ଅନୁୟୋଗପରିଜେଗୁଚ୍ଛା ନେୱିଦଂ କୁସଲନ୍ତି ବ୍ୟାକରୋତି, ନ ପନିଦଂ ଅକୁସଲନ୍ତି ବ୍ୟାକରୋତି, ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ – ‘ଏୱନ୍ତିପି ମେ ନୋ; ତଥାତିପି ମେ ନୋ; ଅଞ୍ଞଥାତିପି ମେ ନୋ; ନୋତିପି ମେ ନୋ; ନୋ ନୋତିପି ମେ ନୋ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ।
୬୫ . ‘‘ଚତୁତ୍ଥେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ମନ୍ଦୋ ହୋତି ମୋମୂହୋ। ସୋ ମନ୍ଦତ୍ତା ମୋମୂହତ୍ତା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ – ‘ଅତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋ’ତି ଇତି ଚେ ମଂ ପୁଚ୍ଛସି, ‘ଅତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋ’ତି ଇତି ଚେ ମେ ଅସ୍ସ, ‘ଅତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋ’ତି ଇତି ତେ ନଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ, ‘ଏୱନ୍ତିପି ମେ ନୋ, ତଥାତିପି ମେ ନୋ, ଅଞ୍ଞଥାତିପି ମେ ନୋ, ନୋତିପି ମେ ନୋ, ନୋ ନୋତିପି ମେ ନୋ’ତି। ‘ନତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋ…ପେ॰… ‘ଅତ୍ଥି ଚ ନତ୍ଥି ଚ ପରୋ ଲୋକୋ…ପେ॰… ‘ନେୱତ୍ଥି ନ ନତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋ…ପେ॰… ‘ଅତ୍ଥି ସତ୍ତା ଓପପାତିକା …ପେ॰… ‘ନତ୍ଥି ସତ୍ତା ଓପପାତିକା…ପେ॰… ‘ଅତ୍ଥି ଚ ନତ୍ଥି ଚ ସତ୍ତା ଓପପାତିକା…ପେ॰… ‘ନେୱତ୍ଥି ନ ନତ୍ଥି ସତ୍ତା ଓପପାତିକା…ପେ॰… ‘ଅତ୍ଥି ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ [ସୁକଟଦୁକ୍କଟାନଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ…ପେ॰… ‘ନତ୍ଥି ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ…ପେ॰… ‘ଅତ୍ଥି ଚ ନତ୍ଥି ଚ ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ…ପେ॰… ‘ନେୱତ୍ଥି ନ ନତ୍ଥି ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ…ପେ॰… ‘ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା…ପେ॰… ‘ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା…ପେ॰… ‘ହୋତି ଚ ନ ଚ ହୋତି [ନ ହୋତି ଚ (ସୀ॰ କ॰)] ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା…ପେ॰… ‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣାତି ଇତି ଚେ ମଂ ପୁଚ୍ଛସି, ‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ଇତି ଚେ ମେ ଅସ୍ସ, ‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ଇତି ତେ ନଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ, ‘ଏୱନ୍ତିପି ମେ ନୋ, ତଥାତିପି ମେ ନୋ, ଅଞ୍ଞଥାତିପି ମେ ନୋ, ନୋତିପି ମେ ନୋ, ନୋ ନୋତିପି ମେ ନୋ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚତୁତ୍ଥଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ।
୬୬ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ , ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ, ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା…ପେ॰… ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନୱାଦୋ
୬୭ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଦ୍ୱୀହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଦ୍ୱୀହି ୱତ୍ଥୂହି?
୬୮ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅସଞ୍ଞସତ୍ତା ନାମ ଦେୱା। ସଞ୍ଞୁପ୍ପାଦା ଚ ପନ ତେ ଦେୱା ତମ୍ହା କାୟା ଚୱନ୍ତି। ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ଅଞ୍ଞତରୋ ସତ୍ତୋ ତମ୍ହା କାୟା ଚୱିତ୍ୱା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗଚ୍ଛତି। ଇତ୍ଥତ୍ତଂ ଆଗତୋ ସମାନୋ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜତି। ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ ଆତପ୍ପମନ୍ୱାୟ ପଧାନମନ୍ୱାୟ ଅନୁୟୋଗମନ୍ୱାୟ ଅପ୍ପମାଦମନ୍ୱାୟ ସମ୍ମାମନସିକାରମନ୍ୱାୟ ତଥାରୂପଂ ଚେତୋସମାଧିଂ ଫୁସତି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ସଞ୍ଞୁପ୍ପାଦଂ ଅନୁସ୍ସରତି, ତତୋ ପରଂ ନାନୁସ୍ସରତି। ସୋ ଏୱମାହ – ‘ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚ। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଅହଞ୍ହି ପୁବ୍ବେ ନାହୋସିଂ, ସୋମ୍ହି ଏତରହି ଅହୁତ୍ୱା ସନ୍ତତାୟ ପରିଣତୋ’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଠମଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୬୯ . ‘‘ଦୁତିୟେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ତକ୍କୀ ହୋତି ୱୀମଂସୀ। ସୋ ତକ୍କପରିୟାହତଂ ୱୀମଂସାନୁଚରିତଂ ସୟଂପଟିଭାନଂ ଏୱମାହ – ‘ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନୋ ଅତ୍ତା ଚ ଲୋକୋ ଚା’ତି। ଇଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦୁତିୟଂ ଠାନଂ, ୟଂ ଆଗମ୍ମ ୟଂ ଆରବ୍ଭ ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୭୦ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଦ୍ୱୀହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଦ୍ୱୀହି ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ, ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା…ପେ॰… ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
୭୧ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ପୁବ୍ବନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଅଟ୍ଠାରସହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ପୁବ୍ବନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତମାରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଅଟ୍ଠାରସହି ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ, ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା।
୭୨ . ‘‘ତୟିଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି – ‘ଇମେ ଦିଟ୍ଠିଟ୍ଠାନା ଏୱଂଗହିତା ଏୱଂପରାମଟ୍ଠା ଏୱଂଗତିକା ଭୱନ୍ତି ଏୱଂଅଭିସମ୍ପରାୟା’ତି। ତଞ୍ଚ ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି, ତତୋ ଚ ଉତ୍ତରିତରଂ ପଜାନାତି, ତଞ୍ଚ ପଜାନନଂ ନ ପରାମସତି, ଅପରାମସତୋ ଚସ୍ସ ପଚ୍ଚତ୍ତଞ୍ଞେୱ ନିବ୍ବୁତି ୱିଦିତା। ୱେଦନାନଂ ସମୁଦୟଞ୍ଚ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମଞ୍ଚ ଅସ୍ସାଦଞ୍ଚ ଆଦୀନୱଞ୍ଚ ନିସ୍ସରଣଞ୍ଚ ୟଥାଭୂତଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଅନୁପାଦାୱିମୁତ୍ତୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ।
୭୩ . ‘‘ଇମେ ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଗମ୍ଭୀରା ଦୁଦ୍ଦସା ଦୁରନୁବୋଧା ସନ୍ତା ପଣୀତା ଅତକ୍କାୱଚରା ନିପୁଣା ପଣ୍ଡିତୱେଦନୀୟା, ୟେ ତଥାଗତୋ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି , ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ଦୁତିୟଭାଣୱାରୋ।
ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା
୭୪ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଅପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ, ଅପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଚତୁଚତ୍ତାରୀସାୟ [ଚତୁଚତ୍ତାଲୀସାୟ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଅପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ଅପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଚତୁଚତ୍ତାରୀସାୟ ୱତ୍ଥୂହି?
ସଞ୍ଞୀୱାଦୋ
୭୫ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସୋଳସହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସୋଳସହି ୱତ୍ଥୂହି?
୭୬ . ‘‘‘ରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା ସଞ୍ଞୀ’ତି ନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି। ‘ଅରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା ସଞ୍ଞୀ’ତି ନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି। ‘ରୂପୀ ଚ ଅରୂପୀ ଚ ଅତ୍ତା ହୋତି…ପେ॰… ନେୱରୂପୀ ନାରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନ୍ତୱା ଚ ଅନନ୍ତୱା ଚ ଅତ୍ତା ହୋତି… ନେୱନ୍ତୱା ନାନନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି… ଏକତ୍ତସଞ୍ଞୀ ଅତ୍ତା ହୋତି… ନାନତ୍ତସଞ୍ଞୀ ଅତ୍ତା ହୋତି… ପରିତ୍ତସଞ୍ଞୀ ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅପ୍ପମାଣସଞ୍ଞୀ ଅତ୍ତା ହୋତି… ଏକନ୍ତସୁଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି… ଏକନ୍ତଦୁକ୍ଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି। ସୁଖଦୁକ୍ଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି। ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା ସଞ୍ଞୀ’ତି ନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୭୭ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସୋଳସହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ସୋଳସହି ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ, ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା…ପେ॰… ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ଅସଞ୍ଞୀୱାଦୋ
୭୮ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ଅସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ଅସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ଅସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ଅସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି?
୭୯ . ‘‘‘ରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା ଅସଞ୍ଞୀ’ତି ନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି। ‘ଅରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା ଅସଞ୍ଞୀ’ତି ନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି। ‘ରୂପୀ ଚ ଅରୂପୀ ଚ ଅତ୍ତା ହୋତି…ପେ॰… ନେୱରୂପୀ ନାରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନ୍ତୱା ଚ ଅନନ୍ତୱା ଚ ଅତ୍ତା ହୋତି… ନେୱନ୍ତୱା ନାନନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା ଅସଞ୍ଞୀ’ତି ନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୮୦ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ଅସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ଅସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ଅସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ଅସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ, ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା…ପେ॰… ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦୋ
୮୧ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦା, ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି?
୮୨ . ‘‘‘ରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀ’ତି ନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ‘ଅରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି…ପେ॰… ରୂପୀ ଚ ଅରୂପୀ ଚ ଅତ୍ତା ହୋତି… ନେୱରୂପୀ ନାରୂପୀ ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି… ଅନ୍ତୱା ଚ ଅନନ୍ତୱା ଚ ଅତ୍ତା ହୋତି… ନେୱନ୍ତୱା ନାନନ୍ତୱା ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀ’ତି ନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୮୩ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି…ପେ॰… ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ଉଚ୍ଛେଦୱାଦୋ
୮୪ . ‘‘ସନ୍ତି , ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଚ୍ଛେଦୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସତ୍ତହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଉଚ୍ଛେଦୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସତ୍ତହି ୱତ୍ଥୂହି?
୮୫ . ‘‘ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଏୱଂୱାଦୀ ହୋତି ଏୱଂଦିଟ୍ଠି [ଏୱଂଦିଟ୍ଠୀ (କ॰ ପୀ॰)] – ‘ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ରୂପୀ ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ ମାତାପେତ୍ତିକସମ୍ଭୱୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଚ୍ଛିଜ୍ଜତି ୱିନସ୍ସତି, ନ ହୋତି ପରଂ ମରଣା, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୮୬ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା ଦିବ୍ବୋ ରୂପୀ କାମାୱଚରୋ କବଳୀକାରାହାରଭକ୍ଖୋ। ତଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି। ତମହଂ ଜାନାମି ପସ୍ସାମି। ସୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅତ୍ତା ୟତୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଚ୍ଛିଜ୍ଜତି ୱିନସ୍ସତି, ନ ହୋତି ପରଂ ମରଣା, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୮୭ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା ଦିବ୍ବୋ ରୂପୀ ମନୋମୟୋ ସବ୍ବଙ୍ଗପଚ୍ଚଙ୍ଗୀ ଅହୀନିନ୍ଦ୍ରିୟୋ। ତଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି। ତମହଂ ଜାନାମି ପସ୍ସାମି। ସୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅତ୍ତା ୟତୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଚ୍ଛିଜ୍ଜତି ୱିନସ୍ସତି, ନ ହୋତି ପରଂ ମରଣା, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୮୮ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ , ଭୋ, ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା ସବ୍ବସୋ ରୂପସଞ୍ଞାନଂ ସମତିକ୍କମା ପଟିଘସଞ୍ଞାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ନାନତ୍ତସଞ୍ଞାନଂ ଅମନସିକାରା ‘‘ଅନନ୍ତୋ ଆକାସୋ’’ତି ଆକାସାନଞ୍ଚାୟତନୂପଗୋ। ତଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି। ତମହଂ ଜାନାମି ପସ୍ସାମି। ସୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅତ୍ତା ୟତୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଚ୍ଛିଜ୍ଜତି ୱିନସ୍ସତି, ନ ହୋତି ପରଂ ମରଣା, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୮୯ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା ସବ୍ବସୋ ଆକାସାନଞ୍ଚାୟତନଂ ସମତିକ୍କମ୍ମ ‘‘ଅନନ୍ତଂ ୱିଞ୍ଞାଣ’’ନ୍ତି ୱିଞ୍ଞାଣଞ୍ଚାୟତନୂପଗୋ। ତଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି। ତମହଂ ଜାନାମି ପସ୍ସାମି। ସୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅତ୍ତା ୟତୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଚ୍ଛିଜ୍ଜତି ୱିନସ୍ସତି, ନ ହୋତି ପରଂ ମରଣା, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୯୦ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା ସବ୍ବସୋ ୱିଞ୍ଞାଣଞ୍ଚାୟତନଂ ସମତିକ୍କମ୍ମ ‘‘ନତ୍ଥି କିଞ୍ଚୀ’’ତି ଆକିଞ୍ଚଞ୍ଞାୟତନୂପଗୋ। ତଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି। ତମହଂ ଜାନାମି ପସ୍ସାମି। ସୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅତ୍ତା ୟତୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଚ୍ଛିଜ୍ଜତି ୱିନସ୍ସତି, ନ ହୋତି ପରଂ ମରଣା, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ , ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତୀ’’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୯୧ . ‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା ସବ୍ବସୋ ଆକିଞ୍ଚଞ୍ଞାୟତନଂ ସମତିକ୍କମ୍ମ ‘‘ସନ୍ତମେତଂ ପଣୀତମେତ’’ନ୍ତି ନେୱସଞ୍ଞାନାସଞ୍ଞାୟତନୂପଗୋ। ତଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି। ତମହଂ ଜାନାମି ପସ୍ସାମି। ସୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅତ୍ତା ୟତୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଚ୍ଛିଜ୍ଜତି ୱିନସ୍ସତି, ନ ହୋତି ପରଂ ମରଣା, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ସମ୍ମା ସମୁଚ୍ଛିନ୍ନୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୯୨ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଚ୍ଛେଦୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସତ୍ତହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଉଚ୍ଛେଦୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ସତ୍ତହି ୱତ୍ଥୂହି…ପେ॰… ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦୋ
୯୩ . ‘‘ସନ୍ତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ପଞ୍ଚହି ୱତ୍ଥୂହି। ତେ ଚ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା କିମାଗମ୍ମ କିମାରବ୍ଭ ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ପଞ୍ଚହି ୱତ୍ଥୂହି?
୯୪ . ‘‘ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଏୱଂୱାଦୀ ହୋତି ଏୱଂଦିଟ୍ଠି – ‘‘ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ପଞ୍ଚହି କାମଗୁଣେହି ସମପ୍ପିତୋ ସମଙ୍ଗୀଭୂତୋ ପରିଚାରେତି, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୯୫ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ –‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? କାମା ହି, ଭୋ, ଅନିଚ୍ଚା ଦୁକ୍ଖା ୱିପରିଣାମଧମ୍ମା, ତେସଂ ୱିପରିଣାମଞ୍ଞଥାଭାୱା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ସୋକପରିଦେୱଦୁକ୍ଖଦୋମନସ୍ସୁପାୟାସା। ୟତୋ ଖୋ , ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ୱିୱିଚ୍ଚେୱ କାମେହି ୱିୱିଚ୍ଚ ଅକୁସଲେହି ଧମ୍ମେହି ସୱିତକ୍କଂ ସୱିଚାରଂ ୱିୱେକଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୯୬ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ୟଦେୱ ତତ୍ଥ ୱିତକ୍କିତଂ ୱିଚାରିତଂ, ଏତେନେତଂ ଓଳାରିକଂ ଅକ୍ଖାୟତି। ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ୱିତକ୍କୱିଚାରାନଂ ୱୂପସମା ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ସମ୍ପସାଦନଂ ଚେତସୋ ଏକୋଦିଭାୱଂ ଅୱିତକ୍କଂ ଅୱିଚାରଂ ସମାଧିଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୯୭ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ୟଦେୱ ତତ୍ଥ ପୀତିଗତଂ ଚେତସୋ ଉପ୍ପିଲାୱିତତ୍ତଂ, ଏତେନେତଂ ଓଳାରିକଂ ଅକ୍ଖାୟତି। ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ପୀତିୟା ଚ ୱିରାଗା ଉପେକ୍ଖକୋ ଚ ୱିହରତି, ସତୋ ଚ ସମ୍ପଜାନୋ, ସୁଖଞ୍ଚ କାୟେନ ପଟିସଂୱେଦେତି, ୟଂ ତଂ ଅରିୟା ଆଚିକ୍ଖନ୍ତି ‘‘ଉପେକ୍ଖକୋ ସତିମା ସୁଖୱିହାରୀ’’ତି, ତତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୯୮ . ‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଏସୋ ଅତ୍ତା, ୟଂ ତ୍ୱଂ ୱଦେସି, ନେସୋ ନତ୍ଥୀତି ୱଦାମି; ନୋ ଚ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ଏତ୍ତାୱତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ୟଦେୱ ତତ୍ଥ ସୁଖମିତି ଚେତସୋ ଆଭୋଗୋ, ଏତେନେତଂ ଓଳାରିକଂ ଅକ୍ଖାୟତି। ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ସୁଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ପୁବ୍ବେୱ ସୋମନସ୍ସଦୋମନସ୍ସାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖଂ ଉପେକ୍ଖାସତିପାରିସୁଦ୍ଧିଂ ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭୋ, ଅୟଂ ଅତ୍ତା ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପତ୍ତୋ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
୯୯ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ପଞ୍ଚହି ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ପଞ୍ଚହି ୱତ୍ଥୂହି…ପେ॰… ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
୧୦୦ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଅପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ଅପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଚତୁଚତ୍ତାରୀସାୟ ୱତ୍ଥୂହି। ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଅପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ଅପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଚତୁଚତ୍ତାରୀସାୟ ୱତ୍ଥୂହି…ପେ॰… ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
୧୦୧ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଦ୍ୱାସଟ୍ଠିୟା ୱତ୍ଥୂହି।
୧୦୨ . ‘‘ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଦ୍ୱାସଟ୍ଠିୟା ୱତ୍ଥୂହି, ଏତେସଂ ୱା ଅଞ୍ଞତରେନ; ନତ୍ଥି ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା।
୧୦୩ . ‘‘ତୟିଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି – ‘ଇମେ ଦିଟ୍ଠିଟ୍ଠାନା ଏୱଂଗହିତା ଏୱଂପରାମଟ୍ଠା ଏୱଂଗତିକା ଭୱନ୍ତି ଏୱଂଅଭିସମ୍ପରାୟା’ତି। ତଞ୍ଚ ତଥାଗତୋ ପଜାନାତି, ତତୋ ଚ ଉତ୍ତରିତରଂ ପଜାନାତି, ତଞ୍ଚ ପଜାନନଂ ନ ପରାମସତି, ଅପରାମସତୋ ଚସ୍ସ ପଚ୍ଚତ୍ତଞ୍ଞେୱ ନିବ୍ବୁତି ୱିଦିତା। ୱେଦନାନଂ ସମୁଦୟଞ୍ଚ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମଞ୍ଚ ଅସ୍ସାଦଞ୍ଚ ଆଦୀନୱଞ୍ଚ ନିସ୍ସରଣଞ୍ଚ ୟଥାଭୂତଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଅନୁପାଦାୱିମୁତ୍ତୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତୋ।
୧୦୪ . ‘‘ଇମେ ଖୋ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଗମ୍ଭୀରା ଦୁଦ୍ଦସା ଦୁରନୁବୋଧା ସନ୍ତା ପଣୀତା ଅତକ୍କାୱଚରା ନିପୁଣା ପଣ୍ଡିତୱେଦନୀୟା, ୟେ ତଥାଗତୋ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି, ୟେହି ତଥାଗତସ୍ସ ୟଥାଭୁଚ୍ଚଂ ୱଣ୍ଣଂ ସମ୍ମା ୱଦମାନା ୱଦେୟ୍ୟୁଂ।
ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତୱାରୋ
୧୦୫ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି , ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୦୬ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୦୭ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୦୮ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୦୯ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଦ୍ୱୀହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୧୦ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ପୁବ୍ବନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଅଟ୍ଠାରସହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୧୧ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସୋଳସହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୧୨ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ଅସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ଅସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୧୩ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୧୪ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଚ୍ଛେଦୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସତ୍ତହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୧୫ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ପଞ୍ଚହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୧୬ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଅପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ଅପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଚତୁଚତ୍ତାରୀସାୟ ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
୧୧୭ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଦ୍ୱାସଟ୍ଠିୟା ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ତେସଂ ଭୱତଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅଜାନତଂ ଅପସ୍ସତଂ ୱେଦୟିତଂ ତଣ୍ହାଗତାନଂ ପରିତସ୍ସିତୱିପ୍ଫନ୍ଦିତମେୱ।
ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟାୱାରୋ
୧୧୮ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୧୯ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୦ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୧ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୨ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଦ୍ୱୀହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୩ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ପୁବ୍ବନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଅଟ୍ଠାରସହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୪ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସୋଳସହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୫ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ଅସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ଅସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୬ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୭ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଚ୍ଛେଦୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସତ୍ତହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୮ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ପଞ୍ଚହି ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୨୯ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଅପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ଅପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଚତୁଚତ୍ତାରୀସାୟ ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
୧୩୦ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଦ୍ୱାସଟ୍ଠିୟା ୱତ୍ଥୂହି, ତଦପି ଫସ୍ସପଚ୍ଚୟା।
ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତିୱାରୋ
୧୩୧ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୩୨ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚ ଅସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଂ ସସ୍ସତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ଅସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୩୩ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା ଅନ୍ତାନନ୍ତଂ ଲୋକସ୍ସ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୩୪ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା ତତ୍ଥ ତତ୍ଥ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠା ସମାନା ୱାଚାୱିକ୍ଖେପଂ ଆପଜ୍ଜନ୍ତି ଅମରାୱିକ୍ଖେପଂ ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୩୫ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଦ୍ୱୀହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୩୬ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ପୁବ୍ବନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଅଟ୍ଠାରସହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୩୭ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସୋଳସହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୩୮ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ଅସଞ୍ଞୀୱାଦା, ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ଅସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୩୯ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦା ଉଦ୍ଧମାଘାତନଂ ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞିଂ ଅତ୍ତାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଅଟ୍ଠହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୪୦ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଚ୍ଛେଦୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ଉଚ୍ଛେଦଂ ୱିନାସଂ ୱିଭୱଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ସତ୍ତହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୪୧ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦା ସତୋ ସତ୍ତସ୍ସ ପରମଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ପଞ୍ଚହି ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୪୨ . ‘‘ତତ୍ର , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଅପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ଅପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଚତୁଚତ୍ତାରୀସାୟ ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୧୪୩ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଦ୍ୱାସଟ୍ଠିୟା ୱତ୍ଥୂହି, ତେ ୱତ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଫସ୍ସା ପଟିସଂୱେଦିସ୍ସନ୍ତୀତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
ଦିଟ୍ଠିଗତିକାଧିଟ୍ଠାନୱଟ୍ଟକଥା
୧୪୪ . ‘‘ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସସ୍ସତୱାଦା ସସ୍ସତଂ ଅତ୍ତାନଞ୍ଚ ଲୋକଞ୍ଚ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି ଚତୂହି ୱତ୍ଥୂହି, ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏକଚ୍ଚସସ୍ସତିକା ଏକଚ୍ଚଅସସ୍ସତିକା…ପେ॰… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅନ୍ତାନନ୍ତିକା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅମରାୱିକ୍ଖେପିକା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଧିଚ୍ଚସମୁପ୍ପନ୍ନିକା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ସଞ୍ଞୀୱାଦା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ଅସଞ୍ଞୀୱାଦା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଦ୍ଧମାଘାତନିକା ନେୱସଞ୍ଞୀନାସଞ୍ଞୀୱାଦା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଉଚ୍ଛେଦୱାଦା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମନିବ୍ବାନୱାଦା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା… ୟେପି ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତକପ୍ପିକା ଚ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି ଦ୍ୱାସଟ୍ଠିୟା ୱତ୍ଥୂହି, ସବ୍ବେ ତେ ଛହି ଫସ୍ସାୟତନେହି ଫୁସ୍ସ ଫୁସ୍ସ ପଟିସଂୱେଦେନ୍ତି ତେସଂ ୱେଦନାପଚ୍ଚୟା ତଣ୍ହା, ତଣ୍ହାପଚ୍ଚୟା ଉପାଦାନଂ, ଉପାଦାନପଚ୍ଚୟା ଭୱୋ, ଭୱପଚ୍ଚୟା ଜାତି, ଜାତିପଚ୍ଚୟା ଜରାମରଣଂ ସୋକପରିଦେୱଦୁକ୍ଖଦୋମନସ୍ସୁପାୟାସା ସମ୍ଭୱନ୍ତି।
ୱିୱଟ୍ଟକଥାଦି
୧୪୫ . ‘‘ୟତୋ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୁ ଛନ୍ନଂ ଫସ୍ସାୟତନାନଂ ସମୁଦୟଞ୍ଚ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମଞ୍ଚ ଅସ୍ସାଦଞ୍ଚ ଆଦୀନୱଞ୍ଚ ନିସ୍ସରଣଞ୍ଚ ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଇମେହି ସବ୍ବେହେୱ ଉତ୍ତରିତରଂ ପଜାନାତି।
୧୪୬ . ‘‘ୟେ ହି କେଚି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଦ୍ୱାସଟ୍ଠିୟା ୱତ୍ଥୂହି ଅନ୍ତୋଜାଲୀକତା, ଏତ୍ଥ ସିତାୱ ଉମ୍ମୁଜ୍ଜମାନା ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନ୍ତି, ଏତ୍ଥ ପରିୟାପନ୍ନା ଅନ୍ତୋଜାଲୀକତାୱ ଉମ୍ମୁଜ୍ଜମାନା ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନ୍ତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦକ୍ଖୋ କେୱଟ୍ଟୋ ୱା କେୱଟ୍ଟନ୍ତେୱାସୀ ୱା ସୁଖୁମଚ୍ଛିକେନ ଜାଲେନ ପରିତ୍ତଂ ଉଦକଦହଂ [ଉଦକରହଦଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ ପୀ॰)] ଓତ୍ଥରେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ୟେ ଖୋ କେଚି ଇମସ୍ମିଂ ଉଦକଦହେ ଓଳାରିକା ପାଣା, ସବ୍ବେ ତେ ଅନ୍ତୋଜାଲୀକତା। ଏତ୍ଥ ସିତାୱ ଉମ୍ମୁଜ୍ଜମାନା ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନ୍ତି; ଏତ୍ଥ ପରିୟାପନ୍ନା ଅନ୍ତୋଜାଲୀକତାୱ ଉମ୍ମୁଜ୍ଜମାନା ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନ୍ତୀ’ତି; ଏୱମେୱ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟେ ହି କେଚି ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ଅପରନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତକପ୍ପିକା ୱା ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତାନୁଦିଟ୍ଠିନୋ ପୁବ୍ବନ୍ତାପରନ୍ତଂ ଆରବ୍ଭ ଅନେକୱିହିତାନି ଅଧିମୁତ୍ତିପଦାନି ଅଭିୱଦନ୍ତି, ସବ୍ବେ ତେ ଇମେହେୱ ଦ୍ୱାସଟ୍ଠିୟା ୱତ୍ଥୂହି ଅନ୍ତୋଜାଲୀକତା ଏତ୍ଥ ସିତାୱ ଉମ୍ମୁଜ୍ଜମାନା ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନ୍ତି, ଏତ୍ଥ ପରିୟାପନ୍ନା ଅନ୍ତୋଜାଲୀକତାୱ ଉମ୍ମୁଜ୍ଜମାନା ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନ୍ତି।
୧୪୭ . ‘‘ଉଚ୍ଛିନ୍ନଭୱନେତ୍ତିକୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତସ୍ସ କାୟୋ ତିଟ୍ଠତି। ୟାୱସ୍ସ କାୟୋ ଠସ୍ସତି, ତାୱ ନଂ ଦକ୍ଖନ୍ତି ଦେୱମନୁସ୍ସା। କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଦ୍ଧଂ ଜୀୱିତପରିୟାଦାନା ନ ନଂ ଦକ୍ଖନ୍ତି ଦେୱମନୁସ୍ସା।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅମ୍ବପିଣ୍ଡିୟା ୱଣ୍ଟଚ୍ଛିନ୍ନାୟ ୟାନି କାନିଚି ଅମ୍ବାନି ୱଣ୍ଟପଟିବନ୍ଧାନି [ୱଣ୍ଟୂପନିବନ୍ଧନାନି (ସୀ॰ ପୀ॰), ୱଣ୍ଡପଟିବଦ୍ଧାନି (କ॰)] , ସବ୍ବାନି ତାନି ତଦନ୍ୱୟାନି ଭୱନ୍ତି; ଏୱମେୱ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉଚ୍ଛିନ୍ନଭୱନେତ୍ତିକୋ ତଥାଗତସ୍ସ କାୟୋ ତିଟ୍ଠତି, ୟାୱସ୍ସ କାୟୋ ଠସ୍ସତି, ତାୱ ନଂ ଦକ୍ଖନ୍ତି ଦେୱମନୁସ୍ସା, କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଦ୍ଧଂ ଜୀୱିତପରିୟାଦାନା ନ ନଂ ଦକ୍ଖନ୍ତି ଦେୱମନୁସ୍ସା’’ତି।
୧୪୮ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ ଆୟସ୍ମା ଆନନ୍ଦୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ, ଭନ୍ତେ, ଅବ୍ଭୁତଂ, ଭନ୍ତେ, କୋ ନାମୋ ଅୟଂ, ଭନ୍ତେ, ଧମ୍ମପରିୟାୟୋ’’ତି? ‘‘ତସ୍ମାତିହ ତ୍ୱଂ, ଆନନ୍ଦ, ଇମଂ ଧମ୍ମପରିୟାୟଂ ଅତ୍ଥଜାଲନ୍ତିପି ନଂ ଧାରେହି, ଧମ୍ମଜାଲନ୍ତିପି ନଂ ଧାରେହି, ବ୍ରହ୍ମଜାଲନ୍ତିପି ନଂ ଧାରେହି, ଦିଟ୍ଠିଜାଲନ୍ତିପି ନଂ ଧାରେହି, ଅନୁତ୍ତରୋ ସଙ୍ଗାମୱିଜୟୋତିପି ନଂ ଧାରେହୀ’’ତି। ଇଦମୱୋଚ ଭଗୱା।
୧୪୯ . ଅତ୍ତମନା ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱତୋ ଭାସିତଂ ଅଭିନନ୍ଦୁନ୍ତି। ଇମସ୍ମିଞ୍ଚ ପନ ୱେୟ୍ୟାକରଣସ୍ମିଂ ଭଞ୍ଞମାନେ ଦସସହସ୍ସୀ [ସହସ୍ସୀ (କତ୍ଥଚି)] ଲୋକଧାତୁ ଅକମ୍ପିତ୍ଥାତି।
ବ୍ରହ୍ମଜାଲସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ପଠମଂ।
୨. ସାମଞ୍ଞଫଲସୁତ୍ତଂ
ରାଜାମଚ୍ଚକଥା
୧୫୦ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ରାଜଗହେ ୱିହରତି ଜୀୱକସ୍ସ କୋମାରଭଚ୍ଚସ୍ସ ଅମ୍ବୱନେ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅଡ୍ଢତେଳସେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତଦହୁପୋସଥେ ପନ୍ନରସେ କୋମୁଦିୟା ଚାତୁମାସିନିୟା ପୁଣ୍ଣାୟ ପୁଣ୍ଣମାୟ ରତ୍ତିୟା ରାଜାମଚ୍ଚପରିୱୁତୋ ଉପରିପାସାଦୱରଗତୋ ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅଥ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତଦହୁପୋସଥେ ଉଦାନଂ ଉଦାନେସି – ‘‘ରମଣୀୟା ୱତ ଭୋ ଦୋସିନା ରତ୍ତି, ଅଭିରୂପା ୱତ ଭୋ ଦୋସିନା ରତ୍ତି, ଦସ୍ସନୀୟା ୱତ ଭୋ ଦୋସିନା ରତ୍ତି, ପାସାଦିକା ୱତ ଭୋ ଦୋସିନା ରତ୍ତି, ଲକ୍ଖଞ୍ଞା ୱତ ଭୋ ଦୋସିନା ରତ୍ତି। କଂ ନୁ ଖ୍ୱଜ୍ଜ ସମଣଂ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ୱା ପୟିରୁପାସେୟ୍ୟାମ, ୟଂ ନୋ ପୟିରୁପାସତୋ ଚିତ୍ତଂ ପସୀଦେୟ୍ୟା’’ତି?
୧୫୧ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଅଞ୍ଞତରୋ ରାଜାମଚ୍ଚୋ ରାଜାନଂ ମାଗଧଂ ଅଜାତସତ୍ତୁଂ ୱେଦେହିପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୟଂ, ଦେୱ, ପୂରଣୋ କସ୍ସପୋ ସଙ୍ଘୀ ଚେୱ ଗଣୀ ଚ ଗଣାଚରିୟୋ ଚ ଞାତୋ ୟସସ୍ସୀ ତିତ୍ଥକରୋ ସାଧୁସମ୍ମତୋ ବହୁଜନସ୍ସ ରତ୍ତଞ୍ଞୂ ଚିରପବ୍ବଜିତୋ ଅଦ୍ଧଗତୋ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ଦେୱୋ ପୂରଣଂ କସ୍ସପଂ ପୟିରୁପାସତୁ। ଅପ୍ପେୱ ନାମ ଦେୱସ୍ସ ପୂରଣଂ କସ୍ସପଂ ପୟିରୁପାସତୋ ଚିତ୍ତଂ ପସୀଦେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସି।
୧୫୨ . ଅଞ୍ଞତରୋପି ଖୋ ରାଜାମଚ୍ଚୋ ରାଜାନଂ ମାଗଧଂ ଅଜାତସତ୍ତୁଂ ୱେଦେହିପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୟଂ, ଦେୱ, ମକ୍ଖଲି ଗୋସାଲୋ ସଙ୍ଘୀ ଚେୱ ଗଣୀ ଚ ଗଣାଚରିୟୋ ଚ ଞାତୋ ୟସସ୍ସୀ ତିତ୍ଥକରୋ ସାଧୁସମ୍ମତୋ ବହୁଜନସ୍ସ ରତ୍ତଞ୍ଞୂ ଚିରପବ୍ବଜିତୋ ଅଦ୍ଧଗତୋ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ଦେୱୋ ମକ୍ଖଲିଂ ଗୋସାଲଂ ପୟିରୁପାସତୁ। ଅପ୍ପେୱ ନାମ ଦେୱସ୍ସ ମକ୍ଖଲିଂ ଗୋସାଲଂ ପୟିରୁପାସତୋ ଚିତ୍ତଂ ପସୀଦେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସି।
୧୫୩ . ଅଞ୍ଞତରୋପି ଖୋ ରାଜାମଚ୍ଚୋ ରାଜାନଂ ମାଗଧଂ ଅଜାତସତ୍ତୁଂ ୱେଦେହିପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୟଂ, ଦେୱ, ଅଜିତୋ କେସକମ୍ବଲୋ ସଙ୍ଘୀ ଚେୱ ଗଣୀ ଚ ଗଣାଚରିୟୋ ଚ ଞାତୋ ୟସସ୍ସୀ ତିତ୍ଥକରୋ ସାଧୁସମ୍ମତୋ ବହୁଜନସ୍ସ ରତ୍ତଞ୍ଞୂ ଚିରପବ୍ବଜିତୋ ଅଦ୍ଧଗତୋ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ଦେୱୋ ଅଜିତଂ କେସକମ୍ବଲଂ ପୟିରୁପାସତୁ। ଅପ୍ପେୱ ନାମ ଦେୱସ୍ସ ଅଜିତଂ କେସକମ୍ବଲଂ ପୟିରୁପାସତୋ ଚିତ୍ତଂ ପସୀଦେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସି।
୧୫୪ . ଅଞ୍ଞତରୋପି ଖୋ ରାଜାମଚ୍ଚୋ ରାଜାନଂ ମାଗଧଂ ଅଜାତସତ୍ତୁଂ ୱେଦେହିପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୟଂ, ଦେୱ, ପକୁଧୋ [ପକୁଦ୍ଧୋ (ସୀ॰)] କଚ୍ଚାୟନୋ ସଙ୍ଘୀ ଚେୱ ଗଣୀ ଚ ଗଣାଚରିୟୋ ଚ ଞାତୋ ୟସସ୍ସୀ ତିତ୍ଥକରୋ ସାଧୁସମ୍ମତୋ ବହୁଜନସ୍ସ ରତ୍ତଞ୍ଞୂ ଚିରପବ୍ବଜିତୋ ଅଦ୍ଧଗତୋ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ଦେୱୋ ପକୁଧଂ କଚ୍ଚାୟନଂ ପୟିରୁପାସତୁ। ଅପ୍ପେୱ ନାମ ଦେୱସ୍ସ ପକୁଧଂ କଚ୍ଚାୟନଂ ପୟିରୁପାସତୋ ଚିତ୍ତଂ ପସୀଦେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସି।
୧୫୫ . ଅଞ୍ଞତରୋପି ଖୋ ରାଜାମଚ୍ଚୋ ରାଜାନଂ ମାଗଧଂ ଅଜାତସତ୍ତୁଂ ୱେଦେହିପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୟଂ, ଦେୱ, ସଞ୍ଚୟୋ [ସଞ୍ଜୟୋ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତୋ [ବେଲ୍ଲଟ୍ଠିପୁତ୍ତୋ (ସୀ॰), ୱେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତୋ (ସ୍ୟା॰)] ସଙ୍ଘୀ ଚେୱ ଗଣୀ ଚ ଗଣାଚରିୟୋ ଚ ଞାତୋ ୟସସ୍ସୀ ତିତ୍ଥକରୋ ସାଧୁସମ୍ମତୋ ବହୁଜନସ୍ସ ରତ୍ତଞ୍ଞୂ ଚିରପବ୍ବଜିତୋ ଅଦ୍ଧଗତୋ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ଦେୱୋ ସଞ୍ଚୟଂ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତଂ ପୟିରୁପାସତୁ। ଅପ୍ପେୱ ନାମ ଦେୱସ୍ସ ସଞ୍ଚୟଂ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତଂ ପୟିରୁପାସତୋ ଚିତ୍ତଂ ପସୀଦେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସି।
୧୫୬ . ଅଞ୍ଞତରୋପି ଖୋ ରାଜାମଚ୍ଚୋ ରାଜାନଂ ମାଗଧଂ ଅଜାତସତ୍ତୁଂ ୱେଦେହିପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୟଂ, ଦେୱ, ନିଗଣ୍ଠୋ ନାଟପୁତ୍ତୋ [ନାଥପୁତ୍ତୋ (ସୀ॰), ନାତପୁତ୍ତୋ (ପୀ॰)] ସଙ୍ଘୀ ଚେୱ ଗଣୀ ଚ ଗଣାଚରିୟୋ ଚ ଞାତୋ ୟସସ୍ସୀ ତିତ୍ଥକରୋ ସାଧୁସମ୍ମତୋ ବହୁଜନସ୍ସ ରତ୍ତଞ୍ଞୂ ଚିରପବ୍ବଜିତୋ ଅଦ୍ଧଗତୋ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ଦେୱୋ ନିଗଣ୍ଠଂ ନାଟପୁତ୍ତଂ ପୟିରୁପାସତୁ। ଅପ୍ପେୱ ନାମ ଦେୱସ୍ସ ନିଗଣ୍ଠଂ ନାଟପୁତ୍ତଂ ପୟିରୁପାସତୋ ଚିତ୍ତଂ ପସୀଦେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସି।
କୋମାରଭଚ୍ଚଜୀୱକକଥା
୧୫୭ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ଜୀୱକୋ କୋମାରଭଚ୍ଚୋ ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ଅଜାତସତ୍ତୁସ୍ସ ୱେଦେହିପୁତ୍ତସ୍ସ ଅୱିଦୂରେ ତୁଣ୍ହୀଭୂତୋ ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅଥ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ଜୀୱକଂ କୋମାରଭଚ୍ଚଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ତ୍ୱଂ ପନ, ସମ୍ମ ଜୀୱକ, କିଂ ତୁଣ୍ହୀ’’ତି? ‘‘ଅୟଂ, ଦେୱ, ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ଅମ୍ହାକଂ ଅମ୍ବୱନେ ୱିହରତି ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅଡ୍ଢତେଳସେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି। ତଂ ଖୋ ପନ ଭଗୱନ୍ତଂ [ଭଗୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ (ସୀ॰ କ॰ ପୀ॰)] ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’ତି। ତଂ ଦେୱୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ପୟିରୁପାସତୁ। ଅପ୍ପେୱ ନାମ ଦେୱସ୍ସ ଭଗୱନ୍ତଂ ପୟିରୁପାସତୋ ଚିତ୍ତଂ ପସୀଦେୟ୍ୟା’ତି।
୧୫୮ . ‘‘ତେନ ହି, ସମ୍ମ ଜୀୱକ, ହତ୍ଥିୟାନାନି କପ୍ପାପେହୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଦେୱା’’ତି ଖୋ ଜୀୱକୋ କୋମାରଭଚ୍ଚୋ ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ଅଜାତସତ୍ତୁସ୍ସ ୱେଦେହିପୁତ୍ତସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁଣିତ୍ୱା ପଞ୍ଚମତ୍ତାନି ହତ୍ଥିନିକାସତାନି କପ୍ପାପେତ୍ୱା ରଞ୍ଞୋ ଚ ଆରୋହଣୀୟଂ ନାଗଂ, ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ଅଜାତସତ୍ତୁସ୍ସ ୱେଦେହିପୁତ୍ତସ୍ସ ପଟିୱେଦେସି – ‘‘କପ୍ପିତାନି ଖୋ ତେ, ଦେୱ, ହତ୍ଥିୟାନାନି, ୟସ୍ସଦାନି କାଲଂ ମଞ୍ଞସୀ’’ତି।
୧୫୯ . ଅଥ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ପଞ୍ଚସୁ ହତ୍ଥିନିକାସତେସୁ ପଚ୍ଚେକା ଇତ୍ଥିୟୋ ଆରୋପେତ୍ୱା ଆରୋହଣୀୟଂ ନାଗଂ ଅଭିରୁହିତ୍ୱା ଉକ୍କାସୁ ଧାରିୟମାନାସୁ ରାଜଗହମ୍ହା ନିୟ୍ୟାସି ମହଚ୍ଚରାଜାନୁଭାୱେନ, ୟେନ ଜୀୱକସ୍ସ କୋମାରଭଚ୍ଚସ୍ସ ଅମ୍ବୱନଂ ତେନ ପାୟାସି।
ଅଥ ଖୋ ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ଅଜାତସତ୍ତୁସ୍ସ ୱେଦେହିପୁତ୍ତସ୍ସ ଅୱିଦୂରେ ଅମ୍ବୱନସ୍ସ ଅହୁଦେୱ ଭୟଂ, ଅହୁ ଛମ୍ଭିତତ୍ତଂ, ଅହୁ ଲୋମହଂସୋ। ଅଥ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ଭୀତୋ ସଂୱିଗ୍ଗୋ ଲୋମହଟ୍ଠଜାତୋ ଜୀୱକଂ କୋମାରଭଚ୍ଚଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କଚ୍ଚି ମଂ, ସମ୍ମ ଜୀୱକ, ନ ୱଞ୍ଚେସି? କଚ୍ଚି ମଂ, ସମ୍ମ ଜୀୱକ, ନ ପଲମ୍ଭେସି? କଚ୍ଚି ମଂ, ସମ୍ମ ଜୀୱକ, ନ ପଚ୍ଚତ୍ଥିକାନଂ ଦେସି ? କଥଞ୍ହି ନାମ ତାୱ ମହତୋ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘସ୍ସ ଅଡ୍ଢତେଳସାନଂ ଭିକ୍ଖୁସତାନଂ ନେୱ ଖିପିତସଦ୍ଦୋ ଭୱିସ୍ସତି, ନ ଉକ୍କାସିତସଦ୍ଦୋ ନ ନିଗ୍ଘୋସୋ’’ତି।
‘‘ମା ଭାୟି, ମହାରାଜ, ମା ଭାୟି, ମହାରାଜ। ନ ତଂ ଦେୱ, ୱଞ୍ଚେମି; ନ ତଂ, ଦେୱ, ପଲମ୍ଭାମି ; ନ ତଂ, ଦେୱ, ପଚ୍ଚତ୍ଥିକାନଂ ଦେମି। ଅଭିକ୍କମ, ମହାରାଜ, ଅଭିକ୍କମ, ମହାରାଜ, ଏତେ ମଣ୍ଡଲମାଳେ ଦୀପା [ପଦୀପା (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ଝାୟନ୍ତୀ’’ତି।
ସାମଞ୍ଞଫଲପୁଚ୍ଛା
୧୬୦ . ଅଥ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ୟାୱତିକା ନାଗସ୍ସ ଭୂମି ନାଗେନ ଗନ୍ତ୍ୱା, ନାଗା ପଚ୍ଚୋରୋହିତ୍ୱା, ପତ୍ତିକୋୱ [ପଦିକୋୱ (ସ୍ୟା॰)] ୟେନ ମଣ୍ଡଲମାଳସ୍ସ ଦ୍ୱାରଂ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଜୀୱକଂ କୋମାରଭଚ୍ଚଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କହଂ ପନ, ସମ୍ମ ଜୀୱକ, ଭଗୱା’’ତି? ‘‘ଏସୋ, ମହାରାଜ, ଭଗୱା; ଏସୋ, ମହାରାଜ, ଭଗୱା ମଜ୍ଝିମଂ ଥମ୍ଭଂ ନିସ୍ସାୟ ପୁରତ୍ଥାଭିମୁଖୋ ନିସିନ୍ନୋ ପୁରକ୍ଖତୋ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘସ୍ସା’’ତି।
୧୬୧ . ଅଥ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠାସି। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତୋ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ତୁଣ୍ହୀଭୂତଂ ତୁଣ୍ହୀଭୂତଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଂ ଅନୁୱିଲୋକେତ୍ୱା ରହଦମିୱ ୱିପ୍ପସନ୍ନଂ ଉଦାନଂ ଉଦାନେସି – ‘‘ଇମିନା ମେ ଉପସମେନ ଉଦୟଭଦ୍ଦୋ [ଉଦାୟିଭଦ୍ଦୋ (ସୀ॰ ପୀ॰)] କୁମାରୋ ସମନ୍ନାଗତୋ ହୋତୁ, ୟେନେତରହି ଉପସମେନ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘୋ ସମନ୍ନାଗତୋ’’ତି। ‘‘ଅଗମା ଖୋ ତ୍ୱଂ, ମହାରାଜ, ୟଥାପେମ’’ନ୍ତି। ‘‘ପିୟୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ଉଦୟଭଦ୍ଦୋ କୁମାରୋ। ଇମିନା ମେ, ଭନ୍ତେ, ଉପସମେନ ଉଦୟଭଦ୍ଦୋ କୁମାରୋ ସମନ୍ନାଗତୋ ହୋତୁ ୟେନେତରହି ଉପସମେନ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘୋ ସମନ୍ନାଗତୋ’’ତି।
୧୬୨ . ଅଥ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା, ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘସ୍ସ ଅଞ୍ଜଲିଂ ପଣାମେତ୍ୱା , ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟାମହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ [କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ ଲେସମତ୍ତଂ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] ; ସଚେ ମେ ଭଗୱା ଓକାସଂ କରୋତି ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣାୟା’’ତି। ‘‘ପୁଚ୍ଛ, ମହାରାଜ, ୟଦାକଙ୍ଖସୀ’’ତି।
୧୬୩ . ‘‘ୟଥା ନୁ ଖୋ ଇମାନି, ଭନ୍ତେ, ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ହତ୍ଥାରୋହା ଅସ୍ସାରୋହା ରଥିକା ଧନୁଗ୍ଗହା ଚେଲକା ଚଲକା ପିଣ୍ଡଦାୟକା ଉଗ୍ଗା ରାଜପୁତ୍ତା ପକ୍ଖନ୍ଦିନୋ ମହାନାଗା ସୂରା ଚମ୍ମୟୋଧିନୋ ଦାସିକପୁତ୍ତା ଆଳାରିକା କପ୍ପକା ନ୍ହାପକା [ନହାପିକା (ସୀ॰), ନ୍ହାପିକା (ସ୍ୟା॰)] ସୂଦା ମାଲାକାରା ରଜକା ପେସକାରା ନଳକାରା କୁମ୍ଭକାରା ଗଣକା ମୁଦ୍ଦିକା, ୟାନି ୱା ପନଞ୍ଞାନିପି ଏୱଂଗତାନି ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି, ତେ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସିପ୍ପଫଲଂ ଉପଜୀୱନ୍ତି; ତେ ତେନ ଅତ୍ତାନଂ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି [ପୀନେନ୍ତି (କତ୍ଥଚି)] , ମାତାପିତରୋ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ପୁତ୍ତଦାରଂ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ମିତ୍ତାମଚ୍ଚେ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ [ସମଣେସୁ ବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ (କ॰)] ଉଦ୍ଧଗ୍ଗିକଂ ଦକ୍ଖିଣଂ ପତିଟ୍ଠପେନ୍ତି ସୋୱଗ୍ଗିକଂ ସୁଖୱିପାକଂ ସଗ୍ଗସଂୱତ୍ତନିକଂ। ସକ୍କା ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’’ନ୍ତି?
୧୬୪ . ‘‘ଅଭିଜାନାସି ନୋ ତ୍ୱଂ, ମହାରାଜ, ଇମଂ ପଞ୍ହଂ ଅଞ୍ଞେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣେ ପୁଚ୍ଛିତା’’ତି ? ‘‘ଅଭିଜାନାମହଂ, ଭନ୍ତେ, ଇମଂ ପଞ୍ହଂ ଅଞ୍ଞେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣେ ପୁଚ୍ଛିତା’’ତି। ‘‘ୟଥା କଥଂ ପନ ତେ, ମହାରାଜ, ବ୍ୟାକରିଂସୁ, ସଚେ ତେ ଅଗରୁ ଭାସସ୍ସୂ’’ତି। ‘‘ନ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ଗରୁ, ୟତ୍ଥସ୍ସ ଭଗୱା ନିସିନ୍ନୋ, ଭଗୱନ୍ତରୂପୋ ୱା’’ତି [ଚାତି (ସୀ॰ କ॰)] । ‘‘ତେନ ହି, ମହାରାଜ, ଭାସସ୍ସୂ’’ତି।
ପୂରଣକସ୍ସପୱାଦୋ
୧୬୫ . ‘‘ଏକମିଦାହଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟଂ ୟେନ ପୂରଣୋ କସ୍ସପୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ପୂରଣେନ କସ୍ସପେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂ। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ପୂରଣଂ କସ୍ସପଂ ଏତଦୱୋଚଂ – ‘ୟଥା ନୁ ଖୋ ଇମାନି, ଭୋ କସ୍ସପ, ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ହତ୍ଥାରୋହା ଅସ୍ସାରୋହା ରଥିକା ଧନୁଗ୍ଗହା ଚେଲକା ଚଲକା ପିଣ୍ଡଦାୟକା ଉଗ୍ଗା ରାଜପୁତ୍ତା ପକ୍ଖନ୍ଦିନୋ ମହାନାଗା ସୂରା ଚମ୍ମୟୋଧିନୋ ଦାସିକପୁତ୍ତା ଆଳାରିକା କପ୍ପକା ନ୍ହାପକା ସୂଦା ମାଲାକାରା ରଜକା ପେସକାରା ନଳକାରା କୁମ୍ଭକାରା ଗଣକା ମୁଦ୍ଦିକା, ୟାନି ୱା ପନଞ୍ଞାନିପି ଏୱଂଗତାନି ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି- ତେ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସିପ୍ପଫଲଂ ଉପଜୀୱନ୍ତି; ତେ ତେନ ଅତ୍ତାନଂ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ମାତାପିତରୋ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ପୁତ୍ତଦାରଂ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ମିତ୍ତାମଚ୍ଚେ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ଉଦ୍ଧଗ୍ଗିକଂ ଦକ୍ଖିଣଂ ପତିଟ୍ଠପେନ୍ତି ସୋୱଗ୍ଗିକଂ ସୁଖୱିପାକଂ ସଗ୍ଗସଂୱତ୍ତନିକଂ। ସକ୍କା ନୁ ଖୋ, ଭୋ କସ୍ସପ, ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’ନ୍ତି?
୧୬୬ . ‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଭନ୍ତେ, ପୂରଣୋ କସ୍ସପୋ ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘କରୋତୋ ଖୋ, ମହାରାଜ, କାରୟତୋ, ଛିନ୍ଦତୋ ଛେଦାପୟତୋ, ପଚତୋ ପାଚାପୟତୋ ସୋଚୟତୋ, ସୋଚାପୟତୋ, କିଲମତୋ କିଲମାପୟତୋ, ଫନ୍ଦତୋ ଫନ୍ଦାପୟତୋ, ପାଣମତିପାତାପୟତୋ, ଅଦିନ୍ନଂ ଆଦିୟତୋ, ସନ୍ଧିଂ ଛିନ୍ଦତୋ, ନିଲ୍ଲୋପଂ ହରତୋ, ଏକାଗାରିକଂ କରୋତୋ, ପରିପନ୍ଥେ ତିଟ୍ଠତୋ, ପରଦାରଂ ଗଚ୍ଛତୋ, ମୁସା ଭଣତୋ, କରୋତୋ ନ କରୀୟତି ପାପଂ। ଖୁରପରିୟନ୍ତେନ ଚେପି ଚକ୍କେନ ୟୋ ଇମିସ୍ସା ପଥୱିୟା ପାଣେ ଏକଂ ମଂସଖଲଂ ଏକଂ ମଂସପୁଞ୍ଜଂ କରେୟ୍ୟ, ନତ୍ଥି ତତୋନିଦାନଂ ପାପଂ, ନତ୍ଥି ପାପସ୍ସ ଆଗମୋ। ଦକ୍ଖିଣଂ ଚେପି ଗଙ୍ଗାୟ ତୀରଂ ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ହନନ୍ତୋ ଘାତେନ୍ତୋ ଛିନ୍ଦନ୍ତୋ ଛେଦାପେନ୍ତୋ ପଚନ୍ତୋ ପାଚାପେନ୍ତୋ, ନତ୍ଥି ତତୋନିଦାନଂ ପାପଂ, ନତ୍ଥି ପାପସ୍ସ ଆଗମୋ। ଉତ୍ତରଞ୍ଚେପି ଗଙ୍ଗାୟ ତୀରଂ ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ଦଦନ୍ତୋ ଦାପେନ୍ତୋ ୟଜନ୍ତୋ ୟଜାପେନ୍ତୋ, ନତ୍ଥି ତତୋନିଦାନଂ ପୁଞ୍ଞଂ, ନତ୍ଥି ପୁଞ୍ଞସ୍ସ ଆଗମୋ। ଦାନେନ ଦମେନ ସଂୟମେନ ସଚ୍ଚୱଜ୍ଜେନ ନତ୍ଥି ପୁଞ୍ଞଂ, ନତ୍ଥି ପୁଞ୍ଞସ୍ସ ଆଗମୋ’ତି। ଇତ୍ଥଂ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ପୂରଣୋ କସ୍ସପୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ଅକିରିୟଂ ବ୍ୟାକାସି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ଅମ୍ବଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଲବୁଜଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ , ଲବୁଜଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଅମ୍ବଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ପୂରଣୋ କସ୍ସପୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ଅକିରିୟଂ ବ୍ୟାକାସି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏତଦହୋସି – ‘କଥଞ୍ହି ନାମ ମାଦିସୋ ସମଣଂ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ୱା ୱିଜିତେ ୱସନ୍ତଂ ଅପସାଦେତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞେୟ୍ୟା’ତି। ସୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ପୂରଣସ୍ସ କସ୍ସପସ୍ସ ଭାସିତଂ ନେୱ ଅଭିନନ୍ଦିଂ ନପ୍ପଟିକ୍କୋସିଂ। ଅନଭିନନ୍ଦିତ୍ୱା ଅପ୍ପଟିକୋସିତ୍ୱା ଅନତ୍ତମନୋ, ଅନତ୍ତମନୱାଚଂ ଅନିଚ୍ଛାରେତ୍ୱା, ତମେୱ ୱାଚଂ ଅନୁଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତୋ ଅନିକ୍କୁଜ୍ଜନ୍ତୋ [ଅନିକ୍କୁଜ୍ଜେନ୍ତୋ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କମିଂ [ପକ୍କାମିଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ।
ମକ୍ଖଲିଗୋସାଲୱାଦୋ
୧୬୭ . ‘‘ଏକମିଦାହଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟଂ ୟେନ ମକ୍ଖଲି ଗୋସାଲୋ ତେନୁପସଙ୍କମିଂ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ମକ୍ଖଲିନା ଗୋସାଲେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂ। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ମକ୍ଖଲିଂ ଗୋସାଲଂ ଏତଦୱୋଚଂ – ‘ୟଥା ନୁ ଖୋ ଇମାନି, ଭୋ ଗୋସାଲ, ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି…ପେ॰… ସକ୍କା ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଗୋସାଲ, ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’ନ୍ତି?
୧୬୮ . ‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଭନ୍ତେ, ମକ୍ଖଲି ଗୋସାଲୋ ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ନତ୍ଥି ମହାରାଜ ହେତୁ ନତ୍ଥି ପଚ୍ଚୟୋ ସତ୍ତାନଂ ସଂକିଲେସାୟ, ଅହେତୂ [ଅହେତୁ (କତ୍ଥଚି)] ଅପଚ୍ଚୟା ସତ୍ତା ସଂକିଲିସ୍ସନ୍ତି। ନତ୍ଥି ହେତୁ, ନତ୍ଥି ପଚ୍ଚୟୋ ସତ୍ତାନଂ ୱିସୁଦ୍ଧିୟା, ଅହେତୂ ଅପଚ୍ଚୟା ସତ୍ତା ୱିସୁଜ୍ଝନ୍ତି। ନତ୍ଥି ଅତ୍ତକାରେ, ନତ୍ଥି ପରକାରେ, ନତ୍ଥି ପୁରିସକାରେ, ନତ୍ଥି ବଲଂ, ନତ୍ଥି ୱୀରିୟଂ, ନତ୍ଥି ପୁରିସଥାମୋ, ନତ୍ଥି ପୁରିସପରକ୍କମୋ । ସବ୍ବେ ସତ୍ତା ସବ୍ବେ ପାଣା ସବ୍ବେ ଭୂତା ସବ୍ବେ ଜୀୱା ଅୱସା ଅବଲା ଅୱୀରିୟା ନିୟତିସଙ୍ଗତିଭାୱପରିଣତା ଛସ୍ୱେୱାଭିଜାତୀସୁ ସୁଖଦୁକ୍ଖଂ [ସୁଖଞ୍ଚ ଦୁକ୍ଖଞ୍ଚ (ସ୍ୟା॰)] ପଟିସଂୱେଦେନ୍ତି। ଚୁଦ୍ଦସ ଖୋ ପନିମାନି ୟୋନିପମୁଖସତସହସ୍ସାନି ସଟ୍ଠି ଚ ସତାନି ଛ ଚ ସତାନି ପଞ୍ଚ ଚ କମ୍ମୁନୋ ସତାନି ପଞ୍ଚ ଚ କମ୍ମାନି ତୀଣି ଚ କମ୍ମାନି କମ୍ମେ ଚ ଅଡ୍ଢକମ୍ମେ ଚ ଦ୍ୱଟ୍ଠିପଟିପଦା ଦ୍ୱଟ୍ଠନ୍ତରକପ୍ପା ଛଳାଭିଜାତିୟୋ ଅଟ୍ଠ ପୁରିସଭୂମିୟୋ ଏକୂନପଞ୍ଞାସ ଆଜୀୱକସତେ ଏକୂନପଞ୍ଞାସ ପରିବ୍ବାଜକସତେ ଏକୂନପଞ୍ଞାସ ନାଗାୱାସସତେ ୱୀସେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟସତେ ତିଂସେ ନିରୟସତେ ଛତ୍ତିଂସ ରଜୋଧାତୁୟୋ ସତ୍ତ ସଞ୍ଞୀଗବ୍ଭା ସତ୍ତ ଅସଞ୍ଞୀଗବ୍ଭା ସତ୍ତ ନିଗଣ୍ଠିଗବ୍ଭା ସତ୍ତ ଦେୱା ସତ୍ତ ମାନୁସା ସତ୍ତ ପିସାଚା ସତ୍ତ ସରା ସତ୍ତ ପୱୁଟା [ସପୁଟା (କ॰), ପବୁଟା (ସୀ॰)] ସତ୍ତ ପୱୁଟସତାନି ସତ୍ତ ପପାତା ସତ୍ତ ପପାତସତାନି ସତ୍ତ ସୁପିନା ସତ୍ତ ସୁପିନସତାନି ଚୁଲ୍ଲାସୀତି ମହାକପ୍ପିନୋ [ମହାକପ୍ପୁନୋ (କ॰ ସୀ॰ ପୀ॰)] ସତସହସ୍ସାନି, ୟାନି ବାଲେ ଚ ପଣ୍ଡିତେ ଚ ସନ୍ଧାୱିତ୍ୱା ସଂସରିତ୍ୱା ଦୁକ୍ଖସ୍ସନ୍ତଂ କରିସ୍ସନ୍ତି। ତତ୍ଥ ନତ୍ଥି ‘‘ଇମିନାହଂ ସୀଲେନ ୱା ୱତେନ ୱା ତପେନ ୱା ବ୍ରହ୍ମଚରିୟେନ ୱା ଅପରିପକ୍କଂ ୱା କମ୍ମଂ ପରିପାଚେସ୍ସାମି, ପରିପକ୍କଂ ୱା କମ୍ମଂ ଫୁସ୍ସ ଫୁସ୍ସ ବ୍ୟନ୍ତିଂ କରିସ୍ସାମୀ’ତି ହେୱଂ ନତ୍ଥି। ଦୋଣମିତେ ସୁଖଦୁକ୍ଖେ ପରିୟନ୍ତକତେ ସଂସାରେ , ନତ୍ଥି ହାୟନୱଡ୍ଢନେ, ନତ୍ଥି ଉକ୍କଂସାୱକଂସେ। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ସୁତ୍ତଗୁଳେ ଖିତ୍ତେ ନିବ୍ବେଠିୟମାନମେୱ ପଲେତି, ଏୱମେୱ ବାଲେ ଚ ପଣ୍ଡିତେ ଚ ସନ୍ଧାୱିତ୍ୱା ସଂସରିତ୍ୱା ଦୁକ୍ଖସ୍ସନ୍ତଂ କରିସ୍ସନ୍ତୀ’ତି।
୧୬୯ . ‘‘ଇତ୍ଥଂ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ମକ୍ଖଲି ଗୋସାଲୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ସଂସାରସୁଦ୍ଧିଂ ବ୍ୟାକାସି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ଅମ୍ବଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଲବୁଜଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ, ଲବୁଜଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଅମ୍ବଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ମକ୍ଖଲି ଗୋସାଲୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ସଂସାରସୁଦ୍ଧିଂ ବ୍ୟାକାସି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏତଦହୋସି – ‘କଥଞ୍ହି ନାମ ମାଦିସୋ ସମଣଂ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ୱା ୱିଜିତେ ୱସନ୍ତଂ ଅପସାଦେତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞେୟ୍ୟା’ତି। ସୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ମକ୍ଖଲିସ୍ସ ଗୋସାଲସ୍ସ ଭାସିତଂ ନେୱ ଅଭିନନ୍ଦିଂ ନପ୍ପଟିକ୍କୋସିଂ। ଅନଭିନନ୍ଦିତ୍ୱା ଅପ୍ପଟିକ୍କୋସିତ୍ୱା ଅନତ୍ତମନୋ, ଅନତ୍ତମନୱାଚଂ ଅନିଚ୍ଛାରେତ୍ୱା, ତମେୱ ୱାଚଂ ଅନୁଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତୋ ଅନିକ୍କୁଜ୍ଜନ୍ତୋ ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କମିଂ।
ଅଜିତକେସକମ୍ବଲୱାଦୋ
୧୭୦ . ‘‘ଏକମିଦାହଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟଂ ୟେନ ଅଜିତୋ କେସକମ୍ବଲୋ ତେନୁପସଙ୍କମିଂ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଅଜିତେନ କେସକମ୍ବଲେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂ। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଅଜିତଂ କେସକମ୍ବଲଂ ଏତଦୱୋଚଂ – ‘ୟଥା ନୁ ଖୋ ଇମାନି, ଭୋ ଅଜିତ, ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି…ପେ॰… ସକ୍କା ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଅଜିତ, ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’ନ୍ତି?
୧୭୧ . ‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଭନ୍ତେ, ଅଜିତୋ କେସକମ୍ବଲୋ ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ନତ୍ଥି, ମହାରାଜ, ଦିନ୍ନଂ , ନତ୍ଥି ୟିଟ୍ଠଂ, ନତ୍ଥି ହୁତଂ, ନତ୍ଥି ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ, ନତ୍ଥି ଅୟଂ ଲୋକୋ [ପରଲୋକୋ (ସ୍ୟା॰)] , ନତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋ, ନତ୍ଥି ମାତା, ନତ୍ଥି ପିତା, ନତ୍ଥି ସତ୍ତା ଓପପାତିକା, ନତ୍ଥି ଲୋକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସମ୍ମଗ୍ଗତା [ସମଗ୍ଗତା (କ॰), ସମଗ୍ଗତା (ସ୍ୟା॰)] ସମ୍ମାପଟିପନ୍ନା, ୟେ ଇମଞ୍ଚ ଲୋକଂ ପରଞ୍ଚ ଲୋକଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେନ୍ତି। ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ ଅୟଂ ପୁରିସୋ, ୟଦା କାଲଙ୍କରୋତି, ପଥୱୀ ପଥୱିକାୟଂ ଅନୁପେତି ଅନୁପଗଚ୍ଛତି, ଆପୋ ଆପୋକାୟଂ ଅନୁପେତି ଅନୁପଗଚ୍ଛତି, ତେଜୋ ତେଜୋକାୟଂ ଅନୁପେତି ଅନୁପଗଚ୍ଛତି, ୱାୟୋ ୱାୟୋକାୟଂ ଅନୁପେତି ଅନୁପଗଚ୍ଛତି, ଆକାସଂ ଇନ୍ଦ୍ରିୟାନି ସଙ୍କମନ୍ତି। ଆସନ୍ଦିପଞ୍ଚମା ପୁରିସା ମତଂ ଆଦାୟ ଗଚ୍ଛନ୍ତି। ୟାୱାଳାହନା ପଦାନି ପଞ୍ଞାୟନ୍ତି। କାପୋତକାନି ଅଟ୍ଠୀନି ଭୱନ୍ତି, ଭସ୍ସନ୍ତା ଆହୁତିୟୋ। ଦତ୍ତୁପଞ୍ଞତ୍ତଂ ୟଦିଦଂ ଦାନଂ। ତେସଂ ତୁଚ୍ଛଂ ମୁସା ୱିଲାପୋ ୟେ କେଚି ଅତ୍ଥିକୱାଦଂ ୱଦନ୍ତି। ବାଲେ ଚ ପଣ୍ଡିତେ ଚ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ଉଚ୍ଛିଜ୍ଜନ୍ତି ୱିନସ୍ସନ୍ତି, ନ ହୋନ୍ତି ପରଂ ମରଣା’ତି।
୧୭୨ . ‘‘ଇତ୍ଥଂ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ଅଜିତୋ କେସକମ୍ବଲୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ଉଚ୍ଛେଦଂ ବ୍ୟାକାସି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ଅମ୍ବଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଲବୁଜଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ , ଲବୁଜଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଅମ୍ବଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ଅଜିତୋ କେସକମ୍ବଲୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ଉଚ୍ଛେଦଂ ବ୍ୟାକାସି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏତଦହୋସି – ‘କଥଞ୍ହି ନାମ ମାଦିସୋ ସମଣଂ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ୱା ୱିଜିତେ ୱସନ୍ତଂ ଅପସାଦେତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞେୟ୍ୟା’ତି। ସୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଅଜିତସ୍ସ କେସକମ୍ବଲସ୍ସ ଭାସିତଂ ନେୱ ଅଭିନନ୍ଦିଂ ନପ୍ପଟିକ୍କୋସିଂ। ଅନଭିନନ୍ଦିତ୍ୱା ଅପ୍ପଟିକ୍କୋସିତ୍ୱା ଅନତ୍ତମନୋ ଅନତ୍ତମନୱାଚଂ ଅନିଚ୍ଛାରେତ୍ୱା ତମେୱ ୱାଚଂ ଅନୁଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତୋ ଅନିକ୍କୁଜ୍ଜନ୍ତୋ ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କମିଂ।
ପକୁଧକଚ୍ଚାୟନୱାଦୋ
୧୭୩ . ‘‘ଏକମିଦାହଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟଂ ୟେନ ପକୁଧୋ କଚ୍ଚାୟନୋ ତେନୁପସଙ୍କମିଂ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ପକୁଧେନ କଚ୍ଚାୟନେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂ। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ପକୁଧଂ କଚ୍ଚାୟନଂ ଏତଦୱୋଚଂ – ‘ୟଥା ନୁ ଖୋ ଇମାନି, ଭୋ କଚ୍ଚାୟନ, ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି…ପେ॰… ସକ୍କା ନୁ ଖୋ, ଭୋ କଚ୍ଚାୟନ, ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’ନ୍ତି?
୧୭୪ . ‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଭନ୍ତେ, ପକୁଧୋ କଚ୍ଚାୟନୋ ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ସତ୍ତିମେ, ମହାରାଜ, କାୟା ଅକଟା ଅକଟୱିଧା ଅନିମ୍ମିତା ଅନିମ୍ମାତା ୱଞ୍ଝା କୂଟଟ୍ଠା ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତା। ତେ ନ ଇଞ୍ଜନ୍ତି , ନ ୱିପରିଣମନ୍ତି, ନ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ବ୍ୟାବାଧେନ୍ତି, ନାଲଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞସ୍ସ ସୁଖାୟ ୱା ଦୁକ୍ଖାୟ ୱା ସୁଖଦୁକ୍ଖାୟ ୱା। କତମେ ସତ୍ତ? ପଥୱିକାୟୋ, ଆପୋକାୟୋ, ତେଜୋକାୟୋ, ୱାୟୋକାୟୋ, ସୁଖେ, ଦୁକ୍ଖେ, ଜୀୱେ ସତ୍ତମେ – ଇମେ ସତ୍ତ କାୟା ଅକଟା ଅକଟୱିଧା ଅନିମ୍ମିତା ଅନିମ୍ମାତା ୱଞ୍ଝା କୂଟଟ୍ଠା ଏସିକଟ୍ଠାୟିଟ୍ଠିତା। ତେ ନ ଇଞ୍ଜନ୍ତି, ନ ୱିପରିଣମନ୍ତି, ନ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ବ୍ୟାବାଧେନ୍ତି, ନାଲଂ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞସ୍ସ ସୁଖାୟ ୱା ଦୁକ୍ଖାୟ ୱା ସୁଖଦୁକ୍ଖାୟ ୱା। ତତ୍ଥ ନତ୍ଥି ହନ୍ତା ୱା ଘାତେତା ୱା, ସୋତା ୱା ସାୱେତା ୱା, ୱିଞ୍ଞାତା ୱା ୱିଞ୍ଞାପେତା ୱା। ୟୋପି ତିଣ୍ହେନ ସତ୍ଥେନ ସୀସଂ ଛିନ୍ଦତି, ନ କୋଚି କିଞ୍ଚି [କଞ୍ଚି (କଂ॰)] ଜୀୱିତା ୱୋରୋପେତି; ସତ୍ତନ୍ନଂ ତ୍ୱେୱ [ସତ୍ତନ୍ନଂ ୟେୱ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] କାୟାନମନ୍ତରେନ ସତ୍ଥଂ ୱିୱରମନୁପତତୀ’ତି।
୧୭୫ . ‘‘ଇତ୍ଥଂ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ପକୁଧୋ କଚ୍ଚାୟନୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ଅଞ୍ଞେନ ଅଞ୍ଞଂ ବ୍ୟାକାସି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ଅମ୍ବଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଲବୁଜଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ, ଲବୁଜଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଅମ୍ବଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ପକୁଧୋ କଚ୍ଚାୟନୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ଅଞ୍ଞେନ ଅଞ୍ଞଂ ବ୍ୟାକାସି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏତଦହୋସି – ‘କଥଞ୍ହି ନାମ ମାଦିସୋ ସମଣଂ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ୱା ୱିଜିତେ ୱସନ୍ତଂ ଅପସାଦେତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞେୟ୍ୟା’ତି। ସୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ପକୁଧସ୍ସ କଚ୍ଚାୟନସ୍ସ ଭାସିତଂ ନେୱ ଅଭିନନ୍ଦିଂ ନପ୍ପଟିକ୍କୋସିଂ, ଅନଭିନନ୍ଦିତ୍ୱା ଅପ୍ପଟିକ୍କୋସିତ୍ୱା ଅନତ୍ତମନୋ, ଅନତ୍ତମନୱାଚଂ ଅନିଚ୍ଛାରେତ୍ୱା ତମେୱ ୱାଚଂ ଅନୁଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତୋ ଅନିକ୍କୁଜ୍ଜନ୍ତୋ ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କମିଂ।
ନିଗଣ୍ଠନାଟପୁତ୍ତୱାଦୋ
୧୭୬ . ‘‘ଏକମିଦାହଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟଂ ୟେନ ନିଗଣ୍ଠୋ ନାଟପୁତ୍ତୋ ତେନୁପସଙ୍କମିଂ ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ନିଗଣ୍ଠେନ ନାଟପୁତ୍ତେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂ। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ନିଗଣ୍ଠଂ ନାଟପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚଂ – ‘ୟଥା ନୁ ଖୋ ଇମାନି, ଭୋ ଅଗ୍ଗିୱେସ୍ସନ, ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି…ପେ॰… ସକ୍କା ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଅଗ୍ଗିୱେସ୍ସନ, ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’ନ୍ତି?
୧୭୭ . ‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଭନ୍ତେ, ନିଗଣ୍ଠୋ ନାଟପୁତ୍ତୋ ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଇଧ, ମହାରାଜ, ନିଗଣ୍ଠୋ ଚାତୁୟାମସଂୱରସଂୱୁତୋ ହୋତି। କଥଞ୍ଚ, ମହାରାଜ, ନିଗଣ୍ଠୋ ଚାତୁୟାମସଂୱରସଂୱୁତୋ ହୋତି? ଇଧ, ମହାରାଜ, ନିଗଣ୍ଠୋ ସବ୍ବୱାରିୱାରିତୋ ଚ ହୋତି, ସବ୍ବୱାରିୟୁତ୍ତୋ ଚ, ସବ୍ବୱାରିଧୁତୋ ଚ, ସବ୍ବୱାରିଫୁଟୋ ଚ। ଏୱଂ ଖୋ, ମହାରାଜ, ନିଗଣ୍ଠୋ ଚାତୁୟାମସଂୱରସଂୱୁତୋ ହୋତି । ୟତୋ ଖୋ, ମହାରାଜ, ନିଗଣ୍ଠୋ ଏୱଂ ଚାତୁୟାମସଂୱରସଂୱୁତୋ ହୋତି; ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ମହାରାଜ, ନିଗଣ୍ଠୋ [ନିଗଣ୍ଠୋ ନାଟପୁତ୍ତୋ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ଗତତ୍ତୋ ଚ ୟତତ୍ତୋ ଚ ଠିତତ୍ତୋ ଚା’ତି।
୧୭୮ . ‘‘ଇତ୍ଥଂ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ନିଗଣ୍ଠୋ ନାଟପୁତ୍ତୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ଚାତୁୟାମସଂୱରଂ ବ୍ୟାକାସି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ଅମ୍ବଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଲବୁଜଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ, ଲବୁଜଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଅମ୍ବଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ନିଗଣ୍ଠୋ ନାଟପୁତ୍ତୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ଚାତୁୟାମସଂୱରଂ ବ୍ୟାକାସି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏତଦହୋସି – ‘କଥଞ୍ହି ନାମ ମାଦିସୋ ସମଣଂ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ୱା ୱିଜିତେ ୱସନ୍ତଂ ଅପସାଦେତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞେୟ୍ୟା’ତି । ସୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ନିଗଣ୍ଠସ୍ସ ନାଟପୁତ୍ତସ୍ସ ଭାସିତଂ ନେୱ ଅଭିନନ୍ଦିଂ ନପ୍ପଟିକ୍କୋସିଂ। ଅନଭିନନ୍ଦିତ୍ୱା ଅପ୍ପଟିକ୍କୋସିତ୍ୱା ଅନତ୍ତମନୋ ଅନତ୍ତମନୱାଚଂ ଅନିଚ୍ଛାରେତ୍ୱା ତମେୱ ୱାଚଂ ଅନୁଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତୋ ଅନିକ୍କୁଜ୍ଜନ୍ତୋ ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କମିଂ।
ସଞ୍ଚୟବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତୱାଦୋ
୧୭୯ . ‘‘ଏକମିଦାହଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟଂ ୟେନ ସଞ୍ଚୟୋ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତୋ ତେନୁପସଙ୍କମିଂ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ସଞ୍ଚୟେନ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂ। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଅହଂ ଭନ୍ତେ, ସଞ୍ଚୟଂ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚଂ – ‘ୟଥା ନୁ ଖୋ ଇମାନି, ଭୋ ସଞ୍ଚୟ, ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି…ପେ॰… ସକ୍କା ନୁ ଖୋ, ଭୋ ସଞ୍ଚୟ, ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’ନ୍ତି?
୧୮୦ . ‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଭନ୍ତେ, ସଞ୍ଚୟୋ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତୋ ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଅତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋତି ଇତି ଚେ ମଂ ପୁଚ୍ଛସି, ଅତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋତି ଇତି ଚେ ମେ ଅସ୍ସ, ଅତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋତି ଇତି ତେ ନଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ। ଏୱନ୍ତିପି ମେ ନୋ, ତଥାତିପି ମେ ନୋ, ଅଞ୍ଞଥାତିପି ମେ ନୋ, ନୋତିପି ମେ ନୋ, ନୋ ନୋତିପି ମେ ନୋ। ନତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋ…ପେ॰… ଅତ୍ଥି ଚ ନତ୍ଥି ଚ ପରୋ ଲୋକୋ…ପେ॰… ନେୱତ୍ଥି ନ ନତ୍ଥି ପରୋ ଲୋକୋ…ପେ॰… ଅତ୍ଥି ସତ୍ତା ଓପପାତିକା…ପେ॰… ନତ୍ଥି ସତ୍ତା ଓପପାତିକା…ପେ॰… ଅତ୍ଥି ଚ ନତ୍ଥି ଚ ସତ୍ତା ଓପପାତିକା…ପେ॰… ନେୱତ୍ଥି ନ ନତ୍ଥି ସତ୍ତା ଓପପାତିକା…ପେ॰… ଅତ୍ଥି ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ…ପେ॰… ନତ୍ଥି ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ…ପେ॰…ଅତ୍ଥି ଚ ନତ୍ଥି ଚ ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ…ପେ॰… ନେୱତ୍ଥି ନ ନତ୍ଥି ସୁକତଦୁକ୍କଟାନଂ କମ୍ମାନଂ ଫଲଂ ୱିପାକୋ…ପେ॰… ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା…ପେ॰… ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା…ପେ॰… ହୋତି ଚ ନ ଚ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା…ପେ॰… ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣାତି ଇତି ଚେ ମଂ ପୁଚ୍ଛସି, ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣାତି ଇତି ଚେ ମେ ଅସ୍ସ, ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣାତି ଇତି ତେ ନଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ। ଏୱନ୍ତିପି ମେ ନୋ, ତଥାତିପି ମେ ନୋ, ଅଞ୍ଞଥାତିପି ମେ ନୋ, ନୋତିପି ମେ ନୋ, ନୋ ନୋତିପି ମେ ନୋ’ତି।
୧୮୧ . ‘‘ଇତ୍ଥଂ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ସଞ୍ଚୟୋ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ୱିକ୍ଖେପଂ ବ୍ୟାକାସି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ଅମ୍ବଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଲବୁଜଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ, ଲବୁଜଂ ୱା ପୁଟ୍ଠୋ ଅମ୍ବଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ ମେ, ଭନ୍ତେ, ସଞ୍ଚୟୋ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତୋ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ୱିକ୍ଖେପଂ ବ୍ୟାକାସି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏତଦହୋସି – ‘ଅୟଞ୍ଚ ଇମେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ସବ୍ବବାଲୋ ସବ୍ବମୂଳ୍ହୋ। କଥଞ୍ହି ନାମ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁଟ୍ଠୋ ସମାନୋ ୱିକ୍ଖେପଂ ବ୍ୟାକରିସ୍ସତୀ’ତି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏତଦହୋସି – ‘କଥଞ୍ହି ନାମ ମାଦିସୋ ସମଣଂ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ୱା ୱିଜିତେ ୱସନ୍ତଂ ଅପସାଦେତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞେୟ୍ୟା’ତି। ସୋ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ସଞ୍ଚୟସ୍ସ ବେଲଟ୍ଠପୁତ୍ତସ୍ସ ଭାସିତଂ ନେୱ ଅଭିନନ୍ଦିଂ ନପ୍ପଟିକ୍କୋସିଂ। ଅନଭିନନ୍ଦିତ୍ୱା ଅପ୍ପଟିକ୍କୋସିତ୍ୱା ଅନତ୍ତମନୋ ଅନତ୍ତମନୱାଚଂ ଅନିଚ୍ଛାରେତ୍ୱା ତମେୱ ୱାଚଂ ଅନୁଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତୋ ଅନିକ୍କୁଜ୍ଜନ୍ତୋ ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କମିଂ।
ପଠମସନ୍ଦିଟ୍ଠିକସାମଞ୍ଞଫଲଂ
୧୮୨ . ‘‘ସୋହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତମ୍ପି ପୁଚ୍ଛାମି – ‘ୟଥା ନୁ ଖୋ ଇମାନି, ଭନ୍ତେ, ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ହତ୍ଥାରୋହା ଅସ୍ସାରୋହା ରଥିକା ଧନୁଗ୍ଗହା ଚେଲକା ଚଲକା ପିଣ୍ଡଦାୟକା ଉଗ୍ଗା ରାଜପୁତ୍ତା ପକ୍ଖନ୍ଦିନୋ ମହାନାଗା ସୂରା ଚମ୍ମୟୋଧିନୋ ଦାସିକପୁତ୍ତା ଆଳାରିକା କପ୍ପକା ନ୍ହାପକା ସୂଦା ମାଲାକାରା ରଜକା ପେସକାରା ନଳକାରା କୁମ୍ଭକାରା ଗଣକା ମୁଦ୍ଦିକା, ୟାନି ୱା ପନଞ୍ଞାନିପି ଏୱଂଗତାନି ପୁଥୁସିପ୍ପାୟତନାନି, ତେ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସିପ୍ପଫଲଂ ଉପଜୀୱନ୍ତି, ତେ ତେନ ଅତ୍ତାନଂ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ମାତାପିତରୋ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ପୁତ୍ତଦାରଂ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ମିତ୍ତାମଚ୍ଚେ ସୁଖେନ୍ତି ପୀଣେନ୍ତି, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ଉଦ୍ଧଗ୍ଗିକଂ ଦକ୍ଖିଣଂ ପତିଟ୍ଠପେନ୍ତି ସୋୱଗ୍ଗିକଂ ସୁଖୱିପାକଂ ସଗ୍ଗସଂୱତ୍ତନିକଂ। ସକ୍କା ନୁ ଖୋ ମେ , ଭନ୍ତେ, ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’ନ୍ତି?
୧୮୩ . ‘‘ସକ୍କା, ମହାରାଜ। ତେନ ହି, ମହାରାଜ, ତଞ୍ଞେୱେତ୍ଥ ପଟିପୁଚ୍ଛିସ୍ସାମି। ୟଥା ତେ ଖମେୟ୍ୟ, ତଥା ନଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟାସି। ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ମହାରାଜ, ଇଧ ତେ ଅସ୍ସ ପୁରିସୋ ଦାସୋ କମ୍ମକାରୋ [କମ୍ମକରୋ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ପୁବ୍ବୁଟ୍ଠାୟୀ ପଚ୍ଛାନିପାତୀ କିଙ୍କାରପଟିସ୍ସାୱୀ ମନାପଚାରୀ ପିୟୱାଦୀ ମୁଖୁଲ୍ଲୋକକୋ [ମୁଖୁଲ୍ଲୋକିକୋ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] । ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ, ୱତ ଭୋ, ଅବ୍ଭୁତଂ, ୱତ ଭୋ, ପୁଞ୍ଞାନଂ ଗତି, ପୁଞ୍ଞାନଂ ୱିପାକୋ। ଅୟଞ୍ହି ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ମନୁସ୍ସୋ ; ଅହମ୍ପି ମନୁସ୍ସୋ। ଅୟଞ୍ହି ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ପଞ୍ଚହି କାମଗୁଣେହି ସମପ୍ପିତୋ ସମଙ୍ଗୀଭୂତୋ ପରିଚାରେତି, ଦେୱୋ ମଞ୍ଞେ। ଅହଂ ପନମ୍ହିସ୍ସ ଦାସୋ କମ୍ମକାରୋ ପୁବ୍ବୁଟ୍ଠାୟୀ ପଚ୍ଛାନିପାତୀ କିଙ୍କାରପଟିସ୍ସାୱୀ ମନାପଚାରୀ ପିୟୱାଦୀ ମୁଖୁଲ୍ଲୋକକୋ। ସୋ ୱତସ୍ସାହଂ ପୁଞ୍ଞାନି କରେୟ୍ୟଂ। ୟଂନୂନାହଂ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜେୟ୍ୟ’ନ୍ତି। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜେୟ୍ୟ। ସୋ ଏୱଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ କାୟେନ ସଂୱୁତୋ ୱିହରେୟ୍ୟ, ୱାଚାୟ ସଂୱୁତୋ ୱିହରେୟ୍ୟ, ମନସା ସଂୱୁତୋ ୱିହରେୟ୍ୟ, ଘାସଚ୍ଛାଦନପରମତାୟ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ, ଅଭିରତୋ ପୱିୱେକେ। ତଂ ଚେ ତେ ପୁରିସା ଏୱମାରୋଚେୟ୍ୟୁଂ – ‘ୟଗ୍ଘେ ଦେୱ ଜାନେୟ୍ୟାସି, ୟୋ ତେ ସୋ ପୁରିସୋ [ୟୋ ତେ ପୁରିସୋ (ସୀ॰ କ॰)] ଦାସୋ କମ୍ମକାରୋ ପୁବ୍ବୁଟ୍ଠାୟୀ ପଚ୍ଛାନିପାତୀ କିଙ୍କାରପଟିସ୍ସାୱୀ ମନାପଚାରୀ ପିୟୱାଦୀ ମୁଖୁଲ୍ଲୋକକୋ; ସୋ, ଦେୱ, କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ। ସୋ ଏୱଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ କାୟେନ ସଂୱୁତୋ ୱିହରତି, ୱାଚାୟ ସଂୱୁତୋ ୱିହରତି, ମନସା ସଂୱୁତୋ ୱିହରତି, ଘାସଚ୍ଛାଦନପରମତାୟ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ, ଅଭିରତୋ ପୱିୱେକେ’ତି। ଅପି ନୁ ତ୍ୱଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟାସି – ‘ଏତୁ ମେ, ଭୋ, ସୋ ପୁରିସୋ, ପୁନଦେୱ ହୋତୁ ଦାସୋ କମ୍ମକାରୋ ପୁବ୍ବୁଟ୍ଠାୟୀ ପଚ୍ଛାନିପାତୀ କିଙ୍କାରପଟିସ୍ସାୱୀ ମନାପଚାରୀ ପିୟୱାଦୀ ମୁଖୁଲ୍ଲୋକକୋ’ତି?
୧୮୪ . ‘‘ନୋ ହେତଂ, ଭନ୍ତେ। ଅଥ ଖୋ ନଂ ମୟମେୱ ଅଭିୱାଦେୟ୍ୟାମପି , ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠେୟ୍ୟାମପି, ଆସନେନପି ନିମନ୍ତେୟ୍ୟାମ, ଅଭିନିମନ୍ତେୟ୍ୟାମପି ନଂ ଚୀୱରପିଣ୍ଡପାତସେନାସନଗିଲାନପ୍ପଚ୍ଚୟଭେସଜ୍ଜପରିକ୍ଖାରେହି, ଧମ୍ମିକମ୍ପିସ୍ସ ରକ୍ଖାୱରଣଗୁତ୍ତିଂ ସଂୱିଦହେୟ୍ୟାମା’’ତି।
୧୮୫ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ମହାରାଜ, ୟଦି ଏୱଂ ସନ୍ତେ ହୋତି ୱା ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ନୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ହୋତି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲ’’ନ୍ତି। ‘‘ଇଦଂ ଖୋ ତେ, ମହାରାଜ, ମୟା ପଠମଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞତ୍ତ’’ନ୍ତି।
ଦୁତିୟସନ୍ଦିଟ୍ଠିକସାମଞ୍ଞଫଲଂ
୧୮୬ . ‘‘ସକ୍କା ପନ, ଭନ୍ତେ, ଅଞ୍ଞମ୍ପି ଏୱମେୱ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁ’’ନ୍ତି? ‘‘ସକ୍କା, ମହାରାଜ। ତେନ ହି, ମହାରାଜ, ତଞ୍ଞେୱେତ୍ଥ ପଟିପୁଚ୍ଛିସ୍ସାମି। ୟଥା ତେ ଖମେୟ୍ୟ, ତଥା ନଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟାସି। ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ମହାରାଜ, ଇଧ ତେ ଅସ୍ସ ପୁରିସୋ କସ୍ସକୋ ଗହପତିକୋ କରକାରକୋ ରାସିୱଡ୍ଢକୋ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ ୱତ ଭୋ, ଅବ୍ଭୁତଂ ୱତ ଭୋ, ପୁଞ୍ଞାନଂ ଗତି, ପୁଞ୍ଞାନଂ ୱିପାକୋ। ଅୟଞ୍ହି ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ମନୁସ୍ସୋ, ଅହମ୍ପି ମନୁସ୍ସୋ। ଅୟଞ୍ହି ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ପଞ୍ଚହି କାମଗୁଣେହି ସମପ୍ପିତୋ ସମଙ୍ଗୀଭୂତୋ ପରିଚାରେତି, ଦେୱୋ ମଞ୍ଞେ। ଅହଂ ପନମ୍ହିସ୍ସ କସ୍ସକୋ ଗହପତିକୋ କରକାରକୋ ରାସିୱଡ୍ଢକୋ। ସୋ ୱତସ୍ସାହଂ ପୁଞ୍ଞାନି କରେୟ୍ୟଂ। ୟଂନୂନାହଂ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜେୟ୍ୟ’ନ୍ତି।
‘‘ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ଅପ୍ପଂ ୱା ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧଂ ପହାୟ ମହନ୍ତଂ ୱା ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧଂ ପହାୟ, ଅପ୍ପଂ ୱା ଞାତିପରିୱଟ୍ଟଂ ପହାୟ ମହନ୍ତଂ ୱା ଞାତିପରିୱଟ୍ଟଂ ପହାୟ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜେୟ୍ୟ। ସୋ ଏୱଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ କାୟେନ ସଂୱୁତୋ ୱିହରେୟ୍ୟ, ୱାଚାୟ ସଂୱୁତୋ ୱିହରେୟ୍ୟ, ମନସା ସଂୱୁତୋ ୱିହରେୟ୍ୟ, ଘାସଚ୍ଛାଦନପରମତାୟ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ, ଅଭିରତୋ ପୱିୱେକେ। ତଂ ଚେ ତେ ପୁରିସା ଏୱମାରୋଚେୟ୍ୟୁଂ – ‘ୟଗ୍ଘେ, ଦେୱ ଜାନେୟ୍ୟାସି, ୟୋ ତେ ସୋ ପୁରିସୋ [ୟୋ ତେ ପୁରିସୋ (ସୀ॰)] କସ୍ସକୋ ଗହପତିକୋ କରକାରକୋ ରାସିୱଡ୍ଢକୋ; ସୋ ଦେୱ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ। ସୋ ଏୱଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ କାୟେନ ସଂୱୁତୋ ୱିହରତି, ୱାଚାୟ ସଂୱୁତୋ ୱିହରତି, ମନସା ସଂୱୁତୋ ୱିହରତି, ଘାସଚ୍ଛାଦନପରମତାୟ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ, ଅଭିରତୋ ପୱିୱେକେ’’ତି। ଅପି ନୁ ତ୍ୱଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟାସି – ‘ଏତୁ ମେ, ଭୋ, ସୋ ପୁରିସୋ, ପୁନଦେୱ ହୋତୁ କସ୍ସକୋ ଗହପତିକୋ କରକାରକୋ ରାସିୱଡ୍ଢକୋ’ତି?
୧୮୭ . ‘‘ନୋ ହେତଂ, ଭନ୍ତେ। ଅଥ ଖୋ ନଂ ମୟମେୱ ଅଭିୱାଦେୟ୍ୟାମପି, ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠେୟ୍ୟାମପି, ଆସନେନପି ନିମନ୍ତେୟ୍ୟାମ, ଅଭିନିମନ୍ତେୟ୍ୟାମପି ନଂ ଚୀୱରପିଣ୍ଡପାତସେନାସନଗିଲାନପ୍ପଚ୍ଚୟଭେସଜ୍ଜପରିକ୍ଖାରେହି, ଧମ୍ମିକମ୍ପିସ୍ସ ରକ୍ଖାୱରଣଗୁତ୍ତିଂ ସଂୱିଦହେୟ୍ୟାମା’’ତି।
୧୮୮ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ମହାରାଜ? ୟଦି ଏୱଂ ସନ୍ତେ ହୋତି ୱା ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ନୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ହୋତି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲ’’ନ୍ତି । ‘‘ଇଦଂ ଖୋ ତେ, ମହାରାଜ, ମୟା ଦୁତିୟଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞତ୍ତ’’ନ୍ତି।
ପଣୀତତରସାମଞ୍ଞଫଲଂ
୧୮୯ . ‘‘ସକ୍କା ପନ, ଭନ୍ତେ, ଅଞ୍ଞମ୍ପି ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପଞ୍ଞପେତୁଂ ଇମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚା’’ତି? ‘‘ସକ୍କା, ମହାରାଜ। ତେନ ହି, ମହାରାଜ, ସୁଣୋହି, ସାଧୁକଂ ମନସି କରୋହି, ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭନ୍ତେ’’ତି ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସି।
୧୯୦ . ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଇଧ, ମହାରାଜ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା। ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ, କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି।
୧୯୧ . ‘‘ତଂ ଧମ୍ମଂ ସୁଣାତି ଗହପତି ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତୋ ୱା ଅଞ୍ଞତରସ୍ମିଂ ୱା କୁଲେ ପଚ୍ଚାଜାତୋ। ସୋ ତଂ ଧମ୍ମଂ ସୁତ୍ୱା ତଥାଗତେ ସଦ୍ଧଂ ପଟିଲଭତି। ସୋ ତେନ ସଦ୍ଧାପଟିଲାଭେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି – ‘ସମ୍ବାଧୋ ଘରାୱାସୋ ରଜୋପଥୋ, ଅବ୍ଭୋକାସୋ ପବ୍ବଜ୍ଜା। ନୟିଦଂ ସୁକରଂ ଅଗାରଂ ଅଜ୍ଝାୱସତା ଏକନ୍ତପରିପୁଣ୍ଣଂ ଏକନ୍ତପରିସୁଦ୍ଧଂ ସଙ୍ଖଲିଖିତଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରିତୁଂ। ୟଂନୂନାହଂ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜେୟ୍ୟ’ନ୍ତି।
୧୯୨ . ‘‘ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ଅପ୍ପଂ ୱା ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧଂ ପହାୟ ମହନ୍ତଂ ୱା ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧଂ ପହାୟ ଅପ୍ପଂ ୱା ଞାତିପରିୱଟ୍ଟଂ ପହାୟ ମହନ୍ତଂ ୱା ଞାତିପରିୱଟ୍ଟଂ ପହାୟ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜତି।
୧୯୩ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ ପାତିମୋକ୍ଖସଂୱରସଂୱୁତୋ ୱିହରତି ଆଚାରଗୋଚରସମ୍ପନ୍ନୋ, ଅଣୁମତ୍ତେସୁ ୱଜ୍ଜେସୁ ଭୟଦସ୍ସାୱୀ, ସମାଦାୟ ସିକ୍ଖତି ସିକ୍ଖାପଦେସୁ, କାୟକମ୍ମୱଚୀକମ୍ମେନ ସମନ୍ନାଗତୋ କୁସଲେନ, ପରିସୁଦ୍ଧାଜୀୱୋ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରୋ [ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରୋ, ଭୋଜନେ ମତ୍ତଞ୍ଞୂ (କ॰)] , ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ।
ଚୂଳସୀଲଂ
୧୯୪ . ‘‘କଥଞ୍ଚ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି? ଇଧ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ପାଣାତିପାତଂ ପହାୟ ପାଣାତିପାତା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ନିହିତଦଣ୍ଡୋ ନିହିତସତ୍ଥୋ ଲଜ୍ଜୀ ଦୟାପନ୍ନୋ ସବ୍ବପାଣଭୂତହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱିହରତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
‘‘ଅଦିନ୍ନାଦାନଂ ପହାୟ ଅଦିନ୍ନାଦାନା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି ଦିନ୍ନାଦାୟୀ ଦିନ୍ନପାଟିକଙ୍ଖୀ, ଅଥେନେନ ସୁଚିଭୂତେନ ଅତ୍ତନା ୱିହରତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
‘‘ଅବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପହାୟ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ହୋତି ଆରାଚାରୀ ୱିରତୋ ମେଥୁନା ଗାମଧମ୍ମା। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
‘‘ମୁସାୱାଦଂ ପହାୟ ମୁସାୱାଦା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି ସଚ୍ଚୱାଦୀ ସଚ୍ଚସନ୍ଧୋ ଥେତୋ ପଚ୍ଚୟିକୋ ଅୱିସଂୱାଦକୋ ଲୋକସ୍ସ। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
‘‘ପିସୁଣଂ ୱାଚଂ ପହାୟ ପିସୁଣାୟ ୱାଚାୟ ପଟିୱିରତୋ ହୋତି; ଇତୋ ସୁତ୍ୱା ନ ଅମୁତ୍ର ଅକ୍ଖାତା ଇମେସଂ ଭେଦାୟ; ଅମୁତ୍ର ୱା ସୁତ୍ୱା ନ ଇମେସଂ ଅକ୍ଖାତା, ଅମୂସଂ ଭେଦାୟ। ଇତି ଭିନ୍ନାନଂ ୱା ସନ୍ଧାତା, ସହିତାନଂ ୱା ଅନୁପ୍ପଦାତା, ସମଗ୍ଗାରାମୋ ସମଗ୍ଗରତୋ ସମଗ୍ଗନନ୍ଦୀ ସମଗ୍ଗକରଣିଂ ୱାଚଂ ଭାସିତା ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
‘‘ଫରୁସଂ ୱାଚଂ ପହାୟ ଫରୁସାୟ ୱାଚାୟ ପଟିୱିରତୋ ହୋତି; ୟା ସା ୱାଚା ନେଲା କଣ୍ଣସୁଖା ପେମନୀୟା ହଦୟଙ୍ଗମା ପୋରୀ ବହୁଜନକନ୍ତା ବହୁଜନମନାପା ତଥାରୂପିଂ ୱାଚଂ ଭାସିତା ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
‘‘ସମ୍ଫପ୍ପଲାପଂ ପହାୟ ସମ୍ଫପ୍ପଲାପା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି କାଲୱାଦୀ ଭୂତୱାଦୀ ଅତ୍ଥୱାଦୀ ଧମ୍ମୱାଦୀ ୱିନୟୱାଦୀ, ନିଧାନୱତିଂ ୱାଚଂ ଭାସିତା ହୋତି କାଲେନ ସାପଦେସଂ ପରିୟନ୍ତୱତିଂ ଅତ୍ଥସଂହିତଂ। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
‘‘ବୀଜଗାମଭୂତଗାମସମାରମ୍ଭା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି…ପେ॰… ଏକଭତ୍ତିକୋ ହୋତି ରତ୍ତୂପରତୋ ୱିରତୋ ୱିକାଲଭୋଜନା। ନଚ୍ଚଗୀତୱାଦିତୱିସୂକଦସ୍ସନା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ମାଲାଗନ୍ଧୱିଲେପନଧାରଣମଣ୍ଡନୱିଭୂସନଟ୍ଠାନା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଉଚ୍ଚାସୟନମହାସୟନା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଜାତରୂପରଜତପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଆମକଧଞ୍ଞପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଆମକମଂସପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇତ୍ଥିକୁମାରିକପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଦାସିଦାସପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଅଜେଳକପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। କୁକ୍କୁଟସୂକରପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ହତ୍ଥିଗୱସ୍ସୱଳୱପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଖେତ୍ତୱତ୍ଥୁପଟିଗ୍ଗହଣା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି । ଦୂତେୟ୍ୟପହିଣଗମନାନୁୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। କୟୱିକ୍କୟା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ତୁଲାକୂଟକଂସକୂଟମାନକୂଟା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଉକ୍କୋଟନୱଞ୍ଚନନିକତିସାଚିୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଛେଦନୱଧବନ୍ଧନୱିପରାମୋସଆଲୋପସହସାକାରା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
ଚୂଳସୀଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
ମଜ୍ଝିମସୀଲଂ
୧୯୫ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ବୀଜଗାମଭୂତଗାମସମାରମ୍ଭଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ମୂଲବୀଜଂ ଖନ୍ଧବୀଜଂ ଫଳୁବୀଜଂ ଅଗ୍ଗବୀଜଂ ବୀଜବୀଜମେୱ ପଞ୍ଚମଂ, ଇତି ଏୱରୂପା ବୀଜଗାମଭୂତଗାମସମାରମ୍ଭା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୧୯୬ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ସନ୍ନିଧିକାରପରିଭୋଗଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅନ୍ନସନ୍ନିଧିଂ ପାନସନ୍ନିଧିଂ ୱତ୍ଥସନ୍ନିଧିଂ ୟାନସନ୍ନିଧିଂ ସୟନସନ୍ନିଧିଂ ଗନ୍ଧସନ୍ନିଧିଂ ଆମିସସନ୍ନିଧିଂ, ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ସନ୍ନିଧିକାରପରିଭୋଗା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୧୯୭ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ୱିସୂକଦସ୍ସନଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ନଚ୍ଚଂ ଗୀତଂ ୱାଦିତଂ ପେକ୍ଖଂ ଅକ୍ଖାନଂ ପାଣିସ୍ସରଂ ୱେତାଳଂ କୁମ୍ଭଥୂଣଂ ସୋଭନକଂ ଚଣ୍ଡାଲଂ ୱଂସଂ ଧୋୱନଂ ହତ୍ଥିୟୁଦ୍ଧଂ ଅସ୍ସୟୁଦ୍ଧଂ ମହିଂସୟୁଦ୍ଧଂ ଉସଭୟୁଦ୍ଧଂ ଅଜୟୁଦ୍ଧଂ ମେଣ୍ଡୟୁଦ୍ଧଂ କୁକ୍କୁଟୟୁଦ୍ଧଂ ୱଟ୍ଟକୟୁଦ୍ଧଂ ଦଣ୍ଡୟୁଦ୍ଧଂ ମୁଟ୍ଠିୟୁଦ୍ଧଂ ନିବ୍ବୁଦ୍ଧଂ ଉୟ୍ୟୋଧିକଂ ବଲଗ୍ଗଂ ସେନାବ୍ୟୂହଂ ଅନୀକଦସ୍ସନଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ୱିସୂକଦସ୍ସନା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୧୯୮ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ଜୂତପ୍ପମାଦଟ୍ଠାନାନୁୟୋଗଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠପଦଂ ଦସପଦଂ ଆକାସଂ ପରିହାରପଥଂ ସନ୍ତିକଂ ଖଲିକଂ ଘଟିକଂ ସଲାକହତ୍ଥଂ ଅକ୍ଖଂ ପଙ୍ଗଚୀରଂ ୱଙ୍କକଂ ମୋକ୍ଖଚିକଂ ଚିଙ୍ଗୁଲିକଂ ପତ୍ତାଳ୍ହକଂ ରଥକଂ ଧନୁକଂ ଅକ୍ଖରିକଂ ମନେସିକଂ ୟଥାୱଜ୍ଜଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ଜୂତପ୍ପମାଦଟ୍ଠାନାନୁୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୧୯୯ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ଉଚ୍ଚାସୟନମହାସୟନଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଆସନ୍ଦିଂ ପଲ୍ଲଙ୍କଂ ଗୋନକଂ ଚିତ୍ତକଂ ପଟିକଂ ପଟଲିକଂ ତୂଲିକଂ ୱିକତିକଂ ଉଦ୍ଦଲୋମିଂ ଏକନ୍ତଲୋମିଂ କଟ୍ଟିସ୍ସଂ କୋସେୟ୍ୟଂ କୁତ୍ତକଂ ହତ୍ଥତ୍ଥରଂ ଅସ୍ସତ୍ଥରଂ ରଥତ୍ଥରଂ ଅଜିନପ୍ପୱେଣିଂ କଦଲିମିଗପୱରପଚ୍ଚତ୍ଥରଣଂ ସଉତ୍ତରଚ୍ଛଦଂ ଉଭତୋଲୋହିତକୂପଧାନଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ଉଚ୍ଚାସୟନମହାସୟନା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୦ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ମଣ୍ଡନୱିଭୂସନଟ୍ଠାନାନୁୟୋଗଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଉଚ୍ଛାଦନଂ ପରିମଦ୍ଦନଂ ନ୍ହାପନଂ ସମ୍ବାହନଂ ଆଦାସଂ ଅଞ୍ଜନଂ ମାଲାଗନ୍ଧୱିଲେପନଂ ମୁଖଚୁଣ୍ଣଂ ମୁଖଲେପନଂ ହତ୍ଥବନ୍ଧଂ ସିଖାବନ୍ଧଂ ଦଣ୍ଡଂ ନାଳିକଂ ଅସିଂ [ଖଗ୍ଗଂ (ସୀ॰ ପୀ॰), ଅସିଂ ଖଗ୍ଗଂ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰), ଖଗ୍ଗଂ ଅସିଂ (କ॰)] ଛତ୍ତଂ ଚିତ୍ରୁପାହନଂ ଉଣ୍ହୀସଂ ମଣିଂ ୱାଲବୀଜନିଂ ଓଦାତାନି ୱତ୍ଥାନି ଦୀଘଦସାନି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ମଣ୍ଡନୱିଭୂସନଟ୍ଠାନାନୁୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୧ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ତିରଚ୍ଛାନକଥଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ରାଜକଥଂ ଚୋରକଥଂ ମହାମତ୍ତକଥଂ ସେନାକଥଂ ଭୟକଥଂ ୟୁଦ୍ଧକଥଂ ଅନ୍ନକଥଂ ପାନକଥଂ ୱତ୍ଥକଥଂ ସୟନକଥଂ ମାଲାକଥଂ ଗନ୍ଧକଥଂ ଞାତିକଥଂ ୟାନକଥଂ ଗାମକଥଂ ନିଗମକଥଂ ନଗରକଥଂ ଜନପଦକଥଂ ଇତ୍ଥିକଥଂ [ଇତ୍ଥିକଥଂ ପୁରିସକଥଂ କୁମାରକଥଂ କୁମାରିକଥଂ (କ॰)] ସୂରକଥଂ ୱିସିଖାକଥଂ କୁମ୍ଭଟ୍ଠାନକଥଂ ପୁବ୍ବପେତକଥଂ ନାନତ୍ତକଥଂ ଲୋକକ୍ଖାୟିକଂ ସମୁଦ୍ଦକ୍ଖାୟିକଂ ଇତିଭୱାଭୱକଥଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନକଥାୟ ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୨ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ୱିଗ୍ଗାହିକକଥଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ନ ତ୍ୱଂ ଇମଂ ଧମ୍ମୱିନୟଂ ଆଜାନାସି, ଅହଂ ଇମଂ ଧମ୍ମୱିନୟଂ ଆଜାନାମି, କିଂ ତ୍ୱଂ ଇମଂ ଧମ୍ମୱିନୟଂ ଆଜାନିସ୍ସସି, ମିଚ୍ଛା ପଟିପନ୍ନୋ ତ୍ୱମସି, ଅହମସ୍ମି ସମ୍ମା ପଟିପନ୍ନୋ, ସହିତଂ ମେ, ଅସହିତଂ ତେ, ପୁରେ ୱଚନୀୟଂ ପଚ୍ଛା ଅୱଚ, ପଚ୍ଛା ୱଚନୀୟଂ ପୁରେ ଅୱଚ, ଅଧିଚିଣ୍ଣଂ ତେ ୱିପରାୱତ୍ତଂ, ଆରୋପିତୋ ତେ ୱାଦୋ, ନିଗ୍ଗହିତୋ ତ୍ୱମସି, ଚର ୱାଦପ୍ପମୋକ୍ଖାୟ, ନିବ୍ବେଠେହି ୱା ସଚେ ପହୋସୀତି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ୱିଗ୍ଗାହିକକଥାୟ ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୩ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପଂ ଦୂତେୟ୍ୟପହିଣଗମନାନୁୟୋଗଂ ଅନୁୟୁତ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ରଞ୍ଞଂ, ରାଜମହାମତ୍ତାନଂ, ଖତ୍ତିୟାନଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ, ଗହପତିକାନଂ, କୁମାରାନଂ – ‘ଇଧ ଗଚ୍ଛ, ଅମୁତ୍ରାଗଚ୍ଛ, ଇଦଂ ହର, ଅମୁତ୍ର ଇଦଂ ଆହରା’ତି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପା ଦୂତେୟ୍ୟପହିଣଗମନାନୁୟୋଗା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୪ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ କୁହକା ଚ ହୋନ୍ତି ଲପକା ଚ ନେମିତ୍ତିକା ଚ ନିପ୍ପେସିକା ଚ ଲାଭେନ ଲାଭଂ ନିଜିଗୀଂସିତାରୋ ଚ। ଇତି ଏୱରୂପା କୁହନଲପନା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ’’।
ମଜ୍ଝିମସୀଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
ମହାସୀଲଂ
୨୦୫ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଙ୍ଗଂ ନିମିତ୍ତଂ ଉପ୍ପାତଂ ସୁପିନଂ ଲକ୍ଖଣଂ ମୂସିକଚ୍ଛିନ୍ନଂ ଅଗ୍ଗିହୋମଂ ଦବ୍ବିହୋମଂ ଥୁସହୋମଂ କଣହୋମଂ ତଣ୍ଡୁଲହୋମଂ ସପ୍ପିହୋମଂ ତେଲହୋମଂ ମୁଖହୋମଂ ଲୋହିତହୋମଂ ଅଙ୍ଗୱିଜ୍ଜା ୱତ୍ଥୁୱିଜ୍ଜା ଖତ୍ତୱିଜ୍ଜା ସିୱୱିଜ୍ଜା ଭୂତୱିଜ୍ଜା ଭୂରିୱିଜ୍ଜା ଅହିୱିଜ୍ଜା ୱିସୱିଜ୍ଜା ୱିଚ୍ଛିକୱିଜ୍ଜା ମୂସିକୱିଜ୍ଜା ସକୁଣୱିଜ୍ଜା ୱାୟସୱିଜ୍ଜା ପକ୍କଜ୍ଝାନଂ ସରପରିତ୍ତାଣଂ ମିଗଚକ୍କଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୬ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ମଣିଲକ୍ଖଣଂ ୱତ୍ଥଲକ୍ଖଣଂ ଦଣ୍ଡଲକ୍ଖଣଂ ସତ୍ଥଲକ୍ଖଣଂ ଅସିଲକ୍ଖଣଂ ଉସୁଲକ୍ଖଣଂ ଧନୁଲକ୍ଖଣଂ ଆୱୁଧଲକ୍ଖଣଂ ଇତ୍ଥିଲକ୍ଖଣଂ ପୁରିସଲକ୍ଖଣଂ କୁମାରଲକ୍ଖଣଂ କୁମାରିଲକ୍ଖଣଂ ଦାସଲକ୍ଖଣଂ ଦାସିଲକ୍ଖଣଂ ହତ୍ଥିଲକ୍ଖଣଂ ଅସ୍ସଲକ୍ଖଣଂ ମହିଂସଲକ୍ଖଣଂ ଉସଭଲକ୍ଖଣଂ ଗୋଲକ୍ଖଣଂ ଅଜଲକ୍ଖଣଂ ମେଣ୍ଡଲକ୍ଖଣଂ କୁକ୍କୁଟଲକ୍ଖଣଂ ୱଟ୍ଟକଲକ୍ଖଣଂ ଗୋଧାଲକ୍ଖଣଂ କଣ୍ଣିକଲକ୍ଖଣଂ କଚ୍ଛପଲକ୍ଖଣଂ ମିଗଲକ୍ଖଣଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୭ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ରଞ୍ଞଂ ନିୟ୍ୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ରଞ୍ଞଂ ଅନିୟ୍ୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଅବ୍ଭନ୍ତରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଉପୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ବାହିରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଅପୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ବାହିରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଉପୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଅବ୍ଭନ୍ତରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଅପୟାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଅବ୍ଭନ୍ତରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ବାହିରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ପରାଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ବାହିରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଅବ୍ଭନ୍ତରାନଂ ରଞ୍ଞଂ ପରାଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଇତି ଇମସ୍ସ ଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଇମସ୍ସ ପରାଜୟୋ ଭୱିସ୍ସତି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୮ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଚନ୍ଦଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ସୂରିୟଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ନକ୍ଖତ୍ତଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ଉପ୍ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ଉପ୍ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି , ଉକ୍କାପାତୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଦିସାଡାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଭୂମିଚାଲୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଦେୱଦୁଦ୍ରଭି ଭୱିସ୍ସତି, ଚନ୍ଦିମସୂରିୟନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ଉଗ୍ଗମନଂ ଓଗମନଂ ସଂକିଲେସଂ ୱୋଦାନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଚନ୍ଦଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ସୂରିୟଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ନକ୍ଖତ୍ତଗ୍ଗାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ଉପ୍ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ଉପ୍ପଥଗମନଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଉକ୍କାପାତୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଦିସାଡାହୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଭୂମିଚାଲୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକୋ ଦେୱଦୁଦ୍ରଭି ଭୱିସ୍ସତି, ଏୱଂୱିପାକଂ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟନକ୍ଖତ୍ତାନଂ ଉଗ୍ଗମନଂ ଓଗମନଂ ସଂକିଲେସଂ ୱୋଦାନଂ ଭୱିସ୍ସତି ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୦୯ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ସୁୱୁଟ୍ଠିକା ଭୱିସ୍ସତି, ଦୁବ୍ବୁଟ୍ଠିକା ଭୱିସ୍ସତି, ସୁଭିକ୍ଖଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଦୁବ୍ଭିକ୍ଖଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଖେମଂ ଭୱିସ୍ସତି, ଭୟଂ ଭୱିସ୍ସତି, ରୋଗୋ ଭୱିସ୍ସତି, ଆରୋଗ୍ୟଂ ଭୱିସ୍ସତି, ମୁଦ୍ଦା, ଗଣନା, ସଙ୍ଖାନଂ, କାୱେୟ୍ୟଂ, ଲୋକାୟତଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୧୦ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଆୱାହନଂ ୱିୱାହନଂ ସଂୱରଣଂ ୱିୱରଣଂ ସଙ୍କିରଣଂ ୱିକିରଣଂ ସୁଭଗକରଣଂ ଦୁବ୍ଭଗକରଣଂ ୱିରୁଦ୍ଧଗବ୍ଭକରଣଂ ଜିୱ୍ହାନିବନ୍ଧନଂ ହନୁସଂହନନଂ ହତ୍ଥାଭିଜପ୍ପନଂ ହନୁଜପ୍ପନଂ କଣ୍ଣଜପ୍ପନଂ ଆଦାସପଞ୍ହଂ କୁମାରିକପଞ୍ହଂ ଦେୱପଞ୍ହଂ ଆଦିଚ୍ଚୁପଟ୍ଠାନଂ ମହତୁପଟ୍ଠାନଂ ଅବ୍ଭୁଜ୍ଜଲନଂ ସିରିୱ୍ହାୟନଂ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୧୧ . ‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି । ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ସନ୍ତିକମ୍ମଂ ପଣିଧିକମ୍ମଂ ଭୂତକମ୍ମଂ ଭୂରିକମ୍ମଂ ୱସ୍ସକମ୍ମଂ ୱୋସ୍ସକମ୍ମଂ ୱତ୍ଥୁକମ୍ମଂ ୱତ୍ଥୁପରିକମ୍ମଂ ଆଚମନଂ ନ୍ହାପନଂ ଜୁହନଂ ୱମନଂ ୱିରେଚନଂ ଉଦ୍ଧଂୱିରେଚନଂ ଅଧୋୱିରେଚନଂ ସୀସୱିରେଚନଂ କଣ୍ଣତେଲଂ ନେତ୍ତତପ୍ପନଂ ନତ୍ଥୁକମ୍ମଂ ଅଞ୍ଜନଂ ପଚ୍ଚଞ୍ଜନଂ ସାଲାକିୟଂ ସଲ୍ଲକତ୍ତିୟଂ ଦାରକତିକିଚ୍ଛା, ମୂଲଭେସଜ୍ଜାନଂ ଅନୁପ୍ପଦାନଂ, ଓସଧୀନଂ ପଟିମୋକ୍ଖୋ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୨୧୨ . ‘‘ସ ଖୋ ସୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ସୀଲସଂୱରତୋ। ସେୟ୍ୟଥାପି – ମହାରାଜ, ରାଜା ଖତ୍ତିୟୋ ମୁଦ୍ଧାଭିସିତ୍ତୋ ନିହତପଚ୍ଚାମିତ୍ତୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ପଚ୍ଚତ୍ଥିକତୋ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ସୀଲସଂୱରତୋ। ସୋ ଇମିନା ଅରିୟେନ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ଅନୱଜ୍ଜସୁଖଂ ପଟିସଂୱେଦେତି। ଏୱଂ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି।
ମହାସୀଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂୱରୋ
୨୧୩ . ‘‘କଥଞ୍ଚ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରୋ ହୋତି? ଇଧ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଚକ୍ଖୁନା ରୂପଂ ଦିସ୍ୱା ନ ନିମିତ୍ତଗ୍ଗାହୀ ହୋତି ନାନୁବ୍ୟଞ୍ଜନଗ୍ଗାହୀ। ୟତ୍ୱାଧିକରଣମେନଂ ଚକ୍ଖୁନ୍ଦ୍ରିୟଂ ଅସଂୱୁତଂ ୱିହରନ୍ତଂ ଅଭିଜ୍ଝା ଦୋମନସ୍ସା ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ଅନ୍ୱାସ୍ସୱେୟ୍ୟୁଂ, ତସ୍ସ ସଂୱରାୟ ପଟିପଜ୍ଜତି, ରକ୍ଖତି ଚକ୍ଖୁନ୍ଦ୍ରିୟଂ, ଚକ୍ଖୁନ୍ଦ୍ରିୟେ ସଂୱରଂ ଆପଜ୍ଜତି। ସୋତେନ ସଦ୍ଦଂ ସୁତ୍ୱା…ପେ॰… ଘାନେନ ଗନ୍ଧଂ ଘାୟିତ୍ୱା…ପେ॰… ଜିୱ୍ହାୟ ରସଂ ସାୟିତ୍ୱା…ପେ॰… କାୟେନ ଫୋଟ୍ଠବ୍ବଂ ଫୁସିତ୍ୱା…ପେ॰… ମନସା ଧମ୍ମଂ ୱିଞ୍ଞାୟ ନ ନିମିତ୍ତଗ୍ଗାହୀ ହୋତି ନାନୁବ୍ୟଞ୍ଜନଗ୍ଗାହୀ। ୟତ୍ୱାଧିକରଣମେନଂ ମନିନ୍ଦ୍ରିୟଂ ଅସଂୱୁତଂ ୱିହରନ୍ତଂ ଅଭିଜ୍ଝା ଦୋମନସ୍ସା ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ଅନ୍ୱାସ୍ସୱେୟ୍ୟୁଂ, ତସ୍ସ ସଂୱରାୟ ପଟିପଜ୍ଜତି, ରକ୍ଖତି ମନିନ୍ଦ୍ରିୟଂ, ମନିନ୍ଦ୍ରିୟେ ସଂୱରଂ ଆପଜ୍ଜତି। ସୋ ଇମିନା ଅରିୟେନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂୱରେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ଅବ୍ୟାସେକସୁଖଂ ପଟିସଂୱେଦେତି। ଏୱଂ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରୋ ହୋତି।
ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞଂ
୨୧୪ . ‘‘କଥଞ୍ଚ , ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ହୋତି? ଇଧ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଅଭିକ୍କନ୍ତେ ପଟିକ୍କନ୍ତେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ଆଲୋକିତେ ୱିଲୋକିତେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ସମିଞ୍ଜିତେ ପସାରିତେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ସଙ୍ଘାଟିପତ୍ତଚୀୱରଧାରଣେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ଅସିତେ ପୀତେ ଖାୟିତେ ସାୟିତେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ଉଚ୍ଚାରପସ୍ସାୱକମ୍ମେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ଗତେ ଠିତେ ନିସିନ୍ନେ ସୁତ୍ତେ ଜାଗରିତେ ଭାସିତେ ତୁଣ୍ହୀଭାୱେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି। ଏୱଂ ଖୋ, ମହାରାଜ , ଭିକ୍ଖୁ ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ହୋତି।
ସନ୍ତୋସୋ
୨୧୫ . ‘‘କଥଞ୍ଚ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ ହୋତି? ଇଧ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ ହୋତି କାୟପରିହାରିକେନ ଚୀୱରେନ, କୁଚ୍ଛିପରିହାରିକେନ ପିଣ୍ଡପାତେନ । ସୋ ୟେନ ୟେନେୱ ପକ୍କମତି, ସମାଦାୟେୱ ପକ୍କମତି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ପକ୍ଖୀ ସକୁଣୋ ୟେନ ୟେନେୱ ଡେତି, ସପତ୍ତଭାରୋୱ ଡେତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ ହୋତି କାୟପରିହାରିକେନ ଚୀୱରେନ କୁଚ୍ଛିପରିହାରିକେନ ପିଣ୍ଡପାତେନ। ସୋ ୟେନ ୟେନେୱ ପକ୍କମତି, ସମାଦାୟେୱ ପକ୍କମତି। ଏୱଂ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ ହୋତି।
ନୀୱରଣପ୍ପହାନଂ
୨୧୬ . ‘‘ସୋ ଇମିନା ଚ ଅରିୟେନ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ଇମିନା ଚ ଅରିୟେନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂୱରେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ଇମିନା ଚ ଅରିୟେନ ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ଇମାୟ ଚ ଅରିୟାୟ ସନ୍ତୁଟ୍ଠିୟା ସମନ୍ନାଗତୋ, ୱିୱିତ୍ତଂ ସେନାସନଂ ଭଜତି ଅରଞ୍ଞଂ ରୁକ୍ଖମୂଲଂ ପବ୍ବତଂ କନ୍ଦରଂ ଗିରିଗୁହଂ ସୁସାନଂ ୱନପତ୍ଥଂ ଅବ୍ଭୋକାସଂ ପଲାଲପୁଞ୍ଜଂ। ସୋ ପଚ୍ଛାଭତ୍ତଂ ପିଣ୍ଡପାତପ୍ପଟିକ୍କନ୍ତୋ ନିସୀଦତି ପଲ୍ଲଙ୍କଂ ଆଭୁଜିତ୍ୱା ଉଜୁଂ କାୟଂ ପଣିଧାୟ ପରିମୁଖଂ ସତିଂ ଉପଟ୍ଠପେତ୍ୱା।
୨୧୭ . ‘‘ସୋ ଅଭିଜ୍ଝଂ ଲୋକେ ପହାୟ ୱିଗତାଭିଜ୍ଝେନ ଚେତସା ୱିହରତି, ଅଭିଜ୍ଝାୟ ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି। ବ୍ୟାପାଦପଦୋସଂ ପହାୟ ଅବ୍ୟାପନ୍ନଚିତ୍ତୋ ୱିହରତି ସବ୍ବପାଣଭୂତହିତାନୁକମ୍ପୀ, ବ୍ୟାପାଦପଦୋସା ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି। ଥିନମିଦ୍ଧଂ ପହାୟ ୱିଗତଥିନମିଦ୍ଧୋ ୱିହରତି ଆଲୋକସଞ୍ଞୀ, ସତୋ ସମ୍ପଜାନୋ, ଥିନମିଦ୍ଧା ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି। ଉଦ୍ଧଚ୍ଚକୁକ୍କୁଚ୍ଚଂ ପହାୟ ଅନୁଦ୍ଧତୋ ୱିହରତି, ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ୱୂପସନ୍ତଚିତ୍ତୋ, ଉଦ୍ଧଚ୍ଚକୁକ୍କୁଚ୍ଚା ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି। ୱିଚିକିଚ୍ଛଂ ପହାୟ ତିଣ୍ଣୱିଚିକିଚ୍ଛୋ ୱିହରତି, ଅକଥଂକଥୀ କୁସଲେସୁ ଧମ୍ମେସୁ, ୱିଚିକିଚ୍ଛାୟ ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି।
୨୧୮ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ଇଣଂ ଆଦାୟ କମ୍ମନ୍ତେ ପୟୋଜେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ତେ କମ୍ମନ୍ତା ସମିଜ୍ଝେୟ୍ୟୁଂ। ସୋ ୟାନି ଚ ପୋରାଣାନି ଇଣମୂଲାନି, ତାନି ଚ ବ୍ୟନ୍ତିଂ କରେୟ୍ୟ [ବ୍ୟନ୍ତୀକରେୟ୍ୟ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] , ସିୟା ଚସ୍ସ ଉତ୍ତରିଂ ଅୱସିଟ୍ଠଂ ଦାରଭରଣାୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ଇଣଂ ଆଦାୟ କମ୍ମନ୍ତେ ପୟୋଜେସିଂ। ତସ୍ସ ମେ ତେ କମ୍ମନ୍ତା ସମିଜ୍ଝିଂସୁ। ସୋହଂ ୟାନି ଚ ପୋରାଣାନି ଇଣମୂଲାନି, ତାନି ଚ ବ୍ୟନ୍ତିଂ ଅକାସିଂ, ଅତ୍ଥି ଚ ମେ ଉତ୍ତରିଂ ଅୱସିଟ୍ଠଂ ଦାରଭରଣାୟା’ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୨୧୯ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ଆବାଧିକୋ ଅସ୍ସ ଦୁକ୍ଖିତୋ ବାଳ୍ହଗିଲାନୋ; ଭତ୍ତଞ୍ଚସ୍ସ ନଚ୍ଛାଦେୟ୍ୟ, ନ ଚସ୍ସ କାୟେ ବଲମତ୍ତା। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ତମ୍ହା ଆବାଧା ମୁଚ୍ଚେୟ୍ୟ; ଭତ୍ତଂ ଚସ୍ସ ଛାଦେୟ୍ୟ, ସିୟା ଚସ୍ସ କାୟେ ବଲମତ୍ତା। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ଆବାଧିକୋ ଅହୋସିଂ ଦୁକ୍ଖିତୋ ବାଳ୍ହଗିଲାନୋ; ଭତ୍ତଞ୍ଚ ମେ ନଚ୍ଛାଦେସି, ନ ଚ ମେ ଆସି [ନ ଚସ୍ସ ମେ (କ॰)] କାୟେ ବଲମତ୍ତା। ସୋମ୍ହି ଏତରହି ତମ୍ହା ଆବାଧା ମୁତ୍ତୋ; ଭତ୍ତଞ୍ଚ ମେ ଛାଦେତି, ଅତ୍ଥି ଚ ମେ କାୟେ ବଲମତ୍ତା’ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୨୨୦ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ବନ୍ଧନାଗାରେ ବଦ୍ଧୋ ଅସ୍ସ। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ତମ୍ହା ବନ୍ଧନାଗାରା ମୁଚ୍ଚେୟ୍ୟ ସୋତ୍ଥିନା ଅବ୍ଭୟେନ [ଉବ୍ବୟେନ (ସୀ॰ କ॰)] , ନ ଚସ୍ସ କିଞ୍ଚି ଭୋଗାନଂ ୱୟୋ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ବନ୍ଧନାଗାରେ ବଦ୍ଧୋ ଅହୋସିଂ, ସୋମ୍ହି ଏତରହି ତମ୍ହା ବନ୍ଧନାଗାରା ମୁତ୍ତୋ ସୋତ୍ଥିନା ଅବ୍ଭୟେନ। ନତ୍ଥି ଚ ମେ କିଞ୍ଚି ଭୋଗାନଂ ୱୟୋ’ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୨୨୧ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ଦାସୋ ଅସ୍ସ ଅନତ୍ତାଧୀନୋ ପରାଧୀନୋ ନ ୟେନକାମଂଗମୋ। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ତମ୍ହା ଦାସବ୍ୟା ମୁଚ୍ଚେୟ୍ୟ ଅତ୍ତାଧୀନୋ ଅପରାଧୀନୋ ଭୁଜିସ୍ସୋ ୟେନକାମଂଗମୋ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ଦାସୋ ଅହୋସିଂ ଅନତ୍ତାଧୀନୋ ପରାଧୀନୋ ନ ୟେନକାମଂଗମୋ। ସୋମ୍ହି ଏତରହି ତମ୍ହା ଦାସବ୍ୟା ମୁତ୍ତୋ ଅତ୍ତାଧୀନୋ ଅପରାଧୀନୋ ଭୁଜିସ୍ସୋ ୟେନକାମଂଗମୋ’ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୨୨୨ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ସଧନୋ ସଭୋଗୋ କନ୍ତାରଦ୍ଧାନମଗ୍ଗଂ ପଟିପଜ୍ଜେୟ୍ୟ ଦୁବ୍ଭିକ୍ଖଂ ସପ୍ପଟିଭୟଂ। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ତଂ କନ୍ତାରଂ ନିତ୍ଥରେୟ୍ୟ ସୋତ୍ଥିନା, ଗାମନ୍ତଂ ଅନୁପାପୁଣେୟ୍ୟ ଖେମଂ ଅପ୍ପଟିଭୟଂ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ସଧନୋ ସଭୋଗୋ କନ୍ତାରଦ୍ଧାନମଗ୍ଗଂ ପଟିପଜ୍ଜିଂ ଦୁବ୍ଭିକ୍ଖଂ ସପ୍ପଟିଭୟଂ। ସୋମ୍ହି ଏତରହି ତଂ କନ୍ତାରଂ ନିତ୍ଥିଣ୍ଣୋ ସୋତ୍ଥିନା, ଗାମନ୍ତଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଖେମଂ ଅପ୍ପଟିଭୟ’ନ୍ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୨୨୩ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ୟଥା ଇଣଂ ୟଥା ରୋଗଂ ୟଥା ବନ୍ଧନାଗାରଂ ୟଥା ଦାସବ୍ୟଂ ୟଥା କନ୍ତାରଦ୍ଧାନମଗ୍ଗଂ, ଏୱଂ ଇମେ ପଞ୍ଚ ନୀୱରଣେ ଅପ୍ପହୀନେ ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସତି।
୨୨୪ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ୟଥା ଆଣଣ୍ୟଂ ୟଥା ଆରୋଗ୍ୟଂ ୟଥା ବନ୍ଧନାମୋକ୍ଖଂ ୟଥା ଭୁଜିସ୍ସଂ ୟଥା ଖେମନ୍ତଭୂମିଂ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଇମେ ପଞ୍ଚ ନୀୱରଣେ ପହୀନେ ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସତି।
୨୨୫ . ‘‘ତସ୍ସିମେ ପଞ୍ଚ ନୀୱରଣେ ପହୀନେ ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସତୋ ପାମୋଜ୍ଜଂ ଜାୟତି, ପମୁଦିତସ୍ସ ପୀତି ଜାୟତି, ପୀତିମନସ୍ସ କାୟୋ ପସ୍ସମ୍ଭତି, ପସ୍ସଦ୍ଧକାୟୋ ସୁଖଂ ୱେଦେତି, ସୁଖିନୋ ଚିତ୍ତଂ ସମାଧିୟତି।
ପଠମଜ୍ଝାନଂ
୨୨୬ . ‘‘ସୋ ୱିୱିଚ୍ଚେୱ କାମେହି, ୱିୱିଚ୍ଚ ଅକୁସଲେହି ଧମ୍ମେହି ସୱିତକ୍କଂ ସୱିଚାରଂ ୱିୱେକଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି।
୨୨୭ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ମହାରାଜ, ଦକ୍ଖୋ ନ୍ହାପକୋ ୱା ନ୍ହାପକନ୍ତେୱାସୀ ୱା କଂସଥାଲେ ନ୍ହାନୀୟଚୁଣ୍ଣାନି ଆକିରିତ୍ୱା ଉଦକେନ ପରିପ୍ଫୋସକଂ ପରିପ୍ଫୋସକଂ ସନ୍ନେୟ୍ୟ, ସାୟଂ ନ୍ହାନୀୟପିଣ୍ଡି ସ୍ନେହାନୁଗତା ସ୍ନେହପରେତା ସନ୍ତରବାହିରା ଫୁଟା ସ୍ନେହେନ, ନ ଚ ପଗ୍ଘରଣୀ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଇମମେୱ କାୟଂ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ଦୁତିୟଜ୍ଝାନଂ
୨୨୮ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ୱିତକ୍କୱିଚାରାନଂ ୱୂପସମା ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ସମ୍ପସାଦନଂ ଚେତସୋ ଏକୋଦିଭାୱଂ ଅୱିତକ୍କଂ ଅୱିଚାରଂ ସମାଧିଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ସମାଧିଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ସମାଧିଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି।
୨୨୯ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ଉଦକରହଦୋ ଗମ୍ଭୀରୋ ଉବ୍ଭିଦୋଦକୋ [ଉବ୍ଭିତୋଦକୋ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] ତସ୍ସ ନେୱସ୍ସ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଉଦକସ୍ସ ଆୟମୁଖଂ, ନ ଦକ୍ଖିଣାୟ ଦିସାୟ ଉଦକସ୍ସ ଆୟମୁଖଂ, ନ ପଚ୍ଛିମାୟ ଦିସାୟ ଉଦକସ୍ସ ଆୟମୁଖଂ, ନ ଉତ୍ତରାୟ ଦିସାୟ ଉଦକସ୍ସ ଆୟମୁଖଂ, ଦେୱୋ ଚ ନ କାଲେନକାଲଂ ସମ୍ମାଧାରଂ ଅନୁପ୍ପୱେଚ୍ଛେୟ୍ୟ। ଅଥ ଖୋ ତମ୍ହାୱ ଉଦକରହଦା ସୀତା ୱାରିଧାରା ଉବ୍ଭିଜ୍ଜିତ୍ୱା ତମେୱ ଉଦକରହଦଂ ସୀତେନ ୱାରିନା ଅଭିସନ୍ଦେୟ୍ୟ ପରିସନ୍ଦେୟ୍ୟ ପରିପୂରେୟ୍ୟ ପରିପ୍ଫରେୟ୍ୟ, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ ଉଦକରହଦସ୍ସ ସୀତେନ ୱାରିନା ଅପ୍ଫୁଟଂ ଅସ୍ସ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଇମମେୱ କାୟଂ ସମାଧିଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ସମାଧିଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ତତିୟଜ୍ଝାନଂ
୨୩୦ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ପୀତିୟା ଚ ୱିରାଗା ଉପେକ୍ଖକୋ ଚ ୱିହରତି ସତୋ ସମ୍ପଜାନୋ, ସୁଖଞ୍ଚ କାୟେନ ପଟିସଂୱେଦେତି, ୟଂ ତଂ ଅରିୟା ଆଚିକ୍ଖନ୍ତି – ‘ଉପେକ୍ଖକୋ ସତିମା ସୁଖୱିହାରୀ’ତି, ତତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ନିପ୍ପୀତିକେନ ସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ନିପ୍ପୀତିକେନ ସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି।
୨୩୧ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ଉପ୍ପଲିନିୟଂ ୱା ପଦୁମିନିୟଂ ୱା ପୁଣ୍ଡରୀକିନିୟଂ ୱା ଅପ୍ପେକଚ୍ଚାନି ଉପ୍ପଲାନି ୱା ପଦୁମାନି ୱା ପୁଣ୍ଡରୀକାନି ୱା ଉଦକେ ଜାତାନି ଉଦକେ ସଂୱଡ୍ଢାନି ଉଦକାନୁଗ୍ଗତାନି ଅନ୍ତୋନିମୁଗ୍ଗପୋସୀନି, ତାନି ୟାୱ ଚଗ୍ଗା ୟାୱ ଚ ମୂଲା ସୀତେନ ୱାରିନା ଅଭିସନ୍ନାନି ପରିସନ୍ନାନି [ଅଭିସନ୍ଦାନି ପରିସନ୍ଦାନି (କ॰)] ପରିପୂରାନି ପରିପ୍ଫୁଟାନି [ପରିପ୍ଫୁଟ୍ଠାନି (ପୀ॰)] , ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତଂ ଉପ୍ପଲାନଂ ୱା ପଦୁମାନଂ ୱା ପୁଣ୍ଡରୀକାନଂ ୱା ସୀତେନ ୱାରିନା ଅପ୍ଫୁଟଂ ଅସ୍ସ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଇମମେୱ କାୟଂ ନିପ୍ପୀତିକେନ ସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ନିପ୍ପୀତିକେନ ସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ଚତୁତ୍ଥଜ୍ଝାନଂ
୨୩୨ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ସୁଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ପହାନା, ପୁବ୍ବେୱ ସୋମନସ୍ସଦୋମନସ୍ସାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖଂ ଉପେକ୍ଖାସତିପାରିସୁଦ୍ଧିଂ ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି, ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ପରିସୁଦ୍ଧେନ ଚେତସା ପରିୟୋଦାତେନ ଫରିତ୍ୱା ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ପରିସୁଦ୍ଧେନ ଚେତସା ପରିୟୋଦାତେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି।
୨୩୩ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ଓଦାତେନ ୱତ୍ଥେନ ସସୀସଂ ପାରୁପିତ୍ୱା ନିସିନ୍ନୋ ଅସ୍ସ, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ଓଦାତେନ ୱତ୍ଥେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ଅସ୍ସ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଇମମେୱ କାୟଂ ପରିସୁଦ୍ଧେନ ଚେତସା ପରିୟୋଦାତେନ ଫରିତ୍ୱା ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ପରିସୁଦ୍ଧେନ ଚେତସା ପରିୟୋଦାତେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ୱିପସ୍ସନାଞାଣଂ
୨୩୪ . ‘‘ସୋ [ପୁନ ଚପରଂ ମହାରାଜ ଭିକ୍ଖୁ ସୋ (କ॰)] ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଏୱଂ ପଜାନାତି – ‘ଅୟଂ ଖୋ ମେ କାୟୋ ରୂପୀ ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ ମାତାପେତ୍ତିକସମ୍ଭୱୋ ଓଦନକୁମ୍ମାସୂପଚୟୋ ଅନିଚ୍ଚୁଚ୍ଛାଦନ-ପରିମଦ୍ଦନ-ଭେଦନ-ୱିଦ୍ଧଂସନ-ଧମ୍ମୋ; ଇଦଞ୍ଚ ପନ ମେ ୱିଞ୍ଞାଣଂ ଏତ୍ଥ ସିତଂ ଏତ୍ଥ ପଟିବଦ୍ଧ’ନ୍ତି।
୨୩୫ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ମଣି ୱେଳୁରିୟୋ ସୁଭୋ ଜାତିମା ଅଟ୍ଠଂସୋ ସୁପରିକମ୍ମକତୋ ଅଚ୍ଛୋ ୱିପ୍ପସନ୍ନୋ ଅନାୱିଲୋ ସବ୍ବାକାରସମ୍ପନ୍ନୋ। ତତ୍ରାସ୍ସ ସୁତ୍ତଂ ଆୱୁତଂ ନୀଲଂ ୱା ପୀତଂ ୱା ଲୋହିତଂ ୱା [ପୀତକଂ ୱା ଲୋହିତକଂ ୱା (କ॰)] ଓଦାତଂ ୱା ପଣ୍ଡୁସୁତ୍ତଂ ୱା। ତମେନଂ ଚକ୍ଖୁମା ପୁରିସୋ ହତ୍ଥେ କରିତ୍ୱା ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖେୟ୍ୟ – ‘ଅୟଂ ଖୋ ମଣି ୱେଳୁରିୟୋ ସୁଭୋ ଜାତିମା ଅଟ୍ଠଂସୋ ସୁପରିକମ୍ମକତୋ ଅଚ୍ଛୋ ୱିପ୍ପସନ୍ନୋ ଅନାୱିଲୋ ସବ୍ବାକାରସମ୍ପନ୍ନୋ; ତତ୍ରିଦଂ ସୁତ୍ତଂ ଆୱୁତଂ ନୀଲଂ ୱା ପୀତଂ ୱା ଲୋହିତଂ ୱା ଓଦାତଂ ୱା ପଣ୍ଡୁସୁତ୍ତଂ ୱା’ତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଏୱଂ ପଜାନାତି – ‘ଅୟଂ ଖୋ ମେ କାୟୋ ରୂପୀ ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ ମାତାପେତ୍ତିକସମ୍ଭୱୋ ଓଦନକୁମ୍ମାସୂପଚୟୋ ଅନିଚ୍ଚୁଚ୍ଛାଦନପରିମଦ୍ଦନଭେଦନୱିଦ୍ଧଂସନଧମ୍ମୋ; ଇଦଞ୍ଚ ପନ ମେ ୱିଞ୍ଞାଣଂ ଏତ୍ଥ ସିତଂ ଏତ୍ଥ ପଟିବଦ୍ଧ’ନ୍ତି। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ , ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ମନୋମୟିଦ୍ଧିଞାଣଂ
୨୩୬ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ମନୋମୟଂ କାୟଂ ଅଭିନିମ୍ମାନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଇମମ୍ହା କାୟା ଅଞ୍ଞଂ କାୟଂ ଅଭିନିମ୍ମିନାତି ରୂପିଂ ମନୋମୟଂ ସବ୍ବଙ୍ଗପଚ୍ଚଙ୍ଗିଂ ଅହୀନିନ୍ଦ୍ରିୟଂ।
୨୩୭ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ମୁଞ୍ଜମ୍ହା ଈସିକଂ ପୱାହେୟ୍ୟ [ପବ୍ବାହେୟ୍ୟ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] । ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅୟଂ ମୁଞ୍ଜୋ, ଅୟଂ ଈସିକା, ଅଞ୍ଞୋ ମୁଞ୍ଜୋ, ଅଞ୍ଞା ଈସିକା, ମୁଞ୍ଜମ୍ହା ତ୍ୱେୱ ଈସିକା ପୱାଳ୍ହା’ତି [ପବ୍ବାଳ୍ହାତି (ସ୍ୟା॰ କ॰)] । ସେୟ୍ୟଥା ୱା ପନ, ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ଅସିଂ କୋସିୟା ପୱାହେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅୟଂ ଅସି, ଅୟଂ କୋସି, ଅଞ୍ଞୋ ଅସି, ଅଞ୍ଞା କୋସି, କୋସିୟା ତ୍ୱେୱ ଅସି ପୱାଳ୍ହୋ’’ତି। ସେୟ୍ୟଥା ୱା ପନ, ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ଅହିଂ କରଣ୍ଡା ଉଦ୍ଧରେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅୟଂ ଅହି, ଅୟଂ କରଣ୍ଡୋ। ଅଞ୍ଞୋ ଅହି, ଅଞ୍ଞୋ କରଣ୍ଡୋ, କରଣ୍ଡା ତ୍ୱେୱ ଅହି ଉବ୍ଭତୋ’ତି [ଉଦ୍ଧରିତୋ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] । ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ମନୋମୟଂ କାୟଂ ଅଭିନିମ୍ମାନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଇମମ୍ହା କାୟା ଅଞ୍ଞଂ କାୟଂ ଅଭିନିମ୍ମିନାତି ରୂପିଂ ମନୋମୟଂ ସବ୍ବଙ୍ଗପଚ୍ଚଙ୍ଗିଂ ଅହୀନିନ୍ଦ୍ରିୟଂ। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ଇଦ୍ଧିୱିଧଞାଣଂ
୨୩୮ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଇଦ୍ଧିୱିଧାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି । ସୋ ଅନେକୱିହିତଂ ଇଦ୍ଧିୱିଧଂ ପଚ୍ଚନୁଭୋତି – ଏକୋପି ହୁତ୍ୱା ବହୁଧା ହୋତି, ବହୁଧାପି ହୁତ୍ୱା ଏକୋ ହୋତି; ଆୱିଭାୱଂ ତିରୋଭାୱଂ ତିରୋକୁଟ୍ଟଂ ତିରୋପାକାରଂ ତିରୋପବ୍ବତଂ ଅସଜ୍ଜମାନୋ ଗଚ୍ଛତି ସେୟ୍ୟଥାପି ଆକାସେ। ପଥୱିୟାପି ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନିମୁଜ୍ଜଂ କରୋତି ସେୟ୍ୟଥାପି ଉଦକେ। ଉଦକେପି ଅଭିଜ୍ଜମାନେ ଗଚ୍ଛତି [ଅଭିଜ୍ଜମାନୋ (ସୀ॰ କ॰)] ସେୟ୍ୟଥାପି ପଥୱିୟା । ଆକାସେପି ପଲ୍ଲଙ୍କେନ କମତି ସେୟ୍ୟଥାପି ପକ୍ଖୀ ସକୁଣୋ। ଇମେପି ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ ଏୱଂମହିଦ୍ଧିକେ ଏୱଂମହାନୁଭାୱେ ପାଣିନା ପରାମସତି ପରିମଜ୍ଜତି। ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାପି କାୟେନ ୱସଂ ୱତ୍ତେତି।
୨୩୯ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ଦକ୍ଖୋ କୁମ୍ଭକାରୋ ୱା କୁମ୍ଭକାରନ୍ତେୱାସୀ ୱା ସୁପରିକମ୍ମକତାୟ ମତ୍ତିକାୟ ୟଂ ୟଦେୱ ଭାଜନୱିକତିଂ ଆକଙ୍ଖେୟ୍ୟ, ତଂ ତଦେୱ କରେୟ୍ୟ ଅଭିନିପ୍ଫାଦେୟ୍ୟ। ସେୟ୍ୟଥା ୱା ପନ, ମହାରାଜ, ଦକ୍ଖୋ ଦନ୍ତକାରୋ ୱା ଦନ୍ତକାରନ୍ତେୱାସୀ ୱା ସୁପରିକମ୍ମକତସ୍ମିଂ ଦନ୍ତସ୍ମିଂ ୟଂ ୟଦେୱ ଦନ୍ତୱିକତିଂ ଆକଙ୍ଖେୟ୍ୟ, ତଂ ତଦେୱ କରେୟ୍ୟ ଅଭିନିପ୍ଫାଦେୟ୍ୟ। ସେୟ୍ୟଥା ୱା ପନ, ମହାରାଜ, ଦକ୍ଖୋ ସୁୱଣ୍ଣକାରୋ ୱା ସୁୱଣ୍ଣକାରନ୍ତେୱାସୀ ୱା ସୁପରିକମ୍ମକତସ୍ମିଂ ସୁୱଣ୍ଣସ୍ମିଂ ୟଂ ୟଦେୱ ସୁୱଣ୍ଣୱିକତିଂ ଆକଙ୍ଖେୟ୍ୟ, ତଂ ତଦେୱ କରେୟ୍ୟ ଅଭିନିପ୍ଫାଦେୟ୍ୟ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଇଦ୍ଧିୱିଧାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଅନେକୱିହିତଂ ଇଦ୍ଧିୱିଧଂ ପଚ୍ଚନୁଭୋତି – ଏକୋପି ହୁତ୍ୱା ବହୁଧା ହୋତି, ବହୁଧାପି ହୁତ୍ୱା ଏକୋ ହୋତି; ଆୱିଭାୱଂ ତିରୋଭାୱଂ ତିରୋକୁଟ୍ଟଂ ତିରୋପାକାରଂ ତିରୋପବ୍ବତଂ ଅସଜ୍ଜମାନୋ ଗଚ୍ଛତି ସେୟ୍ୟଥାପି ଆକାସେ। ପଥୱିୟାପି ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନିମୁଜ୍ଜଂ କରୋତି ସେୟ୍ୟଥାପି ଉଦକେ। ଉଦକେପି ଅଭିଜ୍ଜମାନେ ଗଚ୍ଛତି ସେୟ୍ୟଥାପି ପଥୱିୟା। ଆକାସେପି ପଲ୍ଲଙ୍କେନ କମତି ସେୟ୍ୟଥାପି ପକ୍ଖୀ ସକୁଣୋ। ଇମେପି ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ ଏୱଂମହିଦ୍ଧିକେ ଏୱଂମହାନୁଭାୱେ ପାଣିନା ପରାମସତି ପରିମଜ୍ଜତି। ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାପି କାୟେନ ୱସଂ ୱତ୍ତେତି। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ଦିବ୍ବସୋତଞାଣଂ
୨୪୦ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଦିବ୍ବାୟ ସୋତଧାତୁୟା ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଦିବ୍ବାୟ ସୋତଧାତୁୟା ୱିସୁଦ୍ଧାୟ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସିକାୟ ଉଭୋ ସଦ୍ଦେ ସୁଣାତି ଦିବ୍ବେ ଚ ମାନୁସେ ଚ ୟେ ଦୂରେ ସନ୍ତିକେ ଚ।
୨୪୧ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ଅଦ୍ଧାନମଗ୍ଗପ୍ପଟିପନ୍ନୋ। ସୋ ସୁଣେୟ୍ୟ ଭେରିସଦ୍ଦମ୍ପି ମୁଦିଙ୍ଗସଦ୍ଦମ୍ପି [ମୁତିଙ୍ଗସଦ୍ଦମ୍ପି (ସୀ॰ ପୀ॰)] ସଙ୍ଖପଣୱଦିନ୍ଦିମସଦ୍ଦମ୍ପି [ସଙ୍ଖପଣୱଦେଣ୍ଡିମସଦ୍ଦମ୍ପି (ସୀ॰ ପୀ॰), ସଙ୍ଖସଦ୍ଦଂପି ପଣୱସଦ୍ଦଂପି ଦେନ୍ଦିମସଦ୍ଦଂପି (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] । ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଭେରିସଦ୍ଦୋ’ ଇତିପି, ‘ମୁଦିଙ୍ଗସଦ୍ଦୋ’ ଇତିପି, ‘ସଙ୍ଖପଣୱଦିନ୍ଦିମସଦ୍ଦୋ’ ଇତିପି [ସଙ୍ଖସଦ୍ଦୋ ଇତିପି ପଣୱସଦ୍ଦୋ ଇତିପି ଦେନ୍ଦିମସଦ୍ଦୋ ଇତିପି (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] । ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଦିବ୍ବାୟ ସୋତଧାତୁୟା ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଦିବ୍ବାୟ ସୋତଧାତୁୟା ୱିସୁଦ୍ଧାୟ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସିକାୟ ଉଭୋ ସଦ୍ଦେ ସୁଣାତି ଦିବ୍ବେ ଚ ମାନୁସେ ଚ ୟେ ଦୂରେ ସନ୍ତିକେ ଚ। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ଚେତୋପରିୟଞାଣଂ
୨୪୨ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଚେତୋପରିୟଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ପରସତ୍ତାନଂ ପରପୁଗ୍ଗଲାନଂ ଚେତସା ଚେତୋ ପରିଚ୍ଚ ପଜାନାତି – ସରାଗଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସରାଗଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱୀତରାଗଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱୀତରାଗଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସଦୋସଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସଦୋସଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱୀତଦୋସଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱୀତଦୋସଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସମୋହଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସମୋହଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱୀତମୋହଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱୀତମୋହଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସଙ୍ଖିତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସଙ୍ଖିତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱିକ୍ଖିତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱିକ୍ଖିତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ମହଗ୍ଗତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ମହଗ୍ଗତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ଅମହଗ୍ଗତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ଅମହଗ୍ଗତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସଉତ୍ତରଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସଉତ୍ତରଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ଅନୁତ୍ତରଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ଅନୁତ୍ତରଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସମାହିତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସମାହିତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ଅସମାହିତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ଅସମାହିତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି , ୱିମୁତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱିମୁତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ଅୱିମୁତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ଅୱିମୁତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି।
୨୪୩ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ମହାରାଜ, ଇତ୍ଥୀ ୱା ପୁରିସୋ ୱା ଦହରୋ ୟୁୱା ମଣ୍ଡନଜାତିକୋ ଆଦାସେ ୱା ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅଚ୍ଛେ ୱା ଉଦକପତ୍ତେ ସକଂ ମୁଖନିମିତ୍ତଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖମାନୋ ସକଣିକଂ ୱା ‘ସକଣିକ’ନ୍ତି ଜାନେୟ୍ୟ, ଅକଣିକଂ ୱା ‘ଅକଣିକ’ନ୍ତି ଜାନେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଚେତୋପରିୟଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ପରସତ୍ତାନଂ ପରପୁଗ୍ଗଲାନଂ ଚେତସା ଚେତୋ ପରିଚ୍ଚ ପଜାନାତି – ସରାଗଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସରାଗଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱୀତରାଗଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱୀତରାଗଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସଦୋସଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସଦୋସଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱୀତଦୋସଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱୀତଦୋସଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସମୋହଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସମୋହଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱୀତମୋହଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱୀତମୋହଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସଙ୍ଖିତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସଙ୍ଖିତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱିକ୍ଖିତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱିକ୍ଖିତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ମହଗ୍ଗତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ମହଗ୍ଗତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ଅମହଗ୍ଗତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ଅମହଗ୍ଗତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସଉତ୍ତରଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସଉତ୍ତରଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ଅନୁତ୍ତରଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ଅନୁତ୍ତରଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ସମାହିତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ସମାହିତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ଅସମାହିତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ଅସମାହିତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ୱିମୁତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ୱିମୁତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ଅୱିମୁତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ‘ଅୱିମୁତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ପୁବ୍ବେନିୱାସାନୁସ୍ସତିଞାଣଂ
୨୪୪ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ପୁବ୍ବେନିୱାସାନୁସ୍ସତିଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଏକମ୍ପି ଜାତିଂ ଦ୍ୱେପି ଜାତିୟୋ ତିସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ଚତସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଚପି ଜାତିୟୋ ଦସପି ଜାତିୟୋ ୱୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ତିଂସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଞାସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଜାତିସତମ୍ପି ଜାତିସହସ୍ସମ୍ପି ଜାତିସତସହସ୍ସମ୍ପି ଅନେକେପି ସଂୱଟ୍ଟକପ୍ପେ ଅନେକେପି ୱିୱଟ୍ଟକପ୍ପେ ଅନେକେପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟକପ୍ପେ, ‘ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋ’ତି। ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି।
୨୪୫ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ପୁରିସୋ ସକମ୍ହା ଗାମା ଅଞ୍ଞଂ ଗାମଂ ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ, ତମ୍ହାପି ଗାମା ଅଞ୍ଞଂ ଗାମଂ ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ। ସୋ ତମ୍ହା ଗାମା ସକଂୟେୱ ଗାମଂ ପଚ୍ଚାଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ସକମ୍ହା ଗାମା ଅମୁଂ ଗାମଂ ଅଗଚ୍ଛିଂ [ଅଗଞ୍ଛିଂ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] , ତତ୍ରାପି ଏୱଂ ଅଟ୍ଠାସିଂ, ଏୱଂ ନିସୀଦିଂ, ଏୱଂ ଅଭାସିଂ, ଏୱଂ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସିଂ, ତମ୍ହାପି ଗାମା ଅମୁଂ ଗାମଂ ଅଗଚ୍ଛିଂ, ତତ୍ରାପି ଏୱଂ ଅଟ୍ଠାସିଂ, ଏୱଂ ନିସୀଦିଂ, ଏୱଂ ଅଭାସିଂ, ଏୱଂ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସିଂ, ସୋମ୍ହି ତମ୍ହା ଗାମା ସକଂୟେୱ ଗାମଂ ପଚ୍ଚାଗତୋ’ତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ପୁବ୍ବେନିୱାସାନୁସ୍ସତିଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଏକମ୍ପି ଜାତିଂ ଦ୍ୱେପି ଜାତିୟୋ ତିସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ଚତସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଚପି ଜାତିୟୋ ଦସପି ଜାତିୟୋ ୱୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ତିଂସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଞାସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଜାତିସତମ୍ପି ଜାତିସହସ୍ସମ୍ପି ଜାତିସତସହସ୍ସମ୍ପି ଅନେକେପି ସଂୱଟ୍ଟକପ୍ପେ ଅନେକେପି ୱିୱଟ୍ଟକପ୍ପେ ଅନେକେପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟକପ୍ପେ, ‘ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ, ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋ’ତି, ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି। ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ଦିବ୍ବଚକ୍ଖୁଞାଣଂ
୨୪୬ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ସତ୍ତାନଂ ଚୁତୂପପାତଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ ସତ୍ତେ ପସ୍ସତି ଚୱମାନେ ଉପପଜ୍ଜମାନେ ହୀନେ ପଣୀତେ ସୁୱଣ୍ଣେ ଦୁବ୍ବଣ୍ଣେ ସୁଗତେ ଦୁଗ୍ଗତେ, ୟଥାକମ୍ମୂପଗେ ସତ୍ତେ ପଜାନାତି – ‘ଇମେ ୱତ ଭୋନ୍ତୋ ସତ୍ତା କାୟଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ଅରିୟାନଂ ଉପୱାଦକା ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକା ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକମ୍ମସମାଦାନା। ତେ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପନ୍ନା। ଇମେ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ସତ୍ତା କାୟସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ୱଚୀସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ମନୋସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ଅରିୟାନଂ ଅନୁପୱାଦକା ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକା ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକମ୍ମସମାଦାନା, ତେ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା’ତି। ଇତି ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ ସତ୍ତେ ପସ୍ସତି ଚୱମାନେ ଉପପଜ୍ଜମାନେ ହୀନେ ପଣୀତେ ସୁୱଣ୍ଣେ ଦୁବ୍ବଣ୍ଣେ ସୁଗତେ ଦୁଗ୍ଗତେ, ୟଥାକମ୍ମୂପଗେ ସତ୍ତେ ପଜାନାତି।
୨୪୭ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ମଜ୍ଝେ ସିଙ୍ଘାଟକେ ପାସାଦୋ। ତତ୍ଥ ଚକ୍ଖୁମା ପୁରିସୋ ଠିତୋ ପସ୍ସେୟ୍ୟ ମନୁସ୍ସେ ଗେହଂ ପୱିସନ୍ତେପି ନିକ୍ଖମନ୍ତେପି ରଥିକାୟପି ୱୀଥିଂ ସଞ୍ଚରନ୍ତେ [ରଥିୟାପୀ ରଥିଂ ସଞ୍ଚରନ୍ତେ (ସୀ॰), ରଥିୟାୟ ୱିଥିଂ ସଞ୍ଚରନ୍ତେପି (ସ୍ୟା॰)] ମଜ୍ଝେ ସିଙ୍ଘାଟକେ ନିସିନ୍ନେପି। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଏତେ ମନୁସ୍ସା ଗେହଂ ପୱିସନ୍ତି, ଏତେ ନିକ୍ଖମନ୍ତି, ଏତେ ରଥିକାୟ ୱୀଥିଂ ସଞ୍ଚରନ୍ତି, ଏତେ ମଜ୍ଝେ ସିଙ୍ଘାଟକେ ନିସିନ୍ନା’ତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ସତ୍ତାନଂ ଚୁତୂପପାତଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ ସତ୍ତେ ପସ୍ସତି ଚୱମାନେ ଉପପଜ୍ଜମାନେ ହୀନେ ପଣୀତେ ସୁୱଣ୍ଣେ ଦୁବ୍ବଣ୍ଣେ ସୁଗତେ ଦୁଗ୍ଗତେ, ୟଥାକମ୍ମୂପଗେ ସତ୍ତେ ପଜାନାତି – ‘ଇମେ ୱତ ଭୋନ୍ତୋ ସତ୍ତା କାୟଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ଅରିୟାନଂ ଉପୱାଦକା ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକା ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକମ୍ମସମାଦାନା, ତେ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପନ୍ନା। ଇମେ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ସତ୍ତା କାୟସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ୱଚୀସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ମନୋସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ଅରିୟାନଂ ଅନୁପୱାଦକା ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକା ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକମ୍ମସମାଦାନା। ତେ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା’ତି। ଇତି ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ ସତ୍ତେ ପସ୍ସତି ଚୱମାନେ ଉପପଜ୍ଜମାନେ ହୀନେ ପଣୀତେ ସୁୱଣ୍ଣେ ଦୁବ୍ବଣ୍ଣେ ସୁଗତେ ଦୁଗ୍ଗତେ; ୟଥାକମ୍ମୂପଗେ ସତ୍ତେ ପଜାନାତି। ‘ଇଦମ୍ପି ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ।
ଆସୱକ୍ଖୟଞାଣଂ
୨୪୮ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଆସୱାନଂ ଖୟଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଇଦଂ ଦୁକ୍ଖନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି , ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖସମୁଦୟୋତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧୋତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି। ଇମେ ଆସୱାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଆସୱସମୁଦୟୋତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଆସୱନିରୋଧୋତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଆସୱନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି। ତସ୍ସ ଏୱଂ ଜାନତୋ ଏୱଂ ପସ୍ସତୋ କାମାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଭୱାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଅୱିଜ୍ଜାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ‘ୱିମୁତ୍ତସ୍ମିଂ ୱିମୁତ୍ତମି’ତି ଞାଣଂ ହୋତି, ‘ଖୀଣା ଜାତି, ୱୁସିତଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ, କତଂ କରଣୀୟଂ, ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟା’ତି ପଜାନାତି।
୨୪୯ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମହାରାଜ, ପବ୍ବତସଙ୍ଖେପେ ଉଦକରହଦୋ ଅଚ୍ଛୋ ୱିପ୍ପସନ୍ନୋ ଅନାୱିଲୋ। ତତ୍ଥ ଚକ୍ଖୁମା ପୁରିସୋ ତୀରେ ଠିତୋ ପସ୍ସେୟ୍ୟ ସିପ୍ପିସମ୍ବୁକମ୍ପି ସକ୍ଖରକଥଲମ୍ପି ମଚ୍ଛଗୁମ୍ବମ୍ପି ଚରନ୍ତମ୍ପି ତିଟ୍ଠନ୍ତମ୍ପି। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅୟଂ ଖୋ ଉଦକରହଦୋ ଅଚ୍ଛୋ ୱିପ୍ପସନ୍ନୋ ଅନାୱିଲୋ। ତତ୍ରିମେ ସିପ୍ପିସମ୍ବୁକାପି ସକ୍ଖରକଥଲାପି ମଚ୍ଛଗୁମ୍ବାପି ଚରନ୍ତିପି ତିଟ୍ଠନ୍ତିପୀ’ତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମହାରାଜ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଆସୱାନଂ ଖୟଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ‘ସୋ ଇଦଂ ଦୁକ୍ଖ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖସମୁଦୟୋ’ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି , ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧୋ’ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦା’ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି। ‘ଇମେ ଆସୱାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ‘ଅୟଂ ଆସୱସମୁଦୟୋ’ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ‘ଅୟଂ ଆସୱନିରୋଧୋ’ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ‘ଅୟଂ ଆସୱନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି। ତସ୍ସ ଏୱଂ ଜାନତୋ ଏୱଂ ପସ୍ସତୋ କାମାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଭୱାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଅୱିଜ୍ଜାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ‘ୱିମୁତ୍ତସ୍ମିଂ ୱିମୁତ୍ତମିତି ଞାଣଂ ହୋତି, ‘ଖୀଣା ଜାତି, ୱୁସିତଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ, କତଂ କରଣୀୟଂ, ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟା’ତି ପଜାନାତି। ଇଦଂ ଖୋ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ପୁରିମେହି ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକେହି ସାମଞ୍ଞଫଲେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରଞ୍ଚ ପଣୀତତରଞ୍ଚ। ଇମସ୍ମା ଚ ପନ, ମହାରାଜ, ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକା ସାମଞ୍ଞଫଲା ଅଞ୍ଞଂ ସନ୍ଦିଟ୍ଠିକଂ ସାମଞ୍ଞଫଲଂ ଉତ୍ତରିତରଂ ୱା ପଣୀତତରଂ ୱା ନତ୍ଥୀ’’ତି।
ଅଜାତସତ୍ତୁଉପାସକତ୍ତପଟିୱେଦନା
୨୫୦ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭନ୍ତେ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭନ୍ତେ। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି; ଏୱମେୱଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତା ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ । ଏସାହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକଂ ମଂ ଭଗୱା ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତଂ। ଅଚ୍ଚୟୋ ମଂ, ଭନ୍ତେ, ଅଚ୍ଚଗମା ୟଥାବାଲଂ ୟଥାମୂଳ୍ହଂ ୟଥାଅକୁସଲଂ, ୟୋହଂ ପିତରଂ ଧମ୍ମିକଂ ଧମ୍ମରାଜାନଂ ଇସ୍ସରିୟକାରଣା ଜୀୱିତା ୱୋରୋପେସିଂ। ତସ୍ସ ମେ, ଭନ୍ତେ ଭଗୱା ଅଚ୍ଚୟଂ ଅଚ୍ଚୟତୋ ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହାତୁ ଆୟତିଂ ସଂୱରାୟା’’ତି।
୨୫୧ . ‘‘ତଗ୍ଘ ତ୍ୱଂ, ମହାରାଜ, ଅଚ୍ଚୟୋ ଅଚ୍ଚଗମା ୟଥାବାଲଂ ୟଥାମୂଳ୍ହଂ ୟଥାଅକୁସଲଂ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ପିତରଂ ଧମ୍ମିକଂ ଧମ୍ମରାଜାନଂ ଜୀୱିତା ୱୋରୋପେସି। ୟତୋ ଚ ଖୋ ତ୍ୱଂ, ମହାରାଜ, ଅଚ୍ଚୟଂ ଅଚ୍ଚୟତୋ ଦିସ୍ୱା ୟଥାଧମ୍ମଂ ପଟିକରୋସି, ତଂ ତେ ମୟଂ ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହାମ। ୱୁଦ୍ଧିହେସା, ମହାରାଜ, ଅରିୟସ୍ସ ୱିନୟେ, ୟୋ ଅଚ୍ଚୟଂ ଅଚ୍ଚୟତୋ ଦିସ୍ୱା ୟଥାଧମ୍ମଂ ପଟିକରୋତି, ଆୟତିଂ ସଂୱରଂ ଆପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୨୫୨ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ହନ୍ଦ ଚ ଦାନି ମୟଂ, ଭନ୍ତେ, ଗଚ୍ଛାମ ବହୁକିଚ୍ଚା ମୟଂ ବହୁକରଣୀୟା’’ତି। ‘‘ୟସ୍ସଦାନି ତ୍ୱଂ, ମହାରାଜ, କାଲଂ ମଞ୍ଞସୀ’’ତି। ଅଥ ଖୋ ରାଜା ମାଗଧୋ ଅଜାତସତ୍ତୁ ୱେଦେହିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱତୋ ଭାସିତଂ ଅଭିନନ୍ଦିତ୍ୱା ଅନୁମୋଦିତ୍ୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ପଦକ୍ଖିଣଂ କତ୍ୱା ପକ୍କାମି।
୨୫୩ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଅଚିରପକ୍କନ୍ତସ୍ସ ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ଅଜାତସତ୍ତୁସ୍ସ ୱେଦେହିପୁତ୍ତସ୍ସ ଭିକ୍ଖୂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ଖତାୟଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ରାଜା। ଉପହତାୟଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ରାଜା। ସଚାୟଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ରାଜା ପିତରଂ ଧମ୍ମିକଂ ଧମ୍ମରାଜାନଂ ଜୀୱିତା ନ ୱୋରୋପେସ୍ସଥ, ଇମସ୍ମିଞ୍ଞେୱ ଆସନେ ୱିରଜଂ ୱୀତମଲଂ ଧମ୍ମଚକ୍ଖୁଂ ଉପ୍ପଜ୍ଜିସ୍ସଥା’’ତି। ଇଦମୱୋଚ ଭଗୱା। ଅତ୍ତମନା ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱତୋ ଭାସିତଂ ଅଭିନନ୍ଦୁନ୍ତି।
ସାମଞ୍ଞଫଲସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ଦୁତିୟଂ।
୩. ଅମ୍ବଟ୍ଠସୁତ୍ତଂ
୨୫୪ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା କୋସଲେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ୟେନ ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲଂ ନାମ କୋସଲାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଗାମୋ ତଦୱସରି। ତତ୍ର ସୁଦଂ ଭଗୱା ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲେ ୱିହରତି ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲୱନସଣ୍ଡେ।
ପୋକ୍ଖରସାତିୱତ୍ଥୁ
୨୫୫ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଉକ୍କଟ୍ଠଂ [ପୋକ୍ଖରସାତୀ (ସୀ॰), ପୋକ୍ଖରସାଦି (ପୀ॰)] ଅଜ୍ଝାୱସତି ସତ୍ତୁସ୍ସଦଂ ସତିଣକଟ୍ଠୋଦକଂ ସଧଞ୍ଞଂ ରାଜଭୋଗ୍ଗଂ ରଞ୍ଞା ପସେନଦିନା କୋସଲେନ ଦିନ୍ନଂ ରାଜଦାୟଂ ବ୍ରହ୍ମଦେୟ୍ୟଂ। ଅସ୍ସୋସି ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି – ‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ କୋସଲେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲେ ୱିହରତି ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲୱନସଣ୍ଡେ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’ [ଭଗୱାତି (ସ୍ୟା॰ କଂ॰), ଉପରିସୋଣଦଣ୍ଡସୁତ୍ତାଦୀସୁପି ବୁଦ୍ଧଗୁଣକଥାୟଂ ଏୱମେୱ ଦିସ୍ସତି] । ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ, ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ, କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି। ସାଧୁ ଖୋ ପନ ତଥାରୂପାନଂ ଅରହତଂ ଦସ୍ସନଂ ହୋତୀ’’ତି।
ଅମ୍ବଟ୍ଠମାଣୱୋ
୨୫୬ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ନାମ ମାଣୱୋ ଅନ୍ତେୱାସୀ ହୋତି ଅଜ୍ଝାୟକୋ ମନ୍ତଧରୋ ତିଣ୍ଣଂ ୱେଦାନଂ [ବେଦାନଂ (କ॰)] ପାରଗୂ ସନିଘଣ୍ଡୁକେଟୁଭାନଂ ସାକ୍ଖରପ୍ପଭେଦାନଂ ଇତିହାସପଞ୍ଚମାନଂ ପଦକୋ ୱେୟ୍ୟାକରଣୋ ଲୋକାୟତମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ ଅନୱୟୋ ଅନୁଞ୍ଞାତପଟିଞ୍ଞାତୋ ସକେ ଆଚରିୟକେ ତେୱିଜ୍ଜକେ ପାୱଚନେ – ‘‘ୟମହଂ ଜାନାମି, ତଂ ତ୍ୱଂ ଜାନାସି; ୟଂ ତ୍ୱଂ ଜାନାସି ତମହଂ ଜାନାମୀ’’ତି।
୨୫୭ . ଅଥ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ଅୟଂ, ତାତ ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ କୋସଲେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲେ ୱିହରତି ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲୱନସଣ୍ଡେ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା, ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’। ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ, ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି। ସାଧୁ ଖୋ ପନ ତଥାରୂପାନଂ ଅରହତଂ ଦସ୍ସନଂ ହୋତୀତି। ଏହି ତ୍ୱଂ ତାତ ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ୟେନ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତେନୁପସଙ୍କମ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଜାନାହି, ୟଦି ୱା ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ତଥାସନ୍ତଂୟେୱ ସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ, ୟଦି ୱା ନୋ ତଥା। ୟଦି ୱା ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ତାଦିସୋ, ୟଦି ୱା ନ ତାଦିସୋ, ତଥା ମୟଂ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ୱେଦିସ୍ସାମା’’ତି।
୨୫୮ . ‘‘ୟଥା କଥଂ ପନାହଂ, ଭୋ, ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଜାନିସ୍ସାମି – ‘ୟଦି ୱା ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ତଥାସନ୍ତଂୟେୱ ସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ, ୟଦି ୱା ନୋ ତଥା। ୟଦି ୱା ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ତାଦିସୋ, ୟଦି ୱା ନ ତାଦିସୋ’’’ତି?
‘‘ଆଗତାନି ଖୋ, ତାତ ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅମ୍ହାକଂ ମନ୍ତେସୁ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସ ମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣାନି, ୟେହି ସମନ୍ନାଗତସ୍ସ ମହାପୁରିସସ୍ସ ଦ୍ୱେୟେୱ ଗତିୟୋ ଭୱନ୍ତି ଅନଞ୍ଞା। ସଚେ ଅଗାରଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି, ରାଜା ହୋତି ଚକ୍କୱତ୍ତୀ ଧମ୍ମିକୋ ଧମ୍ମରାଜା ଚାତୁରନ୍ତୋ ୱିଜିତାୱୀ ଜନପଦତ୍ଥାୱରିୟପ୍ପତ୍ତୋ ସତ୍ତରତନସମନ୍ନାଗତୋ । ତସ୍ସିମାନି ସତ୍ତ ରତନାନି ଭୱନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଚକ୍କରତନଂ, ହତ୍ଥିରତନଂ, ଅସ୍ସରତନଂ, ମଣିରତନଂ, ଇତ୍ଥିରତନଂ, ଗହପତିରତନଂ, ପରିଣାୟକରତନମେୱ ସତ୍ତମଂ। ପରୋସହସ୍ସଂ ଖୋ ପନସ୍ସ ପୁତ୍ତା ଭୱନ୍ତି ସୂରା ୱୀରଙ୍ଗରୂପା ପରସେନପ୍ପମଦ୍ଦନା। ସୋ ଇମଂ ପଥୱିଂ ସାଗରପରିୟନ୍ତଂ ଅଦଣ୍ଡେନ ଅସତ୍ଥେନ ଧମ୍ମେନ ଅଭିୱିଜିୟ ଅଜ୍ଝାୱସତି। ସଚେ ଖୋ ପନ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜତି , ଅରହଂ ହୋତି ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ଲୋକେ ୱିୱଟ୍ଟଚ୍ଛଦୋ। ଅହଂ ଖୋ ପନ, ତାତ ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ମନ୍ତାନଂ ଦାତା; ତ୍ୱଂ ମନ୍ତାନଂ ପଟିଗ୍ଗହେତା’’ତି।
୨୫୯ . ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପୋକ୍ଖରସାତିଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ପଦକ୍ଖିଣଂ କତ୍ୱା ୱଳୱାରଥମାରୁୟ୍ହ ସମ୍ବହୁଲେହି ମାଣୱକେହି ସଦ୍ଧିଂ ୟେନ ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲୱନସଣ୍ଡୋ ତେନ ପାୟାସି। ୟାୱତିକା ୟାନସ୍ସ ଭୂମି ୟାନେନ ଗନ୍ତ୍ୱା ୟାନା ପଚ୍ଚୋରୋହିତ୍ୱା ପତ୍ତିକୋୱ ଆରାମଂ ପାୱିସି। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ସମ୍ବହୁଲା ଭିକ୍ଖୂ ଅବ୍ଭୋକାସେ ଚଙ୍କମନ୍ତି। ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ୟେନ ତେ ଭିକ୍ଖୂ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କହଂ ନୁ ଖୋ, ଭୋ, ଏତରହି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ୱିହରତି? ତଞ୍ହି ମୟଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଇଧୂପସଙ୍କନ୍ତା’’ତି।
୨୬୦ . ଅଥ ଖୋ ତେସଂ ଭିକ୍ଖୂନଂ ଏତଦହୋସି – ‘‘ଅୟଂ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଅଭିଞ୍ଞାତକୋଲଞ୍ଞୋ ଚେୱ ଅଭିଞ୍ଞାତସ୍ସ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ଅନ୍ତେୱାସୀ। ଅଗରୁ ଖୋ ପନ ଭଗୱତୋ ଏୱରୂପେହି କୁଲପୁତ୍ତେହି ସଦ୍ଧିଂ କଥାସଲ୍ଲାପୋ ହୋତୀ’’ତି। ତେ ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ଏସୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠ ୱିହାରୋ ସଂୱୁତଦ୍ୱାରୋ, ତେନ ଅପ୍ପସଦ୍ଦୋ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଅତରମାନୋ ଆଳିନ୍ଦଂ ପୱିସିତ୍ୱା ଉକ୍କାସିତ୍ୱା ଅଗ୍ଗଳଂ ଆକୋଟେହି, ୱିୱରିସ୍ସତି ତେ ଭଗୱା ଦ୍ୱାର’’ନ୍ତି।
୨୬୧ . ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ୟେନ ସୋ ୱିହାରୋ ସଂୱୁତଦ୍ୱାରୋ, ତେନ ଅପ୍ପସଦ୍ଦୋ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଅତରମାନୋ ଆଳିନ୍ଦଂ ପୱିସିତ୍ୱା ଉକ୍କାସିତ୍ୱା ଅଗ୍ଗଳଂ ଆକୋଟେସି। ୱିୱରି ଭଗୱା ଦ୍ୱାରଂ। ପାୱିସି ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ। ମାଣୱକାପି ପୱିସିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂସୁ, ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ। ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ପନ ମାଣୱୋ ଚଙ୍କମନ୍ତୋପି ନିସିନ୍ନେନ ଭଗୱତା କଞ୍ଚି କଞ୍ଚି [କିଞ୍ଚି କିଞ୍ଚି (କ॰)] କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତି, ଠିତୋପି ନିସିନ୍ନେନ ଭଗୱତା କିଞ୍ଚି କିଞ୍ଚି କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତି।
୨୬୨ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଏୱଂ ନୁ ତେ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ବ୍ରାହ୍ମଣେହି ୱୁଦ୍ଧେହି ମହଲ୍ଲକେହି ଆଚରିୟପାଚରିୟେହି ସଦ୍ଧିଂ କଥାସଲ୍ଲାପୋ ହୋତି, ୟଥୟିଦଂ ଚରଂ ତିଟ୍ଠଂ ନିସିନ୍ନେନ ମୟା କିଞ୍ଚି କିଞ୍ଚି କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତୀ’’ତି?
ପଠମଇବ୍ଭୱାଦୋ
୨୬୩ . ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ। ଗଚ୍ଛନ୍ତୋ ୱା ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ଗଚ୍ଛନ୍ତେନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ସଦ୍ଧିଂ ସଲ୍ଲପିତୁମରହତି, ଠିତୋ ୱା ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ଠିତେନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ସଦ୍ଧିଂ ସଲ୍ଲପିତୁମରହତି, ନିସିନ୍ନୋ ୱା ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ନିସିନ୍ନେନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ସଦ୍ଧିଂ ସଲ୍ଲପିତୁମରହତି, ସୟାନୋ ୱା ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ସୟାନେନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ସଦ୍ଧିଂ ସଲ୍ଲପିତୁମରହତି। ୟେ ଚ ଖୋ ତେ, ଭୋ ଗୋତମ, ମୁଣ୍ଡକା ସମଣକା ଇବ୍ଭା କଣ୍ହା [କିଣ୍ହା (କ॰ ସୀ॰ ପୀ॰)] ବନ୍ଧୁପାଦାପଚ୍ଚା, ତେହିପି ମେ ସଦ୍ଧିଂ ଏୱଂ କଥାସଲ୍ଲାପୋ ହୋତି, ୟଥରିୱ ଭୋତା ଗୋତମେନା’’ତି। ‘‘ଅତ୍ଥିକୱତୋ ଖୋ ପନ ତେ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧାଗମନଂ ଅହୋସି, ୟାୟେୱ ଖୋ ପନତ୍ଥାୟ ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟାଥ [ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟାଥୋ (ସୀ॰ ପୀ॰)] , ତମେୱ ଅତ୍ଥଂ ସାଧୁକଂ ମନସି କରେୟ୍ୟାଥ [ମନସିକରେୟ୍ୟାଥୋ (ସୀ॰ ପୀ॰)] । ଅୱୁସିତୱାୟେୱ ଖୋ ପନ ଭୋ ଅୟଂ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ୱୁସିତମାନୀ କିମଞ୍ଞତ୍ର ଅୱୁସିତତ୍ତା’’ତି।
୨୬୪ . ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱତା ଅୱୁସିତୱାଦେନ ୱୁଚ୍ଚମାନୋ କୁପିତୋ ଅନତ୍ତମନୋ ଭଗୱନ୍ତଂୟେୱ ଖୁଂସେନ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂୟେୱ ୱମ୍ଭେନ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂୟେୱ ଉପୱଦମାନୋ – ‘‘ସମଣୋ ଚ ମେ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ପାପିତୋ ଭୱିସ୍ସତୀ’’ତି ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଚଣ୍ଡା, ଭୋ ଗୋତମ, ସକ୍ୟଜାତି; ଫରୁସା, ଭୋ ଗୋତମ, ସକ୍ୟଜାତି; ଲହୁସା, ଭୋ ଗୋତମ, ସକ୍ୟଜାତି; ଭସ୍ସା, ଭୋ ଗୋତମ, ସକ୍ୟଜାତି; ଇବ୍ଭା ସନ୍ତା ଇବ୍ଭା ସମାନା ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ସକ୍କରୋନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଗରୁଂ କରୋନ୍ତି [ଗରୁକରୋନ୍ତି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] , ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ମାନେନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ପୂଜେନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଅପଚାୟନ୍ତି। ତୟିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ନଚ୍ଛନ୍ନଂ, ତୟିଦଂ ନପ୍ପତିରୂପଂ, ୟଦିମେ ସକ୍ୟା ଇବ୍ଭା ସନ୍ତା ଇବ୍ଭା ସମାନା ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ସକ୍କରୋନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଗରୁଂ କରୋନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ମାନେନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ପୂଜେନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଅପଚାୟନ୍ତୀ’’ତି। ଇତିହ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଇଦଂ ପଠମଂ ସକ୍ୟେସୁ ଇବ୍ଭୱାଦଂ ନିପାତେସି।
ଦୁତିୟଇବ୍ଭୱାଦୋ
୨୬୫ . ‘‘କିଂ ପନ ତେ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ସକ୍ୟା ଅପରଦ୍ଧୁ’’ନ୍ତି? ‘‘ଏକମିଦାହଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ସମୟଂ ଆଚରିୟସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ କେନଚିଦେୱ କରଣୀୟେନ କପିଲୱତ୍ଥୁଂ ଅଗମାସିଂ। ୟେନ ସକ୍ୟାନଂ ସନ୍ଧାଗାରଂ ତେନୁପସଙ୍କମିଂ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ସମ୍ବହୁଲା ସକ୍ୟା ଚେୱ ସକ୍ୟକୁମାରା ଚ ସନ୍ଧାଗାରେ [ସନ୍ଥାଗାରେ (ସୀ॰ ପୀ॰)] ଉଚ୍ଚେସୁ ଆସନେସୁ ନିସିନ୍ନା ହୋନ୍ତି ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ଅଙ୍ଗୁଲିପତୋଦକେହି [ଅଙ୍ଗୁଲିପତୋଦକେନ (ପୀ॰)] ସଞ୍ଜଗ୍ଘନ୍ତା ସଂକୀଳନ୍ତା, ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁ ମମଞ୍ଞେୱ ମଞ୍ଞେ ଅନୁଜଗ୍ଘନ୍ତା, ନ ମଂ କୋଚି ଆସନେନପି ନିମନ୍ତେସି। ତୟିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ନଚ୍ଛନ୍ନଂ, ତୟିଦଂ ନପ୍ପତିରୂପଂ, ୟଦିମେ ସକ୍ୟା ଇବ୍ଭା ସନ୍ତା ଇବ୍ଭା ସମାନା ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ସକ୍କରୋନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଗରୁଂ କରୋନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ମାନେନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ପୂଜେନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଅପଚାୟନ୍ତୀ’’ତି। ଇତିହ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଇଦଂ ଦୁତିୟଂ ସକ୍ୟେସୁ ଇବ୍ଭୱାଦଂ ନିପାତେସି।
ତତିୟଇବ୍ଭୱାଦୋ
୨୬୬ . ‘‘ଲଟୁକିକାପି ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ସକୁଣିକା ସକେ କୁଲାୱକେ କାମଲାପିନୀ ହୋତି। ସକଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ସକ୍ୟାନଂ ୟଦିଦଂ କପିଲୱତ୍ଥୁଂ, ନାରହତାୟସ୍ମା ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ଇମାୟ ଅପ୍ପମତ୍ତାୟ ଅଭିସଜ୍ଜିତୁ’’ନ୍ତି। ‘‘ଚତ୍ତାରୋମେ, ଭୋ ଗୋତମ, ୱଣ୍ଣା – ଖତ୍ତିୟା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱେସ୍ସା ସୁଦ୍ଦା। ଇମେସଞ୍ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ଚତୁନ୍ନଂ ୱଣ୍ଣାନଂ ତୟୋ ୱଣ୍ଣା – ଖତ୍ତିୟା ଚ ୱେସ୍ସା ଚ ସୁଦ୍ଦା ଚ – ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସେୱ ପରିଚାରକା ସମ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି। ତୟିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ , ନଚ୍ଛନ୍ନଂ, ତୟିଦଂ ନପ୍ପତିରୂପଂ, ୟଦିମେ ସକ୍ୟା ଇବ୍ଭା ସନ୍ତା ଇବ୍ଭା ସମାନା ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ସକ୍କରୋନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଗରୁଂ କରୋନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ମାନେନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ପୂଜେନ୍ତି, ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଅପଚାୟନ୍ତୀ’’ତି। ଇତିହ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଇଦଂ ତତିୟଂ ସକ୍ୟେସୁ ଇବ୍ଭୱାଦଂ ନିପାତେସି।
ଦାସିପୁତ୍ତୱାଦୋ
୨୬୭ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱତୋ ଏତଦହୋସି – ‘‘ଅତିବାଳ୍ହଂ ଖୋ ଅୟଂ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ସକ୍ୟେସୁ ଇବ୍ଭୱାଦେନ ନିମ୍ମାଦେତି, ୟଂନୂନାହଂ ଗୋତ୍ତଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କଥଂ ଗୋତ୍ତୋସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠା’’ତି? ‘‘କଣ୍ହାୟନୋହମସ୍ମି, ଭୋ ଗୋତମା’’ତି। ପୋରାଣଂ ଖୋ ପନ ତେ ଅମ୍ବଟ୍ଠ ମାତାପେତ୍ତିକଂ ନାମଗୋତ୍ତଂ ଅନୁସ୍ସରତୋ ଅୟ୍ୟପୁତ୍ତା ସକ୍ୟା ଭୱନ୍ତି; ଦାସିପୁତ୍ତୋ ତ୍ୱମସି ସକ୍ୟାନଂ। ସକ୍ୟା ଖୋ ପନ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ରାଜାନଂ ଓକ୍କାକଂ ପିତାମହଂ ଦହନ୍ତି।
‘‘ଭୂତପୁବ୍ବଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ରାଜା ଓକ୍କାକୋ ୟା ସା ମହେସୀ ପିୟା ମନାପା, ତସ୍ସା ପୁତ୍ତସ୍ସ ରଜ୍ଜଂ ପରିଣାମେତୁକାମୋ ଜେଟ୍ଠକୁମାରେ ରଟ୍ଠସ୍ମା ପବ୍ବାଜେସି – ଓକ୍କାମୁଖଂ କରକଣ୍ଡଂ [ଉକ୍କାମୁଖଂ କରକଣ୍ଡୁଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ହତ୍ଥିନିକଂ ସିନିସୂରଂ [ସିନିପୁରଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] । ତେ ରଟ୍ଠସ୍ମା ପବ୍ବାଜିତା ହିମୱନ୍ତପସ୍ସେ ପୋକ୍ଖରଣିୟା ତୀରେ ମହାସାକସଣ୍ଡୋ, ତତ୍ଥ ୱାସଂ କପ୍ପେସୁଂ। ତେ ଜାତିସମ୍ଭେଦଭୟା ସକାହି ଭଗିନୀହି ସଦ୍ଧିଂ ସଂୱାସଂ କପ୍ପେସୁଂ।
‘‘ଅଥ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ରାଜା ଓକ୍କାକୋ ଅମଚ୍ଚେ ପାରିସଜ୍ଜେ ଆମନ୍ତେସି – ‘କହଂ ନୁ ଖୋ, ଭୋ, ଏତରହି କୁମାରା ସମ୍ମନ୍ତୀ’ତି? ‘ଅତ୍ଥି, ଦେୱ, ହିମୱନ୍ତପସ୍ସେ ପୋକ୍ଖରଣିୟା ତୀରେ ମହାସାକସଣ୍ଡୋ , ତତ୍ଥେତରହି କୁମାରା ସମ୍ମନ୍ତି। ତେ ଜାତିସମ୍ଭେଦଭୟା ସକାହି ଭଗିନୀହି ସଦ୍ଧିଂ ସଂୱାସଂ କପ୍ପେନ୍ତୀ’ତି। ଅଥ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ରାଜା ଓକ୍କାକୋ ଉଦାନଂ ଉଦାନେସି – ‘ସକ୍ୟା ୱତ, ଭୋ, କୁମାରା, ପରମସକ୍ୟା ୱତ, ଭୋ, କୁମାରା’ତି। ତଦଗ୍ଗେ ଖୋ ପନ ଅମ୍ବଟ୍ଠ ସକ୍ୟା ପଞ୍ଞାୟନ୍ତି; ସୋ ଚ ନେସଂ ପୁବ୍ବପୁରିସୋ।
‘‘ରଞ୍ଞୋ ଖୋ ପନ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଓକ୍କାକସ୍ସ ଦିସା ନାମ ଦାସୀ ଅହୋସି। ସା କଣ୍ହଂ ନାମ [ସା କଣ୍ହଂ (ପୀ॰)] ଜନେସି। ଜାତୋ କଣ୍ହୋ ପବ୍ୟାହାସି – ‘ଧୋୱଥ ମଂ, ଅମ୍ମ, ନହାପେଥ ମଂ ଅମ୍ମ, ଇମସ୍ମା ମଂ ଅସୁଚିସ୍ମା ପରିମୋଚେଥ, ଅତ୍ଥାୟ ୱୋ ଭୱିସ୍ସାମୀ’ତି। ୟଥା ଖୋ ପନ ଅମ୍ବଟ୍ଠ ଏତରହି ମନୁସ୍ସା ପିସାଚେ ଦିସ୍ୱା ‘ପିସାଚା’ତି ସଞ୍ଜାନନ୍ତି; ଏୱମେୱ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ମନୁସ୍ସା ପିସାଚେ ‘କଣ୍ହା’ତି ସଞ୍ଜାନନ୍ତି। ତେ ଏୱମାହଂସୁ – ‘ଅୟଂ ଜାତୋ ପବ୍ୟାହାସି, କଣ୍ହୋ ଜାତୋ, ପିସାଚୋ ଜାତୋ’ତି। ତଦଗ୍ଗେ ଖୋ ପନ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ କଣ୍ହାୟନା ପଞ୍ଞାୟନ୍ତି, ସୋ ଚ କଣ୍ହାୟନାନଂ ପୁବ୍ବପୁରିସୋ। ଇତି ଖୋ ତେ , ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ପୋରାଣଂ ମାତାପେତ୍ତିକଂ ନାମଗୋତ୍ତଂ ଅନୁସ୍ସରତୋ ଅୟ୍ୟପୁତ୍ତା ସକ୍ୟା ଭୱନ୍ତି, ଦାସିପୁତ୍ତୋ ତ୍ୱମସି ସକ୍ୟାନ’’ନ୍ତି।
୨୬୮ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ତେ ମାଣୱକା ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ମା ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ଅତିବାଳ୍ହଂ ଦାସିପୁତ୍ତୱାଦେନ ନିମ୍ମାଦେସି। ସୁଜାତୋ ଚ, ଭୋ ଗୋତମ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, କୁଲପୁତ୍ତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ବହୁସ୍ସୁତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, କଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ପହୋତି ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭୋତା ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ ପଟିମନ୍ତେତୁ’’ନ୍ତି।
୨୬୯ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ତେ ମାଣୱକେ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସଚେ ଖୋ ତୁମ୍ହାକଂ ମାଣୱକାନଂ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଦୁଜ୍ଜାତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ଅକୁଲପୁତ୍ତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ଅପ୍ପସ୍ସୁତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ଅକଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ଦୁପ୍ପଞ୍ଞୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ନ ଚ ପହୋତି ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ସମଣେନ ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ ପଟିମନ୍ତେତୁ’ନ୍ତି, ତିଟ୍ଠତୁ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ତୁମ୍ହେ ମୟା ସଦ୍ଧିଂ ମନ୍ତୱ୍ହୋ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ। ସଚେ ପନ ତୁମ୍ହାକଂ ମାଣୱକାନଂ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ସୁଜାତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, କୁଲପୁତ୍ତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ବହୁସ୍ସୁତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, କଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ପହୋତି ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ସମଣେନ ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ ପଟିମନ୍ତେତୁ’ନ୍ତି, ତିଟ୍ଠଥ ତୁମ୍ହେ; ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ମୟା ସଦ୍ଧିଂ ପଟିମନ୍ତେତୂ’’ତି।
‘‘ସୁଜାତୋ ଚ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, କୁଲପୁତ୍ତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ବହୁସ୍ସୁତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, କଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ପହୋତି ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭୋତା ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ ପଟିମନ୍ତେତୁଂ, ତୁଣ୍ହୀ ମୟଂ ଭୱିସ୍ସାମ, ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭୋତା ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ ପଟିମନ୍ତେତୂ’’ତି।
୨୭୦ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୟଂ ଖୋ ପନ ତେ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ସହଧମ୍ମିକୋ ପଞ୍ହୋ ଆଗଚ୍ଛତି, ଅକାମା ବ୍ୟାକାତବ୍ବୋ। ସଚେ ତ୍ୱଂ ନ ବ୍ୟାକରିସ୍ସସି, ଅଞ୍ଞେନ ୱା ଅଞ୍ଞଂ ପଟିଚରିସ୍ସସି, ତୁଣ୍ହୀ ୱା ଭୱିସ୍ସସି, ପକ୍କମିସ୍ସସି ୱା ଏତ୍ଥେୱ ତେ ସତ୍ତଧା ମୁଦ୍ଧା ଫଲିସ୍ସତି। ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, କିନ୍ତି ତେ ସୁତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୱୁଦ୍ଧାନଂ ମହଲ୍ଲକାନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟାନଂ ଭାସମାନାନଂ କୁତୋପଭୁତିକା କଣ୍ହାୟନା, କୋ ଚ କଣ୍ହାୟନାନଂ ପୁବ୍ବପୁରିସୋ’’ତି?
ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସି। ଦୁତିୟମ୍ପି ଖୋ ଭଗୱା ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, କିନ୍ତି ତେ ସୁତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୱୁଦ୍ଧାନଂ ମହଲ୍ଲକାନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟାନଂ ଭାସମାନାନଂ କୁତୋପଭୁତିକା କଣ୍ହାୟନା, କୋ ଚ କଣ୍ହାୟନାନଂ ପୁବ୍ବପୁରିସୋ’’ତି? ଦୁତିୟମ୍ପି ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ବ୍ୟାକରୋହି ଦାନି ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ନ ଦାନି, ତେ ତୁଣ୍ହୀଭାୱସ୍ସ କାଲୋ। ୟୋ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ତଥାଗତେନ ୟାୱତତିୟକଂ ସହଧମ୍ମିକଂ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠୋ ନ ବ୍ୟାକରୋତି, ଏତ୍ଥେୱସ୍ସ ସତ୍ତଧା ମୁଦ୍ଧା ଫଲିସ୍ସତୀ’’ତି।
୨୭୧ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ୱଜିରପାଣୀ ୟକ୍ଖୋ ମହନ୍ତଂ ଅୟୋକୂଟଂ ଆଦାୟ ଆଦିତ୍ତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜଲିତଂ ସଜୋତିଭୂତଂ [ସଞ୍ଜୋତିଭୂତଂ (ସ୍ୟା॰)] ଅମ୍ବଟ୍ଠସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ଉପରି ୱେହାସଂ ଠିତୋ ହୋତି – ‘‘ସଚାୟଂ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱତା ୟାୱତତିୟକଂ ସହଧମ୍ମିକଂ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠୋ ନ ବ୍ୟାକରିସ୍ସତି, ଏତ୍ଥେୱସ୍ସ ସତ୍ତଧା ମୁଦ୍ଧଂ ଫାଲେସ୍ସାମୀ’’ତି। ତଂ ଖୋ ପନ ୱଜିରପାଣିଂ ୟକ୍ଖଂ ଭଗୱା ଚେୱ ପସ୍ସତି ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ଚ ମାଣୱୋ।
୨୭୨ . ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭୀତୋ ସଂୱିଗ୍ଗୋ ଲୋମହଟ୍ଠଜାତୋ ଭଗୱନ୍ତଂୟେୱ ତାଣଂ ଗୱେସୀ ଭଗୱନ୍ତଂୟେୱ ଲେଣଂ ଗୱେସୀ ଭଗୱନ୍ତଂୟେୱ ସରଣଂ ଗୱେସୀ – ଉପନିସୀଦିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କିମେତଂ [କିଂ ମେ ତଂ (କ॰)] ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଆହ? ପୁନଭୱଂ ଗୋତମୋ ବ୍ରୱିତୂ’’ତି [ବ୍ରୂତୁ (ସ୍ୟା॰)] ।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, କିନ୍ତି ତେ ସୁତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୱୁଦ୍ଧାନଂ ମହଲ୍ଲକାନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟାନଂ ଭାସମାନାନଂ କୁତୋପଭୁତିକା କଣ୍ହାୟନା, କୋ ଚ କଣ୍ହାୟନାନଂ ପୁବ୍ବପୁରିସୋ’’ତି? ‘‘ଏୱମେୱ ମେ, ଭୋ ଗୋତମ, ସୁତଂ ୟଥେୱ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଆହ। ତତୋପଭୁତିକା କଣ୍ହାୟନା; ସୋ ଚ କଣ୍ହାୟନାନଂ ପୁବ୍ବପୁରିସୋ’’ତି।
ଅମ୍ବଟ୍ଠୱଂସକଥା
୨୭୩ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ତେ ମାଣୱକା ଉନ୍ନାଦିନୋ ଉଚ୍ଚାସଦ୍ଦମହାସଦ୍ଦା ଅହେସୁଂ – ‘‘ଦୁଜ୍ଜାତୋ କିର, ଭୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ; ଅକୁଲପୁତ୍ତୋ କିର, ଭୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ; ଦାସିପୁତ୍ତୋ କିର, ଭୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ସକ୍ୟାନଂ। ଅୟ୍ୟପୁତ୍ତା କିର, ଭୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ସକ୍ୟା ଭୱନ୍ତି। ଧମ୍ମୱାଦିଂୟେୱ କିର ମୟଂ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଅପସାଦେତବ୍ବଂ ଅମଞ୍ଞିମ୍ହା’’ତି।
୨୭୪ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱତୋ ଏତଦହୋସି – ‘‘ଅତିବାଳ୍ହଂ ଖୋ ଇମେ ମାଣୱକା ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଦାସିପୁତ୍ତୱାଦେନ ନିମ୍ମାଦେନ୍ତି, ୟଂନୂନାହଂ ପରିମୋଚେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ତେ ମାଣୱକେ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ମା ଖୋ ତୁମ୍ହେ, ମାଣୱକା, ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଅତିବାଳ୍ହଂ ଦାସିପୁତ୍ତୱାଦେନ ନିମ୍ମାଦେଥ। ଉଳାରୋ ସୋ କଣ୍ହୋ ଇସି ଅହୋସି। ସୋ ଦକ୍ଖିଣଜନପଦଂ ଗନ୍ତ୍ୱା ବ୍ରହ୍ମମନ୍ତେ ଅଧୀୟିତ୍ୱା ରାଜାନଂ ଓକ୍କାକଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ମଦ୍ଦରୂପିଂ ଧୀତରଂ ୟାଚି। ତସ୍ସ ରାଜା ଓକ୍କାକୋ – ‘କୋ ନେୱଂ ରେ ଅୟଂ ମୟ୍ହଂ ଦାସିପୁତ୍ତୋ ସମାନୋ ମଦ୍ଦରୂପିଂ ଧୀତରଂ ୟାଚତୀ’’’ ତି, କୁପିତୋ ଅନତ୍ତମନୋ ଖୁରପ୍ପଂ ସନ୍ନୟ୍ହି [ସନ୍ନହି (କ॰)] । ସୋ ତଂ ଖୁରପ୍ପଂ ନେୱ ଅସକ୍ଖି ମୁଞ୍ଚିତୁଂ, ନୋ ପଟିସଂହରିତୁଂ।
‘‘ଅଥ ଖୋ, ମାଣୱକା, ଅମଚ୍ଚା ପାରିସଜ୍ଜା କଣ୍ହଂ ଇସିଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘ସୋତ୍ଥି, ଭଦ୍ଦନ୍ତେ [ଭଦନ୍ତେ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] , ହୋତୁ ରଞ୍ଞୋ; ସୋତ୍ଥି, ଭଦ୍ଦନ୍ତେ, ହୋତୁ ରଞ୍ଞୋ’ତି। ‘ସୋତ୍ଥି ଭୱିସ୍ସତି ରଞ୍ଞୋ, ଅପି ଚ ରାଜା ୟଦି ଅଧୋ ଖୁରପ୍ପଂ ମୁଞ୍ଚିସ୍ସତି, ୟାୱତା ରଞ୍ଞୋ ୱିଜିତଂ, ଏତ୍ତାୱତା ପଥୱୀ ଉନ୍ଦ୍ରିୟିସ୍ସତୀ’ତି। ‘ସୋତ୍ଥି, ଭଦ୍ଦନ୍ତେ, ହୋତୁ ରଞ୍ଞୋ, ସୋତ୍ଥି ଜନପଦସ୍ସା’ତି। ‘ସୋତ୍ଥି ଭୱିସ୍ସତି ରଞ୍ଞୋ, ସୋତ୍ଥି ଜନପଦସ୍ସ, ଅପି ଚ ରାଜା ୟଦି ଉଦ୍ଧଂ ଖୁରପ୍ପଂ ମୁଞ୍ଚିସ୍ସତି, ୟାୱତା ରଞ୍ଞୋ ୱିଜିତଂ, ଏତ୍ତାୱତା ସତ୍ତ ୱସ୍ସାନି ଦେୱୋ ନ ୱସ୍ସିସ୍ସତୀ’ତି। ‘ସୋତ୍ଥି, ଭଦ୍ଦନ୍ତେ, ହୋତୁ ରଞ୍ଞୋ ସୋତ୍ଥି ଜନପଦସ୍ସ ଦେୱୋ ଚ ୱସ୍ସତୂ’ତି। ‘ସୋତ୍ଥି ଭୱିସ୍ସତି ରଞ୍ଞୋ ସୋତ୍ଥି ଜନପଦସ୍ସ ଦେୱୋ ଚ ୱସ୍ସିସ୍ସତି, ଅପି ଚ ରାଜା ଜେଟ୍ଠକୁମାରେ ଖୁରପ୍ପଂ ପତିଟ୍ଠାପେତୁ, ସୋତ୍ଥି କୁମାରୋ ପଲ୍ଲୋମୋ ଭୱିସ୍ସତୀ’ତି। ଅଥ ଖୋ, ମାଣୱକା, ଅମଚ୍ଚା ଓକ୍କାକସ୍ସ ଆରୋଚେସୁଂ – ‘ଓକ୍କାକୋ ଜେଟ୍ଠକୁମାରେ ଖୁରପ୍ପଂ ପତିଟ୍ଠାପେତୁ। ସୋତ୍ଥି କୁମାରୋ ପଲ୍ଲୋମୋ ଭୱିସ୍ସତୀ’ତି। ଅଥ ଖୋ ରାଜା ଓକ୍କାକୋ ଜେଟ୍ଠକୁମାରେ ଖୁରପ୍ପଂ ପତିଟ୍ଠପେସି, ସୋତ୍ଥି କୁମାରୋ ପଲ୍ଲୋମୋ ସମଭୱି। ଅଥ ଖୋ ତସ୍ସ ରାଜା ଓକ୍କାକୋ ଭୀତୋ ସଂୱିଗ୍ଗୋ ଲୋମହଟ୍ଠଜାତୋ ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡେନ ତଜ୍ଜିତୋ ମଦ୍ଦରୂପିଂ ଧୀତରଂ ଅଦାସି। ମା ଖୋ ତୁମ୍ହେ, ମାଣୱକା, ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଅତିବାଳ୍ହଂ ଦାସିପୁତ୍ତୱାଦେନ ନିମ୍ମାଦେଥ, ଉଳାରୋ ସୋ କଣ୍ହୋ ଇସି ଅହୋସୀ’’ତି।
ଖତ୍ତିୟସେଟ୍ଠଭାୱୋ
୨୭୫ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧ ଖତ୍ତିୟକୁମାରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣକଞ୍ଞାୟ ସଦ୍ଧିଂ ସଂୱାସଂ କପ୍ପେୟ୍ୟ, ତେସଂ ସଂୱାସମନ୍ୱାୟ ପୁତ୍ତୋ ଜାୟେଥ। ୟୋ ସୋ ଖତ୍ତିୟକୁମାରେନ ବ୍ରାହ୍ମଣକଞ୍ଞାୟ ପୁତ୍ତୋ ଉପ୍ପନ୍ନୋ, ଅପି ନୁ ସୋ ଲଭେଥ ବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ଆସନଂ ୱା ଉଦକଂ ୱା’’ତି? ‘‘ଲଭେଥ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଭୋଜେୟ୍ୟୁଂ ସଦ୍ଧେ ୱା ଥାଲିପାକେ ୱା ୟଞ୍ଞେ ୱା ପାହୁନେ ୱା’’ତି? ‘‘ଭୋଜେୟ୍ୟୁଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ମନ୍ତେ ୱାଚେୟ୍ୟୁଂ ୱା ନୋ ୱା’’ତି? ‘‘ୱାଚେୟ୍ୟୁଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁସ୍ସ ଇତ୍ଥୀସୁ ଆୱଟଂ ୱା ଅସ୍ସ ଅନାୱଟଂ ୱା’’ତି? ‘‘ଅନାୱଟଂ ହିସ୍ସ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ଖତ୍ତିୟା ଖତ୍ତିୟାଭିସେକେନ ଅଭିସିଞ୍ଚେୟ୍ୟୁ’’ନ୍ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ’’? ‘‘ମାତିତୋ ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ଅନୁପପନ୍ନୋ’’ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁମାରୋ ଖତ୍ତିୟକଞ୍ଞାୟ ସଦ୍ଧିଂ ସଂୱାସଂ କପ୍ପେୟ୍ୟ, ତେସଂ ସଂୱାସମନ୍ୱାୟ ପୁତ୍ତୋ ଜାୟେଥ। ୟୋ ସୋ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁମାରେନ ଖତ୍ତିୟକଞ୍ଞାୟ ପୁତ୍ତୋ ଉପ୍ପନ୍ନୋ, ଅପିନୁ ସୋ ଲଭେଥ ବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ଆସନଂ ୱା ଉଦକଂ ୱା’’ତି? ‘‘ଲଭେଥ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଭୋଜେୟ୍ୟୁଂ ସଦ୍ଧେ ୱା ଥାଲିପାକେ ୱା ୟଞ୍ଞେ ୱା ପାହୁନେ ୱା’’ତି? ‘‘ଭୋଜେୟ୍ୟୁଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ମନ୍ତେ ୱାଚେୟ୍ୟୁଂ ୱା ନୋ ୱା’’ତି? ‘‘ୱାଚେୟ୍ୟୁଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁସ୍ସ ଇତ୍ଥୀସୁ ଆୱଟଂ ୱା ଅସ୍ସ ଅନାୱଟଂ ୱା’’ତି? ‘‘ଅନାୱଟଂ ହିସ୍ସ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ଖତ୍ତିୟା ଖତ୍ତିୟାଭିସେକେନ ଅଭିସିଞ୍ଚେୟ୍ୟୁ’’ନ୍ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ’’? ‘‘ପିତିତୋ ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ଅନୁପପନ୍ନୋ’’ତି।
୨୭୬ . ‘‘ଇତି ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇତ୍ଥିୟା ୱା ଇତ୍ଥିଂ କରିତ୍ୱା ପୁରିସେନ ୱା ପୁରିସଂ କରିତ୍ୱା ଖତ୍ତିୟାୱ ସେଟ୍ଠା, ହୀନା ବ୍ରାହ୍ମଣା। ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ କିସ୍ମିଞ୍ଚିଦେୱ ପକରଣେ ଖୁରମୁଣ୍ଡଂ କରିତ୍ୱା ଭସ୍ସପୁଟେନ ୱଧିତ୍ୱା ରଟ୍ଠା ୱା ନଗରା ୱା ପବ୍ବାଜେୟ୍ୟୁଂ। ଅପିନୁ ସୋ ଲଭେଥ ବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ଆସନଂ ୱା ଉଦକଂ ୱା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’ । ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଭୋଜେୟ୍ୟୁଂ ସଦ୍ଧେ ୱା ଥାଲିପାକେ ୱା ୟଞ୍ଞେ ୱା ପାହୁନେ ୱା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ମନ୍ତେ ୱାଚେୟ୍ୟୁଂ ୱା ନୋ ୱା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁସ୍ସ ଇତ୍ଥୀସୁ ଆୱଟଂ ୱା ଅସ୍ସ ଅନାୱଟଂ ୱା’’ତି? ‘‘ଆୱଟଂ ହିସ୍ସ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧ ଖତ୍ତିୟା ଖତ୍ତିୟଂ କିସ୍ମିଞ୍ଚିଦେୱ ପକରଣେ ଖୁରମୁଣ୍ଡଂ କରିତ୍ୱା ଭସ୍ସପୁଟେନ ୱଧିତ୍ୱା ରଟ୍ଠା ୱା ନଗରା ୱା ପବ୍ବାଜେୟ୍ୟୁଂ। ଅପିନୁ ସୋ ଲଭେଥ ବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ଆସନଂ ୱା ଉଦକଂ ୱା’’ତି? ‘‘ଲଭେଥ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଭୋଜେୟ୍ୟୁଂ ସଦ୍ଧେ ୱା ଥାଲିପାକେ ୱା ୟଞ୍ଞେ ୱା ପାହୁନେ ୱା’’ତି? ‘‘ଭୋଜେୟ୍ୟୁଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁ ନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ମନ୍ତେ ୱାଚେୟ୍ୟୁଂ ୱା ନୋ ୱା’’ତି? ‘‘ୱାଚେୟ୍ୟୁଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅପିନୁସ୍ସ ଇତ୍ଥୀସୁ ଆୱଟଂ ୱା ଅସ୍ସ ଅନାୱଟଂ ୱା’’ତି? ‘‘ଅନାୱଟଂ ହିସ୍ସ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୨୭୭ . ‘‘ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଖତ୍ତିୟୋ ପରମନିହୀନତଂ ପତ୍ତୋ ହୋତି, ୟଦେୱ ନଂ ଖତ୍ତିୟା ଖୁରମୁଣ୍ଡଂ କରିତ୍ୱା ଭସ୍ସପୁଟେନ ୱଧିତ୍ୱା ରଟ୍ଠା ୱା ନଗରା ୱା ପବ୍ବାଜେନ୍ତି। ଇତି ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ୟଦା ଖତ୍ତିୟୋ ପରମନିହୀନତଂ ପତ୍ତୋ ହୋତି, ତଦାପି ଖତ୍ତିୟାୱ ସେଟ୍ଠା, ହୀନା ବ୍ରାହ୍ମଣା। ବ୍ରହ୍ମୁନା ପେସା, ଅମ୍ବଟ୍ଠ [ବ୍ରହ୍ମୁନାପି ଅମ୍ବଟ୍ଠ (କ॰), ବ୍ରହ୍ମୁନାପି ଏସୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠ (ପୀ॰)] , ସନଙ୍କୁମାରେନ ଗାଥା ଭାସିତା –
‘ଖତ୍ତିୟୋ ସେଟ୍ଠୋ ଜନେତସ୍ମିଂ,
ୟେ ଗୋତ୍ତପଟିସାରିନୋ।
ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ,
ସୋ ସେଟ୍ଠୋ ଦେୱମାନୁସେ’ତି॥
‘‘ସା ଖୋ ପନେସା, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ବ୍ରହ୍ମୁନା ସନଙ୍କୁମାରେନ ଗାଥା ସୁଗୀତା ନୋ ଦୁଗ୍ଗୀତା, ସୁଭାସିତା ନୋ ଦୁବ୍ଭାସିତା, ଅତ୍ଥସଂହିତା ନୋ ଅନତ୍ଥସଂହିତା, ଅନୁମତା ମୟା। ଅହମ୍ପି ହି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଏୱଂ ୱଦାମି –
ୟେ ଗୋତ୍ତପଟିସାରିନୋ।
ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ,
ସୋ ସେଟ୍ଠୋ ଦେୱମାନୁସେ’ତି॥
ଭାଣୱାରୋ ପଠମୋ।
ୱିଜ୍ଜାଚରଣକଥା
୨୭୮ . ‘‘କତମଂ ପନ ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଚରଣଂ, କତମା ଚ ପନ ସା ୱିଜ୍ଜା’’ତି? ‘‘ନ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଜାତିୱାଦୋ ୱା ୱୁଚ୍ଚତି, ଗୋତ୍ତୱାଦୋ ୱା ୱୁଚ୍ଚତି, ମାନୱାଦୋ ୱା ୱୁଚ୍ଚତି – ‘ଅରହସି ୱା ମଂ ତ୍ୱଂ, ନ ୱା ମଂ ତ୍ୱଂ ଅରହସୀ’ତି। ୟତ୍ଥ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଆୱାହୋ ୱା ହୋତି, ୱିୱାହୋ ୱା ହୋତି, ଆୱାହୱିୱାହୋ ୱା ହୋତି, ଏତ୍ଥେତଂ ୱୁଚ୍ଚତି ଜାତିୱାଦୋ ୱା ଇତିପି ଗୋତ୍ତୱାଦୋ ୱା ଇତିପି ମାନୱାଦୋ ୱା ଇତିପି – ‘ଅରହସି ୱା ମଂ ତ୍ୱଂ, ନ ୱା ମଂ ତ୍ୱଂ ଅରହସୀ’ତି। ୟେ ହି କେଚି ଅମ୍ବଟ୍ଠ ଜାତିୱାଦୱିନିବଦ୍ଧା ୱା ଗୋତ୍ତୱାଦୱିନିବଦ୍ଧା ୱା ମାନୱାଦୱିନିବଦ୍ଧା ୱା ଆୱାହୱିୱାହୱିନିବଦ୍ଧା ୱା, ଆରକା ତେ ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ। ପହାୟ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଜାତିୱାଦୱିନିବଦ୍ଧଞ୍ଚ ଗୋତ୍ତୱାଦୱିନିବଦ୍ଧଞ୍ଚ ମାନୱାଦୱିନିବଦ୍ଧଞ୍ଚ ଆୱାହୱିୱାହୱିନିବଦ୍ଧଞ୍ଚ ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ସଚ୍ଛିକିରିୟା ହୋତୀ’’ତି।
୨୭୯ . ‘‘କତମଂ ପନ ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଚରଣଂ, କତମା ଚ ସା ୱିଜ୍ଜା’’ତି? ‘‘ଇଧ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା। ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି। ତଂ ଧମ୍ମଂ ସୁଣାତି ଗହପତି ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତୋ ୱା ଅଞ୍ଞତରସ୍ମିଂ ୱା କୁଲେ ପଚ୍ଚାଜାତୋ। ସୋ ତଂ ଧମ୍ମଂ ସୁତ୍ୱା ତଥାଗତେ ସଦ୍ଧଂ ପଟିଲଭତି। ସୋ ତେନ ସଦ୍ଧାପଟିଲାଭେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୧ ଆଦୟୋ ଅନୁଚ୍ଛେଦା, ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)।…
‘‘ସୋ ୱିୱିଚ୍ଚେୱ କାମେହି, ୱିୱିଚ୍ଚ ଅକୁସଲେହି ଧମ୍ମେହି, ସୱିତକ୍କଂ ସୱିଚାରଂ ୱିୱେକଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ଚରଣସ୍ମିଂ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଭିକ୍ଖୁ ୱିତକ୍କୱିଚାରାନଂ ୱୂପସମା ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ସମ୍ପସାଦନଂ ଚେତସୋ ଏକୋଦିଭାୱଂ ଅୱିତକ୍କଂ ଅୱିଚାରଂ ସମାଧିଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ଚରଣସ୍ମିଂ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଭିକ୍ଖୁ ପୀତିୟା ଚ ୱିରାଗା ଉପେକ୍ଖକୋ ଚ ୱିହରତି ସତୋ ଚ ସମ୍ପଜାନୋ, ସୁଖଞ୍ଚ କାୟେନ ପଟିସଂୱେଦେତି, ୟଂ ତଂ ଅରିୟା ଆଚିକ୍ଖନ୍ତି – ‘‘ଉପେକ୍ଖକୋ ସତିମା ସୁଖୱିହାରୀ’ତି, ତତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ଚରଣସ୍ମିଂ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଭିକ୍ଖୁ ସୁଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ପହାନା, ପୁବ୍ବେୱ ସୋମନସ୍ସଦୋମନସ୍ସାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖଂ ଉପେକ୍ଖାସତିପାରିସୁଦ୍ଧିଂ ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ଚରଣସ୍ମିଂ। ଇଦଂ ଖୋ ତଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଚରଣଂ।
‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ୱିଜ୍ଜାୟ…ପେ॰… ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟାତି ପଜାନାତି, ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ୱିଜ୍ଜାୟ। ଅୟଂ ଖୋ ସା, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ୱିଜ୍ଜା।
‘‘ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଭିକ୍ଖୁ ‘ୱିଜ୍ଜାସମ୍ପନ୍ନୋ’ ଇତିପି, ‘ଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ’ ଇତିପି, ‘ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ’ ଇତିପି। ଇମାୟ ଚ ଅମ୍ବଟ୍ଠ ୱିଜ୍ଜାସମ୍ପଦାୟ ଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଚ ଅଞ୍ଞା ୱିଜ୍ଜାସମ୍ପଦା ଚ ଚରଣସମ୍ପଦା ଚ ଉତ୍ତରିତରା ୱା ପଣୀତତରା ୱା ନତ୍ଥି।
ଚତୁଅପାୟମୁଖଂ
୨୮୦ . ‘‘ଇମାୟ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଚତ୍ତାରି ଅପାୟମୁଖାନି ଭୱନ୍ତି। କତମାନି ଚତ୍ତାରି? ଇଧ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଏକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଇମଞ୍ଞେୱ ଅନୁତ୍ତରଂ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦଂ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ଖାରିୱିଧମାଦାୟ [ଖାରିୱିୱିଧମାଦାୟ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ ପୀ॰)] ଅରଞ୍ଞାୟତନଂ ଅଜ୍ଝୋଗାହତି – ‘ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜନୋ ଭୱିସ୍ସାମୀ’ତି। ସୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନସ୍ସେୱ ପରିଚାରକୋ ସମ୍ପଜ୍ଜତି। ଇମାୟ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଇଦଂ ପଠମଂ ଅପାୟମୁଖଂ ଭୱତି।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧେକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଇମଞ୍ଚେୱ ଅନୁତ୍ତରଂ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦଂ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ କୁଦାଲପିଟକଂ [କୁଦ୍ଦାଲପିଟକଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ ପୀ॰)] ଆଦାୟ ଅରଞ୍ଞୱନଂ ଅଜ୍ଝୋଗାହତି – ‘କନ୍ଦମୂଲଫଲଭୋଜନୋ ଭୱିସ୍ସାମୀ’ତି। ସୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନସ୍ସେୱ ପରିଚାରକୋ ସମ୍ପଜ୍ଜତି। ଇମାୟ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଇଦଂ ଦୁତିୟଂ ଅପାୟମୁଖଂ ଭୱତି।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧେକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଇମଞ୍ଚେୱ ଅନୁତ୍ତରଂ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦଂ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ କନ୍ଦମୂଲଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ଗାମସାମନ୍ତଂ ୱା ନିଗମସାମନ୍ତଂ ୱା ଅଗ୍ୟାଗାରଂ କରିତ୍ୱା ଅଗ୍ଗିଂ ପରିଚରନ୍ତୋ ଅଚ୍ଛତି। ସୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନସ୍ସେୱ ପରିଚାରକୋ ସମ୍ପଜ୍ଜତି। ଇମାୟ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଇଦଂ ତତିୟଂ ଅପାୟମୁଖଂ ଭୱତି।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧେକଚ୍ଚୋ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଇମଂ ଚେୱ ଅନୁତ୍ତରଂ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦଂ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ କନ୍ଦମୂଲଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ଅଗ୍ଗିପାରିଚରିୟଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ଚାତୁମହାପଥେ ଚତୁଦ୍ୱାରଂ ଅଗାରଂ କରିତ୍ୱା ଅଚ୍ଛତି – ‘ୟୋ ଇମାହି ଚତୂହି ଦିସାହି ଆଗମିସ୍ସତି ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା, ତମହଂ ୟଥାସତ୍ତି ୟଥାବଲଂ ପଟିପୂଜେସ୍ସାମୀ’ତି। ସୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନସ୍ସେୱ ପରିଚାରକୋ ସମ୍ପଜ୍ଜତି। ଇମାୟ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଇଦଂ ଚତୁତ୍ଥଂ ଅପାୟମୁଖଂ ଭୱତି। ଇମାୟ ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଇମାନି ଚତ୍ତାରି ଅପାୟମୁଖାନି ଭୱନ୍ତି।
୨୮୧ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅପିନୁ ତ୍ୱଂ ଇମାୟ ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ସନ୍ଦିସ୍ସସି ସାଚରିୟକୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘କୋଚାହଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ସାଚରିୟକୋ, କା ଚ ଅନୁତ୍ତରା ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦା? ଆରକାହଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ସାଚରିୟକୋ’’ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅପିନୁ ତ୍ୱଂ ଇମଞ୍ଚେୱ ଅନୁତ୍ତରଂ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦଂ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ଖାରିୱିଧମାଦାୟ ଅରଞ୍ଞୱନମଜ୍ଝୋଗାହସି ସାଚରିୟକୋ – ‘ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜନୋ ଭୱିସ୍ସାମୀ’’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅପିନୁ ତ୍ୱଂ ଇମଞ୍ଚେୱ ଅନୁତ୍ତରଂ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦଂ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ କୁଦାଲପିଟକଂ ଆଦାୟ ଅରଞ୍ଞୱନମଜ୍ଝୋଗାହସି ସାଚରିୟକୋ – ‘କନ୍ଦମୂଲଫଲଭୋଜନୋ ଭୱିସ୍ସାମୀ’’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅପିନୁ ତ୍ୱଂ ଇମଞ୍ଚେୱ ଅନୁତ୍ତରଂ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦଂ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ କନ୍ଦମୂଲଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ଗାମସାମନ୍ତଂ ୱା ନିଗମସାମନ୍ତଂ ୱା ଅଗ୍ୟାଗାରଂ କରିତ୍ୱା ଅଗ୍ଗିଂ ପରିଚରନ୍ତୋ ଅଚ୍ଛସି ସାଚରିୟକୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅପିନୁ ତ୍ୱଂ ଇମଞ୍ଚେୱ ଅନୁତ୍ତରଂ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦଂ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ କନ୍ଦମୂଲଫଲଭୋଜନତଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ଅଗ୍ଗିପାରିଚରିୟଞ୍ଚ ଅନଭିସମ୍ଭୁଣମାନୋ ଚାତୁମହାପଥେ ଚତୁଦ୍ୱାରଂ ଅଗାରଂ କରିତ୍ୱା ଅଚ୍ଛସି ସାଚରିୟକୋ – ‘ୟୋ ଇମାହି ଚତୂହି ଦିସାହି ଆଗମିସ୍ସତି ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା, ତଂ ମୟଂ ୟଥାସତ୍ତି ୟଥାବଲଂ ପଟିପୂଜେସ୍ସାମା’’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୨୮୨ . ‘‘ଇତି ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇମାୟ ଚେୱ ତ୍ୱଂ ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ପରିହୀନୋ ସାଚରିୟକୋ। ୟେ ଚିମେ ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ଚତ୍ତାରି ଅପାୟମୁଖାନି ଭୱନ୍ତି , ତତୋ ଚ ତ୍ୱଂ ପରିହୀନୋ ସାଚରିୟକୋ। ଭାସିତା ଖୋ ପନ ତେ ଏସା, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଆଚରିୟେନ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ପୋକ୍ଖରସାତିନା ୱାଚା – ‘କେ ଚ ମୁଣ୍ଡକା ସମଣକା ଇବ୍ଭା କଣ୍ହା ବନ୍ଧୁପାଦାପଚ୍ଚା, କା ଚ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ସାକଚ୍ଛା’ତି ଅତ୍ତନା ଆପାୟିକୋପି ଅପରିପୂରମାନୋ। ପସ୍ସ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ୟାୱ ଅପରଦ୍ଧଞ୍ଚ ତେ ଇଦଂ ଆଚରିୟସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ।
ପୁବ୍ବକଇସିଭାୱାନୁୟୋଗୋ
୨୮୩ . ‘‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଖୋ ପନ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ପୋକ୍ଖରସାତି ରଞ୍ଞୋ ପସେନଦିସ୍ସ କୋସଲସ୍ସ ଦତ୍ତିକଂ ଭୁଞ୍ଜତି। ତସ୍ସ ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ ସମ୍ମୁଖୀଭାୱମ୍ପି ନ ଦଦାତି। ୟଦାପି ତେନ ମନ୍ତେତି, ତିରୋଦୁସ୍ସନ୍ତେନ ମନ୍ତେତି। ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଧମ୍ମିକଂ ପୟାତଂ ଭିକ୍ଖଂ ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହେୟ୍ୟ, କଥଂ ତସ୍ସ ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ ସମ୍ମୁଖୀଭାୱମ୍ପି ନ ଦଦେୟ୍ୟ। ପସ୍ସ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ୟାୱ ଅପରଦ୍ଧଞ୍ଚ ତେ ଇଦଂ ଆଚରିୟସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ।
୨୮୪ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଇଧ ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ ହତ୍ଥିଗୀୱାୟ ୱା ନିସିନ୍ନୋ ଅସ୍ସପିଟ୍ଠେ ୱା ନିସିନ୍ନୋ ରଥୂପତ୍ଥରେ ୱା ଠିତୋ ଉଗ୍ଗେହି ୱା ରାଜଞ୍ଞେହି ୱା କିଞ୍ଚିଦେୱ ମନ୍ତନଂ ମନ୍ତେୟ୍ୟ। ସୋ ତମ୍ହା ପଦେସା ଅପକ୍କମ୍ମ ଏକମନ୍ତଂ ତିଟ୍ଠେୟ୍ୟ। ଅଥ ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୁଦ୍ଦୋ ୱା ସୁଦ୍ଦଦାସୋ ୱା, ତସ୍ମିଂ ପଦେସେ ଠିତୋ ତଦେୱ ମନ୍ତନଂ ମନ୍ତେୟ୍ୟ – ‘ଏୱମ୍ପି ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ ଆହ, ଏୱମ୍ପି ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ ଆହା’ତି। ଅପିନୁ ସୋ ରାଜଭଣିତଂ ୱା ଭଣତି ରାଜମନ୍ତନଂ ୱା ମନ୍ତେତି? ଏତ୍ତାୱତା ସୋ ଅସ୍ସ ରାଜା ୱା ରାଜମତ୍ତୋ ୱା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୨୮୫ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ ତ୍ୱଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ୟେ ତେ ଅହେସୁଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ପୁବ୍ବକା ଇସୟୋ ମନ୍ତାନଂ କତ୍ତାରୋ ମନ୍ତାନଂ ପୱତ୍ତାରୋ, ୟେସମିଦଂ ଏତରହି ବ୍ରାହ୍ମଣା ପୋରାଣଂ ମନ୍ତପଦଂ ଗୀତଂ ପୱୁତ୍ତଂ ସମିହିତଂ, ତଦନୁଗାୟନ୍ତି ତଦନୁଭାସନ୍ତି ଭାସିତମନୁଭାସନ୍ତି ୱାଚିତମନୁୱାଚେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠକୋ ୱାମକୋ ୱାମଦେୱୋ ୱେସ୍ସାମିତ୍ତୋ ୟମତଗ୍ଗି [ୟମଦଗ୍ଗି (କ॰)] ଅଙ୍ଗୀରସୋ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୁ – ‘ତ୍ୟାହଂ ମନ୍ତେ ଅଧିୟାମି ସାଚରିୟକୋ’ତି, ତାୱତା ତ୍ୱଂ ଭୱିସ୍ସସି ଇସି ୱା ଇସିତ୍ଥାୟ ୱା ପଟିପନ୍ନୋତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୨୮୬ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, କିନ୍ତି ତେ ସୁତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୱୁଦ୍ଧାନଂ ମହଲ୍ଲକାନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟାନଂ ଭାସମାନାନଂ – ୟେ ତେ ଅହେସୁଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ପୁବ୍ବକା ଇସୟୋ ମନ୍ତାନଂ କତ୍ତାରୋ ମନ୍ତାନଂ ପୱତ୍ତାରୋ, ୟେସମିଦଂ ଏତରହି ବ୍ରାହ୍ମଣା ପୋରାଣଂ ମନ୍ତପଦଂ ଗୀତଂ ପୱୁତ୍ତଂ ସମିହିତଂ, ତଦନୁଗାୟନ୍ତି ତଦନୁଭାସନ୍ତି ଭାସିତମନୁଭାସନ୍ତି ୱାଚିତମନୁୱାଚେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠକୋ ୱାମକୋ ୱାମଦେୱୋ ୱେସ୍ସାମିତ୍ତୋ ୟମତଗ୍ଗି ଅଙ୍ଗୀରସୋ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୁ, ଏୱଂ ସୁ ତେ ସୁନ୍ହାତା ସୁୱିଲିତ୍ତା କପ୍ପିତକେସମସ୍ସୂ ଆମୁକ୍କମଣିକୁଣ୍ଡଲାଭରଣା [ଆମୁତ୍ତମାଲାଭରଣା (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ ପୀ॰)] ଓଦାତୱତ୍ଥୱସନା ପଞ୍ଚହି କାମଗୁଣେହି ସମପ୍ପିତା ସମଙ୍ଗୀଭୂତା ପରିଚାରେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥାପି ତ୍ୱଂ ଏତରହି ସାଚରିୟକୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘…ପେ॰… ଏୱଂ ସୁ ତେ ସାଲୀନଂ ଓଦନଂ ସୁଚିମଂସୂପସେଚନଂ ୱିଚିତକାଳକଂ ଅନେକସୂପଂ ଅନେକବ୍ୟଞ୍ଜନଂ ପରିଭୁଞ୍ଜନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥାପି ତ୍ୱଂ ଏତରହି ସାଚରିୟକୋ’’ତି ? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘…ପେ॰… ଏୱଂ ସୁ ତେ ୱେଠକନତପସ୍ସାହି ନାରୀହି ପରିଚାରେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥାପି ତ୍ୱଂ ଏତରହି ସାଚରିୟକୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘…ପେ॰… ଏୱଂ ସୁ ତେ କୁତ୍ତୱାଲେହି ୱଳୱାରଥେହି ଦୀଘାହି ପତୋଦଲଟ୍ଠୀହି ୱାହନେ ୱିତୁଦେନ୍ତା ୱିପରିୟାୟନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥାପି ତ୍ୱଂ ଏତରହି ସାଚରିୟକୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘…ପେ॰… ଏୱଂ ସୁ ତେ ଉକ୍କିଣ୍ଣପରିଖାସୁ ଓକ୍ଖିତ୍ତପଲିଘାସୁ ନଗରୂପକାରିକାସୁ ଦୀଘାସିୱୁଧେହି [ଦୀଘାସିବଦ୍ଧେହି (ସ୍ୟା॰ ପୀ॰)] ପୁରିସେହି ରକ୍ଖାପେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥାପି ତ୍ୱଂ ଏତରହି ସାଚରିୟକୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘ଇତି ଖୋ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ନେୱ ତ୍ୱଂ ଇସି ନ ଇସିତ୍ଥାୟ ପଟିପନ୍ନୋ ସାଚରିୟକୋ। ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ମୟି କଙ୍ଖା ୱା ୱିମତି ୱା ସୋ ମଂ ପଞ୍ହେନ, ଅହଂ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନ ସୋଧିସ୍ସାମୀ’’ତି।
ଦ୍ୱେଲକ୍ଖଣାଦସ୍ସନଂ
୨୮୭ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ୱିହାରା ନିକ୍ଖମ୍ମ ଚଙ୍କମଂ ଅବ୍ଭୁଟ୍ଠାସି। ଅମ୍ବଟ୍ଠୋପି ମାଣୱୋ ୱିହାରା ନିକ୍ଖମ୍ମ ଚଙ୍କମଂ ଅବ୍ଭୁଟ୍ଠାସି। ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଚଙ୍କମନ୍ତଂ ଅନୁଚଙ୍କମମାନୋ ଭଗୱତୋ କାୟେ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣାନି ସମନ୍ନେସି। ଅଦ୍ଦସା ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱତୋ କାୟେ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣାନି ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ଠପେତ୍ୱା ଦ୍ୱେ । ଦ୍ୱୀସୁ ମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ କଙ୍ଖତି ୱିଚିକିଚ୍ଛତି ନାଧିମୁଚ୍ଚତି ନ ସମ୍ପସୀଦତି – କୋସୋହିତେ ଚ ୱତ୍ଥଗୁୟ୍ହେ ପହୂତଜିୱ୍ହତାୟ ଚ।
୨୮୮ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱତୋ ଏତଦହୋସି – ‘‘ପସ୍ସତି ଖୋ ମେ ଅୟଂ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣାନି ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ଠପେତ୍ୱା ଦ୍ୱେ। ଦ୍ୱୀସୁ ମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ କଙ୍ଖତି ୱିଚିକିଚ୍ଛତି ନାଧିମୁଚ୍ଚତି ନ ସମ୍ପସୀଦତି – କୋସୋହିତେ ଚ ୱତ୍ଥଗୁୟ୍ହେ ପହୂତଜିୱ୍ହତାୟ ଚା’’ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ତଥାରୂପଂ ଇଦ୍ଧାଭିସଙ୍ଖାରଂ ଅଭିସଙ୍ଖାସି ୟଥା ଅଦ୍ଦସ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱତୋ କୋସୋହିତଂ ୱତ୍ଥଗୁୟ୍ହଂ। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଜିୱ୍ହଂ ନିନ୍ନାମେତ୍ୱା ଉଭୋପି କଣ୍ଣସୋତାନି ଅନୁମସି ପଟିମସି, ଉଭୋପି ନାସିକସୋତାନି ଅନୁମସି ପଟିମସି, କେୱଲମ୍ପି ନଲାଟମଣ୍ଡଲଂ ଜିୱ୍ହାୟ ଛାଦେସି। ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ଏତଦହୋସି – ‘‘ସମନ୍ନାଗତୋ ଖୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେହି ପରିପୁଣ୍ଣେହି, ନୋ ଅପରିପୁଣ୍ଣେହୀ’’ତି। ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ହନ୍ଦ ଚ ଦାନି ମୟଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଗଚ୍ଛାମ, ବହୁକିଚ୍ଚା ମୟଂ ବହୁକରଣୀୟା’’ତି । ‘‘ୟସ୍ସଦାନି ତ୍ୱଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, କାଲଂ ମଞ୍ଞସୀ’’ତି। ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ୱଳୱାରଥମାରୁୟ୍ହ ପକ୍କାମି।
୨୮୯ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଉକ୍କଟ୍ଠାୟ ନିକ୍ଖମିତ୍ୱା ମହତା ବ୍ରାହ୍ମଣଗଣେନ ସଦ୍ଧିଂ ସକେ ଆରାମେ ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି ଅମ୍ବଟ୍ଠଂୟେୱ ମାଣୱଂ ପଟିମାନେନ୍ତୋ। ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ୟେନ ସକୋ ଆରାମୋ ତେନ ପାୟାସି। ୟାୱତିକା ୟାନସ୍ସ ଭୂମି, ୟାନେନ ଗନ୍ତ୍ୱା ୟାନା ପଚ୍ଚୋରୋହିତ୍ୱା ପତ୍ତିକୋୱ ୟେନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପୋକ୍ଖରସାତିଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି।
୨୯୦ . ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନଂ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କଚ୍ଚି, ତାତ ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅଦ୍ଦସ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମ’’ନ୍ତି? ‘‘ଅଦ୍ଦସାମ ଖୋ ମୟଂ, ଭୋ, ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମ’’ନ୍ତି। ‘‘କଚ୍ଚି, ତାତ ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ତଥା ସନ୍ତଂୟେୱ ସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ ନୋ ଅଞ୍ଞଥା; କଚ୍ଚି ପନ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ତାଦିସୋ ନୋ ଅଞ୍ଞାଦିସୋ’’ତି ? ‘‘ତଥା ସନ୍ତଂୟେୱ, ଭୋ, ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ ନୋ ଅଞ୍ଞଥା, ତାଦିସୋୱ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ନୋ ଅଞ୍ଞାଦିସୋ। ସମନ୍ନାଗତୋ ଚ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେହି ପରିପୁଣ୍ଣେହି ନୋ ଅପରିପୁଣ୍ଣେହୀ’’ତି। ‘‘ଅହୁ ପନ ତେ, ତାତ ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ସମଣେନ ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ କୋଚିଦେୱ କଥାସଲ୍ଲାପୋ’’ତି? ‘‘ଅହୁ ଖୋ ମେ, ଭୋ, ସମଣେନ ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ କୋଚିଦେୱ କଥାସଲ୍ଲାପୋ’’ତି। ‘‘ୟଥା କଥଂ ପନ ତେ, ତାତ ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ଅହୁ ସମଣେନ ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ କୋଚିଦେୱ କଥାସଲ୍ଲାପୋ’’ତି? ଅଥ ଖୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ୟାୱତକୋ [ୟାୱତିକୋ (କ॰ ପୀ॰)] ଅହୋସି ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ କଥାସଲ୍ଲାପୋ, ତଂ ସବ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ଆରୋଚେସି।
୨୯୧ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅହୋ ୱତ ରେ ଅମ୍ହାକଂ ପଣ୍ଡିତକ [ପଣ୍ଡିତକା] , ଅହୋ ୱତ ରେ ଅମ୍ହାକଂ ବହୁସ୍ସୁତକ [ବହୁସ୍ସୁତକା] , ଅହୋ ୱତ ରେ ଅମ୍ହାକଂ ତେୱିଜ୍ଜକ [ତେୱିଜ୍ଜକା] , ଏୱରୂପେନ କିର, ଭୋ, ପୁରିସୋ ଅତ୍ଥଚରକେନ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜେୟ୍ୟ। ୟଦେୱ ଖୋ ତ୍ୱଂ, ଅମ୍ବଟ୍ଠ, ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ ଆସଜ୍ଜ ଆସଜ୍ଜ ଅୱଚାସି, ଅଥ ଖୋ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ହେପି ଏୱଂ ଉପନେୟ୍ୟ ଉପନେୟ୍ୟ ଅୱଚ। ଅହୋ ୱତ ରେ ଅମ୍ହାକଂ ପଣ୍ଡିତକ, ଅହୋ ୱତ ରେ ଅମ୍ହାକଂ ବହୁସ୍ସୁତକ, ଅହୋ ୱତ ରେ ଅମ୍ହାକଂ ତେୱିଜ୍ଜକ, ଏୱରୂପେନ କିର, ଭୋ, ପୁରିସୋ ଅତ୍ଥଚରକେନ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି, କୁପିତୋ [ସୋ କୁପିତୋ (ପୀ॰)] ଅନତ୍ତମନୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ପଦସାୟେୱ ପୱତ୍ତେସି। ଇଚ୍ଛତି ଚ ତାୱଦେୱ ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ।
ପୋକ୍ଖରସାତିବୁଦ୍ଧୁପସଙ୍କମନଂ
୨୯୨ . ଅଥ ଖୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପୋକ୍ଖରସାତିଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ଅତିୱିକାଲୋ ଖୋ, ଭୋ, ଅଜ୍ଜ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ସ୍ୱେଦାନି [ଦାନି ସ୍ୱେ (ସୀ॰ କ॰)] ଭୱଂ ପୋକ୍ଖରସାତି ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’ତି। ଅଥ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ସକେ ନିୱେସନେ ପଣୀତଂ ଖାଦନୀୟଂ ଭୋଜନୀୟଂ ପଟିୟାଦାପେତ୍ୱା ୟାନେ ଆରୋପେତ୍ୱା ଉକ୍କାସୁ ଧାରିୟମାନାସୁ ଉକ୍କଟ୍ଠାୟ ନିୟ୍ୟାସି, ୟେନ ଇଚ୍ଛାନଙ୍ଗଲୱନସଣ୍ଡୋ ତେନ ପାୟାସି। ୟାୱତିକା ୟାନସ୍ସ ଭୂମି ୟାନେନ ଗନ୍ତ୍ୱା, ୟାନା ପଚ୍ଚୋରୋହିତ୍ୱା ପତ୍ତିକୋୱ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି। ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି, ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି।
୨୯୩ . ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଆଗମା ନୁ ଖୋ ଇଧ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅମ୍ହାକଂ ଅନ୍ତେୱାସୀ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ’’ତି? ‘‘ଆଗମା ଖୋ ତେ [ତେଧ (ସ୍ୟା॰), ତେ ଇଧ (ପୀ॰)] , ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅନ୍ତେୱାସୀ ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ’’ତି। ‘‘ଅହୁ ପନ ତେ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅମ୍ବଟ୍ଠେନ ମାଣୱେନ ସଦ୍ଧିଂ କୋଚିଦେୱ କଥାସଲ୍ଲାପୋ’’ତି? ‘‘ଅହୁ ଖୋ ମେ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅମ୍ବଟ୍ଠେନ ମାଣୱେନ ସଦ୍ଧିଂ କୋଚିଦେୱ କଥାସଲ୍ଲାପୋ’’ତି। ‘‘ୟଥାକଥଂ ପନ ତେ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅହୁ ଅମ୍ବଟ୍ଠେନ ମାଣୱେନ ସଦ୍ଧିଂ କୋଚିଦେୱ କଥାସଲ୍ଲାପୋ’’ତି? ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ୟାୱତକୋ ଅହୋସି ଅମ୍ବଟ୍ଠେନ ମାଣୱେନ ସଦ୍ଧିଂ କଥାସଲ୍ଲାପୋ, ତଂ ସବ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ଆରୋଚେସି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ବାଲୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ, ଖମତୁ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ବଟ୍ଠସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସା’’ତି। ‘‘ସୁଖୀ ହୋତୁ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅମ୍ବଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ’’ତି।
୨୯୪ . ଅଥ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଭଗୱତୋ କାୟେ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣାନି ସମନ୍ନେସି। ଅଦ୍ଦସା ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଭଗୱତୋ କାୟେ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣାନି ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ଠପେତ୍ୱା ଦ୍ୱେ। ଦ୍ୱୀସୁ ମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ କଙ୍ଖତି ୱିଚିକିଚ୍ଛତି ନାଧିମୁଚ୍ଚତି ନ ସମ୍ପସୀଦତି – କୋସୋହିତେ ଚ ୱତ୍ଥଗୁୟ୍ହେ ପହୂତଜିୱ୍ହତାୟ ଚ।
୨୯୫ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱତୋ ଏତଦହୋସି – ‘‘ପସ୍ସତି ଖୋ ମେ ଅୟଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣାନି ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ଠପେତ୍ୱା ଦ୍ୱେ। ଦ୍ୱୀସୁ ମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ କଙ୍ଖତି ୱିଚିକିଚ୍ଛତି ନାଧିମୁଚ୍ଚତି ନ ସମ୍ପସୀଦତି – କୋସୋହିତେ ଚ ୱତ୍ଥଗୁୟ୍ହେ, ପହୂତଜିୱ୍ହତାୟ ଚା’’ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ତଥାରୂପଂ ଇଦ୍ଧାଭିସଙ୍ଖାରଂ ଅଭିସଙ୍ଖାସି ୟଥା ଅଦ୍ଦସ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଭଗୱତୋ କୋସୋହିତଂ ୱତ୍ଥଗୁୟ୍ହଂ। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଜିୱ୍ହଂ ନିନ୍ନାମେତ୍ୱା ଉଭୋପି କଣ୍ଣସୋତାନି ଅନୁମସି ପଟିମସି, ଉଭୋପି ନାସିକସୋତାନି ଅନୁମସି ପଟିମସି, କେୱଲମ୍ପି ନଲାଟମଣ୍ଡଲଂ ଜିୱ୍ହାୟ ଛାଦେସି।
୨୯୬ . ଅଥ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ଏତଦହୋସି – ‘‘ସମନ୍ନାଗତୋ ଖୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେହି ପରିପୁଣ୍ଣେହି ନୋ ଅପରିପୁଣ୍ଣେହୀ’’ତି। ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଧିୱାସେତୁ ମେ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅଜ୍ଜତନାୟ ଭତ୍ତଂ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନା’’ତି। ଅଧିୱାସେସି ଭଗୱା ତୁଣ୍ହୀଭାୱେନ।
୨୯୭ . ଅଥ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଭଗୱତୋ ଅଧିୱାସନଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଭଗୱତୋ କାଲଂ ଆରୋଚେସି – ‘‘କାଲୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ନିଟ୍ଠିତଂ ଭତ୍ତ’’ନ୍ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ପୁବ୍ବଣ୍ହସମୟଂ ନିୱାସେତ୍ୱା ପତ୍ତଚୀୱରମାଦାୟ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ୟେନ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ନିୱେସନଂ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ ନିସୀଦି। ଅଥ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଭଗୱନ୍ତଂ ପଣୀତେନ ଖାଦନୀୟେନ ଭୋଜନୀୟେନ ସହତ୍ଥା ସନ୍ତପ୍ପେସି ସମ୍ପୱାରେସି, ମାଣୱକାପି ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଂ। ଅଥ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଭଗୱନ୍ତଂ ଭୁତ୍ତାୱିଂ ଓନୀତପତ୍ତପାଣିଂ ଅଞ୍ଞତରଂ ନୀଚଂ ଆସନଂ ଗହେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି।
୨୯୮ . ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନସ୍ସ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ଭଗୱା ଅନୁପୁବ୍ବିଂ କଥଂ କଥେସି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଦାନକଥଂ ସୀଲକଥଂ ସଗ୍ଗକଥଂ; କାମାନଂ ଆଦୀନୱଂ ଓକାରଂ ସଂକିଲେସଂ, ନେକ୍ଖମ୍ମେ ଆନିସଂସଂ ପକାସେସି। ୟଦା ଭଗୱା ଅଞ୍ଞାସି ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପୋକ୍ଖରସାତିଂ କଲ୍ଲଚିତ୍ତଂ ମୁଦୁଚିତ୍ତଂ ୱିନୀୱରଣଚିତ୍ତଂ ଉଦଗ୍ଗଚିତ୍ତଂ ପସନ୍ନଚିତ୍ତଂ, ଅଥ ୟା ବୁଦ୍ଧାନଂ ସାମୁକ୍କଂସିକା ଧମ୍ମଦେସନା, ତଂ ପକାସେସି – ଦୁକ୍ଖଂ ସମୁଦୟଂ ନିରୋଧଂ ମଗ୍ଗଂ। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ସୁଦ୍ଧଂ ୱତ୍ଥଂ ଅପଗତକାଳକଂ ସମ୍ମଦେୱ ରଜନଂ ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ତସ୍ମିଞ୍ଞେୱ ଆସନେ ୱିରଜଂ ୱୀତମଲଂ ଧମ୍ମଚକ୍ଖୁଂ ଉଦପାଦି – ‘‘ୟଂ କିଞ୍ଚି ସମୁଦୟଧମ୍ମଂ, ସବ୍ବଂ ତଂ ନିରୋଧଧମ୍ମ’’ନ୍ତି।
ପୋକ୍ଖରସାତିଉପାସକତ୍ତପଟିୱେଦନା
୨୯୯ . ଅଥ ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମୋ ପତ୍ତଧମ୍ମୋ ୱିଦିତଧମ୍ମୋ ପରିୟୋଗାଳ୍ହଧମ୍ମୋ ତିଣ୍ଣୱିଚିକିଚ୍ଛୋ ୱିଗତକଥଂକଥୋ ୱେସାରଜ୍ଜପ୍ପତ୍ତୋ ଅପରପ୍ପଚ୍ଚୟୋ ସତ୍ଥୁସାସନେ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ ଗୋତମ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ , ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ, ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି; ଏୱମେୱଂ ଭୋତା ଗୋତମେନ ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ସପୁତ୍ତୋ ସଭରିୟୋ ସପରିସୋ ସାମଚ୍ଚୋ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତଂ। ୟଥା ଚ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଉକ୍କଟ୍ଠାୟ ଅଞ୍ଞାନି ଉପାସକକୁଲାନି ଉପସଙ୍କମତି, ଏୱମେୱ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ପୋକ୍ଖରସାତିକୁଲଂ ଉପସଙ୍କମତୁ। ତତ୍ଥ ୟେ ତେ ମାଣୱକା ୱା ମାଣୱିକା ୱା ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଅଭିୱାଦେସ୍ସନ୍ତି ୱା ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠିସ୍ସନ୍ତି [ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠସ୍ସନ୍ତି (ପୀ॰)] ୱା ଆସନଂ ୱା ଉଦକଂ ୱା ଦସ୍ସନ୍ତି ଚିତ୍ତଂ ୱା ପସାଦେସ୍ସନ୍ତି, ତେସଂ ତଂ ଭୱିସ୍ସତି ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’’ତି। ‘‘କଲ୍ୟାଣଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ବ୍ରାହ୍ମଣା’’ତି।
ଅମ୍ବଟ୍ଠସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ତତିୟଂ।
୪. ସୋଣଦଣ୍ଡସୁତ୍ତଂ
ଚମ୍ପେୟ୍ୟକବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା
୩୦୦ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ଅଙ୍ଗେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ୟେନ ଚମ୍ପା ତଦୱସରି। ତତ୍ର ସୁଦଂ ଭଗୱା ଚମ୍ପାୟଂ ୱିହରତି ଗଗ୍ଗରାୟ ପୋକ୍ଖରଣିୟା ତୀରେ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଚମ୍ପଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି ସତ୍ତୁସ୍ସଦଂ ସତିଣକଟ୍ଠୋଦକଂ ସଧଞ୍ଞଂ ରାଜଭୋଗ୍ଗଂ ରଞ୍ଞା ମାଗଧେନ ସେନିୟେନ ବିମ୍ବିସାରେନ ଦିନ୍ନଂ ରାଜଦାୟଂ ବ୍ରହ୍ମଦେୟ୍ୟଂ।
୩୦୧ . ଅସ୍ସୋସୁଂ ଖୋ ଚମ୍ପେୟ୍ୟକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା – ‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ ଭୋ ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ଅଙ୍ଗେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ଚମ୍ପଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଚମ୍ପାୟଂ ୱିହରତି ଗଗ୍ଗରାୟ ପୋକ୍ଖରଣିୟା ତୀରେ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’ତି। ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି। ସାଧୁ ଖୋ ପନ ତଥାରୂପାନଂ ଅରହତଂ ଦସ୍ସନଂ ହୋତୀ’’ତି। ଅଥ ଖୋ ଚମ୍ପେୟ୍ୟକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ଚମ୍ପାୟ ନିକ୍ଖମିତ୍ୱା ସଙ୍ଘସଙ୍ଘୀ [ସଙ୍ଘା ସଙ୍ଘୀ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ ପୀ॰)] ଗଣୀଭୂତା ୟେନ ଗଗ୍ଗରା ପୋକ୍ଖରଣୀ ତେନୁପସଙ୍କମନ୍ତି।
୩୦୨ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉପରିପାସାଦେ ଦିୱାସେୟ୍ୟଂ ଉପଗତୋ ହୋତି। ଅଦ୍ଦସା ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଚମ୍ପେୟ୍ୟକେ ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକେ ଚମ୍ପାୟ ନିକ୍ଖମିତ୍ୱା ସଙ୍ଘସଙ୍ଘୀ [ସଙ୍ଘେ ସଙ୍ଘୀ (ସୀ॰ ପୀ॰) ସଙ୍ଘା ସଙ୍ଘୀ (ସ୍ୟା॰)] ଗଣୀଭୂତେ ୟେନ ଗଗ୍ଗରା ପୋକ୍ଖରଣୀ ତେନୁପସଙ୍କମନ୍ତେ। ଦିସ୍ୱା ଖତ୍ତଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘କିଂ ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଖତ୍ତେ, ଚମ୍ପେୟ୍ୟକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ଚମ୍ପାୟ ନିକ୍ଖମିତ୍ୱା ସଙ୍ଘସଙ୍ଘୀ ଗଣୀଭୂତା ୟେନ ଗଗ୍ଗରା ପୋକ୍ଖରଣୀ ତେନୁପସଙ୍କମନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ଅଙ୍ଗେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ଚମ୍ପଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଚମ୍ପାୟଂ ୱିହରତି ଗଗ୍ଗରାୟ ପୋକ୍ଖରଣିୟା ତୀରେ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’ତି। ତମେତେ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମନ୍ତୀ’’ତି। ‘‘ତେନ ହି, ଭୋ ଖତ୍ତେ, ୟେନ ଚମ୍ପେୟ୍ୟକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ତେନୁପସଙ୍କମ, ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଚମ୍ପେୟ୍ୟକେ ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକେ ଏୱଂ ୱଦେହି – ‘ସୋଣଦଣ୍ଡୋ, ଭୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଏୱମାହ – ଆଗମେନ୍ତୁ କିର ଭୱନ୍ତୋ, ସୋଣଦଣ୍ଡୋପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ ସୋ ଖତ୍ତା ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୟେନ ଚମ୍ପେୟ୍ୟକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଚମ୍ପେୟ୍ୟକେ ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକେ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଭୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଏୱମାହ – ‘ଆଗମେନ୍ତୁ କିର ଭୱନ୍ତୋ, ସୋଣଦଣ୍ଡୋପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’’ତି।
ସୋଣଦଣ୍ଡଗୁଣକଥା
୩୦୩ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ନାନାୱେରଜ୍ଜକାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତାନି ବ୍ରାହ୍ମଣସତାନି ଚମ୍ପାୟଂ ପଟିୱସନ୍ତି କେନଚିଦେୱ କରଣୀୟେନ। ଅସ୍ସୋସୁଂ ଖୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା – ‘‘ସୋଣଦଣ୍ଡୋ କିର ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’ତି। ଅଥ ଖୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟେନ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ସଚ୍ଚଂ କିର ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’ତି? ‘‘ଏୱଂ ଖୋ ମେ, ଭୋ, ହୋତି – ‘ଅହମ୍ପି ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସାମୀ’’’ତି।
‘‘ମା ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମି। ନ ଅରହତି ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ସଚେ ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତି, ଭୋତୋ ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ୟସୋ ହାୟିସ୍ସତି, ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୟସୋ ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସତି। ୟମ୍ପି ଭୋତୋ ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ୟସୋ ହାୟିସ୍ସତି, ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୟସୋ ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସତି , ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ; ସମଣୋତ୍ୱେୱ ଗୋତମୋ ଅରହତି ଭୱନ୍ତଂ ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ।
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ, ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ। ୟମ୍ପି ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ, ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ, ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ; ସମଣୋତ୍ୱେୱ ଗୋତମୋ ଅରହତି ଭୱନ୍ତଂ ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ।
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଅଡ୍ଢୋ ମହଦ୍ଧନୋ ମହାଭୋଗୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଅଜ୍ଝାୟକୋ , ମନ୍ତଧରୋ, ତିଣ୍ଣଂ ୱେଦାନଂ ପାରଗୂ ସନିଘଣ୍ଡୁକେଟୁଭାନଂ ସାକ୍ଖରପ୍ପଭେଦାନଂ ଇତିହାସପଞ୍ଚମାନଂ ପଦକୋ ୱେୟ୍ୟାକରଣୋ, ଲୋକାୟତମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ ଅନୱୟୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଅଭିରୂପୋ ଦସ୍ସନୀୟୋ ପାସାଦିକୋ ପରମାୟ ୱଣ୍ଣପୋକ୍ଖରତାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ବ୍ରହ୍ମୱଣ୍ଣୀ ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଛସୀ [ବ୍ରହ୍ମଡ୍ଢୀ (ସୀ॰), ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଚସୀ (ପୀ॰)] ଅଖୁଦ୍ଦାୱକାସୋ ଦସ୍ସନାୟ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସୀଲୱା ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ କଲ୍ୟାଣୱାଚୋ କଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ପୋରିୟା ୱାଚାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ୱିସ୍ସଟ୍ଠାୟ ଅନେଲଗଲାୟ [ଅନେଳଗଲାୟ (ସୀ॰ ପୀ॰), ଅନେଲଗଳାୟ (କ)] ଅତ୍ଥସ୍ସ ୱିଞ୍ଞାପନିୟା…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବହୂନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟୋ ତୀଣି ମାଣୱକସତାନି ମନ୍ତେ ୱାଚେତି। ବହୂ ଖୋ ପନ ନାନାଦିସା ନାନାଜନପଦା ମାଣୱକା ଆଗଚ୍ଛନ୍ତି ଭୋତୋ ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ସନ୍ତିକେ ମନ୍ତତ୍ଥିକା ମନ୍ତେ ଅଧିୟିତୁକାମା …ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଜିଣ୍ଣୋ ୱୁଦ୍ଧୋ ମହଲ୍ଲକୋ ଅଦ୍ଧଗତୋ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ; ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତରୁଣୋ ଚେୱ ତରୁଣପବ୍ବଜିତୋ ଚ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ସେନିୟସ୍ସ ବିମ୍ବିସାରସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଚମ୍ପଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି ସତ୍ତୁସ୍ସଦଂ ସତିଣକଟ୍ଠୋଦକଂ ସଧଞ୍ଞଂ ରାଜଭୋଗ୍ଗଂ, ରଞ୍ଞା ମାଗଧେନ ସେନିୟେନ ବିମ୍ବିସାରେନ ଦିନ୍ନଂ, ରାଜଦାୟଂ ବ୍ରହ୍ମଦେୟ୍ୟଂ। ୟମ୍ପି ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଚମ୍ପଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି ସତ୍ତୁସ୍ସଦଂ ସତିଣକଟ୍ଠୋଦକଂ ସଧଞ୍ଞଂ ରାଜଭୋଗ୍ଗଂ, ରଞ୍ଞା ମାଗଧେନ ସେନିୟେନ ବିମ୍ବିସାରେନ ଦିନ୍ନଂ, ରାଜଦାୟଂ ବ୍ରହ୍ମଦେୟ୍ୟଂ। ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ; ସମଣୋତ୍ୱେୱ ଗୋତମୋ ଅରହତି ଭୱନ୍ତଂ ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁ’’ନ୍ତି।
ବୁଦ୍ଧଗୁଣକଥା
୩୦୪ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଏତଦୱୋଚ –
‘‘ତେନ ହି, ଭୋ, ମମପି ସୁଣାଥ, ୟଥା ମୟମେୱ ଅରହାମ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ; ନତ୍ୱେୱ ଅରହତି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ହାକଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ, ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା, ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ। ୟମ୍ପି ଭୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା, ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ, ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ହାକଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ ; ଅଥ ଖୋ ମୟମେୱ ଅରହାମ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ।
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ମହନ୍ତଂ ଞାତିସଙ୍ଘଂ ଓହାୟ ପବ୍ବଜିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ପହୂତଂ ହିରଞ୍ଞସୁୱଣ୍ଣଂ ଓହାୟ ପବ୍ବଜିତୋ ଭୂମିଗତଞ୍ଚ ୱେହାସଟ୍ଠଂ ଚ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଦହରୋୱ ସମାନୋ ୟୁୱା ସୁସୁକାଳକେସୋ ଭଦ୍ରେନ ୟୋବ୍ବନେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ପଠମେନ ୱୟସା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଅକାମକାନଂ ମାତାପିତୂନଂ ଅସ୍ସୁମୁଖାନଂ ରୁଦନ୍ତାନଂ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଅଭିରୂପୋ ଦସ୍ସନୀୟୋ ପାସାଦିକୋ ପରମାୟ ୱଣ୍ଣପୋକ୍ଖରତାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ, ବ୍ରହ୍ମୱଣ୍ଣୀ, ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଛସୀ, ଅଖୁଦ୍ଦାୱକାସୋ ଦସ୍ସନାୟ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ସୀଲୱା ଅରିୟସୀଲୀ କୁସଲସୀଲୀ କୁସଲସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ କଲ୍ୟାଣୱାଚୋ କଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ପୋରିୟା ୱାଚାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ୱିସ୍ସଟ୍ଠାୟ ଅନେଲଗଲାୟ ଅତ୍ଥସ୍ସ ୱିଞ୍ଞାପନିୟା…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ବହୂନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଖୀଣକାମରାଗୋ ୱିଗତଚାପଲ୍ଲୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ କମ୍ମୱାଦୀ କିରିୟୱାଦୀ ଅପାପପୁରେକ୍ଖାରୋ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞାୟ ପଜାୟ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଉଚ୍ଚା କୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ଅସମ୍ଭିନ୍ନଖତ୍ତିୟକୁଲା…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଅଡ୍ଢା କୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ମହଦ୍ଧନା ମହାଭୋଗା…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ତିରୋରଟ୍ଠା ତିରୋଜନପଦା ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛିତୁଂ ଆଗଚ୍ଛନ୍ତି…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ଅନେକାନି ଦେୱତାସହସ୍ସାନି ପାଣେହି ସରଣଂ ଗତାନି…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’ ତି…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେହି ସମନ୍ନାଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଏହିସ୍ୱାଗତୱାଦୀ ସଖିଲୋ ସମ୍ମୋଦକୋ ଅବ୍ଭାକୁଟିକୋ ଉତ୍ତାନମୁଖୋ ପୁବ୍ବଭାସୀ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଚତୁନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣେ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମେ ବହୂ ଦେୱା ଚ ମନୁସ୍ସା ଚ ଅଭିପ୍ପସନ୍ନା…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ୟସ୍ମିଂ ଗାମେ ୱା ନିଗମେ ୱା ପଟିୱସତି, ନ ତସ୍ମିଂ ଗାମେ ୱା ନିଗମେ ୱା ଅମନୁସ୍ସା ମନୁସ୍ସେ ୱିହେଠେନ୍ତି…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ସଙ୍ଘୀ ଗଣୀ ଗଣାଚରିୟୋ ପୁଥୁତିତ୍ଥକରାନଂ ଅଗ୍ଗମକ୍ଖାୟତି। ୟଥା ଖୋ ପନ, ଭୋ, ଏତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୟଥା ୱା ତଥା ୱା ୟସୋ ସମୁଦାଗଚ୍ଛତି, ନ ହେୱଂ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୟସୋ ସମୁଦାଗତୋ। ଅଥ ଖୋ ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୟସୋ ସମୁଦାଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ରାଜା ମାଗଧୋ ସେନିୟୋ ବିମ୍ବିସାରୋ ସପୁତ୍ତୋ ସଭରିୟୋ ସପରିସୋ ସାମଚ୍ଚୋ ପାଣେହି ସରଣଂ ଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ ସପୁତ୍ତୋ ସଭରିୟୋ ସପରିସୋ ସାମଚ୍ଚୋ ପାଣେହି ସରଣଂ ଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ସପୁତ୍ତୋ ସଭରିୟୋ ସପରିସୋ ସାମଚ୍ଚୋ ପାଣେହି ସରଣଂ ଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ସେନିୟସ୍ସ ବିମ୍ବିସାରସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ରଞ୍ଞୋ ପସେନଦିସ୍ସ କୋସଲସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଚମ୍ପଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ, ଚମ୍ପାୟଂ ୱିହରତି ଗଗ୍ଗରାୟ ପୋକ୍ଖରଣିୟା ତୀରେ। ୟେ ଖୋ ପନ, ଭୋ, କେଚି ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଅମ୍ହାକଂ ଗାମଖେତ୍ତଂ ଆଗଚ୍ଛନ୍ତି ଅତିଥୀ ନୋ ତେ ହୋନ୍ତି। ଅତିଥୀ ଖୋ ପନମ୍ହେହି ସକ୍କାତବ୍ବା ଗରୁକାତବ୍ବା ମାନେତବ୍ବା ପୂଜେତବ୍ବା ଅପଚେତବ୍ବା। ୟମ୍ପି, ଭୋ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଚମ୍ପଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଚମ୍ପାୟଂ ୱିହରତି ଗଗ୍ଗରାୟ ପୋକ୍ଖରଣିୟା ତୀରେ, ଅତିଥିମ୍ହାକଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ; ଅତିଥି ଖୋ ପନମ୍ହେହି ସକ୍କାତବ୍ବୋ ଗରୁକାତବ୍ବୋ ମାନେତବ୍ବୋ ପୂଜେତବ୍ବୋ ଅପଚେତବ୍ବୋ। ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ହାକଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ଅଥ ଖୋ ମୟମେୱ ଅରହାମ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ଏତ୍ତକେ ଖୋ ଅହଂ, ଭୋ, ତସ୍ସ ଭୋତୋ ଗୋତମସ୍ସ ୱଣ୍ଣେ ପରିୟାପୁଣାମି, ନୋ ଚ ଖୋ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଏତ୍ତକୱଣ୍ଣୋ। ଅପରିମାଣୱଣ୍ଣୋ ହି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ’’ତି।
୩୦୫ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ୟଥା ଖୋ ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୱଣ୍ଣେ ଭାସତି ଇତୋ ଚେପି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ୟୋଜନସତେ ୱିହରତି, ଅଲମେୱ ସଦ୍ଧେନ କୁଲପୁତ୍ତେନ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ ଅପି ପୁଟୋସେନା’’ତି। ‘‘ତେନ ହି, ଭୋ, ସବ୍ବେୱ ମୟଂ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସାମା’’ତି।
ସୋଣଦଣ୍ଡପରିୱିତକ୍କୋ
୩୦୬ . ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ମହତା ବ୍ରାହ୍ମଣଗଣେନ ସଦ୍ଧିଂ ୟେନ ଗଗ୍ଗରା ପୋକ୍ଖରଣୀ ତେନୁପସଙ୍କମି। ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ତିରୋୱନସଣ୍ଡଗତସ୍ସ ଏୱଂ ଚେତସୋ ପରିୱିତକ୍କୋ ଉଦପାଦି – ‘‘ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟଂ; ତତ୍ର ଚେ ମଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ନ ଖୋ ଏସ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ହୋ ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛିତବ୍ବୋ, ଏୱଂ ନାମେସ, ବ୍ରାହ୍ମଣ , ପଞ୍ହୋ ପୁଚ୍ଛିତବ୍ବୋ’ତି, ତେନ ମଂ ଅୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ – ‘ବାଲୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ, ନାସକ୍ଖି ସମଣଂ ଗୋତମଂ ୟୋନିସୋ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛିତୁ’ନ୍ତି। ୟଂ ଖୋ ପନାୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ, ୟସୋପି ତସ୍ସ ହାୟେଥ। ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ ୟସୋ ହାୟେଥ, ଭୋଗାପି ତସ୍ସ ହାୟେୟ୍ୟୁଂ। ୟସୋଲଦ୍ଧା ଖୋ ପନମ୍ହାକଂ ଭୋଗା। ମମଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟ, ତସ୍ସ ଚାହଂ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନ ଚିତ୍ତଂ ନ ଆରାଧେୟ୍ୟଂ; ତତ୍ର ଚେ ମଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ନ ଖୋ ଏସ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ହୋ ଏୱଂ ବ୍ୟାକାତବ୍ବୋ, ଏୱଂ ନାମେସ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ହୋ ବ୍ୟାକାତବ୍ବୋ’ତି, ତେନ ମଂ ଅୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ – ‘ବାଲୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ, ନାସକ୍ଖି ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନ ଚିତ୍ତଂ ଆରାଧେତୁ’ନ୍ତି। ୟଂ ଖୋ ପନାୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ, ୟସୋପି ତସ୍ସ ହାୟେଥ। ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ ୟସୋ ହାୟେଥ, ଭୋଗାପି ତସ୍ସ ହାୟେୟ୍ୟୁଂ। ୟସୋଲଦ୍ଧା ଖୋ ପନମ୍ହାକଂ ଭୋଗା। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ ଏୱଂ ସମୀପଗତୋ ସମାନୋ ଅଦିସ୍ୱାୱ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ନିୱତ୍ତେୟ୍ୟଂ, ତେନ ମଂ ଅୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ – ‘ବାଲୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ମାନଥଦ୍ଧୋ ଭୀତୋ ଚ, ନୋ ୱିସହତି ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ, କଥଞ୍ହି ନାମ ଏୱଂ ସମୀପଗତୋ ସମାନୋ ଅଦିସ୍ୱା ସମଣଂ ଗୋତମଂ ନିୱତ୍ତିସ୍ସତୀ’ତି। ୟଂ ଖୋ ପନାୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ, ୟସୋପି ତସ୍ସ ହାୟେଥ। ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ ୟସୋ ହାୟେଥ, ଭୋଗାପି ତସ୍ସ ହାୟେୟ୍ୟୁଂ, ୟସୋଲଦ୍ଧା ଖୋ ପନମ୍ହାକଂ ଭୋଗା’’ତି।
୩୦୭ . ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଚମ୍ପେୟ୍ୟକାପି ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ; ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂସୁ; ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ; ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ୟେନ ଭଗୱା ତେନଞ୍ଜଲିଂ ପଣାମେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ; ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ନାମଗୋତ୍ତଂ ସାୱେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ; ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ତୁଣ୍ହୀଭୂତା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ।
୩୦୮ . ତତ୍ରପି ସୁଦଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଏତଦେୱ ବହୁଲମନୁୱିତକ୍କେନ୍ତୋ ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି – ‘‘ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟଂ; ତତ୍ର ଚେ ମଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ନ ଖୋ ଏସ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ହୋ ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛିତବ୍ବୋ, ଏୱଂ ନାମେସ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ହୋ ପୁଚ୍ଛିତବ୍ବୋ’ତି, ତେନ ମଂ ଅୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ – ‘ବାଲୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ, ନାସକ୍ଖି ସମଣଂ ଗୋତମଂ ୟୋନିସୋ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛିତୁ’ନ୍ତି। ୟଂ ଖୋ ପନାୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ, ୟସୋପି ତସ୍ସ ହାୟେଥ। ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ ୟସୋ ହାୟେଥ, ଭୋଗାପି ତସ୍ସ ହାୟେୟ୍ୟୁଂ। ୟସୋଲଦ୍ଧା ଖୋ ପନମ୍ହାକଂ ଭୋଗା। ମମଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟ, ତସ୍ସ ଚାହଂ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନ ଚିତ୍ତଂ ନ ଆରାଧେୟ୍ୟଂ; ତତ୍ର ଚେ ମଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ନ ଖୋ ଏସ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ହୋ ଏୱଂ ବ୍ୟାକାତବ୍ବୋ, ଏୱଂ ନାମେସ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ହୋ ବ୍ୟାକାତବ୍ବୋ’ତି, ତେନ ମଂ ଅୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ – ‘ବାଲୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ, ନାସକ୍ଖି ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନ ଚିତ୍ତଂ ଆରାଧେତୁ’ନ୍ତି। ୟଂ ଖୋ ପନାୟଂ ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ, ୟସୋପି ତସ୍ସ ହାୟେଥ। ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ ୟସୋ ହାୟେଥ, ଭୋଗାପି ତସ୍ସ ହାୟେୟ୍ୟୁଂ। ୟସୋଲଦ୍ଧା ଖୋ ପନମ୍ହାକଂ ଭୋଗା। ଅହୋ ୱତ ମଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସକେ ଆଚରିୟକେ ତେୱିଜ୍ଜକେ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟ, ଅଦ୍ଧା ୱତସ୍ସାହଂ ଚିତ୍ତଂ ଆରାଧେୟ୍ୟଂ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନା’’ତି।
ବ୍ରାହ୍ମଣପଞ୍ଞତ୍ତି
୩୦୯ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱତୋ ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ଚେତସା ଚେତୋପରିୱିତକ୍କମଞ୍ଞାୟ ଏତଦହୋସି – ‘‘ୱିହଞ୍ଞତି ଖୋ ଅୟଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସକେନ ଚିତ୍ତେନ। ୟଂନୂନାହଂ ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ସକେ ଆଚରିୟକେ ତେୱିଜ୍ଜକେ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କତିହି ପନ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି?
୩୧୦ . ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ଏତଦହୋସି – ‘‘ୟଂ ୱତ ନୋ ଅହୋସି ଇଚ୍ଛିତଂ, ୟଂ ଆକଙ୍ଖିତଂ, ୟଂ ଅଧିପ୍ପେତଂ, ୟଂ ଅଭିପତ୍ଥିତଂ – ‘ଅହୋ ୱତ ମଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସକେ ଆଚରିୟକେ ତେୱିଜ୍ଜକେ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟ, ଅଦ୍ଧା ୱତସ୍ସାହଂ ଚିତ୍ତଂ ଆରାଧେୟ୍ୟଂ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନା’ତି, ତତ୍ର ମଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସକେ ଆଚରିୟକେ ତେୱିଜ୍ଜକେ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛତି। ଅଦ୍ଧା ୱତସ୍ସାହଂ ଚିତ୍ତଂ ଆରାଧେସ୍ସାମି ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନା’’ତି।
୩୧୧ . ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅବ୍ଭୁନ୍ନାମେତ୍ୱା କାୟଂ ଅନୁୱିଲୋକେତ୍ୱା ପରିସଂ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ପଞ୍ଚହି, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟ। କତମେହି ପଞ୍ଚହି? ଇଧ, ଭୋ ଗୋତମ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ହୋତି ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ, ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ; ଅଜ୍ଝାୟକୋ ହୋତି ମନ୍ତଧରୋ ତିଣ୍ଣଂ ୱେଦାନଂ ପାରଗୂ ସନିଘଣ୍ଡୁକେଟୁଭାନଂ ସାକ୍ଖରପ୍ପଭେଦାନଂ ଇତିହାସପଞ୍ଚମାନଂ ପଦକୋ ୱେୟ୍ୟାକରଣୋ ଲୋକାୟତମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ ଅନୱୟୋ; ଅଭିରୂପୋ ହୋତି ଦସ୍ସନୀୟୋ ପାସାଦିକୋ ପରମାୟ ୱଣ୍ଣପୋକ୍ଖରତାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ବ୍ରହ୍ମୱଣ୍ଣୀ ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଛସୀ ଅଖୁଦ୍ଦାୱକାସୋ ଦସ୍ସନାୟ; ସୀଲୱା ହୋତି ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ; ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ହୋତି ମେଧାୱୀ ପଠମୋ ୱା ଦୁତିୟୋ ୱା ସୁଜଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତାନଂ। ଇମେହି ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ପଞ୍ଚହି ଅଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି।
‘‘ଇମେସଂ ପନ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ଚନ୍ନଂ ଅଙ୍ଗାନଂ ସକ୍କା ଏକଂ ଅଙ୍ଗଂ ଠପୟିତ୍ୱା ଚତୂହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେତୁଂ; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି? ‘‘ସକ୍କା , ଭୋ ଗୋତମ। ଇମେସଞ୍ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ପଞ୍ଚନ୍ନଂ ଅଙ୍ଗାନଂ ୱଣ୍ଣଂ ଠପୟାମ। କିଞ୍ହି ୱଣ୍ଣୋ କରିସ୍ସତି? ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ହୋତି ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ; ଅଜ୍ଝାୟକୋ ଚ ହୋତି ମନ୍ତଧରୋ ଚ ତିଣ୍ଣଂ ୱେଦାନଂ ପାରଗୂ ସନିଘଣ୍ଡୁକେଟୁଭାନଂ ସାକ୍ଖରପ୍ପଭେଦାନଂ ଇତିହାସପଞ୍ଚମାନଂ ପଦକୋ ୱେୟ୍ୟାକରଣୋ ଲୋକାୟତମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ ଅନୱୟୋ; ସୀଲୱା ଚ ହୋତି ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ; ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ହୋତି ମେଧାୱୀ ପଠମୋ ୱା ଦୁତିୟୋ ୱା ସୁଜଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତାନଂ। ଇମେହି ଖୋ ଭୋ ଗୋତମ ଚତୂହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି।
୩୧୨ . ‘‘ଇମେସଂ ପନ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଚତୁନ୍ନଂ ଅଙ୍ଗାନଂ ସକ୍କା ଏକଂ ଅଙ୍ଗଂ ଠପୟିତ୍ୱା ତୀହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେତୁଂ; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି? ‘‘ସକ୍କା, ଭୋ ଗୋତମ। ଇମେସଞ୍ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ଚତୁନ୍ନଂ ଅଙ୍ଗାନଂ ମନ୍ତେ ଠପୟାମ। କିଞ୍ହି ମନ୍ତା କରିସ୍ସନ୍ତି? ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ହୋତି ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ; ସୀଲୱା ଚ ହୋତି ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ; ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ହୋତି ମେଧାୱୀ ପଠମୋ ୱା ଦୁତିୟୋ ୱା ସୁଜଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତାନଂ। ଇମେହି ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ତୀହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି।
‘‘ଇମେସଂ ପନ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ତିଣ୍ଣଂ ଅଙ୍ଗାନଂ ସକ୍କା ଏକଂ ଅଙ୍ଗଂ ଠପୟିତ୍ୱା ଦ୍ୱୀହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେତୁଂ; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି? ‘‘ସକ୍କା, ଭୋ ଗୋତମ। ଇମେସଞ୍ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ତିଣ୍ଣଂ ଅଙ୍ଗାନଂ ଜାତିଂ ଠପୟାମ। କିଞ୍ହି ଜାତି କରିସ୍ସତି? ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସୀଲୱା ହୋତି ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ; ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ହୋତି ମେଧାୱୀ ପଠମୋ ୱା ଦୁତିୟୋ ୱା ସୁଜଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତାନଂ। ଇମେହି ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ଦ୍ୱୀହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି।
୩୧୩ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ମା ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଏୱଂ ଅୱଚ, ମା ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ଏୱଂ ଅୱଚ। ଅପୱଦତେୱ ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ୱଣ୍ଣଂ, ଅପୱଦତି ମନ୍ତେ, ଅପୱଦତି ଜାତିଂ ଏକଂସେନ। ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣସ୍ସେୱ ଗୋତମସ୍ସ ୱାଦଂ ଅନୁପକ୍ଖନ୍ଦତୀ’’ତି।
୩୧୪ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସଚେ ଖୋ ତୁମ୍ହାକଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଅପ୍ପସ୍ସୁତୋ ଚ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ, ଅକଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ଚ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ, ଦୁପ୍ପଞ୍ଞୋ ଚ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ, ନ ଚ ପହୋତି ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସମଣେନ ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ ପଟିମନ୍ତେତୁ’ନ୍ତି, ତିଟ୍ଠତୁ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ, ତୁମ୍ହେ ମୟା ସଦ୍ଧିଂ ମନ୍ତୱ୍ହୋ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ। ସଚେ ପନ ତୁମ୍ହାକଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ବହୁସ୍ସୁତୋ ଚ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ, କଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ଚ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ, ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ, ପହୋତି ଚ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସମଣେନ ଗୋତମେନ ସଦ୍ଧିଂ ଅସ୍ମିଂ ୱଚନେ ପଟିମନ୍ତେତୁ’ନ୍ତି, ତିଟ୍ଠଥ ତୁମ୍ହେ, ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ମୟା ସଦ୍ଧିଂ ପଟିମନ୍ତେତୂ’’ତି।
୩୧୫ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ତିଟ୍ଠତୁ ଭୱଂ ଗୋତମୋ, ତୁଣ୍ହୀ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ହୋତୁ, ଅହମେୱ ତେସଂ ସହଧମ୍ମେନ ପଟିୱଚନଂ କରିସ୍ସାମୀ’’ତି। ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ମା ଭୱନ୍ତୋ ଏୱଂ ଅୱଚୁତ୍ଥ, ମା ଭୱନ୍ତୋ ଏୱଂ ଅୱଚୁତ୍ଥ – ‘ଅପୱଦତେୱ ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ୱଣ୍ଣଂ, ଅପୱଦତି ମନ୍ତେ, ଅପୱଦତି ଜାତିଂ ଏକଂସେନ। ଭୱଂ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ସମଣସ୍ସେୱ ଗୋତମସ୍ସ ୱାଦଂ ଅନୁପକ୍ଖନ୍ଦତୀ’ତି। ନାହଂ, ଭୋ, ଅପୱଦାମି ୱଣ୍ଣଂ ୱା ମନ୍ତେ ୱା ଜାତିଂ ୱା’’ତି।
୩୧୬ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ଭାଗିନେୟ୍ୟୋ ଅଙ୍ଗକୋ ନାମ ମାଣୱକୋ ତସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ପସ୍ସନ୍ତି ନୋ ଭୋନ୍ତୋ ଇମଂ ଅଙ୍ଗକଂ ମାଣୱକଂ ଅମ୍ହାକଂ ଭାଗିନେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି? ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’। ‘‘ଅଙ୍ଗକୋ ଖୋ, ଭୋ, ମାଣୱକୋ ଅଭିରୂପୋ ଦସ୍ସନୀୟୋ ପାସାଦିକୋ ପରମାୟ ୱଣ୍ଣପୋକ୍ଖରତାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ବ୍ରହ୍ମୱଣ୍ଣୀ ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଛସୀ ଅଖୁଦ୍ଦାୱକାସୋ ଦସ୍ସନାୟ, ନାସ୍ସ ଇମିସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ସମସମୋ ଅତ୍ଥି ୱଣ୍ଣେନ ଠପେତ୍ୱା ସମଣଂ ଗୋତମଂ। ଅଙ୍ଗକୋ ଖୋ ମାଣୱକୋ ଅଜ୍ଝାୟକୋ ମନ୍ତଧରୋ, ତିଣ୍ଣଂ ୱେଦାନଂ ପାରଗୂ ସନିଘଣ୍ଡୁକେଟୁଭାନଂ ସାକ୍ଖରପ୍ପଭେଦାନଂ ଇତିହାସପଞ୍ଚମାନଂ ପଦକୋ ୱେୟ୍ୟାକରଣୋ ଲୋକାୟତମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ ଅନୱୟୋ। ଅହମସ୍ସ ମନ୍ତେ ୱାଚେତା। ଅଙ୍ଗକୋ ଖୋ ମାଣୱକୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ। ଅହମସ୍ସ ମାତାପିତରୋ ଜାନାମି। ଅଙ୍ଗକୋ ଖୋ ମାଣୱକୋ ପାଣମ୍ପି ହନେୟ୍ୟ, ଅଦିନ୍ନମ୍ପି ଆଦିୟେୟ୍ୟ , ପରଦାରମ୍ପି ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ, ମୁସାୱାଦମ୍ପି ଭଣେୟ୍ୟ, ମଜ୍ଜମ୍ପି ପିୱେୟ୍ୟ, ଏତ୍ଥ ଦାନି, ଭୋ, କିଂ ୱଣ୍ଣୋ କରିସ୍ସତି, କିଂ ମନ୍ତା, କିଂ ଜାତି? ୟତୋ ଖୋ, ଭୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସୀଲୱା ଚ ହୋତି ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ପଣ୍ଡିତୋ ଚ ହୋତି ମେଧାୱୀ ପଠମୋ ୱା ଦୁତିୟୋ ୱା ସୁଜଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତାନଂ। ଇମେହି ଖୋ, ଭୋ, ଦ୍ୱୀହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି।
ସୀଲପଞ୍ଞାକଥା
୩୧୭ . ‘‘ଇମେସଂ ପନ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଅଙ୍ଗାନଂ ସକ୍କା ଏକଂ ଅଙ୍ଗଂ ଠପୟିତ୍ୱା ଏକେନ ଅଙ୍ଗେନ ସମନ୍ନାଗତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପଞ୍ଞପେତୁଂ; ‘ବ୍ରାହ୍ମଣୋସ୍ମୀ’ତି ଚ ୱଦମାନୋ ସମ୍ମା ୱଦେୟ୍ୟ, ନ ଚ ପନ ମୁସାୱାଦଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ। ସୀଲପରିଧୋତା ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ପଞ୍ଞା; ପଞ୍ଞାପରିଧୋତଂ ସୀଲଂ। ୟତ୍ଥ ସୀଲଂ ତତ୍ଥ ପଞ୍ଞା, ୟତ୍ଥ ପଞ୍ଞା ତତ୍ଥ ସୀଲଂ। ସୀଲୱତୋ ପଞ୍ଞା, ପଞ୍ଞୱତୋ ସୀଲଂ। ସୀଲପଞ୍ଞାଣଞ୍ଚ ପନ ଲୋକସ୍ମିଂ ଅଗ୍ଗମକ୍ଖାୟତି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ ଗୋତମ, ହତ୍ଥେନ ୱା ହତ୍ଥଂ ଧୋୱେୟ୍ୟ, ପାଦେନ ୱା ପାଦଂ ଧୋୱେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ସୀଲପରିଧୋତା ପଞ୍ଞା, ପଞ୍ଞାପରିଧୋତଂ ସୀଲଂ। ୟତ୍ଥ ସୀଲଂ ତତ୍ଥ ପଞ୍ଞା, ୟତ୍ଥ ପଞ୍ଞା ତତ୍ଥ ସୀଲଂ। ସୀଲୱତୋ ପଞ୍ଞା, ପଞ୍ଞୱତୋ ସୀଲଂ। ସୀଲପଞ୍ଞାଣଞ୍ଚ ପନ ଲୋକସ୍ମିଂ ଅଗ୍ଗମକ୍ଖାୟତୀ’’ତି। ‘‘ଏୱମେତଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଏୱମେତଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ସୀଲପରିଧୋତା ହି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ଞା, ପଞ୍ଞାପରିଧୋତଂ ସୀଲଂ। ୟତ୍ଥ ସୀଲଂ ତତ୍ଥ ପଞ୍ଞା, ୟତ୍ଥ ପଞ୍ଞା ତତ୍ଥ ସୀଲଂ। ସୀଲୱତୋ ପଞ୍ଞା, ପଞ୍ଞୱତୋ ସୀଲଂ। ସୀଲପଞ୍ଞାଣଞ୍ଚ ପନ ଲୋକସ୍ମିଂ ଅଗ୍ଗମକ୍ଖାୟତି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ହତ୍ଥେନ ୱା ହତ୍ଥଂ ଧୋୱେୟ୍ୟ, ପାଦେନ ୱା ପାଦଂ ଧୋୱେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ସୀଲପରିଧୋତା ପଞ୍ଞା, ପଞ୍ଞାପରିଧୋତଂ ସୀଲଂ। ୟତ୍ଥ ସୀଲଂ ତତ୍ଥ ପଞ୍ଞା, ୟତ୍ଥ ପଞ୍ଞା ତତ୍ଥ ସୀଲଂ। ସୀଲୱତୋ ପଞ୍ଞା, ପଞ୍ଞୱତୋ ସୀଲଂ। ସୀଲପଞ୍ଞାଣଞ୍ଚ ପନ ଲୋକସ୍ମିଂ ଅଗ୍ଗମକ୍ଖାୟତି ।
୩୧୮ . ‘‘କତମଂ ପନ ତଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ସୀଲଂ? କତମା ସା ପଞ୍ଞା’’ତି? ‘‘ଏତ୍ତକପରମାୱ ମୟଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଏତସ୍ମିଂ ଅତ୍ଥେ। ସାଧୁ ୱତ ଭୱନ୍ତଂୟେୱ ଗୋତମଂ ପଟିଭାତୁ ଏତସ୍ସ ଭାସିତସ୍ସ ଅତ୍ଥୋ’’ତି। ‘‘ତେନ ହି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ସୁଣୋହି; ସାଧୁକଂ ମନସିକରୋହି; ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସି। ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଇଧ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୨୧୨ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ ତଥା ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)। ଏୱଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି। ଇଦଂ ଖୋ ତଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ସୀଲଂ…ପେ॰… ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି…ପେ॰… ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ତତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି…ପେ॰… ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି, ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ…ପେ॰… ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟାତି ପଜାନାତି, ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ ଅୟଂ ଖୋ ସା, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପଞ୍ଞା’’ତି।
ସୋଣଦଣ୍ଡଉପାସକତ୍ତପଟିୱେଦନା
୩୧୯ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ , ଭୋ ଗୋତମ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ । ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ ଗୋତମ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ, ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି; ଏୱମେୱଂ ଭୋତା ଗୋତମେନ ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି, ଧମ୍ମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତଂ । ଅଧିୱାସେତୁ ଚ ମେ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ସ୍ୱାତନାୟ ଭତ୍ତଂ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନା’’ତି। ଅଧିୱାସେସି ଭଗୱା ତୁଣ୍ହୀଭାୱେନ।
୩୨୦ . ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱତୋ ଅଧିୱାସନଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ପଦକ୍ଖିଣଂ କତ୍ୱା ପକ୍କାମି। ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତସ୍ସା ରତ୍ତିୟା ଅଚ୍ଚୟେନ ସକେ ନିୱେସନେ ପଣୀତଂ ଖାଦନୀୟଂ ଭୋଜନୀୟଂ ପଟିୟାଦାପେତ୍ୱା ଭଗୱତୋ କାଲଂ ଆରୋଚାପେସି – ‘‘କାଲୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ନିଟ୍ଠିତଂ ଭତ୍ତ’’ନ୍ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ପୁବ୍ବଣ୍ହସମୟଂ ନିୱାସେତ୍ୱା ପତ୍ତଚୀୱରମାଦାୟ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ୟେନ ସୋଣଦଣ୍ଡସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ନିୱେସନଂ ତେନୁପସଙ୍କମି ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ ନିସୀଦି। ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବୁଦ୍ଧପ୍ପମୁଖଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଂ ପଣୀତେନ ଖାଦନୀୟେନ ଭୋଜନୀୟେନ ସହତ୍ଥା ସନ୍ତପ୍ପେସି ସମ୍ପୱାରେସି।
୩୨୧ . ଅଥ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଭୁତ୍ତାୱିଂ ଓନୀତପତ୍ତପାଣିଂ ଅଞ୍ଞତରଂ ନୀଚଂ ଆସନଂ ଗହେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ସୋଣଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ପରିସଗତୋ ସମାନୋ ଆସନା ୱୁଟ୍ଠହିତ୍ୱା ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଅଭିୱାଦେୟ୍ୟଂ, ତେନ ମଂ ସା ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ। ୟଂ ଖୋ ପନ ସା ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ, ୟସୋପି ତସ୍ସ ହାୟେଥ। ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ ୟସୋ ହାୟେଥ, ଭୋଗାପି ତସ୍ସ ହାୟେୟ୍ୟୁଂ। ୟସୋଲଦ୍ଧା ଖୋ ପନମ୍ହାକଂ ଭୋଗା। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ପରିସଗତୋ ସମାନୋ ଅଞ୍ଜଲିଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହେୟ୍ୟଂ, ଆସନା ମେ ତଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠାନଂ ଧାରେତୁ। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ପରିସଗତୋ ସମାନୋ ୱେଠନଂ ଓମୁଞ୍ଚେୟ୍ୟଂ, ସିରସା ମେ ତଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅଭିୱାଦନଂ ଧାରେତୁ। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ୟାନଗତୋ ସମାନୋ ୟାନା ପଚ୍ଚୋରୋହିତ୍ୱା ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଅଭିୱାଦେୟ୍ୟଂ, ତେନ ମଂ ସା ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ। ୟଂ ଖୋ ପନ ସା ପରିସା ପରିଭୱେୟ୍ୟ, ୟସୋପି ତସ୍ସ ହାୟେଥ, ୟସ୍ସ ଖୋ ପନ ୟସୋ ହାୟେଥ, ଭୋଗାପି ତସ୍ସ ହାୟେୟ୍ୟୁଂ। ୟସୋଲଦ୍ଧା ଖୋ ପନମ୍ହାକଂ ଭୋଗା। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ୟାନଗତୋ ସମାନୋ ପତୋଦଲଟ୍ଠିଂ ଅବ୍ଭୁନ୍ନାମେୟ୍ୟଂ, ୟାନା ମେ ତଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ପଚ୍ଚୋରୋହନଂ ଧାରେତୁ। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ୟାନଗତୋ ସମାନୋ ଛତ୍ତଂ ଅପନାମେୟ୍ୟଂ, ସିରସା ମେ ତଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅଭିୱାଦନଂ ଧାରେତୂ’’ତି।
୩୨୨ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ସୋଣଦଣ୍ଡଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଧମ୍ମିୟା କଥାୟ ସନ୍ଦସ୍ସେତ୍ୱା ସମାଦପେତ୍ୱା ସମୁତ୍ତେଜେତ୍ୱା ସମ୍ପହଂସେତ୍ୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କାମୀତି।
ସୋଣଦଣ୍ଡସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ଚତୁତ୍ଥଂ।
୫. କୂଟଦନ୍ତସୁତ୍ତଂ
ଖାଣୁମତକବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା
୩୨୩ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ମଗଧେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ୟେନ ଖାଣୁମତଂ ନାମ ମଗଧାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଗାମୋ ତଦୱସରି। ତତ୍ର ସୁଦଂ ଭଗୱା ଖାଣୁମତେ ୱିହରତି ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକାୟଂ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଖାଣୁମତଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି ସତ୍ତୁସ୍ସଦଂ ସତିଣକଟ୍ଠୋଦକଂ ସଧଞ୍ଞଂ ରାଜଭୋଗ୍ଗଂ ରଞ୍ଞା ମାଗଧେନ ସେନିୟେନ ବିମ୍ବିସାରେନ ଦିନ୍ନଂ ରାଜଦାୟଂ ବ୍ରହ୍ମଦେୟ୍ୟଂ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ମହାୟଞ୍ଞୋ ଉପକ୍ଖଟୋ ହୋତି। ସତ୍ତ ଚ ଉସଭସତାନି ସତ୍ତ ଚ ୱଚ୍ଛତରସତାନି ସତ୍ତ ଚ ୱଚ୍ଛତରୀସତାନି ସତ୍ତ ଚ ଅଜସତାନି ସତ୍ତ ଚ ଉରବ୍ଭସତାନି ଥୂଣୂପନୀତାନି ହୋନ୍ତି ୟଞ୍ଞତ୍ଥାୟ।
୩୨୪ . ଅସ୍ସୋସୁଂ ଖୋ ଖାଣୁମତକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା – ‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ମଗଧେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ଖାଣୁମତଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଖାଣୁମତେ ୱିହରତି ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକାୟଂ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’ତି । ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି। ସାଧୁ ଖୋ ପନ ତଥାରୂପାନଂ ଅରହତଂ ଦସ୍ସନଂ ହୋତୀ’’ତି।
୩୨୫ . ଅଥ ଖୋ ଖାଣୁମତକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ଖାଣୁମତା ନିକ୍ଖମିତ୍ୱା ସଙ୍ଘସଙ୍ଘୀ ଗଣୀଭୂତା ୟେନ ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକା ତେନୁପସଙ୍କମନ୍ତି।
୩୨୬ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉପରିପାସାଦେ ଦିୱାସେୟ୍ୟଂ ଉପଗତୋ ହୋତି। ଅଦ୍ଦସା ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଖାଣୁମତକେ ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକେ ଖାଣୁମତା ନିକ୍ଖମିତ୍ୱା ସଙ୍ଘସଙ୍ଘୀ ଗଣୀଭୂତେ ୟେନ ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକା ତେନୁପସଙ୍କମନ୍ତେ। ଦିସ୍ୱା ଖତ୍ତଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘କିଂ ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଖତ୍ତେ, ଖାଣୁମତକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ଖାଣୁମତା ନିକ୍ଖମିତ୍ୱା ସଙ୍ଘସଙ୍ଘୀ ଗଣୀଭୂତା ୟେନ ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକା ତେନୁପସଙ୍କମନ୍ତୀ’’ତି?
୩୨୭ . ‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ମଗଧେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ଖାଣୁମତଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ, ଖାଣୁମତେ ୱିହରତି ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକାୟଂ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’ତି। ତମେତେ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମନ୍ତୀ’’ତି।
୩୨୮ . ଅଥ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ଏତଦହୋସି – ‘‘ସୁତଂ ଖୋ ପନ ମେତଂ – ‘ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତିୱିଧଂ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦଂ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରଂ ଜାନାତୀ’ତି। ନ ଖୋ ପନାହଂ ଜାନାମି ତିୱିଧଂ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦଂ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରଂ। ଇଚ୍ଛାମି ଚାହଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତୁଂ। ୟଂନୂନାହଂ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ତିୱିଧଂ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦଂ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି।
୩୨୯ . ଅଥ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଖତ୍ତଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ତେନ ହି, ଭୋ ଖତ୍ତେ, ୟେନ ଖାଣୁମତକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ତେନୁପସଙ୍କମ। ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଖାଣୁମତକେ ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକେ ଏୱଂ ୱଦେହି – ‘କୂଟଦନ୍ତୋ, ଭୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଏୱମାହ – ‘‘ଆଗମେନ୍ତୁ କିର ଭୱନ୍ତୋ, କୂଟଦନ୍ତୋପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ ସୋ ଖତ୍ତା କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୟେନ ଖାଣୁମତକା ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ତେନୁପସଙ୍କମି। ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଖାଣୁମତକେ ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକେ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କୂଟଦନ୍ତୋ, ଭୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଏୱମାହ – ‘ଆଗମେନ୍ତୁ କିର ଭୋନ୍ତୋ, କୂଟଦନ୍ତୋପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’’ତି।
କୂଟଦନ୍ତଗୁଣକଥା
୩୩୦ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ଅନେକାନି ବ୍ରାହ୍ମଣସତାନି ଖାଣୁମତେ ପଟିୱସନ୍ତି – ‘‘କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ମହାୟଞ୍ଞଂ ଅନୁଭୱିସ୍ସାମା’’ତି। ଅସ୍ସୋସୁଂ ଖୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା – ‘‘କୂଟଦନ୍ତୋ କିର ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’ତି। ଅଥ ଖୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟେନ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ।
୩୩୧ . ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା କୂଟଦନ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ସଚ୍ଚଂ କିର ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତୀ’’ତି? ‘‘ଏୱଂ ଖୋ ମେ, ଭୋ, ହୋତି – ‘ଅହମ୍ପି ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସାମୀ’’’ତି।
‘‘ମା ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମି। ନ ଅରହତି ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ସଚେ ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସତି, ଭୋତୋ କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ୟସୋ ହାୟିସ୍ସତି, ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୟସୋ ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସତି। ୟମ୍ପି ଭୋତୋ କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ୟସୋ ହାୟିସ୍ସତି, ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୟସୋ ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସତି, ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ସମଣୋ ତ୍ୱେୱ ଗୋତମୋ ଅରହତି ଭୱନ୍ତଂ କୂଟଦନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ ।
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ। ୟମ୍ପି ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ, ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ସମଣୋ ତ୍ୱେୱ ଗୋତମୋ ଅରହତି ଭୱନ୍ତଂ କୂଟଦନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ।
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ଅଡ୍ଢୋ ମହଦ୍ଧନୋ ମହାଭୋଗୋ ପହୂତୱିତ୍ତୂପକରଣୋ ପହୂତଜାତରୂପରଜତୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ଅଜ୍ଝାୟକୋ ମନ୍ତଧରୋ ତିଣ୍ଣଂ ୱେଦାନଂ ପାରଗୂ ସନିଘଣ୍ଡୁକେଟୁଭାନଂ ସାକ୍ଖରପ୍ପଭେଦାନଂ ଇତିହାସପଞ୍ଚମାନଂ ପଦକୋ ୱେୟ୍ୟାକରଣୋ ଲୋକାୟତମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ ଅନୱୟୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ଅଭିରୂପୋ ଦସ୍ସନୀୟୋ ପାସାଦିକୋ ପରମାୟ ୱଣ୍ଣପୋକ୍ଖରତାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ବ୍ରହ୍ମୱଣ୍ଣୀ ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଛସୀ ଅଖୁଦ୍ଦାୱକାସୋ ଦସ୍ସନାୟ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ସୀଲୱା ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ କଲ୍ୟାଣୱାଚୋ କଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ପୋରିୟା ୱାଚାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ୱିସ୍ସଟ୍ଠାୟ ଅନେଲଗଲାୟ ଅତ୍ଥସ୍ସ ୱିଞ୍ଞାପନିୟା…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ବହୂନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟୋ ତୀଣି ମାଣୱକସତାନି ମନ୍ତେ ୱାଚେତି, ବହୂ ଖୋ ପନ ନାନାଦିସା ନାନାଜନପଦା ମାଣୱକା ଆଗଚ୍ଛନ୍ତି ଭୋତୋ କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ସନ୍ତିକେ ମନ୍ତତ୍ଥିକା ମନ୍ତେ ଅଧିୟିତୁକାମା…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ଜିଣ୍ଣୋ ୱୁଦ୍ଧୋ ମହଲ୍ଲକୋ ଅଦ୍ଧଗତୋ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତରୁଣୋ ଚେୱ ତରୁଣପବ୍ବଜିତୋ ଚ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ସେନିୟସ୍ସ ବିମ୍ବିସାରସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ଭୱଞ୍ହି କୂଟଦନ୍ତୋ ଖାଣୁମତଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି ସତ୍ତୁସ୍ସଦଂ ସତିଣକଟ୍ଠୋଦକଂ ସଧଞ୍ଞଂ ରାଜଭୋଗ୍ଗଂ ରଞ୍ଞା ମାଗଧେନ ସେନିୟେନ ବିମ୍ବିସାରେନ ଦିନ୍ନଂ ରାଜଦାୟଂ ବ୍ରହ୍ମଦେୟ୍ୟଂ। ୟମ୍ପି ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ଖାଣୁମତଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି ସତ୍ତୁସ୍ସଦଂ ସତିଣକଟ୍ଠୋଦକଂ ସଧଞ୍ଞଂ ରାଜଭୋଗ୍ଗଂ, ରଞ୍ଞା ମାଗଧେନ ସେନିୟେନ ବିମ୍ବିସାରେନ ଦିନ୍ନଂ ରାଜଦାୟଂ ବ୍ରହ୍ମଦେୟ୍ୟଂ, ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ସମଣୋତ୍ୱେୱ ଗୋତମୋ ଅରହତି ଭୱନ୍ତଂ କୂଟଦନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁ’’ନ୍ତି।
ବୁଦ୍ଧଗୁଣକଥା
୩୩୨ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଏତଦୱୋଚ –
‘‘ତେନ ହି, ଭୋ, ମମପି ସୁଣାଥ, ୟଥା ମୟମେୱ ଅରହାମ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ, ନ ତ୍ୱେୱ ଅରହତି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ହାକଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ। ୟମ୍ପି, ଭୋ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ, ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନ ଅରହତି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ହାକଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ଅଥ ଖୋ ମୟମେୱ ଅରହାମ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ।
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ମହନ୍ତଂ ଞାତିସଙ୍ଘଂ ଓହାୟ ପବ୍ବଜିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ପହୂତଂ ହିରଞ୍ଞସୁୱଣ୍ଣଂ ଓହାୟ ପବ୍ବଜିତୋ ଭୂମିଗତଞ୍ଚ ୱେହାସଟ୍ଠଂ ଚ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଦହରୋୱ ସମାନୋ ୟୁୱା ସୁସୁକାଳକେସୋ ଭଦ୍ରେନ ୟୋବ୍ବନେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ପଠମେନ ୱୟସା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଅକାମକାନଂ ମାତାପିତୂନଂ ଅସ୍ସୁମୁଖାନଂ ରୁଦନ୍ତାନଂ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଅଭିରୂପୋ ଦସ୍ସନୀୟୋ ପାସାଦିକୋ ପରମାୟ ୱଣ୍ଣପୋକ୍ଖରତାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ବ୍ରହ୍ମୱଣ୍ଣୀ ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଛସୀ ଅଖୁଦ୍ଦାୱକାସୋ ଦସ୍ସନାୟ …ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ସୀଲୱା ଅରିୟସୀଲୀ କୁସଲସୀଲୀ କୁସଲସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ କଲ୍ୟାଣୱାଚୋ କଲ୍ୟାଣୱାକ୍କରଣୋ ପୋରିୟା ୱାଚାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ୱିସ୍ସଟ୍ଠାୟ ଅନେଲଗଲାୟ ଅତ୍ଥସ୍ସ ୱିଞ୍ଞାପନିୟା…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ବହୂନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଖୀଣକାମରାଗୋ ୱିଗତଚାପଲ୍ଲୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ କମ୍ମୱାଦୀ କିରିୟୱାଦୀ ଅପାପପୁରେକ୍ଖାରୋ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞାୟ ପଜାୟ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଉଚ୍ଚା କୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ଅସମ୍ଭିନ୍ନଖତ୍ତିୟକୁଲା…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଅଡ୍ଢା କୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ମହଦ୍ଧନା ମହାଭୋଗା…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ତିରୋରଟ୍ଠା ତିରୋଜନପଦା ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛିତୁଂ ଆଗଚ୍ଛନ୍ତି…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ଅନେକାନି ଦେୱତାସହସ୍ସାନି ପାଣେହି ସରଣଂ ଗତାନି…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’ ତି…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଦ୍ୱତ୍ତିଂସମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେହି ସମନ୍ନାଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଏହିସ୍ୱାଗତୱାଦୀ ସଖିଲୋ ସମ୍ମୋଦକୋ ଅବ୍ଭାକୁଟିକୋ ଉତ୍ତାନମୁଖୋ ପୁବ୍ବଭାସୀ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଚତୁନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣେ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମେ ବହୂ ଦେୱା ଚ ମନୁସ୍ସା ଚ ଅଭିପ୍ପସନ୍ନା…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ୟସ୍ମିଂ ଗାମେ ୱା ନିଗମେ ୱା ପଟିୱସତି ନ ତସ୍ମିଂ ଗାମେ ୱା ନିଗମେ ୱା ଅମନୁସ୍ସା ମନୁସ୍ସେ ୱିହେଠେନ୍ତି…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ସଙ୍ଘୀ ଗଣୀ ଗଣାଚରିୟୋ ପୁଥୁତିତ୍ଥକରାନଂ ଅଗ୍ଗମକ୍ଖାୟତି, ୟଥା ଖୋ ପନ, ଭୋ, ଏତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୟଥା ୱା ତଥା ୱା ୟସୋ ସମୁଦାଗଚ୍ଛତି, ନ ହେୱଂ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୟସୋ ସମୁଦାଗତୋ। ଅଥ ଖୋ ଅନୁତ୍ତରାୟ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପଦାୟ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୟସୋ ସମୁଦାଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ରାଜା ମାଗଧୋ ସେନିୟୋ ବିମ୍ବିସାରୋ ସପୁତ୍ତୋ ସଭରିୟୋ ସପରିସୋ ସାମଚ୍ଚୋ ପାଣେହି ସରଣଂ ଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ ସପୁତ୍ତୋ ସଭରିୟୋ ସପରିସୋ ସାମଚ୍ଚୋ ପାଣେହି ସରଣଂ ଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣଂ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ସପୁତ୍ତୋ ସଭରିୟୋ ସପରିସୋ ସାମଚ୍ଚୋ ପାଣେହି ସରଣଂ ଗତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ରଞ୍ଞୋ ମାଗଧସ୍ସ ସେନିୟସ୍ସ ବିମ୍ବିସାରସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ରଞ୍ଞୋ ପସେନଦିସ୍ସ କୋସଲସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପୋକ୍ଖରସାତିସ୍ସ ସକ୍କତୋ ଗରୁକତୋ ମାନିତୋ ପୂଜିତୋ ଅପଚିତୋ…ପେ॰…
‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ଖାଣୁମତଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଖାଣୁମତେ ୱିହରତି ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକାୟଂ। ୟେ ଖୋ ପନ, ଭୋ, କେଚି ସମଣା ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱା ଅମ୍ହାକଂ ଗାମଖେତ୍ତଂ ଆଗଚ୍ଛନ୍ତି, ଅତିଥୀ ନୋ ତେ ହୋନ୍ତି। ଅତିଥୀ ଖୋ ପନମ୍ହେହି ସକ୍କାତବ୍ବା ଗରୁକାତବ୍ବା ମାନେତବ୍ବା ପୂଜେତବ୍ବା ଅପଚେତବ୍ବା। ୟମ୍ପି, ଭୋ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଖାଣୁମତଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଖାଣୁମତେ ୱିହରତି ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକାୟଂ, ଅତିଥିମ୍ହାକଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ। ଅତିଥି ଖୋ ପନମ୍ହେହି ସକ୍କାତବ୍ବୋ ଗରୁକାତବ୍ବୋ ମାନେତବ୍ବୋ ପୂଜେତବ୍ବୋ ଅପଚେତବ୍ବୋ। ଇମିନାପଙ୍ଗେନ ନାରହତି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଅମ୍ହାକଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ଅଥ ଖୋ ମୟମେୱ ଅରହାମ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ। ଏତ୍ତକେ ଖୋ ଅହଂ, ଭୋ, ତସ୍ସ ଭୋତୋ ଗୋତମସ୍ସ ୱଣ୍ଣେ ପରିୟାପୁଣାମି, ନୋ ଚ ଖୋ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଏତ୍ତକୱଣ୍ଣୋ। ଅପରିମାଣୱଣ୍ଣୋ ହି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ’’ତି।
୩୩୩ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା କୂଟଦନ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ୟଥା ଖୋ ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ୱଣ୍ଣେ ଭାସତି, ଇତୋ ଚେପି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ୟୋଜନସତେ ୱିହରତି, ଅଲମେୱ ସଦ୍ଧେନ କୁଲପୁତ୍ତେନ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିତୁଂ ଅପି ପୁଟୋସେନା’’ତି। ‘‘ତେନ ହି, ଭୋ, ସବ୍ବେୱ ମୟଂ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଦସ୍ସନାୟ ଉପସଙ୍କମିସ୍ସାମା’’ତି।
ମହାୱିଜିତରାଜୟଞ୍ଞକଥା
୩୩୪ . ଅଥ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ମହତା ବ୍ରାହ୍ମଣଗଣେନ ସଦ୍ଧିଂ ୟେନ ଅମ୍ବଲଟ୍ଠିକା ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି, ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି । ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଖାଣୁମତକାପି ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକା ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ; ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂସୁ, ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ; ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ୟେନ ଭଗୱା ତେନଞ୍ଜଲିଂ ପଣାମେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ; ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ନାମଗୋତ୍ତଂ ସାୱେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ; ଅପ୍ପେକଚ୍ଚେ ତୁଣ୍ହୀଭୂତା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ।
୩୩୫ . ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସୁତଂ ମେତଂ, ଭୋ ଗୋତମ – ‘ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତିୱିଧଂ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦଂ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରଂ ଜାନାତୀ’ତି। ନ ଖୋ ପନାହଂ ଜାନାମି ତିୱିଧଂ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦଂ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରଂ। ଇଚ୍ଛାମି ଚାହଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତୁଂ। ସାଧୁ ମେ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ତିୱିଧଂ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦଂ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରଂ ଦେସେତୂ’’ତି।
୩୩୬ . ‘‘ତେନ ହି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ସୁଣାହି ସାଧୁକଂ ମନସିକରୋହି, ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସି। ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଭୂତପୁବ୍ବଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ , ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ନାମ ଅହୋସି ଅଡ୍ଢୋ ମହଦ୍ଧନୋ ମହାଭୋଗୋ ପହୂତଜାତରୂପରଜତୋ ପହୂତୱିତ୍ତୂପକରଣୋ ପହୂତଧନଧଞ୍ଞୋ ପରିପୁଣ୍ଣକୋସକୋଟ୍ଠାଗାରୋ। ଅଥ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ରଞ୍ଞୋ ମହାୱିଜିତସ୍ସ ରହୋଗତସ୍ସ ପଟିସଲ୍ଲୀନସ୍ସ ଏୱଂ ଚେତସୋ ପରିୱିତକ୍କୋ ଉଦପାଦି – ‘ଅଧିଗତା ଖୋ ମେ ୱିପୁଲା ମାନୁସକା ଭୋଗା, ମହନ୍ତଂ ପଥୱିମଣ୍ଡଲଂ ଅଭିୱିଜିୟ ଅଜ୍ଝାୱସାମି , ୟଂନୂନାହଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜେୟ୍ୟଂ, ୟଂ ମମ ଅସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’ତି।
୩୩୭ . ‘‘ଅଥ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ପୁରୋହିତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଆମନ୍ତେତ୍ୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘ଇଧ ମୟ୍ହଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ରହୋଗତସ୍ସ ପଟିସଲ୍ଲୀନସ୍ସ ଏୱଂ ଚେତସୋ ପରିୱିତକ୍କୋ ଉଦପାଦି – ଅଧିଗତା ଖୋ ମେ ୱିପୁଲା ମାନୁସକା ଭୋଗା , ମହନ୍ତଂ ପଥୱିମଣ୍ଡଲଂ ଅଭିୱିଜିୟ ଅଜ୍ଝାୱସାମି। ୟଂନୂନାହଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜେୟ୍ୟଂ ୟଂ ମମ ଅସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’ତି। ଇଚ୍ଛାମହଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତୁଂ। ଅନୁସାସତୁ ମଂ ଭୱଂ ୟଂ ମମ ଅସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’’’ତି।
୩୩୮ . ‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରାଜାନଂ ମହାୱିଜିତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଭୋତୋ ଖୋ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦୋ ସକଣ୍ଟକୋ ସଉପ୍ପୀଳୋ, ଗାମଘାତାପି ଦିସ୍ସନ୍ତି, ନିଗମଘାତାପି ଦିସ୍ସନ୍ତି, ନଗରଘାତାପି ଦିସ୍ସନ୍ତି , ପନ୍ଥଦୁହନାପି ଦିସ୍ସନ୍ତି। ଭୱଂ ଖୋ ପନ ରାଜା ଏୱଂ ସକଣ୍ଟକେ ଜନପଦେ ସଉପ୍ପୀଳେ ବଲିମୁଦ୍ଧରେୟ୍ୟ, ଅକିଚ୍ଚକାରୀ ଅସ୍ସ ତେନ ଭୱଂ ରାଜା। ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ଏୱମସ୍ସ – ‘‘ଅହମେତଂ ଦସ୍ସୁଖୀଲଂ ୱଧେନ ୱା ବନ୍ଧେନ ୱା ଜାନିୟା ୱା ଗରହାୟ ୱା ପବ୍ବାଜନାୟ ୱା ସମୂହନିସ୍ସାମୀ’’ତି, ନ ଖୋ ପନେତସ୍ସ ଦସ୍ସୁଖୀଲସ୍ସ ଏୱଂ ସମ୍ମା ସମୁଗ୍ଘାତୋ ହୋତି। ୟେ ତେ ହତାୱସେସକା ଭୱିସ୍ସନ୍ତି, ତେ ପଚ୍ଛା ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦଂ ୱିହେଠେସ୍ସନ୍ତି। ଅପି ଚ ଖୋ ଇଦଂ ସଂୱିଧାନଂ ଆଗମ୍ମ ଏୱମେତସ୍ସ ଦସ୍ସୁଖୀଲସ୍ସ ସମ୍ମା ସମୁଗ୍ଘାତୋ ହୋତି। ତେନ ହି ଭୱଂ ରାଜା ୟେ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଉସ୍ସହନ୍ତି କସିଗୋରକ୍ଖେ, ତେସଂ ଭୱଂ ରାଜା ବୀଜଭତ୍ତଂ ଅନୁପ୍ପଦେତୁ। ୟେ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଉସ୍ସହନ୍ତି ୱାଣିଜ୍ଜାୟ, ତେସଂ ଭୱଂ ରାଜା ପାଭତଂ ଅନୁପ୍ପଦେତୁ। ୟେ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଉସ୍ସହନ୍ତି ରାଜପୋରିସେ, ତେସଂ ଭୱଂ ରାଜା ଭତ୍ତୱେତନଂ ପକପ୍ପେତୁ। ତେ ଚ ମନୁସ୍ସା ସକମ୍ମପସୁତା ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦଂ ନ ୱିହେଠେସ୍ସନ୍ତି; ମହା ଚ ରଞ୍ଞୋ ରାସିକୋ ଭୱିସ୍ସତି। ଖେମଟ୍ଠିତା ଜନପଦା ଅକଣ୍ଟକା ଅନୁପ୍ପୀଳା। ମନୁସ୍ସା ମୁଦା ମୋଦମାନା ଉରେ ପୁତ୍ତେ ନଚ୍ଚେନ୍ତା ଅପାରୁତଘରା ମଞ୍ଞେ ୱିହରିସ୍ସନ୍ତୀ’ତି। ‘ଏୱଂ, ଭୋ’ତି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ପୁରୋହିତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୟେ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଉସ୍ସହିଂସୁ କସିଗୋରକ୍ଖେ, ତେସଂ ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ବୀଜଭତ୍ତଂ ଅନୁପ୍ପଦାସି। ୟେ ଚ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଉସ୍ସହିଂସୁ ୱାଣିଜ୍ଜାୟ, ତେସଂ ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ପାଭତଂ ଅନୁପ୍ପଦାସି। ୟେ ଚ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଉସ୍ସହିଂସୁ ରାଜପୋରିସେ, ତେସଂ ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ଭତ୍ତୱେତନଂ ପକପ୍ପେସି। ତେ ଚ ମନୁସ୍ସା ସକମ୍ମପସୁତା ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦଂ ନ ୱିହେଠିଂସୁ, ମହା ଚ ରଞ୍ଞୋ ରାସିକୋ ଅହୋସି। ଖେମଟ୍ଠିତା ଜନପଦା ଅକଣ୍ଟକା ଅନୁପ୍ପୀଳା ମନୁସ୍ସା ମୁଦା ମୋଦମାନା ଉରେ ପୁତ୍ତେ ନଚ୍ଚେନ୍ତା ଅପାରୁତଘରା ମଞ୍ଞେ ୱିହରିଂସୁ। ଅଥ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ପୁରୋହିତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଆମନ୍ତେତ୍ୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘ସମୂହତୋ ଖୋ ମେ ଭୋତୋ ଦସ୍ସୁଖୀଲୋ, ଭୋତୋ ସଂୱିଧାନଂ ଆଗମ୍ମ ମହା ଚ ମେ ରାସିକୋ। ଖେମଟ୍ଠିତା ଜନପଦା ଅକଣ୍ଟକା ଅନୁପ୍ପୀଳା ମନୁସ୍ସା ମୁଦା ମୋଦମାନା ଉରେ ପୁତ୍ତେ ନଚ୍ଚେନ୍ତା ଅପାରୁତଘରା ମଞ୍ଞେ ୱିହରନ୍ତି। ଇଚ୍ଛାମହଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତୁଂ। ଅନୁସାସତୁ ମଂ ଭୱଂ ୟଂ ମମ ଅସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’ତି।
ଚତୁପରିକ୍ଖାରଂ
୩୩୯ . ‘‘ତେନ ହି ଭୱଂ ରାଜା ୟେ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଖତ୍ତିୟା ଆନୁୟନ୍ତା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ ତେ ଭୱଂ ରାଜା ଆମନ୍ତୟତଂ – ‘ଇଚ୍ଛାମହଂ, ଭୋ, ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତୁଂ, ଅନୁଜାନନ୍ତୁ ମେ ଭୱନ୍ତୋ ୟଂ ମମ ଅସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’ତି। ୟେ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଅମଚ୍ଚା ପାରିସଜ୍ଜା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ…ପେ॰… ବ୍ରାହ୍ମଣମହାସାଲା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ…ପେ॰… ଗହପତିନେଚୟିକା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ, ତେ ଭୱଂ ରାଜା ଆମନ୍ତୟତଂ – ‘ଇଚ୍ଛାମହଂ, ଭୋ, ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତୁଂ, ଅନୁଜାନନ୍ତୁ ମେ ଭୱନ୍ତୋ ୟଂ ମମ ଅସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’ତି। ‘ଏୱଂ, ଭୋ’ତି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ପୁରୋହିତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୟେ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଖତ୍ତିୟା ଆନୁୟନ୍ତା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ, ତେ ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ଆମନ୍ତେସି – ‘ଇଚ୍ଛାମହଂ, ଭୋ, ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତୁଂ, ଅନୁଜାନନ୍ତୁ ମେ ଭୱନ୍ତୋ ୟଂ ମମ ଅସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’’ତି। ‘ୟଜତଂ ଭୱଂ ରାଜା ୟଞ୍ଞଂ, ୟଞ୍ଞକାଲୋ ମହାରାଜା’ତି। ୟେ ରଞ୍ଞୋ ଜନପଦେ ଅମଚ୍ଚା ପାରିସଜ୍ଜା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ…ପେ॰… ବ୍ରାହ୍ମଣମହାସାଲା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ…ପେ॰… ଗହପତିନେଚୟିକା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ, ତେ ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ଆମନ୍ତେସି – ‘ଇଚ୍ଛାମହଂ, ଭୋ , ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତୁଂ। ଅନୁଜାନନ୍ତୁ ମେ ଭୱନ୍ତୋ ୟଂ ମମ ଅସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟା’ତି। ‘ୟଜତଂ ଭୱଂ ରାଜା ୟଞ୍ଞଂ, ୟଞ୍ଞକାଲୋ ମହାରାଜା’ତି। ଇତିମେ ଚତ୍ତାରୋ ଅନୁମତିପକ୍ଖା ତସ୍ସେୱ ୟଞ୍ଞସ୍ସ ପରିକ୍ଖାରା ଭୱନ୍ତି।
ଅଟ୍ଠ ପରିକ୍ଖାରା
୩୪୦ . ‘‘ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ଅଟ୍ଠହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତୋ, ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ ଅଭିରୂପୋ ଦସ୍ସନୀୟୋ ପାସାଦିକୋ ପରମାୟ ୱଣ୍ଣପୋକ୍ଖରତାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ବ୍ରହ୍ମୱଣ୍ଣୀ ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଛସୀ ଅଖୁଦ୍ଦାୱକାସୋ ଦସ୍ସନାୟ; ଅଡ୍ଢୋ ମହଦ୍ଧନୋ ମହାଭୋଗୋ ପହୂତଜାତରୂପରଜତୋ ପହୂତୱିତ୍ତୂପକରଣୋ ପହୂତଧନଧଞ୍ଞୋ ପରିପୁଣ୍ଣକୋସକୋଟ୍ଠାଗାରୋ; ବଲୱା ଚତୁରଙ୍ଗିନିୟା ସେନାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ଅସ୍ସୱାୟ ଓୱାଦପଟିକରାୟ ସହତି [ପତପତି (ସୀ॰ ପୀ॰), ତପତି (ସ୍ୟା॰)] ମଞ୍ଞେ ପଚ୍ଚତ୍ଥିକେ ୟସସା; ସଦ୍ଧୋ ଦାୟକୋ ଦାନପତି ଅନାୱଟଦ୍ୱାରୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣକପଣଦ୍ଧିକୱଣିବ୍ବକୟାଚକାନଂ ଓପାନଭୂତୋ ପୁଞ୍ଞାନି କରୋତି; ବହୁସ୍ସୁତୋ ତସ୍ସ ତସ୍ସ ସୁତଜାତସ୍ସ, ତସ୍ସ ତସ୍ସେୱ ଖୋ ପନ ଭାସିତସ୍ସ ଅତ୍ଥଂ ଜାନାତି ‘ଅୟଂ ଇମସ୍ସ ଭାସିତସ୍ସ ଅତ୍ଥୋ ଅୟଂ ଇମସ୍ସ ଭାସିତସ୍ସ ଅତ୍ଥୋ’ତି; ପଣ୍ଡିତୋ, ୱିୟତ୍ତୋ, ମେଧାୱୀ, ପଟିବଲୋ, ଅତୀତାନାଗତପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନେ ଅତ୍ଥେ ଚିନ୍ତେତୁଂ। ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ଇମେହି ଅଟ୍ଠହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତୋ। ଇତି ଇମାନିପି ଅଟ୍ଠଙ୍ଗାନି ତସ୍ସେୱ ୟଞ୍ଞସ୍ସ ପରିକ୍ଖାରା ଭୱନ୍ତି।
ଚତୁପରିକ୍ଖାରଂ
୩୪୧ . ‘‘ପୁରୋହିତୋ [ପୁରୋହିତୋପି (କ॰ ସୀ॰ କ॰)] ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଚତୁହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତୋ। ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ; ଅଜ୍ଝାୟକୋ ମନ୍ତଧରୋ ତିଣ୍ଣଂ ୱେଦାନଂ ପାରଗୂ ସନିଘଣ୍ଡୁକେଟୁଭାନଂ ସାକ୍ଖରପ୍ପଭେଦାନଂ ଇତିହାସପଞ୍ଚମାନଂ ପଦକୋ ୱେୟ୍ୟାକରଣୋ ଲୋକାୟତମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ ଅନୱୟୋ; ସୀଲୱା ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ; ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ମେଧାୱୀ ପଠମୋ ୱା ଦୁତିୟୋ ୱା ସୁଜଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତାନଂ। ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇମେହି ଚତୂହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତୋ। ଇତି ଇମାନି ଚତ୍ତାରି ଅଙ୍ଗାନି ତସ୍ସେୱ ୟଞ୍ଞସ୍ସ ପରିକ୍ଖାରା ଭୱନ୍ତି।
ତିସ୍ସୋ ୱିଧା
୩୪୨ . ‘‘ଅଥ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୱିଜିତସ୍ସ ପୁବ୍ବେୱ ୟଞ୍ଞା ତିସ୍ସୋ ୱିଧା ଦେସେସି। ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟିଟ୍ଠୁକାମସ୍ସ [ୟିଟ୍ଠକାମସ୍ସ (କ॰)] କୋଚିଦେୱ ୱିପ୍ପଟିସାରୋ – ‘ମହା ୱତ ମେ ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧୋ ୱିଗଚ୍ଛିସ୍ସତୀ’ତି, ସୋ ଭୋତା ରଞ୍ଞା ୱିପ୍ପଟିସାରୋ ନ କରଣୀୟୋ। ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ କୋଚିଦେୱ ୱିପ୍ପଟିସାରୋ – ‘ମହା ୱତ ମେ ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧୋ ୱିଗଚ୍ଛତୀ’ତି, ସୋ ଭୋତା ରଞ୍ଞା ୱିପ୍ପଟିସାରୋ ନ କରଣୀୟୋ। ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟିଟ୍ଠସ୍ସ କୋଚିଦେୱ ୱିପ୍ପଟିସାରୋ – ‘ମହା ୱତ ମେ ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧୋ ୱିଗତୋ’ତି, ସୋ ଭୋତା ରଞ୍ଞା ୱିପ୍ପଟିସାରୋ ନ କରଣୀୟୋ’’ତି। ଇମା ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୱିଜିତସ୍ସ ପୁବ୍ବେୱ ୟଞ୍ଞା ତିସ୍ସୋ ୱିଧା ଦେସେସି।
ଦସ ଆକାରା
୩୪୩ . ‘‘ଅଥ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୱିଜିତସ୍ସ ପୁବ୍ବେୱ ୟଞ୍ଞା ଦସହାକାରେହି ପଟିଗ୍ଗାହକେସୁ ୱିପ୍ପଟିସାରଂ ପଟିୱିନେସି। ‘ଆଗମିସ୍ସନ୍ତି ଖୋ ଭୋତୋ ୟଞ୍ଞଂ ପାଣାତିପାତିନୋପି ପାଣାତିପାତା ପଟିୱିରତାପି। ୟେ ତତ୍ଥ ପାଣାତିପାତିନୋ, ତେସଞ୍ଞେୱ ତେନ। ୟେ ତତ୍ଥ ପାଣାତିପାତା ପଟିୱିରତା, ତେ ଆରବ୍ଭ ୟଜତଂ ଭୱଂ, ସଜ୍ଜତଂ ଭୱଂ, ମୋଦତଂ ଭୱଂ, ଚିତ୍ତମେୱ ଭୱଂ ଅନ୍ତରଂ ପସାଦେତୁ। ଆଗମିସ୍ସନ୍ତି ଖୋ ଭୋତୋ ୟଞ୍ଞଂ ଅଦିନ୍ନାଦାୟିନୋପି ଅଦିନ୍ନାଦାନା ପଟିୱିରତାପି…ପେ॰… କାମେସୁ ମିଚ୍ଛାଚାରିନୋପି କାମେସୁମିଚ୍ଛାଚାରା ପଟିୱିରତାପି… ମୁସାୱାଦିନୋପି ମୁସାୱାଦା ପଟିୱିରତାପି… ପିସୁଣୱାଚିନୋପି ପିସୁଣାୟ ୱାଚାୟ ପଟିୱିରତାପି… ଫରୁସୱାଚିନୋପି ଫରୁସାୟ ୱାଚାୟ ପଟିୱିରତାପି… ସମ୍ଫପ୍ପଲାପିନୋପି ସମ୍ଫପ୍ପଲାପା ପଟିୱିରତାପି … ଅଭିଜ୍ଝାଲୁନୋପି ଅନଭିଜ୍ଝାଲୁନୋପି… ବ୍ୟାପନ୍ନଚିତ୍ତାପି ଅବ୍ୟାପନ୍ନଚିତ୍ତାପି… ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକାପି ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକାପି…। ୟେ ତତ୍ଥ ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକା, ତେସଞ୍ଞେୱ ତେନ। ୟେ ତତ୍ଥ ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକା, ତେ ଆରବ୍ଭ ୟଜତଂ ଭୱଂ, ସଜ୍ଜତଂ ଭୱଂ, ମୋଦତଂ ଭୱଂ, ଚିତ୍ତମେୱ ଭୱଂ ଅନ୍ତରଂ ପସାଦେତୂ’ତି। ଇମେହି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୱିଜିତସ୍ସ ପୁବ୍ବେୱ ୟଞ୍ଞା ଦସହାକାରେହି ପଟିଗ୍ଗାହକେସୁ ୱିପ୍ପଟିସାରଂ ପଟିୱିନେସି।
ସୋଳସ ଆକାରା
୩୪୪ . ‘‘ଅଥ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୱିଜିତସ୍ସ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ ସୋଳସହାକାରେହି ଚିତ୍ତଂ ସନ୍ଦସ୍ସେସି ସମାଦପେସି ସମୁତ୍ତେଜେସି ସମ୍ପହଂସେସି ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ କୋଚିଦେୱ ୱତ୍ତା – ‘ରାଜା ଖୋ ମହାୱିଜିତୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତି, ନୋ ଚ ଖୋ ତସ୍ସ ଆମନ୍ତିତା ଖତ୍ତିୟା ଆନୁୟନ୍ତା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ; ଅଥ ଚ ପନ ଭୱଂ ରାଜା ଏୱରୂପଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତୀ’ତି । ଏୱମ୍ପି ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ୱତ୍ତା ଧମ୍ମତୋ ନତ୍ଥି। ଭୋତା ଖୋ ପନ ରଞ୍ଞା ଆମନ୍ତିତା ଖତ୍ତିୟା ଆନୁୟନ୍ତା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ । ଇମିନାପେତଂ ଭୱଂ ରାଜା ଜାନାତୁ, ୟଜତଂ ଭୱଂ, ସଜ୍ଜତଂ ଭୱଂ, ମୋଦତଂ ଭୱଂ, ଚିତ୍ତମେୱ ଭୱଂ ଅନ୍ତରଂ ପସାଦେତୁ।
‘‘ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ କୋଚିଦେୱ ୱତ୍ତା – ‘ରାଜା ଖୋ ମହାୱିଜିତୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତି, ନୋ ଚ ଖୋ ତସ୍ସ ଆମନ୍ତିତା ଅମଚ୍ଚା ପାରିସଜ୍ଜା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ…ପେ॰… ବ୍ରାହ୍ମଣମହାସାଲା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ…ପେ॰… ଗହପତିନେଚୟିକା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ, ଅଥ ଚ ପନ ଭୱଂ ରାଜା ଏୱରୂପଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତୀ’ତି। ଏୱମ୍ପି ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ୱତ୍ତା ଧମ୍ମତୋ ନତ୍ଥି। ଭୋତା ଖୋ ପନ ରଞ୍ଞା ଆମନ୍ତିତା ଗହପତିନେଚୟିକା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ। ଇମିନାପେତଂ ଭୱଂ ରାଜା ଜାନାତୁ, ୟଜତଂ ଭୱଂ, ସଜ୍ଜତଂ ଭୱଂ, ମୋଦତଂ ଭୱଂ, ଚିତ୍ତମେୱ ଭୱଂ ଅନ୍ତରଂ ପସାଦେତୁ।
‘‘ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ କୋଚିଦେୱ ୱତ୍ତା – ‘ରାଜା ଖୋ ମହାୱିଜିତୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତି, ନୋ ଚ ଖୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ, ଅଥ ଚ ପନ ଭୱଂ ରାଜା ଏୱରୂପଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତୀ’ତି। ଏୱମ୍ପି ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ୱତ୍ତା ଧମ୍ମତୋ ନତ୍ଥି। ଭୱଂ ଖୋ ପନ ରାଜା ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ। ଇମିନାପେତଂ ଭୱଂ ରାଜା ଜାନାତୁ, ୟଜତଂ ଭୱଂ, ସଜ୍ଜତଂ ଭୱଂ, ମୋଦତଂ ଭୱଂ, ଚିତ୍ତମେୱ ଭୱଂ ଅନ୍ତରଂ ପସାଦେତୁ।
‘‘ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ କୋଚିଦେୱ ୱତ୍ତା – ‘ରାଜା ଖୋ ମହାୱିଜିତୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତି ନୋ ଚ ଖୋ ଅଭିରୂପୋ ଦସ୍ସନୀୟୋ ପାସାଦିକୋ ପରମାୟ ୱଣ୍ଣପୋକ୍ଖରତାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ବ୍ରହ୍ମୱଣ୍ଣୀ ବ୍ରହ୍ମୱଚ୍ଛସୀ ଅଖୁଦ୍ଦାୱକାସୋ ଦସ୍ସନାୟ…ପେ॰… ନୋ ଚ ଖୋ ଅଡ୍ଢୋ ମହଦ୍ଧନୋ ମହାଭୋଗୋ ପହୂତଜାତରୂପରଜତୋ ପହୂତୱିତ୍ତୂପକରଣୋ ପହୂତଧନଧଞ୍ଞୋ ପରିପୁଣ୍ଣକୋସକୋଟ୍ଠାଗାରୋ…ପେ॰… ନୋ ଚ ଖୋ ବଲୱା ଚତୁରଙ୍ଗିନିୟା ସେନାୟ ସମନ୍ନାଗତୋ ଅସ୍ସୱାୟ ଓୱାଦପଟିକରାୟ ସହତି ମଞ୍ଞେ ପଚ୍ଚତ୍ଥିକେ ୟସସା…ପେ॰… ନୋ ଚ ଖୋ ସଦ୍ଧୋ ଦାୟକୋ ଦାନପତି ଅନାୱଟଦ୍ୱାରୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣକପଣଦ୍ଧିକୱଣିବ୍ବକୟାଚକାନଂ ଓପାନଭୂତୋ ପୁଞ୍ଞାନି କରୋତି…ପେ॰… ନୋ ଚ ଖୋ ବହୁସ୍ସୁତୋ ତସ୍ସ ତସ୍ସ ସୁତଜାତସ୍ସ…ପେ॰… ନୋ ଚ ଖୋ ତସ୍ସ ତସ୍ସେୱ ଖୋ ପନ ଭାସିତସ୍ସ ଅତ୍ଥଂ ଜାନାତି ‘‘ଅୟଂ ଇମସ୍ସ ଭାସିତସ୍ସ ଅତ୍ଥୋ, ଅୟଂ ଇମସ୍ସ ଭାସିତସ୍ସ ଅତ୍ଥୋ’’ତି…ପେ॰… ନୋ ଚ ଖୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ମେଧାୱୀ ପଟିବଲୋ ଅତୀତାନାଗତପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନେ ଅତ୍ଥେ ଚିନ୍ତେତୁଂ, ଅଥ ଚ ପନ ଭୱଂ ରାଜା ଏୱରୂପଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତୀ’ତି । ଏୱମ୍ପି ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ୱତ୍ତା ଧମ୍ମତୋ ନତ୍ଥି। ଭୱଂ ଖୋ ପନ ରାଜା ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ମେଧାୱୀ ପଟିବଲୋ ଅତୀତାନାଗତପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନେ ଅତ୍ଥେ ଚିନ୍ତେତୁଂ। ଇମିନାପେତଂ ଭୱଂ ରାଜା ଜାନାତୁ , ୟଜତଂ ଭୱଂ, ସଜ୍ଜତଂ ଭୱଂ, ମୋଦତଂ ଭୱଂ, ଚିତ୍ତମେୱ ଭୱଂ ଅନ୍ତରଂ ପସାଦେତୁ।
‘‘ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ କୋଚିଦେୱ ୱତ୍ତା – ‘ରାଜା ଖୋ ମହାୱିଜିତୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତି। ନୋ ଚ ଖ୍ୱସ୍ସ ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ; ଅଥ ଚ ପନ ଭୱଂ ରାଜା ଏୱରୂପଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତୀ’ତି। ଏୱମ୍ପି ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ୱତ୍ତା ଧମ୍ମତୋ ନତ୍ଥି। ଭୋତୋ ଖୋ ପନ ରଞ୍ଞୋ ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉଭତୋ ସୁଜାତୋ ମାତିତୋ ଚ ପିତିତୋ ଚ ସଂସୁଦ୍ଧଗହଣିକୋ ୟାୱ ସତ୍ତମା ପିତାମହୟୁଗା ଅକ୍ଖିତ୍ତୋ ଅନୁପକ୍କୁଟ୍ଠୋ ଜାତିୱାଦେନ। ଇମିନାପେତଂ ଭୱଂ ରାଜା ଜାନାତୁ, ୟଜତଂ ଭୱଂ, ସଜ୍ଜତଂ ଭୱଂ, ମୋଦତଂ ଭୱଂ, ଚିତ୍ତମେୱ ଭୱଂ ଅନ୍ତରଂ ପସାଦେତୁ।
‘‘ସିୟା ଖୋ ପନ ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ କୋଚିଦେୱ ୱତ୍ତା – ‘ରାଜା ଖୋ ମହାୱିଜିତୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତି। ନୋ ଚ ଖ୍ୱସ୍ସ ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅଜ୍ଝାୟକୋ ମନ୍ତଧରୋ ତିଣ୍ଣଂ ୱେଦାନଂ ପାରଗୂ ସନିଘଣ୍ଡୁକେଟୁଭାନଂ ସାକ୍ଖରପ୍ପଭେଦାନଂ ଇତିହାସପଞ୍ଚମାନଂ ପଦକୋ ୱେୟ୍ୟାକରଣୋ ଲୋକାୟତମହାପୁରିସଲକ୍ଖଣେସୁ ଅନୱୟୋ…ପେ॰… ନୋ ଚ ଖ୍ୱସ୍ସ ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସୀଲୱା ୱୁଦ୍ଧସୀଲୀ ୱୁଦ୍ଧସୀଲେନ ସମନ୍ନାଗତୋ…ପେ॰… ନୋ ଚ ଖ୍ୱସ୍ସ ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ମେଧାୱୀ ପଠମୋ ୱା ଦୁତିୟୋ ୱା ସୁଜଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତାନଂ, ଅଥ ଚ ପନ ଭୱଂ ରାଜା ଏୱରୂପଂ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତୀ’ତି। ଏୱମ୍ପି ଭୋତୋ ରଞ୍ଞୋ ୱତ୍ତା ଧମ୍ମତୋ ନତ୍ଥି। ଭୋତୋ ଖୋ ପନ ରଞ୍ଞୋ ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ମେଧାୱୀ ପଠମୋ ୱା ଦୁତିୟୋ ୱା ସୁଜଂ ପଗ୍ଗଣ୍ହନ୍ତାନଂ। ଇମିନାପେତଂ ଭୱଂ ରାଜା ଜାନାତୁ, ୟଜତଂ ଭୱଂ, ସଜ୍ଜତଂ ଭୱଂ, ମୋଦତଂ ଭୱଂ, ଚିତ୍ତମେୱ ଭୱଂ ଅନ୍ତରଂ ପସାଦେତୂତି। ଇମେହି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରଞ୍ଞୋ ମହାୱିଜିତସ୍ସ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜମାନସ୍ସ ସୋଳସହି ଆକାରେହି ଚିତ୍ତଂ ସନ୍ଦସ୍ସେସି ସମାଦପେସି ସମୁତ୍ତେଜେସି ସମ୍ପହଂସେସି।
୩୪୫ . ‘‘ତସ୍ମିଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞେ ନେୱ ଗାୱୋ ହଞ୍ଞିଂସୁ, ନ ଅଜେଳକା ହଞ୍ଞିଂସୁ, ନ କୁକ୍କୁଟସୂକରା ହଞ୍ଞିଂସୁ, ନ ୱିୱିଧା ପାଣା ସଂଘାତଂ ଆପଜ୍ଜିଂସୁ, ନ ରୁକ୍ଖା ଛିଜ୍ଜିଂସୁ ୟୂପତ୍ଥାୟ, ନ ଦବ୍ଭା ଲୂୟିଂସୁ ବରିହିସତ୍ଥାୟ [ପରିହିଂସତ୍ଥାୟ (ସ୍ୟା॰ କ॰ ସୀ॰ କ॰), ପରହିଂସତ୍ଥାୟ (କ॰)] । ୟେପିସ୍ସ ଅହେସୁଂ ଦାସାତି ୱା ପେସ୍ସାତି ୱା କମ୍ମକରାତି ୱା, ତେପି ନ ଦଣ୍ଡତଜ୍ଜିତା ନ ଭୟତଜ୍ଜିତା ନ ଅସ୍ସୁମୁଖା ରୁଦମାନା ପରିକମ୍ମାନି ଅକଂସୁ। ଅଥ ଖୋ ୟେ ଇଚ୍ଛିଂସୁ, ତେ ଅକଂସୁ, ୟେ ନ ଇଚ୍ଛିଂସୁ, ନ ତେ ଅକଂସୁ; ୟଂ ଇଚ୍ଛିଂସୁ, ତଂ ଅକଂସୁ, ୟଂ ନ ଇଚ୍ଛିଂସୁ, ନ ତଂ ଅକଂସୁ। ସପ୍ପିତେଲନୱନୀତଦଧିମଧୁଫାଣିତେନ ଚେୱ ସୋ ୟଞ୍ଞୋ ନିଟ୍ଠାନମଗମାସି।
୩୪୬ . ‘‘ଅଥ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଖତ୍ତିୟା ଆନୁୟନ୍ତା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ, ଅମଚ୍ଚା ପାରିସଜ୍ଜା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ, ବ୍ରାହ୍ମଣମହାସାଲା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ, ଗହପତିନେଚୟିକା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ ପହୂତଂ ସାପତେୟ୍ୟଂ ଆଦାୟ ରାଜାନଂ ମହାୱିଜିତଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଏୱମାହଂସୁ – ‘ଇଦଂ, ଦେୱ, ପହୂତଂ ସାପତେୟ୍ୟଂ ଦେୱଞ୍ଞେୱ ଉଦ୍ଦିସ୍ସାଭତଂ, ତଂ ଦେୱୋ ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହାତୂ’ତି। ‘ଅଲଂ, ଭୋ, ମମାପିଦଂ ପହୂତଂ ସାପତେୟ୍ୟଂ ଧମ୍ମିକେନ ବଲିନା ଅଭିସଙ୍ଖତଂ; ତଞ୍ଚ ୱୋ ହୋତୁ, ଇତୋ ଚ ଭିୟ୍ୟୋ ହରଥା’ତି। ତେ ରଞ୍ଞା ପଟିକ୍ଖିତ୍ତା ଏକମନ୍ତଂ ଅପକ୍କମ୍ମ ଏୱଂ ସମଚିନ୍ତେସୁଂ – ‘ନ ଖୋ ଏତଂ ଅମ୍ହାକଂ ପତିରୂପଂ, ୟଂ ମୟଂ ଇମାନି ସାପତେୟ୍ୟାନି ପୁନଦେୱ ସକାନି ଘରାନି ପଟିହରେୟ୍ୟାମ। ରାଜା ଖୋ ମହାୱିଜିତୋ ମହାୟଞ୍ଞଂ ୟଜତି, ହନ୍ଦସ୍ସ ମୟଂ ଅନୁୟାଗିନୋ ହୋମା’ତି।
୩୪୭ . ‘‘ଅଥ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରତ୍ଥିମେନ ୟଞ୍ଞୱାଟସ୍ସ [ୟଞ୍ଞାୱାଟସ୍ସ (ସୀ॰ ପୀ॰ କ॰)] ଖତ୍ତିୟା ଆନୁୟନ୍ତା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ ଦାନାନି ପଟ୍ଠପେସୁଂ। ଦକ୍ଖିଣେନ ୟଞ୍ଞୱାଟସ୍ସ ଅମଚ୍ଚା ପାରିସଜ୍ଜା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ ଦାନାନି ପଟ୍ଠପେସୁଂ। ପଚ୍ଛିମେନ ୟଞ୍ଞୱାଟସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣମହାସାଲା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ ଦାନାନି ପଟ୍ଠପେସୁଂ। ଉତ୍ତରେନ ୟଞ୍ଞୱାଟସ୍ସ ଗହପତିନେଚୟିକା ନେଗମା ଚେୱ ଜାନପଦା ଚ ଦାନାନି ପଟ୍ଠପେସୁଂ।
‘‘ତେସୁପି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞେସୁ ନେୱ ଗାୱୋ ହଞ୍ଞିଂସୁ, ନ ଅଜେଳକା ହଞ୍ଞିଂସୁ, ନ କୁକ୍କୁଟସୂକରା ହଞ୍ଞିଂସୁ, ନ ୱିୱିଧା ପାଣା ସଂଘାତଂ ଆପଜ୍ଜିଂସୁ, ନ ରୁକ୍ଖା ଛିଜ୍ଜିଂସୁ ୟୂପତ୍ଥାୟ, ନ ଦବ୍ଭା ଲୂୟିଂସୁ ବରିହିସତ୍ଥାୟ। ୟେପି ନେସଂ ଅହେସୁଂ ଦାସାତି ୱା ପେସ୍ସାତି ୱା କମ୍ମକରାତି ୱା, ତେପି ନ ଦଣ୍ଡତଜ୍ଜିତା ନ ଭୟତଜ୍ଜିତା ନ ଅସ୍ସୁମୁଖା ରୁଦମାନା ପରିକମ୍ମାନି ଅକଂସୁ। ଅଥ ଖୋ ୟେ ଇଚ୍ଛିଂସୁ, ତେ ଅକଂସୁ, ୟେ ନ ଇଚ୍ଛିଂସୁ, ନ ତେ ଅକଂସୁ; ୟଂ ଇଚ୍ଛିଂସୁ, ତଂ ଅକଂସୁ, ୟଂ ନ ଇଚ୍ଛିଂସୁ ନ ତଂ ଅକଂସୁ। ସପ୍ପିତେଲନୱନୀତଦଧିମଧୁଫାଣିତେନ ଚେୱ ତେ ୟଞ୍ଞା ନିଟ୍ଠାନମଗମଂସୁ।
‘‘ଇତି ଚତ୍ତାରୋ ଚ ଅନୁମତିପକ୍ଖା, ରାଜା ମହାୱିଜିତୋ ଅଟ୍ଠହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତୋ, ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଚତୂହଙ୍ଗେହି ସମନ୍ନାଗତୋ; ତିସ୍ସୋ ଚ ୱିଧା ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି ବ୍ରାହ୍ମଣ ତିୱିଧା ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦା ସୋଳସପରିକ୍ଖାରା’’ତି।
୩୪୮ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଉନ୍ନାଦିନୋ ଉଚ୍ଚାସଦ୍ଦମହାସଦ୍ଦା ଅହେସୁଂ – ‘‘ଅହୋ ୟଞ୍ଞୋ, ଅହୋ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦା’’ତି! କୂଟଦନ୍ତୋ ପନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତୂଣ୍ହୀଭୂତୋୱ ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି। ଅଥ ଖୋ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା କୂଟଦନ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘କସ୍ମା ପନ ଭୱଂ କୂଟଦନ୍ତୋ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ସୁଭାସିତଂ ସୁଭାସିତତୋ ନାବ୍ଭନୁମୋଦତୀ’’ତି? ‘‘ନାହଂ, ଭୋ, ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ସୁଭାସିତଂ ସୁଭାସିତତୋ ନାବ୍ଭନୁମୋଦାମି। ମୁଦ୍ଧାପି ତସ୍ସ ୱିପତେୟ୍ୟ, ୟୋ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ସୁଭାସିତଂ ସୁଭାସିତତୋ ନାବ୍ଭନୁମୋଦେୟ୍ୟ। ଅପି ଚ ମେ, ଭୋ, ଏୱଂ ହୋତି – ସମଣୋ ଗୋତମୋ ନ ଏୱମାହ – ‘ଏୱଂ ମେ ସୁତ’ନ୍ତି ୱା ‘ଏୱଂ ଅରହତି ଭୱିତୁ’ନ୍ତି ୱା; ଅପି ଚ ସମଣୋ ଗୋତମୋ – ‘ଏୱଂ ତଦା ଆସି, ଇତ୍ଥଂ ତଦା ଆସି’ ତ୍ୱେୱ ଭାସତି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ ଭୋ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଅଦ୍ଧା ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତେନ ସମୟେନ ରାଜା ୱା ଅହୋସି ମହାୱିଜିତୋ ୟଞ୍ଞସ୍ସାମି ପୁରୋହିତୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତସ୍ସ ୟଞ୍ଞସ୍ସ ୟାଜେତା’ତି। ଅଭିଜାନାତି ପନ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଏୱରୂପଂ ୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତ୍ୱା ୱା ୟାଜେତ୍ୱା ୱା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜିତାତି’’? ‘‘ଅଭିଜାନାମହଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଏୱରୂପଂ ୟଞ୍ଞଂ ୟଜିତ୍ୱା ୱା ୟାଜେତ୍ୱା ୱା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜିତା, ଅହଂ ତେନ ସମୟେନ ପୁରୋହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅହୋସିଂ ତସ୍ସ ୟଞ୍ଞସ୍ସ ୟାଜେତା’’ତି।
ନିଚ୍ଚଦାନଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞଂ
୩୪୯ . ‘‘ଅତ୍ଥି ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ [ତିୱିଧୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ (କ॰)] ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ [ଅପ୍ପତ୍ଥତରୋ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ [ଅପ୍ପସମାରବ୍ଭତରୋ (ସୀ॰ ପୀ॰ କ॰)] ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ୟାନି ଖୋ ପନ ତାନି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ନିଚ୍ଚଦାନାନି ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞାନି ସୀଲୱନ୍ତେ ପବ୍ବଜିତେ ଉଦ୍ଦିସ୍ସ ଦିୟ୍ୟନ୍ତି; ଅୟଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
‘‘କୋ ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ହେତୁ କୋ ପଚ୍ଚୟୋ, ୟେନ ତଂ ନିଚ୍ଚଦାନଂ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞଂ ଇମାୟ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରଞ୍ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରଞ୍ଚ ମହପ୍ଫଲତରଞ୍ଚ ମହାନିସଂସତରଞ୍ଚା’’ତି ?
‘‘ନ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଏୱରୂପଂ ୟଞ୍ଞଂ ଉପସଙ୍କମନ୍ତି ଅରହନ୍ତୋ ୱା ଅରହତ୍ତମଗ୍ଗଂ ୱା ସମାପନ୍ନା। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଦିସ୍ସନ୍ତି ହେତ୍ଥ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଦଣ୍ଡପ୍ପହାରାପି ଗଲଗ୍ଗହାପି, ତସ୍ମା ଏୱରୂପଂ ୟଞ୍ଞଂ ନ ଉପସଙ୍କମନ୍ତି ଅରହନ୍ତୋ ୱା ଅରହତ୍ତମଗ୍ଗଂ ୱା ସମାପନ୍ନା। ୟାନି ଖୋ ପନ ତାନି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ନିଚ୍ଚଦାନାନି ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞାନି ସୀଲୱନ୍ତେ ପବ୍ବଜିତେ ଉଦ୍ଦିସ୍ସ ଦିୟ୍ୟନ୍ତି; ଏୱରୂପଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞଂ ଉପସଙ୍କମନ୍ତି ଅରହନ୍ତୋ ୱା ଅରହତ୍ତମଗ୍ଗଂ ୱା ସମାପନ୍ନା। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ନ ହେତ୍ଥ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଦିସ୍ସନ୍ତି ଦଣ୍ଡପ୍ପହାରାପି ଗଲଗ୍ଗହାପି, ତସ୍ମା ଏୱରୂପଂ ୟଞ୍ଞଂ ଉପସଙ୍କମନ୍ତି ଅରହନ୍ତୋ ୱା ଅରହତ୍ତମଗ୍ଗଂ ୱା ସମାପନ୍ନା। ଅୟଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ହେତୁ ଅୟଂ ପଚ୍ଚୟୋ, ୟେନ ତଂ ନିଚ୍ଚଦାନଂ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞଂ ଇମାୟ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରଞ୍ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରଞ୍ଚ ମହପ୍ଫଲତରଞ୍ଚ ମହାନିସଂସତରଞ୍ଚା’’ତି।
୩୫୦ . ‘‘ଅତ୍ଥି ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ୟୋ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଚାତୁଦ୍ଦିସଂ ସଙ୍ଘଂ ଉଦ୍ଦିସ୍ସ ୱିହାରଂ କରୋତି, ଅୟଂ ଖୋ , ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
୩୫୧ . ‘‘ଅତ୍ଥି ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ୟୋ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପସନ୍ନଚିତ୍ତୋ ବୁଦ୍ଧଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛତି, ଧମ୍ମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛତି, ସଙ୍ଘଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛତି; ଅୟଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
୩୫୨ . ‘‘ଅତ୍ଥି ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଇମେହି ଚ ସରଣଗମନେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଇମେହି ଚ ସରଣଗମନେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଇମେହି ଚ ସରଣଗମନେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ୟୋ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପସନ୍ନଚିତ୍ତୋ ସିକ୍ଖାପଦାନି ସମାଦିୟତି – ପାଣାତିପାତା ୱେରମଣିଂ, ଅଦିନ୍ନାଦାନା ୱେରମଣିଂ, କାମେସୁମିଚ୍ଛାଚାରା ୱେରମଣିଂ, ମୁସାୱାଦା ୱେରମଣିଂ, ସୁରାମେରୟମଜ୍ଜପମାଦଟ୍ଠାନା ୱେରମଣିଂ। ଅୟଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଇମେହି ଚ ସରଣଗମନେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
୩୫୩ . ‘‘ଅତ୍ଥି ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଇମେହି ଚ ସରଣଗମନେହି ଇମେହି ଚ ସିକ୍ଖାପଦେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅଞ୍ଞୋ ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଇମେହି ଚ ସରଣଗମନେହି ଇମେହି ଚ ସିକ୍ଖାପଦେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି।
‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ୟଞ୍ଞୋ ଇମାୟ ଚ ତିୱିଧାୟ ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ସୋଳସପରିକ୍ଖାରାୟ ଇମିନା ଚ ନିଚ୍ଚଦାନେନ ଅନୁକୁଲୟଞ୍ଞେନ ଇମିନା ଚ ୱିହାରଦାନେନ ଇମେହି ଚ ସରଣଗମନେହି ଇମେହି ଚ ସିକ୍ଖାପଦେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚା’’ତି?
‘‘ଇଧ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୨୧୨ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ, ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)। ଏୱଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି…ପେ॰… ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞୋ ପୁରିମେହି ୟଞ୍ଞେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚ…ପେ॰… ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ତତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞୋ ପୁରିମେହି ୟଞ୍ଞେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚାତି। ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି…ପେ॰… ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞୋ ପୁରିମେହି ୟଞ୍ଞେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚ…ପେ॰… ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟାତି ପଜାନାତି। ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞୋ ପୁରିମେହି ୟଞ୍ଞେହି ଅପ୍ପଟ୍ଠତରୋ ଚ ଅପ୍ପସମାରମ୍ଭତରୋ ଚ ମହପ୍ଫଲତରୋ ଚ ମହାନିସଂସତରୋ ଚ। ଇମାୟ ଚ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦାୟ ଅଞ୍ଞା ୟଞ୍ଞସମ୍ପଦା ଉତ୍ତରିତରା ୱା ପଣୀତତରା ୱା ନତ୍ଥୀ’’ତି।
କୂଟଦନ୍ତଉପାସକତ୍ତପଟିୱେଦନା
୩୫୪ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ! ସେୟ୍ୟଥାପି ଭୋ ଗୋତମ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି; ଏୱମେୱଂ ଭୋତା ଗୋତମେନ ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତଂ। ଏସାହଂ ଭୋ ଗୋତମ ସତ୍ତ ଚ ଉସଭସତାନି ସତ୍ତ ଚ ୱଚ୍ଛତରସତାନି ସତ୍ତ ଚ ୱଚ୍ଛତରୀସତାନି ସତ୍ତ ଚ ଅଜସତାନି ସତ୍ତ ଚ ଉରବ୍ଭସତାନି ମୁଞ୍ଚାମି, ଜୀୱିତଂ ଦେମି, ହରିତାନି ଚେୱ ତିଣାନି ଖାଦନ୍ତୁ, ସୀତାନି ଚ ପାନୀୟାନି ପିୱନ୍ତୁ, ସୀତୋ ଚ ନେସଂ ୱାତୋ ଉପୱାୟତୂ’’ତି।
ସୋତାପତ୍ତିଫଲସଚ୍ଛିକିରିୟା
୩୫୫ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ଅନୁପୁବ୍ବିଂ କଥଂ କଥେସି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ, ଦାନକଥଂ ସୀଲକଥଂ ସଗ୍ଗକଥଂ; କାମାନଂ ଆଦୀନୱଂ ଓକାରଂ ସଂକିଲେସଂ ନେକ୍ଖମ୍ମେ ଆନିସଂସଂ ପକାସେସି। ୟଦା ଭଗୱା ଅଞ୍ଞାସି କୂଟଦନ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ କଲ୍ଲଚିତ୍ତଂ ମୁଦୁଚିତ୍ତଂ ୱିନୀୱରଣଚିତ୍ତଂ ଉଦଗ୍ଗଚିତ୍ତଂ ପସନ୍ନଚିତ୍ତଂ, ଅଥ ୟା ବୁଦ୍ଧାନଂ ସାମୁକ୍କଂସିକା ଧମ୍ମଦେସନା, ତଂ ପକାସେସି – ଦୁକ୍ଖଂ ସମୁଦୟଂ ନିରୋଧଂ ମଗ୍ଗଂ। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ସୁଦ୍ଧଂ ୱତ୍ଥଂ ଅପଗତକାଳକଂ ସମ୍ମଦେୱ ରଜନଂ ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହେୟ୍ୟ, ଏୱମେୱ କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ତସ୍ମିଞ୍ଞେୱ ଆସନେ ୱିରଜଂ ୱୀତମଲଂ ଧମ୍ମଚକ୍ଖୁଂ ଉଦପାଦି – ‘‘ୟଂ କିଞ୍ଚି ସମୁଦୟଧମ୍ମଂ, ସବ୍ବଂ ତଂ ନିରୋଧଧମ୍ମ’’ନ୍ତି।
୩୫୬ . ଅଥ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମୋ ପତ୍ତଧମ୍ମୋ ୱିଦିତଧମ୍ମୋ ପରିୟୋଗାଳ୍ହଧମ୍ମୋ ତିଣ୍ଣୱିଚିକିଚ୍ଛୋ ୱିଗତକଥଂକଥୋ ୱେସାରଜ୍ଜପ୍ପତ୍ତୋ ଅପରପ୍ପଚ୍ଚୟୋ ସତ୍ଥୁସାସନେ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଧିୱାସେତୁ ମେ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ସ୍ୱାତନାୟ ଭତ୍ତଂ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନା’’ତି। ଅଧିୱାସେସି ଭଗୱା ତୁଣ୍ହୀଭାୱେନ।
୩୫୭ . ଅଥ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱତୋ ଅଧିୱାସନଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ପଦକ୍ଖିଣଂ କତ୍ୱା ପକ୍କାମି। ଅଥ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତସ୍ସା ରତ୍ତିୟା ଅଚ୍ଚୟେନ ସକେ ୟଞ୍ଞୱାଟେ ପଣୀତଂ ଖାଦନୀୟଂ ଭୋଜନୀୟଂ ପଟିୟାଦାପେତ୍ୱା ଭଗୱତୋ କାଲଂ ଆରୋଚାପେସି – ‘‘କାଲୋ, ଭୋ ଗୋତମ; ନିଟ୍ଠିତଂ ଭତ୍ତ’’ନ୍ତି।
୩୫୮ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ପୁବ୍ବଣ୍ହସମୟଂ ନିୱାସେତ୍ୱା ପତ୍ତଚୀୱରମାଦାୟ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ୟେନ କୂଟଦନ୍ତସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ୟଞ୍ଞୱାଟୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ ନିସୀଦି।
ଅଥ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବୁଦ୍ଧପ୍ପମୁଖଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଂ ପଣୀତେନ ଖାଦନୀୟେନ ଭୋଜନୀୟେନ ସହତ୍ଥା ସନ୍ତପ୍ପେସି ସମ୍ପୱାରେସି। ଅଥ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଭୁତ୍ତାୱିଂ ଓନୀତପତ୍ତପାଣିଂ ଅଞ୍ଞତରଂ ନୀଚଂ ଆସନଂ ଗହେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନଂ ଖୋ କୂଟଦନ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଭଗୱା ଧମ୍ମିୟା କଥାୟ ସନ୍ଦସ୍ସେତ୍ୱା ସମାଦପେତ୍ୱା ସମୁତ୍ତେଜେତ୍ୱା ସମ୍ପହଂସେତ୍ୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କାମୀତି।
କୂଟଦନ୍ତସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ପଞ୍ଚମଂ।
୬. ମହାଲିସୁତ୍ତଂ
ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତୱତ୍ଥୁ
୩୫୯ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ୱେସାଲିୟଂ ୱିହରତି ମହାୱନେ କୂଟାଗାରସାଲାୟଂ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ସମ୍ବହୁଲା କୋସଲକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ମାଗଧକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ୱେସାଲିୟଂ ପଟିୱସନ୍ତି କେନଚିଦେୱ କରଣୀୟେନ। ଅସ୍ସୋସୁଂ ଖୋ ତେ କୋସଲକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ମାଗଧକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା – ‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ୱେସାଲିୟଂ ୱିହରତି ମହାୱନେ କୂଟାଗାରସାଲାୟଂ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’। ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି। ସାଧୁ ଖୋ ପନ ତଥାରୂପାନଂ ଅରହତଂ ଦସ୍ସନଂ ହୋତୀ’’ତି।
୩୬୦ . ଅଥ ଖୋ ତେ କୋସଲକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ମାଗଧକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ୟେନ ମହାୱନଂ କୂଟାଗାରସାଲା ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ଆୟସ୍ମା ନାଗିତୋ ଭଗୱତୋ ଉପଟ୍ଠାକୋ ହୋତି। ଅଥ ଖୋ ତେ କୋସଲକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ମାଗଧକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ୟେନାୟସ୍ମା ନାଗିତୋ ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ। ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ନାଗିତଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘କହଂ ନୁ ଖୋ, ଭୋ ନାଗିତ, ଏତରହି ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ୱିହରତି? ଦସ୍ସନକାମା ହି ମୟଂ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମ’’ନ୍ତି। ‘‘ଅକାଲୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ, ପଟିସଲ୍ଲୀନୋ ଭଗୱା’’ତି। ଅଥ ଖୋ ତେ କୋସଲକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ମାଗଧକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ତତ୍ଥେୱ ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ – ‘‘ଦିସ୍ୱାୱ ମୟଂ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଗମିସ୍ସାମା’’ତି।
ଓଟ୍ଠଦ୍ଧଲିଚ୍ଛୱୀୱତ୍ଥୁ
୩୬୧ . ଓଟ୍ଠଦ୍ଧୋପି ଲିଚ୍ଛୱୀ ମହତିୟା ଲିଚ୍ଛୱୀପରିସାୟ ସଦ୍ଧିଂ ୟେନ ମହାୱନଂ କୂଟାଗାରସାଲା ୟେନାୟସ୍ମା ନାଗିତୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ନାଗିତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠାସି। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତୋ ଖୋ ଓଟ୍ଠଦ୍ଧୋପି ଲିଚ୍ଛୱୀ ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ନାଗିତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କହଂ ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ ନାଗିତ, ଏତରହି ସୋ ଭଗୱା ୱିହରତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ, ଦସ୍ସନକାମା ହି ମୟଂ ତଂ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅରହନ୍ତଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧ’’ନ୍ତି। ‘‘ଅକାଲୋ ଖୋ, ମହାଲି, ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ, ପଟିସଲ୍ଲୀନୋ ଭଗୱା’’ତି। ଓଟ୍ଠଦ୍ଧୋପି ଲିଚ୍ଛୱୀ ତତ୍ଥେୱ ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି – ‘‘ଦିସ୍ୱାୱ ଅହଂ ତଂ ଭଗୱନ୍ତଂ ଗମିସ୍ସାମି ଅରହନ୍ତଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧ’’ନ୍ତି।
୩୬୨ . ଅଥ ଖୋ ସୀହୋ ସମଣୁଦ୍ଦେସୋ ୟେନାୟସ୍ମା ନାଗିତୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ନାଗିତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠାସି। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତୋ ଖୋ ସୀହୋ ସମଣୁଦ୍ଦେସୋ ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ନାଗିତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଏତେ, ଭନ୍ତେ କସ୍ସପ, ସମ୍ବହୁଲା କୋସଲକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ମାଗଧକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ଇଧୂପସଙ୍କନ୍ତା ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ; ଓଟ୍ଠଦ୍ଧୋପି ଲିଚ୍ଛୱୀ ମହତିୟା ଲିଚ୍ଛୱୀପରିସାୟ ସଦ୍ଧିଂ ଇଧୂପସଙ୍କନ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ, ସାଧୁ, ଭନ୍ତେ କସ୍ସପ, ଲଭତଂ ଏସା ଜନତା ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟା’’ତି।
‘‘ତେନ ହି, ସୀହ, ତ୍ୱଞ୍ଞେୱ ଭଗୱତୋ ଆରୋଚେହୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭନ୍ତେ’’ତି ଖୋ ସୀହୋ ସମଣୁଦ୍ଦେସୋ ଆୟସ୍ମତୋ ନାଗିତସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠାସି। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତୋ ଖୋ ସୀହୋ ସମଣୁଦ୍ଦେସୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଏତେ, ଭନ୍ତେ, ସମ୍ବହୁଲା କୋସଲକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ମାଗଧକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ଇଧୂପସଙ୍କନ୍ତା ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ, ଓଟ୍ଠଦ୍ଧୋପି ଲିଚ୍ଛୱୀ ମହତିୟା ଲିଚ୍ଛୱୀପରିସାୟ ସଦ୍ଧିଂ ଇଧୂପସଙ୍କନ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟ। ସାଧୁ, ଭନ୍ତେ, ଲଭତଂ ଏସା ଜନତା ଭଗୱନ୍ତଂ ଦସ୍ସନାୟା’’ତି। ‘‘ତେନ ହି, ସୀହ, ୱିହାରପଚ୍ଛାୟାୟଂ ଆସନଂ ପଞ୍ଞପେହୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭନ୍ତେ’’ତି ଖୋ ସୀହୋ ସମଣୁଦ୍ଦେସୋ ଭଗୱତୋ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୱିହାରପଚ୍ଛାୟାୟଂ ଆସନଂ ପଞ୍ଞପେସି।
୩୬୩ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ୱିହାରା ନିକ୍ଖମ୍ମ ୱିହାରପଚ୍ଛାୟାୟଂ ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ ନିସୀଦି। ଅଥ ଖୋ ତେ କୋସଲକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ମାଗଧକା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଦୂତା ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂସୁ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ। ଓଟ୍ଠଦ୍ଧୋପି ଲିଚ୍ଛୱୀ ମହତିୟା ଲିଚ୍ଛୱୀପରିସାୟ ସଦ୍ଧିଂ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି।
୩୬୪ . ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଓଟ୍ଠଦ୍ଧୋ ଲିଚ୍ଛୱୀ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ପୁରିମାନି, ଭନ୍ତେ, ଦିୱସାନି ପୁରିମତରାନି ସୁନକ୍ଖତ୍ତୋ ଲିଚ୍ଛୱିପୁତ୍ତୋ ୟେନାହଂ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ୟଦଗ୍ଗେ ଅହଂ, ମହାଲି, ଭଗୱନ୍ତଂ ଉପନିସ୍ସାୟ ୱିହରାମି, ନ ଚିରଂ ତୀଣି ୱସ୍ସାନି, ଦିବ୍ବାନି ହି ଖୋ ରୂପାନି ପସ୍ସାମି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ସୁଣାମି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନୀ’ତି। ସନ୍ତାନେୱ ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ସୁନକ୍ଖତ୍ତୋ ଲିଚ୍ଛୱିପୁତ୍ତୋ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ନାସ୍ସୋସି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ଉଦାହୁ ଅସନ୍ତାନୀ’’ତି?
ଏକଂସଭାୱିତସମାଧି
୩୬୫ . ‘‘ସନ୍ତାନେୱ ଖୋ, ମହାଲି, ସୁନକ୍ଖତ୍ତୋ ଲିଚ୍ଛୱିପୁତ୍ତୋ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ନାସ୍ସୋସି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ନୋ ଅସନ୍ତାନୀ’’ତି। ‘‘କୋ ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ହେତୁ, କୋ ପଚ୍ଚୟୋ, ୟେନ ସନ୍ତାନେୱ ସୁନକ୍ଖତ୍ତୋ ଲିଚ୍ଛୱିପୁତ୍ତୋ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ନାସ୍ସୋସି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ନୋ ଅସନ୍ତାନୀ’’ତି?
୩୬୬ . ‘‘ଇଧ , ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁନୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଏକଂସଭାୱିତୋ ସମାଧି ହୋତି ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ସୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଏକଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଦିବ୍ବାନି ରୂପାନି ପସ୍ସତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ସୁଣାତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଏୱଞ୍ହେତଂ, ମହାଲି, ହୋତି ଭିକ୍ଖୁନୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଏକଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ।
୩୬୭ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁନୋ ଦକ୍ଖିଣାୟ ଦିସାୟ…ପେ॰… ପଚ୍ଛିମାୟ ଦିସାୟ … ଉତ୍ତରାୟ ଦିସାୟ… ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଏକଂସଭାୱିତୋ ସମାଧି ହୋତି ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ସୋ ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଏକଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଦିବ୍ବାନି ରୂପାନି ପସ୍ସତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ସୁଣାତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଏୱଞ୍ହେତଂ, ମହାଲି, ହୋତି ଭିକ୍ଖୁନୋ ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଏକଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ।
୩୬୮ . ‘‘ଇଧ , ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁନୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଏକଂସଭାୱିତୋ ସମାଧି ହୋତି ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ସୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଏକଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ସୁଣାତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନି ରୂପାନି ପସ୍ସତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଏୱଞ୍ହେତଂ, ମହାଲି, ହୋତି ଭିକ୍ଖୁନୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଏକଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ।
୩୬୯ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁନୋ ଦକ୍ଖିଣାୟ ଦିସାୟ…ପେ॰… ପଚ୍ଛିମାୟ ଦିସାୟ… ଉତ୍ତରାୟ ଦିସାୟ… ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଏକଂସଭାୱିତୋ ସମାଧି ହୋତି ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ସୋ ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଏକଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ସୁଣାତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନି ରୂପାନି ପସ୍ସତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଏୱଞ୍ହେତଂ, ମହାଲି, ହୋତି ଭିକ୍ଖୁନୋ ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଏକଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଂ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ନୋ ଚ ଖୋ ଦିବ୍ବାନଂ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ।
୩୭୦ . ‘‘ଇଧ , ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁନୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଉଭୟଂସଭାୱିତୋ ସମାଧି ହୋତି ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ସୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଉଭୟଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଦିବ୍ବାନି ଚ ରୂପାନି ପସ୍ସତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ଦିବ୍ବାନି ଚ ସଦ୍ଦାନି ସୁଣାତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଏୱଞ୍ହେତଂ, ମହାଲି, ହୋତି ଭିକ୍ଖୁନୋ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଉଭୟଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ।
୩୭୧ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁନୋ ଦକ୍ଖିଣାୟ ଦିସାୟ…ପେ॰… ପଚ୍ଛିମାୟ ଦିସାୟ… ଉତ୍ତରାୟ ଦିସାୟ… ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଉଭୟଂସଭାୱିତୋ ସମାଧି ହୋତି ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ସୋ ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଉଭୟଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଦିବ୍ବାନି ଚ ରୂପାନି ପସ୍ସତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ଦିବ୍ବାନି ଚ ସଦ୍ଦାନି ସୁଣାତି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ଏୱଞ୍ହେତଂ, ମହାଲି, ହୋତି ଭିକ୍ଖୁନୋ ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ଉଭୟଂସଭାୱିତେ ସମାଧିମ୍ହି ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ରୂପାନଂ ଦସ୍ସନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ, ଦିବ୍ବାନଞ୍ଚ ସଦ୍ଦାନଂ ସୱନାୟ ପିୟରୂପାନଂ କାମୂପସଂହିତାନଂ ରଜନୀୟାନଂ। ଅୟଂ ଖୋ ମହାଲି, ହେତୁ, ଅୟଂ ପଚ୍ଚୟୋ, ୟେନ ସନ୍ତାନେୱ ସୁନକ୍ଖତ୍ତୋ ଲିଚ୍ଛୱିପୁତ୍ତୋ ଦିବ୍ବାନି ସଦ୍ଦାନି ନାସ୍ସୋସି ପିୟରୂପାନି କାମୂପସଂହିତାନି ରଜନୀୟାନି, ନୋ ଅସନ୍ତାନୀ’’ତି।
୩୭୨ . ‘‘ଏତାସଂ ନୂନ, ଭନ୍ତେ, ସମାଧିଭାୱନାନଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱତି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତୀ’’ତି। ‘‘ନ ଖୋ, ମହାଲି, ଏତାସଂ ସମାଧିଭାୱନାନଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ମୟି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ମହାଲି, ଅଞ୍ଞେୱ ଧମ୍ମା ଉତ୍ତରିତରା ଚ ପଣୀତତରା ଚ, ୟେସଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ମୟି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତୀ’’ତି।
ଚତୁଅରିୟଫଲଂ
୩୭୩ . ‘‘କତମେ ପନ ତେ, ଭନ୍ତେ, ଧମ୍ମା ଉତ୍ତରିତରା ଚ ପଣୀତତରା ଚ, ୟେସଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱତି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘ଇଧ, ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁ ତିଣ୍ଣଂ ସଂୟୋଜନାନଂ ପରିକ୍ଖୟା ସୋତାପନ୍ନୋ ହୋତି ଅୱିନିପାତଧମ୍ମୋ ନିୟତୋ ସମ୍ବୋଧିପରାୟଣୋ। ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ମହାଲି, ଧମ୍ମୋ ଉତ୍ତରିତରୋ ଚ ପଣୀତତରୋ ଚ, ୟସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ମୟି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତି।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁ ତିଣ୍ଣଂ ସଂୟୋଜନାନଂ ପରିକ୍ଖୟା ରାଗଦୋସମୋହାନଂ ତନୁତ୍ତା ସକଦାଗାମୀ ହୋତି, ସକିଦେୱ [ସକିଂଦେୱ (କ॰)] ଇମଂ ଲୋକଂ ଆଗନ୍ତ୍ୱା ଦୁକ୍ଖସ୍ସନ୍ତଂ କରୋତି। ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ମହାଲି, ଧମ୍ମୋ ଉତ୍ତରିତରୋ ଚ ପଣୀତତରୋ ଚ, ୟସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ମୟି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତି।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁ ପଞ୍ଚନ୍ନଂ ଓରମ୍ଭାଗିୟାନଂ ସଂୟୋଜନାନଂ ପରିକ୍ଖୟା ଓପପାତିକୋ ହୋତି, ତତ୍ଥ ପରିନିବ୍ବାୟୀ, ଅନାୱତ୍ତିଧମ୍ମୋ ତସ୍ମା ଲୋକା। ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ମହାଲି, ଧମ୍ମୋ ଉତ୍ତରିତରୋ ଚ ପଣୀତତରୋ ଚ, ୟସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ମୟି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତି।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମହାଲି, ଭିକ୍ଖୁ ଆସୱାନଂ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ମହାଲି, ଧମ୍ମୋ ଉତ୍ତରିତରୋ ଚ ପଣୀତତରୋ ଚ, ୟସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ମୟି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତି। ଇମେ ଖୋ ତେ, ମହାଲି, ଧମ୍ମା ଉତ୍ତରିତରା ଚ ପଣୀତତରା ଚ, ୟେସଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାହେତୁ ଭିକ୍ଖୂ ମୟି ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରନ୍ତୀ’’ତି।
ଅରିୟଅଟ୍ଠଙ୍ଗିକମଗ୍ଗୋ
୩୭୪ . ‘‘ଅତ୍ଥି ପନ, ଭନ୍ତେ, ମଗ୍ଗୋ ଅତ୍ଥି ପଟିପଦା ଏତେସଂ ଧମ୍ମାନଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟା’’ତି? ‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ମହାଲି, ମଗ୍ଗୋ ଅତ୍ଥି ପଟିପଦା ଏତେସଂ ଧମ୍ମାନଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟା’’ତି।
୩୭୫ . ‘‘କତମୋ ପନ, ଭନ୍ତେ, ମଗ୍ଗୋ କତମା ପଟିପଦା ଏତେସଂ ଧମ୍ମାନଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟା’’ତି? ‘‘ଅୟମେୱ ଅରିୟୋ ଅଟ୍ଠଙ୍ଗିକୋ ମଗ୍ଗୋ। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠି ସମ୍ମାସଙ୍କପ୍ପୋ ସମ୍ମାୱାଚା ସମ୍ମାକମ୍ମନ୍ତୋ ସମ୍ମାଆଜୀୱୋ ସମ୍ମାୱାୟାମୋ ସମ୍ମାସତି ସମ୍ମାସମାଧି। ଅୟଂ ଖୋ, ମହାଲି, ମଗ୍ଗୋ ଅୟଂ ପଟିପଦା ଏତେସଂ ଧମ୍ମାନଂ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟ।
ଦ୍ୱେପବ୍ବଜିତୱତ୍ଥୁ
୩୭୬ . ‘‘ଏକମିଦାହଂ, ମହାଲି, ସମୟଂ କୋସମ୍ବିୟଂ ୱିହରାମି ଘୋସିତାରାମେ । ଅଥ ଖୋ ଦ୍ୱେ ପବ୍ବଜିତା – ମୁଣ୍ଡିୟୋ ଚ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଜାଲିୟୋ ଚ ଦାରୁପତ୍ତିକନ୍ତେୱାସୀ ୟେନାହଂ ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ। ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ମୟା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂସୁ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠଂସୁ। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତା ଖୋ ତେ ଦ୍ୱେ ପବ୍ବଜିତା ମଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘କିଂ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ ଗୋତମ, ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀରଂ, ଉଦାହୁ ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି?
୩୭୭ . ‘‘‘ତେନ ହାୱୁସୋ, ସୁଣାଥ ସାଧୁକଂ ମନସି କରୋଥ ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘ଏୱମାୱୁସୋ’ତି ଖୋ ତେ ଦ୍ୱେ ପବ୍ବଜିତା ମମ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସୁଂ। ଅହଂ ଏତଦୱୋଚଂ – ଇଧାୱୁସୋ ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୨୧୨ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)। ଏୱଂ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି…ପେ॰… ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ୟୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ନୁ ଖୋ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି? ୟୋ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା, ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ଅହଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ଜାନାମି ଏୱଂ ପସ୍ସାମି। ଅଥ ଚ ପନାହଂ ନ ୱଦାମି – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା…ପେ॰… ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ତତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ୟୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ନୁ ଖୋ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି? ୟୋ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି , କଲ୍ଲଂ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ଅହଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ଜାନାମି ଏୱଂ ପସ୍ସାମି। ଅଥ ଚ ପନାହଂ ନ ୱଦାମି – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା…ପେ॰… ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି…ପେ॰… ୟୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ନୁ ଖୋ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି? ୟୋ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ [ନ କଲ୍ଲଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ଅହଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ଜାନାମି ଏୱଂ ପସ୍ସାମି। ଅଥ ଚ ପନାହଂ ନ ୱଦାମି – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା…ପେ॰… ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟାତି ପଜାନାତି। ୟୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ନୁ ଖୋ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି? ୟୋ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି ନ କଲ୍ଲଂ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ଅହଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ଜାନାମି ଏୱଂ ପସ୍ସାମି। ଅଥ ଚ ପନାହଂ ନ ୱଦାମି – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା’’ତି। ଇଦମୱୋଚ ଭଗୱା। ଅତ୍ତମନୋ ଓଟ୍ଠଦ୍ଧୋ ଲିଚ୍ଛୱୀ ଭଗୱତୋ ଭାସିତଂ ଅଭିନନ୍ଦୀତି।
ମହାଲିସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ଛଟ୍ଠଂ।
୭. ଜାଲିୟସୁତ୍ତଂ
ଦ୍ୱେପବ୍ବଜିତୱତ୍ଥୁ
୩୭୮ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା କୋସମ୍ବିୟଂ ୱିହରତି ଘୋସିତାରାମେ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ଦ୍ୱେ ପବ୍ବଜିତା – ମୁଣ୍ଡିୟୋ ଚ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଜାଲିୟୋ ଚ ଦାରୁପତ୍ତିକନ୍ତେୱାସୀ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂସୁ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠଂସୁ। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତା ଖୋ ତେ ଦ୍ୱେ ପବ୍ବଜିତା ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘କିଂ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ ଗୋତମ, ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀରଂ, ଉଦାହୁ ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’’ନ୍ତି?
୩୭୯ . ‘‘ତେନ ହାୱୁସୋ, ସୁଣାଥ ସାଧୁକଂ ମନସି କରୋଥ; ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱମାୱୁସୋ’’ତି ଖୋ ତେ ଦ୍ୱେ ପବ୍ବଜିତା ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସୁଂ। ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଇଧାୱୁସୋ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ, ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୨୧୨ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)। ଏୱଂ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି…ପେ॰… ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ୟୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି , କଲ୍ଲଂ ନୁ ଖୋ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ୟୋ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ଅହଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ଜାନାମି ଏୱଂ ପସ୍ସାମି। ଅଥ ଚ ପନାହଂ ନ ୱଦାମି – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା…ପେ॰… ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ତତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ୟୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ନୁ ଖୋ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି? ୟୋ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି କଲ୍ଲଂ, ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ଅହଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ଜାନାମି ଏୱଂ ପସ୍ସାମି। ଅଥ ଚ ପନାହଂ ନ ୱଦାମି – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା…ପେ॰… ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି…ପେ॰… ୟୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ନୁ ଖୋ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ୟୋ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି କଲ୍ଲଂ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ଅହଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ଜାନାମି ଏୱଂ ପସ୍ସାମି। ଅଥ ଚ ପନାହଂ ନ ୱଦାମି – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା…ପେ॰…।
୩୮୦ . …ପେ॰… ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟାତି ପଜାନାତି। ୟୋ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, କଲ୍ଲଂ ନୁ ଖୋ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି? ୟୋ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ଜାନାତି ଏୱଂ ପସ୍ସତି, ନ କଲ୍ଲଂ ତସ୍ସେତଂ ୱଚନାୟ – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱାତି। ଅହଂ ଖୋ ପନେତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ଜାନାମି ଏୱଂ ପସ୍ସାମି। ଅଥ ଚ ପନାହଂ ନ ୱଦାମି – ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା’’ତି। ଇଦମୱୋଚ ଭଗୱା। ଅତ୍ତମନା ତେ ଦ୍ୱେ ପବ୍ବଜିତା ଭଗୱତୋ ଭାସିତଂ ଅଭିନନ୍ଦୁନ୍ତି।
ଜାଲିୟସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ସତ୍ତମଂ।
୮. ମହାସୀହନାଦସୁତ୍ତଂ
ଅଚେଲକସ୍ସପୱତ୍ଥୁ
୩୮୧ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ଉରୁଞ୍ଞାୟଂ [ଉଜୁଞ୍ଞାୟଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ୱିହରତି କଣ୍ଣକତ୍ଥଲେ ମିଗଦାୟେ। ଅଥ ଖୋ ଅଚେଲୋ କସ୍ସପୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠାସି। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତୋ ଖୋ ଅଚେଲୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସୁତଂ ମେତଂ, ଭୋ ଗୋତମ – ‘ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସବ୍ବଂ ତପଂ ଗରହତି, ସବ୍ବଂ ତପସ୍ସିଂ ଲୂଖାଜୀୱିଂ ଏକଂସେନ ଉପକ୍କୋସତି ଉପୱଦତୀ’ତି। ୟେ ତେ, ଭୋ ଗୋତମ, ଏୱମାହଂସୁ – ‘ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସବ୍ବଂ ତପଂ ଗରହତି, ସବ୍ବଂ ତପସ୍ସିଂ ଲୂଖାଜୀୱିଂ ଏକଂସେନ ଉପକ୍କୋସତି ଉପୱଦତୀ’ତି, କଚ୍ଚି ତେ ଭୋତୋ ଗୋତମସ୍ସ ୱୁତ୍ତୱାଦିନୋ, ନ ଚ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଅଭୂତେନ ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତି, ଧମ୍ମସ୍ସ ଚାନୁଧମ୍ମଂ ବ୍ୟାକରୋନ୍ତି, ନ ଚ କୋଚି ସହଧମ୍ମିକୋ ୱାଦାନୁୱାଦୋ ଗାରୟ୍ହଂ ଠାନଂ ଆଗଚ୍ଛତି? ଅନବ୍ଭକ୍ଖାତୁକାମା ହି ମୟଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମ’’ନ୍ତି।
୩୮୨ . ‘‘ୟେ ତେ, କସ୍ସପ, ଏୱମାହଂସୁ – ‘ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସବ୍ବଂ ତପଂ ଗରହତି, ସବ୍ବଂ ତପସ୍ସିଂ ଲୂଖାଜୀୱିଂ ଏକଂସେନ ଉପକ୍କୋସତି ଉପୱଦତୀ’ତି, ନ ମେ ତେ ୱୁତ୍ତୱାଦିନୋ, ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତି ଚ ପନ ମଂ ତେ ଅସତା ଅଭୂତେନ। ଇଧାହଂ, କସ୍ସପ, ଏକଚ୍ଚଂ ତପସ୍ସିଂ ଲୂଖାଜୀୱିଂ ପସ୍ସାମି ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପନ୍ନଂ। ଇଧ ପନାହଂ, କସ୍ସପ, ଏକଚ୍ଚଂ ତପସ୍ସିଂ ଲୂଖାଜୀୱିଂ ପସ୍ସାମି ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନଂ।
୩୮୩ . ‘‘ଇଧାହଂ, କସ୍ସପ, ଏକଚ୍ଚଂ ତପସ୍ସିଂ ଅପ୍ପଦୁକ୍ଖୱିହାରିଂ ପସ୍ସାମି ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପନ୍ନଂ। ଇଧ ପନାହଂ, କସ୍ସପ, ଏକଚ୍ଚଂ ତପସ୍ସିଂ ଅପ୍ପଦୁକ୍ଖୱିହାରିଂ ପସ୍ସାମି ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନଂ। ୟୋହଂ, କସ୍ସପ, ଇମେସଂ ତପସ୍ସୀନଂ ଏୱଂ ଆଗତିଞ୍ଚ ଗତିଞ୍ଚ ଚୁତିଞ୍ଚ ଉପପତ୍ତିଞ୍ଚ ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାମି , ସୋହଂ କିଂ ସବ୍ବଂ ତପଂ ଗରହିସ୍ସାମି, ସବ୍ବଂ ୱା ତପସ୍ସିଂ ଲୂଖାଜୀୱିଂ ଏକଂସେନ ଉପକ୍କୋସିସ୍ସାମି ଉପୱଦିସ୍ସାମି?
୩୮୪ . ‘‘ସନ୍ତି, କସ୍ସପ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପଣ୍ଡିତା ନିପୁଣା କତପରପ୍ପୱାଦା ୱାଲୱେଧିରୂପା। ତେ ଭିନ୍ଦନ୍ତା ମଞ୍ଞେ ଚରନ୍ତି ପଞ୍ଞାଗତେନ ଦିଟ୍ଠିଗତାନି। ତେହିପି ମେ ସଦ୍ଧିଂ ଏକଚ୍ଚେସୁ ଠାନେସୁ ସମେତି, ଏକଚ୍ଚେସୁ ଠାନେସୁ ନ ସମେତି। ୟଂ ତେ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦନ୍ତି ‘ସାଧୂ’ତି, ମୟମ୍ପି ତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦେମ ‘ସାଧୂ’ତି। ୟଂ ତେ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦନ୍ତି ‘ନ ସାଧୂ’ତି, ମୟମ୍ପି ତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦେମ ‘ନ ସାଧୂ’ତି। ୟଂ ତେ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦନ୍ତି ‘ସାଧୂ’ତି, ମୟଂ ତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦେମ ‘ନ ସାଧୂ’ତି। ୟଂ ତେ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦନ୍ତି ‘ନ ସାଧୂ’ତି, ମୟଂ ତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦେମ ‘ସାଧୂ’ତି।
‘‘ୟଂ ମୟଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦେମ ‘ସାଧୂ’ତି, ପରେପି ତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦନ୍ତି ‘ସାଧୂ’ତି। ୟଂ ମୟଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦେମ ‘ନ ସାଧୂ’ତି, ପରେପି ତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦନ୍ତି ‘ନ ସାଧୂ’ତି। ୟଂ ମୟଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦେମ ‘ନ ସାଧୂ’ତି, ପରେ ତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦନ୍ତି ‘ସାଧୂ’ତି। ୟଂ ମୟଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦେମ ‘ସାଧୂ’ତି, ପରେ ତଂ ଏକଚ୍ଚଂ ୱଦନ୍ତି ‘ନ ସାଧୂ’ତି।
ସମନୁୟୁଞ୍ଜାପନକଥା
୩୮୫ . ‘‘ତ୍ୟାହଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଏୱଂ ୱଦାମି – ୟେସୁ ନୋ, ଆୱୁସୋ, ଠାନେସୁ ନ ସମେତି, ତିଟ୍ଠନ୍ତୁ ତାନି ଠାନାନି। ୟେସୁ ଠାନେସୁ ସମେତି, ତତ୍ଥ ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତଂ ସମନୁଗାହନ୍ତଂ ସମନୁଭାସନ୍ତଂ ସତ୍ଥାରା ୱା ସତ୍ଥାରଂ ସଙ୍ଘେନ ୱା ସଙ୍ଘଂ – ‘ୟେ ଇମେସଂ ଭୱତଂ ଧମ୍ମା ଅକୁସଲା ଅକୁସଲସଙ୍ଖାତା, ସାୱଜ୍ଜା ସାୱଜ୍ଜସଙ୍ଖାତା, ଅସେୱିତବ୍ବା ଅସେୱିତବ୍ବସଙ୍ଖାତା, ନ ଅଲମରିୟା ନ ଅଲମରିୟସଙ୍ଖାତା, କଣ୍ହା କଣ୍ହସଙ୍ଖାତା। କୋ ଇମେ ଧମ୍ମେ ଅନୱସେସଂ ପହାୟ ୱତ୍ତତି, ସମଣୋ ୱା ଗୋତମୋ, ପରେ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ଗଣାଚରିୟା’ତି?
୩୮୬ . ‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, କସ୍ସପ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତା ସମନୁଗାହନ୍ତା ସମନୁଭାସନ୍ତା ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ୟେ ଇମେସଂ ଭୱତଂ ଧମ୍ମା ଅକୁସଲା ଅକୁସଲସଙ୍ଖାତା, ସାୱଜ୍ଜା ସାୱଜ୍ଜସଙ୍ଖାତା, ଅସେୱିତବ୍ବା ଅସେୱିତବ୍ବସଙ୍ଖାତା, ନ ଅଲମରିୟା ନ ଅଲମରିୟସଙ୍ଖାତା, କଣ୍ହା କଣ୍ହସଙ୍ଖାତା । ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଇମେ ଧମ୍ମେ ଅନୱସେସଂ ପହାୟ ୱତ୍ତତି, ୟଂ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ପରେ ଗଣାଚରିୟା’ତି। ଇତିହ, କସ୍ସପ, ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତା ସମନୁଗାହନ୍ତା ସମନୁଭାସନ୍ତା ଅମ୍ହେୱ ତତ୍ଥ ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ପସଂସେୟ୍ୟୁଂ।
୩୮୭ . ‘‘ଅପରମ୍ପି ନୋ, କସ୍ସପ, ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତଂ ସମନୁଗାହନ୍ତଂ ସମନୁଭାସନ୍ତଂ ସତ୍ଥାରା ୱା ସତ୍ଥାରଂ ସଙ୍ଘେନ ୱା ସଙ୍ଘଂ – ‘ୟେ ଇମେସଂ ଭୱତଂ ଧମ୍ମା କୁସଲା କୁସଲସଙ୍ଖାତା, ଅନୱଜ୍ଜା ଅନୱଜ୍ଜସଙ୍ଖାତା, ସେୱିତବ୍ବା ସେୱିତବ୍ବସଙ୍ଖାତା, ଅଲମରିୟା ଅଲମରିୟସଙ୍ଖାତା, ସୁକ୍କା ସୁକ୍କସଙ୍ଖାତା। କୋ ଇମେ ଧମ୍ମେ ଅନୱସେସଂ ସମାଦାୟ ୱତ୍ତତି, ସମଣୋ ୱା ଗୋତମୋ, ପରେ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ଗଣାଚରିୟା’ ତି?
୩୮୮ . ‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, କସ୍ସପ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତା ସମନୁଗାହନ୍ତା ସମନୁଭାସନ୍ତା ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ୟେ ଇମେସଂ ଭୱତଂ ଧମ୍ମା କୁସଲା କୁସଲସଙ୍ଖାତା, ଅନୱଜ୍ଜା ଅନୱଜ୍ଜସଙ୍ଖାତା, ସେୱିତବ୍ବା ସେୱିତବ୍ବସଙ୍ଖାତା, ଅଲମରିୟା ଅଲମରିୟସଙ୍ଖାତା, ସୁକ୍କା ସୁକ୍କସଙ୍ଖାତା। ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଇମେ ଧମ୍ମେ ଅନୱସେସଂ ସମାଦାୟ ୱତ୍ତତି, ୟଂ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ପରେ ଗଣାଚରିୟା’ତି। ଇତିହ, କସ୍ସପ, ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତା ସମନୁଗାହନ୍ତା ସମନୁଭାସନ୍ତା ଅମ୍ହେୱ ତତ୍ଥ ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ପସଂସେୟ୍ୟୁଂ।
୩୮୯ . ‘‘ଅପରମ୍ପି ନୋ, କସ୍ସପ, ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତଂ ସମନୁଗାହନ୍ତଂ ସମନୁଭାସନ୍ତଂ ସତ୍ଥାରା ୱା ସତ୍ଥାରଂ ସଙ୍ଘେନ ୱା ସଙ୍ଘଂ – ‘ୟେ ଇମେସଂ ଭୱତଂ ଧମ୍ମା ଅକୁସଲା ଅକୁସଲସଙ୍ଖାତା, ସାୱଜ୍ଜା ସାୱଜ୍ଜସଙ୍ଖାତା, ଅସେୱିତବ୍ବା ଅସେୱିତବ୍ବସଙ୍ଖାତା , ନ ଅଲମରିୟା ନ ଅଲମରିୟସଙ୍ଖାତା, କଣ୍ହା କଣ୍ହସଙ୍ଖାତା। କୋ ଇମେ ଧମ୍ମେ ଅନୱସେସଂ ପହାୟ ୱତ୍ତତି, ଗୋତମସାୱକସଙ୍ଘୋ ୱା, ପରେ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ଗଣାଚରିୟସାୱକସଙ୍ଘା’ତି?
୩୯୦ . ‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, କସ୍ସପ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତା ସମନୁଗାହନ୍ତା ସମନୁଭାସନ୍ତା ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ୟେ ଇମେସଂ ଭୱତଂ ଧମ୍ମା ଅକୁସଲା ଅକୁସଲସଙ୍ଖାତା, ସାୱଜ୍ଜା ସାୱଜ୍ଜସଙ୍ଖାତା, ଅସେୱିତବ୍ବା ଅସେୱିତବ୍ବସଙ୍ଖାତା, ନ ଅଲମରିୟା ନ ଅଲମରିୟସଙ୍ଖାତା, କଣ୍ହା କଣ୍ହସଙ୍ଖାତା। ଗୋତମସାୱକସଙ୍ଘୋ ଇମେ ଧମ୍ମେ ଅନୱସେସଂ ପହାୟ ୱତ୍ତତି, ୟଂ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ପରେ ଗଣାଚରିୟସାୱକସଙ୍ଘା’ତି। ଇତିହ, କସ୍ସପ, ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତା ସମନୁଗାହନ୍ତା ସମନୁଭାସନ୍ତା ଅମ୍ହେୱ ତତ୍ଥ ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ପସଂସେୟ୍ୟୁଂ।
୩୯୧ . ‘‘ଅପରମ୍ପି ନୋ, କସ୍ସପ, ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତଂ ସମନୁଗାହନ୍ତଂ ସମନୁଭାସନ୍ତଂ ସତ୍ଥାରା ୱା ସତ୍ଥାରଂ ସଙ୍ଘେନ ୱା ସଙ୍ଘଂ। ‘ୟେ ଇମେସଂ ଭୱତଂ ଧମ୍ମା କୁସଲା କୁସଲସଙ୍ଖାତା, ଅନୱଜ୍ଜା ଅନୱଜ୍ଜସଙ୍ଖାତା, ସେୱିତବ୍ବା ସେୱିତବ୍ବସଙ୍ଖାତା, ଅଲମରିୟା ଅଲମରିୟସଙ୍ଖାତା, ସୁକ୍କା ସୁକ୍କସଙ୍ଖାତା। କୋ ଇମେ ଧମ୍ମେ ଅନୱସେସଂ ସମାଦାୟ ୱତ୍ତତି, ଗୋତମସାୱକସଙ୍ଘୋ ୱା, ପରେ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ଗଣାଚରିୟସାୱକସଙ୍ଘା’ତି?
୩୯୨ . ‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, କସ୍ସପ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତା ସମନୁଗାହନ୍ତା ସମନୁଭାସନ୍ତା ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ୟେ ଇମେସଂ ଭୱତଂ ଧମ୍ମା କୁସଲା କୁସଲସଙ୍ଖାତା, ଅନୱଜ୍ଜା ଅନୱଜ୍ଜସଙ୍ଖାତା, ସେୱିତବ୍ବା ସେୱିତବ୍ବସଙ୍ଖାତା, ଅଲମରିୟା ଅଲମରିୟସଙ୍ଖାତା, ସୁକ୍କା ସୁକ୍କସଙ୍ଖାତା। ଗୋତମସାୱକସଙ୍ଘୋ ଇମେ ଧମ୍ମେ ଅନୱସେସଂ ସମାଦାୟ ୱତ୍ତତି, ୟଂ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ପରେ ଗଣାଚରିୟସାୱକସଙ୍ଘା’ତି। ଇତିହ, କସ୍ସପ, ୱିଞ୍ଞୂ ସମନୁୟୁଞ୍ଜନ୍ତା ସମନୁଗାହନ୍ତା ସମନୁଭାସନ୍ତା ଅମ୍ହେୱ ତତ୍ଥ ୟେଭୁୟ୍ୟେନ ପସଂସେୟ୍ୟୁଂ।
ଅରିୟୋ ଅଟ୍ଠଙ୍ଗିକୋ ମଗ୍ଗୋ
୩୯୩ . ‘‘ଅତ୍ଥି, କସ୍ସପ, ମଗ୍ଗୋ ଅତ୍ଥି ପଟିପଦା, ୟଥାପଟିପନ୍ନୋ ସାମଂୟେୱ ଞସ୍ସତି ସାମଂ ଦକ୍ଖତି [ଦକ୍ଖିତି (ସୀ॰)] – ‘ସମଣୋୱ ଗୋତମୋ କାଲୱାଦୀ ଭୂତୱାଦୀ ଅତ୍ଥୱାଦୀ ଧମ୍ମୱାଦୀ ୱିନୟୱାଦୀ’ତି। କତମୋ ଚ, କସ୍ସପ, ମଗ୍ଗୋ, କତମା ଚ ପଟିପଦା, ୟଥାପଟିପନ୍ନୋ ସାମଂୟେୱ ଞସ୍ସତି ସାମଂ ଦକ୍ଖତି – ‘ସମଣୋୱ ଗୋତମୋ କାଲୱାଦୀ ଭୂତୱାଦୀ ଅତ୍ଥୱାଦୀ ଧମ୍ମୱାଦୀ ୱିନୟୱାଦୀ’ତି? ଅୟମେୱ ଅରିୟୋ ଅଟ୍ଠଙ୍ଗିକୋ ମଗ୍ଗୋ। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠି ସମ୍ମାସଙ୍କପ୍ପୋ ସମ୍ମାୱାଚା ସମ୍ମାକମ୍ମନ୍ତୋ ସମ୍ମାଆଜୀୱୋ ସମ୍ମାୱାୟାମୋ ସମ୍ମାସତି ସମ୍ମାସମାଧି। ଅୟଂ ଖୋ, କସ୍ସପ, ମଗ୍ଗୋ, ଅୟଂ ପଟିପଦା, ୟଥାପଟିପନ୍ନୋ ସାମଂୟେୱ ଞସ୍ସତି ସାମଂ ଦକ୍ଖତି ‘ସମଣୋୱ ଗୋତମୋ କାଲୱାଦୀ ଭୂତୱାଦୀ ଅତ୍ଥୱାଦୀ ଧମ୍ମୱାଦୀ ୱିନୟୱାଦୀ’’’ତି।
ତପୋପକ୍କମକଥା
୩୯୪ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଅଚେଲୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଇମେପି ଖୋ, ଆୱୁସୋ ଗୋତମ, ତପୋପକ୍କମା ଏତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ସାମଞ୍ଞସଙ୍ଖାତା ଚ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞସଙ୍ଖାତା ଚ। ଅଚେଲକୋ ହୋତି, ମୁତ୍ତାଚାରୋ, ହତ୍ଥାପଲେଖନୋ, ନ ଏହିଭଦ୍ଦନ୍ତିକୋ, ନ ତିଟ୍ଠଭଦ୍ଦନ୍ତିକୋ, ନାଭିହଟଂ, ନ ଉଦ୍ଦିସ୍ସକତଂ, ନ ନିମନ୍ତନଂ ସାଦିୟତି। ସୋ ନ କୁମ୍ଭିମୁଖା ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହାତି, ନ କଳୋପିମୁଖା ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହାତି, ନ ଏଳକମନ୍ତରଂ, ନ ଦଣ୍ଡମନ୍ତରଂ, ନ ମୁସଲମନ୍ତରଂ, ନ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଭୁଞ୍ଜମାନାନଂ, ନ ଗବ୍ଭିନିୟା, ନ ପାୟମାନାୟ, ନ ପୁରିସନ୍ତରଗତାୟ, ନ ସଙ୍କିତ୍ତୀସୁ, ନ ୟତ୍ଥ ସା ଉପଟ୍ଠିତୋ ହୋତି, ନ ୟତ୍ଥ ମକ୍ଖିକା ସଣ୍ଡସଣ୍ଡଚାରିନୀ, ନ ମଚ୍ଛଂ, ନ ମଂସଂ, ନ ସୁରଂ, ନ ମେରୟଂ, ନ ଥୁସୋଦକଂ ପିୱତି। ସୋ ଏକାଗାରିକୋ ୱା ହୋତି ଏକାଲୋପିକୋ, ଦ୍ୱାଗାରିକୋ ୱା ହୋତି ଦ୍ୱାଲୋପିକୋ…ପେ॰… ସତ୍ତାଗାରିକୋ ୱା ହୋତି ସତ୍ତାଲୋପିକୋ ; ଏକିସ୍ସାପି ଦତ୍ତିୟା ୟାପେତି, ଦ୍ୱୀହିପି ଦତ୍ତୀହି ୟାପେତି… ସତ୍ତହିପି ଦତ୍ତୀହି ୟାପେତି; ଏକାହିକମ୍ପି ଆହାରଂ ଆହାରେତି, ଦ୍ୱୀହିକମ୍ପି ଆହାରଂ ଆହାରେତି… ସତ୍ତାହିକମ୍ପି ଆହାରଂ ଆହାରେତି। ଇତି ଏୱରୂପଂ ଅଦ୍ଧମାସିକମ୍ପି ପରିୟାୟଭତ୍ତଭୋଜନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତି।
୩୯୫ . ‘‘ଇମେପି ଖୋ, ଆୱୁସୋ ଗୋତମ, ତପୋପକ୍କମା ଏତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ସାମଞ୍ଞସଙ୍ଖାତା ଚ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞସଙ୍ଖାତା ଚ। ସାକଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ସାମାକଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ନୀୱାରଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ଦଦ୍ଦୁଲଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ହଟଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, କଣଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ଆଚାମଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ପିଞ୍ଞାକଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ତିଣଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ଗୋମୟଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି, ୱନମୂଲଫଲାହାରୋ ୟାପେତି ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜୀ।
୩୯୬ . ‘‘ଇମେପି ଖୋ, ଆୱୁସୋ ଗୋତମ, ତପୋପକ୍କମା ଏତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ସାମଞ୍ଞସଙ୍ଖାତା ଚ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞସଙ୍ଖାତା ଚ। ସାଣାନିପି ଧାରେତି, ମସାଣାନିପି ଧାରେତି, ଛୱଦୁସ୍ସାନିପି ଧାରେତି, ପଂସୁକୂଲାନିପି ଧାରେତି, ତିରୀଟାନିପି ଧାରେତି, ଅଜିନମ୍ପି ଧାରେତି, ଅଜିନକ୍ଖିପମ୍ପି ଧାରେତି, କୁସଚୀରମ୍ପି ଧାରେତି, ୱାକଚୀରମ୍ପି ଧାରେତି, ଫଲକଚୀରମ୍ପି ଧାରେତି, କେସକମ୍ବଲମ୍ପି ଧାରେତି, ୱାଳକମ୍ବଲମ୍ପି ଧାରେତି, ଉଲୂକପକ୍ଖିକମ୍ପି ଧାରେତି, କେସମସ୍ସୁଲୋଚକୋପି ହୋତି କେସମସ୍ସୁଲୋଚନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ, ଉବ୍ଭଟ୍ଠକୋପି [ଉବ୍ଭଟ୍ଠିକୋପି (କ॰)] ହୋତି ଆସନପଟିକ୍ଖିତ୍ତୋ, ଉକ୍କୁଟିକୋପି ହୋତି ଉକ୍କୁଟିକପ୍ପଧାନମନୁୟୁତ୍ତୋ, କଣ୍ଟକାପସ୍ସୟିକୋପି ହୋତି କଣ୍ଟକାପସ୍ସୟେ ସେୟ୍ୟଂ କପ୍ପେତି, ଫଲକସେୟ୍ୟମ୍ପି କପ୍ପେତି, ଥଣ୍ଡିଲସେୟ୍ୟମ୍ପି କପ୍ପେତି, ଏକପସ୍ସୟିକୋପି ହୋତି ରଜୋଜଲ୍ଲଧରୋ, ଅବ୍ଭୋକାସିକୋପି ହୋତି ୟଥାସନ୍ଥତିକୋ , ୱେକଟିକୋପି ହୋତି ୱିକଟଭୋଜନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ, ଅପାନକୋପି ହୋତି ଅପାନକତ୍ତମନୁୟୁତ୍ତୋ, ସାୟତତିୟକମ୍ପି ଉଦକୋରୋହନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତୀ’’ତି।
ତପୋପକ୍କମନିରତ୍ଥକଥା
୩୯୭ . ‘‘ଅଚେଲକୋ ଚେପି, କସ୍ସପ, ହୋତି, ମୁତ୍ତାଚାରୋ, ହତ୍ଥାପଲେଖନୋ…ପେ॰… ଇତି ଏୱରୂପଂ ଅଦ୍ଧମାସିକମ୍ପି ପରିୟାୟଭତ୍ତଭୋଜନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ଚାୟଂ ସୀଲସମ୍ପଦା ଚିତ୍ତସମ୍ପଦା ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦା ଅଭାୱିତା ହୋତି ଅସଚ୍ଛିକତା। ଅଥ ଖୋ ସୋ ଆରକାୱ ସାମଞ୍ଞା ଆରକାୱ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞା। ୟତୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି, ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପି।
‘‘ସାକଭକ୍ଖୋ ଚେପି, କସ୍ସପ, ହୋତି, ସାମାକଭକ୍ଖୋ…ପେ॰… ୱନମୂଲଫଲାହାରୋ ୟାପେତି ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜୀ। ତସ୍ସ ଚାୟଂ ସୀଲସମ୍ପଦା ଚିତ୍ତସମ୍ପଦା ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦା ଅଭାୱିତା ହୋତି ଅସଚ୍ଛିକତା। ଅଥ ଖୋ ସୋ ଆରକାୱ ସାମଞ୍ଞା ଆରକାୱ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞା। ୟତୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି, ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପି।
‘‘ସାଣାନି ଚେପି, କସ୍ସପ, ଧାରେତି, ମସାଣାନିପି ଧାରେତି…ପେ॰… ସାୟତତିୟକମ୍ପି ଉଦକୋରୋହନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ଚାୟଂ ସୀଲସମ୍ପଦା ଚିତ୍ତସମ୍ପଦା ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦା ଅଭାୱିତା ହୋତି ଅସଚ୍ଛିକତା। ଅଥ ଖୋ ସୋ ଆରକାୱ ସାମଞ୍ଞା ଆରକାୱ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞା । ୟତୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି, ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପୀ’’ତି।
୩୯୮ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଅଚେଲୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଦୁକ୍କରଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ସାମଞ୍ଞଂ ଦୁକ୍କରଂ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞ’’ନ୍ତି। ‘‘ପକତି ଖୋ ଏସା, କସ୍ସପ, ଲୋକସ୍ମିଂ ‘ଦୁକ୍କରଂ ସାମଞ୍ଞଂ ଦୁକ୍କରଂ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞ’ନ୍ତି। ଅଚେଲକୋ ଚେପି, କସ୍ସପ, ହୋତି, ମୁତ୍ତାଚାରୋ, ହତ୍ଥାପଲେଖନୋ…ପେ॰… ଇତି ଏୱରୂପଂ ଅଦ୍ଧମାସିକମ୍ପି ପରିୟାୟଭତ୍ତଭୋଜନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତି। ଇମାୟ ଚ, କସ୍ସପ, ମତ୍ତାୟ ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସାମଞ୍ଞଂ ୱା ଅଭୱିସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞଂ ୱା ଦୁକ୍କରଂ ସୁଦୁକ୍କରଂ, ନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁକ୍କରଂ ସାମଞ୍ଞଂ ଦୁକ୍କରଂ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞ’ନ୍ତି।
‘‘ସକ୍କା ଚ ପନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କାତୁଂ ଗହପତିନା ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତେନ ୱା ଅନ୍ତମସୋ କୁମ୍ଭଦାସିୟାପି – ‘ହନ୍ଦାହଂ ଅଚେଲକୋ ହୋମି, ମୁତ୍ତାଚାରୋ, ହତ୍ଥାପଲେଖନୋ…ପେ॰… ଇତି ଏୱରୂପଂ ଅଦ୍ଧମାସିକମ୍ପି ପରିୟାୟଭତ୍ତଭୋଜନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରାମୀ’ତି।
‘‘ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଅଞ୍ଞତ୍ରେୱ ଇମାୟ ମତ୍ତାୟ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସାମଞ୍ଞଂ ୱା ହୋତି ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞଂ ୱା ଦୁକ୍କରଂ ସୁଦୁକ୍କରଂ, ତସ୍ମା ଏତଂ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁକ୍କରଂ ସାମଞ୍ଞଂ ଦୁକ୍କରଂ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞ’ନ୍ତି। ୟତୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି, ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପି ।
‘‘ସାକଭକ୍ଖୋ ଚେପି, କସ୍ସପ, ହୋତି, ସାମାକଭକ୍ଖୋ…ପେ॰… ୱନମୂଲଫଲାହାରୋ ୟାପେତି ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜୀ। ଇମାୟ ଚ, କସ୍ସପ, ମତ୍ତାୟ ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସାମଞ୍ଞଂ ୱା ଅଭୱିସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞଂ ୱା ଦୁକ୍କରଂ ସୁଦୁକ୍କରଂ, ନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁକ୍କରଂ ସାମଞ୍ଞଂ ଦୁକ୍କରଂ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞ’ନ୍ତି।
‘‘ସକ୍କା ଚ ପନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କାତୁଂ ଗହପତିନା ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତେନ ୱା ଅନ୍ତମସୋ କୁମ୍ଭଦାସିୟାପି – ‘ହନ୍ଦାହଂ ସାକଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋମି, ସାମାକଭକ୍ଖୋ ୱା…ପେ॰… ୱନମୂଲଫଲାହାରୋ ୟାପେମି ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜୀ’ତି।
‘‘ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଅଞ୍ଞତ୍ରେୱ ଇମାୟ ମତ୍ତାୟ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସାମଞ୍ଞଂ ୱା ହୋତି ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞଂ ୱା ଦୁକ୍କରଂ ସୁଦୁକ୍କରଂ, ତସ୍ମା ଏତଂ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁକ୍କରଂ ସାମଞ୍ଞଂ ଦୁକ୍କରଂ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞ’ନ୍ତି। ୟତୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି, ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପି।
‘‘ସାଣାନି ଚେପି, କସ୍ସପ, ଧାରେତି, ମସାଣାନିପି ଧାରେତି…ପେ॰… ସାୟତତିୟକମ୍ପି ଉଦକୋରୋହନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତି। ଇମାୟ ଚ, କସ୍ସପ, ମତ୍ତାୟ ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସାମଞ୍ଞଂ ୱା ଅଭୱିସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞଂ ୱା ଦୁକ୍କରଂ ସୁଦୁକ୍କରଂ, ନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁକ୍କରଂ ସାମଞ୍ଞଂ ଦୁକ୍କରଂ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞ’ନ୍ତି।
‘‘ସକ୍କା ଚ ପନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କାତୁଂ ଗହପତିନା ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତେନ ୱା ଅନ୍ତମସୋ କୁମ୍ଭଦାସିୟାପି – ‘ହନ୍ଦାହଂ ସାଣାନିପି ଧାରେମି, ମସାଣାନିପି ଧାରେମି…ପେ॰… ସାୟତତିୟକମ୍ପି ଉଦକୋରୋହନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରାମୀ’ତି।
‘‘ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଅଞ୍ଞତ୍ରେୱ ଇମାୟ ମତ୍ତାୟ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସାମଞ୍ଞଂ ୱା ହୋତି ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞଂ ୱା ଦୁକ୍କରଂ ସୁଦୁକ୍କରଂ, ତସ୍ମା ଏତଂ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁକ୍କରଂ ସାମଞ୍ଞଂ ଦୁକ୍କରଂ ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଞ’ନ୍ତି। ୟତୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି, ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପୀ’’ତି।
୩୯୯ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଅଚେଲୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଦୁଜ୍ଜାନୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ସମଣୋ, ଦୁଜ୍ଜାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ’’ତି। ‘‘ପକତି ଖୋ ଏସା, କସ୍ସପ, ଲୋକସ୍ମିଂ ‘ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସମଣୋ ଦୁଜ୍ଜାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ’ତି। ଅଚେଲକୋ ଚେପି, କସ୍ସପ, ହୋତି, ମୁତ୍ତାଚାରୋ, ହତ୍ଥାପଲେଖନୋ…ପେ॰… ଇତି ଏୱରୂପଂ ଅଦ୍ଧମାସିକମ୍ପି ପରିୟାୟଭତ୍ତଭୋଜନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତି। ଇମାୟ ଚ, କସ୍ସପ, ମତ୍ତାୟ ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସମଣୋ ୱା ଅଭୱିସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସୁଦୁଜ୍ଜାନୋ, ନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସମଣୋ ଦୁଜ୍ଜାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ’ତି।
‘‘ସକ୍କା ଚ ପନେସୋ ଅଭୱିସ୍ସ ଞାତୁଂ ଗହପତିନା ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତେନ ୱା ଅନ୍ତମସୋ କୁମ୍ଭଦାସିୟାପି – ‘ଅୟଂ ଅଚେଲକୋ ହୋତି, ମୁତ୍ତାଚାରୋ, ହତ୍ଥାପଲେଖନୋ…ପେ॰… ଇତି ଏୱରୂପଂ ଅଦ୍ଧମାସିକମ୍ପି ପରିୟାୟଭତ୍ତଭୋଜନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତୀ’ତି।
‘‘ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଅଞ୍ଞତ୍ରେୱ ଇମାୟ ମତ୍ତାୟ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସମଣୋ ୱା ହୋତି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସୁଦୁଜ୍ଜାନୋ, ତସ୍ମା ଏତଂ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସମଣୋ ଦୁଜ୍ଜାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ’ତି। ୟତୋ ଖୋ [ୟତୋ ଚ ଖୋ (କ॰)] , କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି, ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପି।
‘‘ସାକଭକ୍ଖୋ ଚେପି, କସ୍ସପ, ହୋତି ସାମାକଭକ୍ଖୋ…ପେ॰… ୱନମୂଲଫଲାହାରୋ ୟାପେତି ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜୀ। ଇମାୟ ଚ, କସ୍ସପ, ମତ୍ତାୟ ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସମଣୋ ୱା ଅଭୱିସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସୁଦୁଜ୍ଜାନୋ, ନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସମଣୋ ଦୁଜ୍ଜାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ’ତି।
‘‘ସକ୍କା ଚ ପନେସୋ ଅଭୱିସ୍ସ ଞାତୁଂ ଗହପତିନା ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତେନ ୱା ଅନ୍ତମସୋ କୁମ୍ଭଦାସିୟାପି – ‘ଅୟଂ ସାକଭକ୍ଖୋ ୱା ହୋତି ସାମାକଭକ୍ଖୋ…ପେ॰… ୱନମୂଲଫଲାହାରୋ ୟାପେତି ପୱତ୍ତଫଲଭୋଜୀ’ତି।
‘‘ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଅଞ୍ଞତ୍ରେୱ ଇମାୟ ମତ୍ତାୟ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସମଣୋ ୱା ହୋତି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସୁଦୁଜ୍ଜାନୋ, ତସ୍ମା ଏତଂ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସମଣୋ ଦୁଜ୍ଜାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ’ତି। ୟତୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି , ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପି।
‘‘ସାଣାନି ଚେପି, କସ୍ସପ, ଧାରେତି, ମସାଣାନିପି ଧାରେତି…ପେ॰… ସାୟତତିୟକମ୍ପି ଉଦକୋରୋହନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତି। ଇମାୟ ଚ, କସ୍ସପ, ମତ୍ତାୟ ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସମଣୋ ୱା ଅଭୱିସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସୁଦୁଜ୍ଜାନୋ, ନେତଂ ଅଭୱିସ୍ସ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସମଣୋ ଦୁଜ୍ଜାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ’ତି।
‘‘ସକ୍କା ଚ ପନେସୋ ଅଭୱିସ୍ସ ଞାତୁଂ ଗହପତିନା ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତେନ ୱା ଅନ୍ତମସୋ କୁମ୍ଭଦାସିୟାପି – ‘ଅୟଂ ସାଣାନିପି ଧାରେତି, ମସାଣାନିପି ଧାରେତି…ପେ॰… ସାୟତତିୟକମ୍ପି ଉଦକୋରୋହନାନୁୟୋଗମନୁୟୁତ୍ତୋ ୱିହରତୀ’ତି।
‘‘ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଅଞ୍ଞତ୍ରେୱ ଇମାୟ ମତ୍ତାୟ ଅଞ୍ଞତ୍ର ଇମିନା ତପୋପକ୍କମେନ ସମଣୋ ୱା ହୋତି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସୁଦୁଜ୍ଜାନୋ, ତସ୍ମା ଏତଂ କଲ୍ଲଂ ୱଚନାୟ – ‘ଦୁଜ୍ଜାନୋ ସମଣୋ ଦୁଜ୍ଜାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ’ତି। ୟତୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଅୱେରଂ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଂ ମେତ୍ତଚିତ୍ତଂ ଭାୱେତି, ଆସୱାନଞ୍ଚ ଖୟା ଅନାସୱଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତିଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କସ୍ସପ , ଭିକ୍ଖୁ ସମଣୋ ଇତିପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଇତିପୀ’’ତି।
ସୀଲସମାଧିପଞ୍ଞାସମ୍ପଦା
୪୦୦ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଅଚେଲୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କତମା ପନ ସା, ଭୋ ଗୋତମ, ସୀଲସମ୍ପଦା, କତମା ଚିତ୍ତସମ୍ପଦା, କତମା ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦା’’ତି? ‘‘ଇଧ, କସ୍ସପ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ, ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୧୯୩ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ, ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ) ଭୟଦସ୍ସାୱୀ ସମାଦାୟ ସିକ୍ଖତି ସିକ୍ଖାପଦେସୁ, କାୟକମ୍ମୱଚୀକମ୍ମେନ ସମନ୍ନାଗତୋ କୁସଲେନ ପରିସୁଦ୍ଧାଜୀୱୋ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରୋ ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ।
୪୦୧ . ‘‘କଥଞ୍ଚ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି? ଇଧ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ପାଣାତିପାତଂ ପହାୟ ପାଣାତିପାତା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି ନିହିତଦଣ୍ଡୋ ନିହିତସତ୍ଥୋ ଲଜ୍ଜୀ ଦୟାପନ୍ନୋ, ସବ୍ବପାଣଭୂତହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱିହରତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସମ୍ପଦାୟ …ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୪ ୟାୱ ୨୧୦ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ)
‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି । ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ସନ୍ତିକମ୍ମଂ ପଣିଧିକମ୍ମଂ…ପେ॰… (ୟଥା ୨୧୧ ଅନୁଚ୍ଛେଦେ) ଓସଧୀନଂ ପତିମୋକ୍ଖୋ ଇତି ୱା ଇତି, ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସମ୍ପଦାୟ।
‘‘ସ ଖୋ ସୋ [ଅୟଂ ଖୋ (କ॰)] , କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ସୀଲସଂୱରତୋ। ସେୟ୍ୟଥାପି, କସ୍ସପ, ରାଜା ଖତ୍ତିୟୋ ମୁଦ୍ଧାୱସିତ୍ତୋ ନିହତପଚ୍ଚାମିତ୍ତୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ପଚ୍ଚତ୍ଥିକତୋ। ଏୱମେୱ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ସୀଲସଂୱରତୋ। ସୋ ଇମିନା ଅରିୟେନ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ଅନୱଜ୍ଜସୁଖଂ ପଟିସଂୱେଦେତି। ଏୱଂ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି। ଅୟଂ ଖୋ, କସ୍ସପ, ସୀଲସମ୍ପଦା…ପେ॰… ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ଚିତ୍ତସମ୍ପଦାୟ…ପେ॰… ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ତତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ଚିତ୍ତସମ୍ପଦାୟ। ଅୟଂ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଚିତ୍ତସମ୍ପଦା।
‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦାୟ…ପେ॰… ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟାତି ପଜାନାତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦାୟ। ଅୟଂ ଖୋ, କସ୍ସପ, ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦା।
‘‘ଇମାୟ ଚ, କସ୍ସପ, ସୀଲସମ୍ପଦାୟ ଚିତ୍ତସମ୍ପଦାୟ ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦାୟ ଅଞ୍ଞା ସୀଲସମ୍ପଦା ଚିତ୍ତସମ୍ପଦା ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦା ଉତ୍ତରିତରା ୱା ପଣୀତତରା ୱା ନତ୍ଥି।
ସୀହନାଦକଥା
୪୦୨ . ‘‘ସନ୍ତି, କସ୍ସପ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସୀଲୱାଦା। ତେ ଅନେକପରିୟାୟେନ ସୀଲସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସନ୍ତି। ୟାୱତା, କସ୍ସପ, ଅରିୟଂ ପରମଂ ସୀଲଂ, ନାହଂ ତତ୍ଥ ଅତ୍ତନୋ ସମସମଂ ସମନୁପସ୍ସାମି, କୁତୋ ଭିୟ୍ୟୋ! ଅଥ ଖୋ ଅହମେୱ ତତ୍ଥ ଭିୟ୍ୟୋ, ୟଦିଦଂ ଅଧିସୀଲଂ।
‘‘ସନ୍ତି, କସ୍ସପ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ତପୋଜିଗୁଚ୍ଛାୱାଦା। ତେ ଅନେକପରିୟାୟେନ ତପୋଜିଗୁଚ୍ଛାୟ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସନ୍ତି। ୟାୱତା, କସ୍ସପ, ଅରିୟା ପରମା ତପୋଜିଗୁଚ୍ଛା, ନାହଂ ତତ୍ଥ ଅତ୍ତନୋ ସମସମଂ ସମନୁପସ୍ସାମି, କୁତୋ ଭିୟ୍ୟୋ! ଅଥ ଖୋ ଅହମେୱ ତତ୍ଥ ଭିୟ୍ୟୋ, ୟଦିଦଂ ଅଧିଜେଗୁଚ୍ଛଂ।
‘‘ସନ୍ତି, କସ୍ସପ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ପଞ୍ଞାୱାଦା। ତେ ଅନେକପରିୟାୟେନ ପଞ୍ଞାୟ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସନ୍ତି। ୟାୱତା, କସ୍ସପ, ଅରିୟା ପରମା ପଞ୍ଞା, ନାହଂ ତତ୍ଥ ଅତ୍ତନୋ ସମସମଂ ସମନୁପସ୍ସାମି, କୁତୋ ଭିୟ୍ୟୋ! ଅଥ ଖୋ ଅହମେୱ ତତ୍ଥ ଭିୟ୍ୟୋ, ୟଦିଦଂ ଅଧିପଞ୍ଞଂ।
‘‘ସନ୍ତି, କସ୍ସପ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ୱିମୁତ୍ତିୱାଦା। ତେ ଅନେକପରିୟାୟେନ ୱିମୁତ୍ତିୟା ୱଣ୍ଣଂ ଭାସନ୍ତି। ୟାୱତା, କସ୍ସପ, ଅରିୟା ପରମା ୱିମୁତ୍ତି, ନାହଂ ତତ୍ଥ ଅତ୍ତନୋ ସମସମଂ ସମନୁପସ୍ସାମି, କୁତୋ ଭିୟ୍ୟୋ! ଅଥ ଖୋ ଅହମେୱ ତତ୍ଥ ଭିୟ୍ୟୋ, ୟଦିଦଂ ଅଧିୱିମୁତ୍ତି।
୪୦୩ . ‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, କସ୍ସପ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ଅଞ୍ଞତିତ୍ଥିୟା ପରିବ୍ବାଜକା ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ସୀହନାଦଂ ଖୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ନଦତି, ତଞ୍ଚ ଖୋ ସୁଞ୍ଞାଗାରେ ନଦତି, ନୋ ପରିସାସୂ’ତି। ତେ – ‘ମା ହେୱ’ନ୍ତିସ୍ସୁ ୱଚନୀୟା। ‘ସୀହନାଦଞ୍ଚ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ନଦତି, ପରିସାସୁ ଚ ନଦତୀ’ତି ଏୱମସ୍ସୁ, କସ୍ସପ, ୱଚନୀୟା।
‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, କସ୍ସପ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ଅଞ୍ଞତିତ୍ଥିୟା ପରିବ୍ବାଜକା ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ସୀହନାଦଞ୍ଚ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ନଦତି, ପରିସାସୁ ଚ ନଦତି, ନୋ ଚ ଖୋ ୱିସାରଦୋ ନଦତୀ’ତି । ତେ – ‘ମା ହେୱ’ନ୍ତିସ୍ସୁ ୱଚନୀୟା। ‘ସୀହନାଦଞ୍ଚ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ନଦତି, ପରିସାସୁ ଚ ନଦତି, ୱିସାରଦୋ ଚ ନଦତୀ’’ତି ଏୱମସ୍ସୁ, କସ୍ସପ, ୱଚନୀୟା।
‘‘ଠାନଂ ଖୋ ପନେତଂ, କସ୍ସପ, ୱିଜ୍ଜତି, ୟଂ ଅଞ୍ଞତିତ୍ଥିୟା ପରିବ୍ବାଜକା ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ସୀହନାଦଞ୍ଚ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ନଦତି, ପରିସାସୁ ଚ ନଦତି, ୱିସାରଦୋ ଚ ନଦତି, ନୋ ଚ ଖୋ ନଂ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛନ୍ତି…ପେ॰… ପଞ୍ହଞ୍ଚ ନଂ ପୁଚ୍ଛନ୍ତି; ନୋ ଚ ଖୋ ନେସଂ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠୋ ବ୍ୟାକରୋତି…ପେ॰… ପଞ୍ହଞ୍ଚ ନେସଂ ପୁଟ୍ଠୋ ବ୍ୟାକରୋତି; ନୋ ଚ ଖୋ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନ ଚିତ୍ତଂ ଆରାଧେତି…ପେ॰… ପଞ୍ହସ୍ସ ଚ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନ ଚିତ୍ତଂ ଆରାଧେତି; ନୋ ଚ ଖୋ ସୋତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞନ୍ତି…ପେ॰… ସୋତବ୍ବଞ୍ଚସ୍ସ ମଞ୍ଞନ୍ତି; ନୋ ଚ ଖୋ ସୁତ୍ୱା ପସୀଦନ୍ତି…ପେ॰… ସୁତ୍ୱା ଚସ୍ସ ପସୀଦନ୍ତି ; ନୋ ଚ ଖୋ ପସନ୍ନାକାରଂ କରୋନ୍ତି…ପେ॰… ପସନ୍ନାକାରଞ୍ଚ କରୋନ୍ତି; ନୋ ଚ ଖୋ ତଥତ୍ତାୟ ପଟିପଜ୍ଜନ୍ତି…ପେ॰… ତଥତ୍ତାୟ ଚ ପଟିପଜ୍ଜନ୍ତି; ନୋ ଚ ଖୋ ପଟିପନ୍ନା ଆରାଧେନ୍ତୀ’ତି। ତେ – ‘ମା ହେୱ’ନ୍ତିସ୍ସୁ ୱଚନୀୟା। ‘ସୀହନାଦଞ୍ଚ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ନଦତି, ପରିସାସୁ ଚ ନଦତି, ୱିସାରଦୋ ଚ ନଦତି, ପଞ୍ହଞ୍ଚ ନଂ ପୁଚ୍ଛନ୍ତି, ପଞ୍ହଞ୍ଚ ନେସଂ ପୁଟ୍ଠୋ ବ୍ୟାକରୋତି, ପଞ୍ହସ୍ସ ଚ ୱେୟ୍ୟାକରଣେନ ଚିତ୍ତଂ ଆରାଧେତି, ସୋତବ୍ବଞ୍ଚସ୍ସ ମଞ୍ଞନ୍ତି, ସୁତ୍ୱା ଚସ୍ସ ପସୀଦନ୍ତି, ପସନ୍ନାକାରଞ୍ଚ କରୋନ୍ତି, ତଥତ୍ତାୟ ଚ ପଟିପଜ୍ଜନ୍ତି, ପଟିପନ୍ନା ଚ ଆରାଧେନ୍ତୀ’ତି ଏୱମସ୍ସୁ, କସ୍ସପ, ୱଚନୀୟା।
ତିତ୍ଥିୟପରିୱାସକଥା
୪୦୪ . ‘‘ଏକମିଦାହଂ, କସ୍ସପ, ସମୟଂ ରାଜଗହେ ୱିହରାମି ଗିଜ୍ଝକୂଟେ ପବ୍ବତେ। ତତ୍ର ମଂ ଅଞ୍ଞତରୋ ତପବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ନିଗ୍ରୋଧୋ ନାମ ଅଧିଜେଗୁଚ୍ଛେ ପଞ୍ହଂ ଅପୁଚ୍ଛି। ତସ୍ସାହଂ ଅଧିଜେଗୁଚ୍ଛେ ପଞ୍ହଂ ପୁଟ୍ଠୋ ବ୍ୟାକାସିଂ। ବ୍ୟାକତେ ଚ ପନ ମେ ଅତ୍ତମନୋ ଅହୋସି ପରଂ ୱିୟ ମତ୍ତାୟା’’ତି। ‘‘କୋ ହି, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତୋ ଧମ୍ମଂ ସୁତ୍ୱା ନ ଅତ୍ତମନୋ ଅସ୍ସ ପରଂ ୱିୟ ମତ୍ତାୟ? ଅହମ୍ପି ହି, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତୋ ଧମ୍ମଂ ସୁତ୍ୱା ଅତ୍ତମନୋ ପରଂ ୱିୟ ମତ୍ତାୟ। ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭନ୍ତେ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭନ୍ତେ। ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ – ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି; ଏୱମେୱଂ ଭଗୱତା ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି, ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଲଭେୟ୍ୟାହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତୋ ସନ୍ତିକେ ପବ୍ବଜ୍ଜଂ, ଲଭେୟ୍ୟଂ ଉପସମ୍ପଦ’’ନ୍ତି।
୪୦୫ . ‘‘ୟୋ ଖୋ, କସ୍ସପ, ଅଞ୍ଞତିତ୍ଥିୟପୁବ୍ବୋ ଇମସ୍ମିଂ ଧମ୍ମୱିନୟେ ଆକଙ୍ଖତି ପବ୍ବଜ୍ଜଂ, ଆକଙ୍ଖତି ଉପସମ୍ପଦଂ, ସୋ ଚତ୍ତାରୋ ମାସେ ପରିୱସତି, ଚତୁନ୍ନଂ ମାସାନଂ ଅଚ୍ଚୟେନ ଆରଦ୍ଧଚିତ୍ତା ଭିକ୍ଖୂ ପବ୍ବାଜେନ୍ତି, ଉପସମ୍ପାଦେନ୍ତି ଭିକ୍ଖୁଭାୱାୟ। ଅପି ଚ ମେତ୍ଥ ପୁଗ୍ଗଲୱେମତ୍ତତା ୱିଦିତା’’ତି। ‘‘ସଚେ, ଭନ୍ତେ, ଅଞ୍ଞତିତ୍ଥିୟପୁବ୍ବା ଇମସ୍ମିଂ ଧମ୍ମୱିନୟେ ଆକଙ୍ଖନ୍ତି ପବ୍ବଜ୍ଜଂ, ଆକଙ୍ଖନ୍ତି ଉପସମ୍ପଦଂ, ଚତ୍ତାରୋ ମାସେ ପରିୱସନ୍ତି, ଚତୁନ୍ନଂ ମାସାନଂ ଅଚ୍ଚୟେନ ଆରଦ୍ଧଚିତ୍ତା ଭିକ୍ଖୂ ପବ୍ବାଜେନ୍ତି, ଉପସମ୍ପାଦେନ୍ତି ଭିକ୍ଖୁଭାୱାୟ। ଅହଂ ଚତ୍ତାରି ୱସ୍ସାନି ପରିୱସିସ୍ସାମି, ଚତୁନ୍ନଂ ୱସ୍ସାନଂ ଅଚ୍ଚୟେନ ଆରଦ୍ଧଚିତ୍ତା ଭିକ୍ଖୂ ପବ୍ବାଜେନ୍ତୁ, ଉପସମ୍ପାଦେନ୍ତୁ ଭିକ୍ଖୁଭାୱାୟା’’ତି।
ଅଲତ୍ଥ ଖୋ ଅଚେଲୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୱତୋ ସନ୍ତିକେ ପବ୍ବଜ୍ଜଂ , ଅଲତ୍ଥ ଉପସମ୍ପଦଂ। ଅଚିରୂପସମ୍ପନ୍ନୋ ଖୋ ପନାୟସ୍ମା କସ୍ସପୋ ଏକୋ ୱୂପକଟ୍ଠୋ ଅପ୍ପମତ୍ତୋ ଆତାପୀ ପହିତତ୍ତୋ ୱିହରନ୍ତୋ ନ ଚିରସ୍ସେୱ – ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ କୁଲପୁତ୍ତା ସମ୍ମଦେୱ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜନ୍ତି, ତଦନୁତ୍ତରଂ – ବ୍ରହ୍ମଚରିୟପରିୟୋସାନଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହାସି। ‘ଖୀଣା ଜାତି, ୱୁସିତଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ, କତଂ କରଣୀୟଂ, ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟା’ତି – ଅବ୍ଭଞ୍ଞାସି। ଅଞ୍ଞତରୋ ଖୋ ପନାୟସ୍ମା କସ୍ସପୋ ଅରହତଂ ଅହୋସୀତି।
ମହାସୀହନାଦସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ଅଟ୍ଠମଂ।
୯. ପୋଟ୍ଠପାଦସୁତ୍ତଂ
ପୋଟ୍ଠପାଦପରିବ୍ବାଜକୱତ୍ଥୁ
୪୦୬ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ସାୱତ୍ଥିୟଂ ୱିହରତି ଜେତୱନେ ଅନାଥପିଣ୍ଡିକସ୍ସ ଆରାମେ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ସମୟପ୍ପୱାଦକେ ତିନ୍ଦୁକାଚୀରେ ଏକସାଲକେ ମଲ୍ଲିକାୟ ଆରାମେ ପଟିୱସତି ମହତିୟା ପରିବ୍ବାଜକପରିସାୟ ସଦ୍ଧିଂ ତିଂସମତ୍ତେହି ପରିବ୍ବାଜକସତେହି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ପୁବ୍ବଣ୍ହସମୟଂ ନିୱାସେତ୍ୱା ପତ୍ତଚୀୱରମାଦାୟ ସାୱତ୍ଥିଂ ପିଣ୍ଡାୟ ପାୱିସି।
୪୦୭ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱତୋ ଏତଦହୋସି – ‘‘ଅତିପ୍ପଗୋ ଖୋ ତାୱ ସାୱତ୍ଥିୟଂ ପିଣ୍ଡାୟ ଚରିତୁଂ। ୟଂନୂନାହଂ ୟେନ ସମୟପ୍ପୱାଦକୋ ତିନ୍ଦୁକାଚୀରୋ ଏକସାଲକୋ ମଲ୍ଲିକାୟ ଆରାମୋ, ୟେନ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ତେନୁପସଙ୍କମେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ୟେନ ସମୟପ୍ପୱାଦକୋ ତିନ୍ଦୁକାଚୀରୋ ଏକସାଲକୋ ମଲ୍ଲିକାୟ ଆରାମୋ ତେନୁପସଙ୍କମି।
୪୦୮ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ମହତିୟା ପରିବ୍ବାଜକପରିସାୟ ସଦ୍ଧିଂ ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି ଉନ୍ନାଦିନିୟା ଉଚ୍ଚାସଦ୍ଦମହାସଦ୍ଦାୟ ଅନେକୱିହିତଂ ତିରଚ୍ଛାନକଥଂ କଥେନ୍ତିୟା। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ରାଜକଥଂ ଚୋରକଥଂ ମହାମତ୍ତକଥଂ ସେନାକଥଂ ଭୟକଥଂ ୟୁଦ୍ଧକଥଂ ଅନ୍ନକଥଂ ପାନକଥଂ ୱତ୍ଥକଥଂ ସୟନକଥଂ ମାଲାକଥଂ ଗନ୍ଧକଥଂ ଞାତିକଥଂ ୟାନକଥଂ ଗାମକଥଂ ନିଗମକଥଂ ନଗରକଥଂ ଜନପଦକଥଂ ଇତ୍ଥିକଥଂ ସୂରକଥଂ ୱିସିଖାକଥଂ କୁମ୍ଭଟ୍ଠାନକଥଂ ପୁବ୍ବପେତକଥଂ ନାନତ୍ତକଥଂ ଲୋକକ୍ଖାୟିକଂ ସମୁଦ୍ଦକ୍ଖାୟିକଂ ଇତିଭୱାଭୱକଥଂ ଇତି ୱା।
୪୦୯ . ଅଦ୍ଦସା ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଦୂରତୋୱ ଆଗଚ୍ଛନ୍ତଂ; ଦିସ୍ୱାନ ସକଂ ପରିସଂ ସଣ୍ଠପେସି – ‘‘ଅପ୍ପସଦ୍ଦା ଭୋନ୍ତୋ ହୋନ୍ତୁ, ମା ଭୋନ୍ତୋ ସଦ୍ଦମକତ୍ଥ। ଅୟଂ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଆଗଚ୍ଛତି। ଅପ୍ପସଦ୍ଦକାମୋ ଖୋ ସୋ ଆୟସ୍ମା ଅପ୍ପସଦ୍ଦସ୍ସ ୱଣ୍ଣୱାଦୀ। ଅପ୍ପେୱ ନାମ ଅପ୍ପସଦ୍ଦଂ ପରିସଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଉପସଙ୍କମିତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ ତେ ପରିବ୍ବାଜକା ତୁଣ୍ହୀ ଅହେସୁଂ।
୪୧୦ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ୟେନ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ତେନୁପସଙ୍କମି। ଅଥ ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଏତୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା। ସ୍ୱାଗତଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତୋ। ଚିରସ୍ସଂ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ଇମଂ ପରିୟାୟମକାସି, ୟଦିଦଂ ଇଧାଗମନାୟ। ନିସୀଦତୁ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା, ଇଦଂ ଆସନଂ ପଞ୍ଞତ୍ତ’’ନ୍ତି।
ନିସୀଦି ଭଗୱା ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ। ପୋଟ୍ଠପାଦୋପି ଖୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଅଞ୍ଞତରଂ ନୀଚଂ ଆସନଂ ଗହେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନଂ ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦଂ ପରିବ୍ବାଜକଂ ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କାୟ ନୁତ୍ଥ [କାୟ ନୋତ୍ଥ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] , ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏତରହି କଥାୟ ସନ୍ନିସିନ୍ନା, କା ଚ ପନ ୱୋ ଅନ୍ତରାକଥା ୱିପ୍ପକତା’’ତି?
ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧକଥା
୪୧୧ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ତିଟ୍ଠତେସା, ଭନ୍ତେ, କଥା, ୟାୟ ମୟଂ ଏତରହି କଥାୟ ସନ୍ନିସିନ୍ନା। ନେସା, ଭନ୍ତେ, କଥା ଭଗୱତୋ ଦୁଲ୍ଲଭା ଭୱିସ୍ସତି ପଚ୍ଛାପି ସୱନାୟ। ପୁରିମାନି, ଭନ୍ତେ, ଦିୱସାନି ପୁରିମତରାନି, ନାନାତିତ୍ଥିୟାନଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ କୋତୂହଲସାଲାୟ ସନ୍ନିସିନ୍ନାନଂ ସନ୍ନିପତିତାନଂ ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧେ କଥା ଉଦପାଦି – ‘କଥଂ ନୁ ଖୋ, ଭୋ, ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧୋ ହୋତୀ’ତି? ତତ୍ରେକଚ୍ଚେ ଏୱମାହଂସୁ – ‘ଅହେତୂ ଅପ୍ପଚ୍ଚୟା ପୁରିସସ୍ସ ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତିପି ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତିପି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି, ସଞ୍ଞୀ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ଅସଞ୍ଞୀ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ନ ଖୋ ପନ ମେତଂ [ନ ଖୋ ନାମେତଂ (ସୀ॰ ପୀ॰)] , ଭୋ, ଏୱଂ ଭୱିସ୍ସତି। ସଞ୍ଞା ହି, ଭୋ, ପୁରିସସ୍ସ ଅତ୍ତା। ସା ଚ ଖୋ ଉପେତିପି ଅପେତିପି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଉପେତି, ସଞ୍ଞୀ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଅପେତି, ଅସଞ୍ଞୀ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ନ ଖୋ ପନ ମେତଂ, ଭୋ, ଏୱଂ ଭୱିସ୍ସତି। ସନ୍ତି ହି, ଭୋ, ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ମହିଦ୍ଧିକା ମହାନୁଭାୱା। ତେ ଇମସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ସଞ୍ଞଂ ଉପକଡ୍ଢନ୍ତିପି ଅପକଡ୍ଢନ୍ତିପି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଉପକଡ୍ଢନ୍ତି, ସଞ୍ଞୀ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଅପକଡ୍ଢନ୍ତି, ଅସଞ୍ଞୀ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
‘‘ତମଞ୍ଞୋ ଏୱମାହ – ‘ନ ଖୋ ପନ ମେତଂ, ଭୋ, ଏୱଂ ଭୱିସ୍ସତି। ସନ୍ତି ହି, ଭୋ, ଦେୱତା ମହିଦ୍ଧିକା ମହାନୁଭାୱା। ତା ଇମସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ସଞ୍ଞଂ ଉପକଡ୍ଢନ୍ତିପି ଅପକଡ୍ଢନ୍ତିପି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଉପକଡ୍ଢନ୍ତି, ସଞ୍ଞୀ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଅପକଡ୍ଢନ୍ତି, ଅସଞ୍ଞୀ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତୀ’ତି। ଇତ୍ଥେକେ ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି।
‘‘ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତଂୟେୱ ଆରବ୍ଭ ସତି ଉଦପାଦି – ‘ଅହୋ ନୂନ ଭଗୱା, ଅହୋ ନୂନ ସୁଗତୋ, ୟୋ ଇମେସଂ ଧମ୍ମାନଂ ସୁକୁସଲୋ’ତି। ଭଗୱା, ଭନ୍ତେ, କୁସଲୋ, ଭଗୱା ପକତଞ୍ଞୂ ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧସ୍ସ। କଥଂ ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଅଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧୋ ହୋତୀ’’ତି?
ସହେତୁକସଞ୍ଞୁପ୍ପାଦନିରୋଧକଥା
୪୧୨ . ‘‘ତତ୍ର , ପୋଟ୍ଠପାଦ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘ଅହେତୂ ଅପ୍ପଚ୍ଚୟା ପୁରିସସ୍ସ ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତିପି ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତିପୀ’ତି, ଆଦିତୋୱ ତେସଂ ଅପରଦ୍ଧଂ। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ସହେତୂ ହି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ସପ୍ପଚ୍ଚୟା ପୁରିସସ୍ସ ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତିପି ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତିପି। ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝତି’’।
୪୧୩ . ‘‘କା ଚ ସିକ୍ଖା’’ତି? ଭଗୱା ଅୱୋଚ – ‘‘ଇଧ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ, ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୨୧୨ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ, ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)। ଏୱଂ ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି…ପେ॰… ତସ୍ସିମେ ପଞ୍ଚନୀୱରଣେ ପହୀନେ ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସତୋ ପାମୋଜ୍ଜଂ ଜାୟତି, ପମୁଦିତସ୍ସ ପୀତି ଜାୟତି, ପୀତିମନସ୍ସ କାୟୋ ପସ୍ସମ୍ଭତି, ପସ୍ସଦ୍ଧକାୟୋ ସୁଖଂ ୱେଦେତି, ସୁଖିନୋ ଚିତ୍ତଂ ସମାଧିୟତି। ସୋ ୱିୱିଚ୍ଚେୱ କାମେହି, ୱିୱିଚ୍ଚ ଅକୁସଲେହି ଧମ୍ମେହି, ସୱିତକ୍କଂ ସୱିଚାରଂ ୱିୱେକଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ୟା ପୁରିମା କାମସଞ୍ଞା, ସା ନିରୁଜ୍ଝତି। ୱିୱେକଜପୀତିସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି, ୱିୱେକଜପୀତିସୁଖସୁଖୁମ-ସଚ୍ଚସଞ୍ଞୀୟେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ଏୱମ୍ପି ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଅୟଂ ସିକ୍ଖା’’ତି ଭଗୱା ଅୱୋଚ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ୱିତକ୍କୱିଚାରାନଂ ୱୂପସମା ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ସମ୍ପସାଦନଂ ଚେତସୋ ଏକୋଦିଭାୱଂ ଅୱିତକ୍କଂ ଅୱିଚାରଂ ସମାଧିଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ୟା ପୁରିମା ୱିୱେକଜପୀତିସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା, ସା ନିରୁଜ୍ଝତି। ସମାଧିଜପୀତିସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି , ସମାଧିଜପୀତିସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞୀୟେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ଏୱମ୍ପି ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଅୟମ୍ପି ସିକ୍ଖା’’ତି ଭଗୱା ଅୱୋଚ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ପୀତିୟା ଚ ୱିରାଗା ଉପେକ୍ଖକୋ ଚ ୱିହରତି ସତୋ ଚ ସମ୍ପଜାନୋ, ସୁଖଞ୍ଚ କାୟେନ ପଟିସଂୱେଦେତି, ୟଂ ତଂ ଅରିୟା ଆଚିକ୍ଖନ୍ତି – ‘‘ଉପେକ୍ଖକୋ ସତିମା ସୁଖୱିହାରୀ’’ତି, ତତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ୟା ପୁରିମା ସମାଧିଜପୀତିସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା, ସା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଉପେକ୍ଖାସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି, ଉପେକ୍ଖାସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞୀୟେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ଏୱମ୍ପି ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଅୟମ୍ପି ସିକ୍ଖା’’ତି ଭଗୱା ଅୱୋଚ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ସୁଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ପୁବ୍ବେୱ ସୋମନସ୍ସଦୋମନସ୍ସାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖଂ ଉପେକ୍ଖାସତିପାରିସୁଦ୍ଧିଂ ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ୟା ପୁରିମା ଉପେକ୍ଖାସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା, ସା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି, ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞୀୟେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ଏୱମ୍ପି ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଅୟମ୍ପି ସିକ୍ଖା’’ତି ଭଗୱା ଅୱୋଚ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ସବ୍ବସୋ ରୂପସଞ୍ଞାନଂ ସମତିକ୍କମା ପଟିଘସଞ୍ଞାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ନାନତ୍ତସଞ୍ଞାନଂ ଅମନସିକାରା ‘ଅନନ୍ତୋ ଆକାସୋ’ତି ଆକାସାନଞ୍ଚାୟତନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ୟା ପୁରିମା ରୂପସଞ୍ଞା [ପୁରିମସଞ୍ଞା (କ॰)] , ସା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଆକାସାନଞ୍ଚାୟତନସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି, ଆକାସାନଞ୍ଚାୟତନସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞୀୟେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ଏୱମ୍ପି ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଅୟମ୍ପି ସିକ୍ଖା’’ତି ଭଗୱା ଅୱୋଚ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ସବ୍ବସୋ ଆକାସାନଞ୍ଚାୟତନଂ ସମତିକ୍କମ୍ମ ‘ଅନନ୍ତଂ ୱିଞ୍ଞାଣ’ନ୍ତି ୱିଞ୍ଞାଣଞ୍ଚାୟତନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ୟା ପୁରିମା ଆକାସାନଞ୍ଚାୟତନସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା, ସା ନିରୁଜ୍ଝତି। ୱିଞ୍ଞାଣଞ୍ଚାୟତନସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି, ୱିଞ୍ଞାଣଞ୍ଚାୟତନସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞୀୟେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ଏୱମ୍ପି ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଅୟମ୍ପି ସିକ୍ଖା’’ତି ଭଗୱା ଅୱୋଚ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ସବ୍ବସୋ ୱିଞ୍ଞାଣଞ୍ଚାୟତନଂ ସମତିକ୍କମ୍ମ ‘ନତ୍ଥି କିଞ୍ଚୀ’ତି ଆକିଞ୍ଚଞ୍ଞାୟତନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ତସ୍ସ ୟା ପୁରିମା ୱିଞ୍ଞାଣଞ୍ଚାୟତନସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା, ସା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଆକିଞ୍ଚଞ୍ଞାୟତନସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞା ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି, ଆକିଞ୍ଚଞ୍ଞାୟତନସୁଖୁମସଚ୍ଚସଞ୍ଞୀୟେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ହୋତି। ଏୱମ୍ପି ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ସିକ୍ଖା ଏକା ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝତି। ଅୟମ୍ପି ସିକ୍ଖା’’ତି ଭଗୱା ଅୱୋଚ।
୪୧୪ . ‘‘ୟତୋ ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ଇଧ ସକସଞ୍ଞୀ ହୋତି, ସୋ ତତୋ ଅମୁତ୍ର ତତୋ ଅମୁତ୍ର ଅନୁପୁବ୍ବେନ ସଞ୍ଞଗ୍ଗଂ ଫୁସତି। ତସ୍ସ ସଞ୍ଞଗ୍ଗେ ଠିତସ୍ସ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଚେତୟମାନସ୍ସ ମେ ପାପିୟୋ, ଅଚେତୟମାନସ୍ସ ମେ ସେୟ୍ୟୋ। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ ଚେତେୟ୍ୟଂ, ଅଭିସଙ୍ଖରେୟ୍ୟଂ, ଇମା ଚ ମେ ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝେୟ୍ୟୁଂ, ଅଞ୍ଞା ଚ ଓଳାରିକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜେୟ୍ୟୁଂ; ୟଂନୂନାହଂ ନ ଚେୱ ଚେତେୟ୍ୟଂ ନ ଚ ଅଭିସଙ୍ଖରେୟ୍ୟ’ନ୍ତି। ସୋ ନ ଚେୱ ଚେତେତି, ନ ଚ ଅଭିସଙ୍ଖରୋତି। ତସ୍ସ ଅଚେତୟତୋ ଅନଭିସଙ୍ଖରୋତୋ ତା ଚେୱ ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ଅଞ୍ଞା ଚ ଓଳାରିକା ସଞ୍ଞା ନ ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି। ସୋ ନିରୋଧଂ ଫୁସତି। ଏୱଂ ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅନୁପୁବ୍ବାଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧ-ସମ୍ପଜାନ-ସମାପତ୍ତି ହୋତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅପି ନୁ ତେ ଇତୋ ପୁବ୍ବେ ଏୱରୂପା ଅନୁପୁବ୍ବାଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧ-ସମ୍ପଜାନ-ସମାପତ୍ତି ସୁତପୁବ୍ବା’’ତି? ‘‘ନୋ ହେତଂ, ଭନ୍ତେ। ଏୱଂ ଖୋ ଅହଂ , ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତୋ ଭାସିତଂ ଆଜାନାମି – ‘ୟତୋ ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଭିକ୍ଖୁ ଇଧ ସକସଞ୍ଞୀ ହୋତି, ସୋ ତତୋ ଅମୁତ୍ର ତତୋ ଅମୁତ୍ର ଅନୁପୁବ୍ବେନ ସଞ୍ଞଗ୍ଗଂ ଫୁସତି, ତସ୍ସ ସଞ୍ଞଗ୍ଗେ ଠିତସ୍ସ ଏୱଂ ହୋତି – ‘‘ଚେତୟମାନସ୍ସ ମେ ପାପିୟୋ, ଅଚେତୟମାନସ୍ସ ମେ ସେୟ୍ୟୋ। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ ଚେତେୟ୍ୟଂ ଅଭିସଙ୍ଖରେୟ୍ୟଂ, ଇମା ଚ ମେ ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝେୟ୍ୟୁଂ, ଅଞ୍ଞା ଚ ଓଳାରିକା ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜେୟ୍ୟୁଂ; ୟଂନୂନାହଂ ନ ଚେୱ ଚେତେୟ୍ୟଂ, ନ ଚ ଅଭିସଙ୍ଖରେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି। ସୋ ନ ଚେୱ ଚେତେତି, ନ ଚାଭିସଙ୍ଖରୋତି, ତସ୍ସ ଅଚେତୟତୋ ଅନଭିସଙ୍ଖରୋତୋ ତା ଚେୱ ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ଅଞ୍ଞା ଚ ଓଳାରିକା ସଞ୍ଞା ନ ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି । ସୋ ନିରୋଧଂ ଫୁସତି। ଏୱଂ ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅନୁପୁବ୍ବାଭିସଞ୍ଞାନିରୋଧ-ସମ୍ପଜାନ-ସମାପତ୍ତି ହୋତୀ’’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦା’’ତି।
୪୧୫ . ‘‘ଏକଞ୍ଞେୱ ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ସଞ୍ଞଗ୍ଗଂ ପଞ୍ଞପେତି, ଉଦାହୁ ପୁଥୂପି ସଞ୍ଞଗ୍ଗେ ପଞ୍ଞପେତୀ’’ତି? ‘‘ଏକମ୍ପି ଖୋ ଅହଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ସଞ୍ଞଗ୍ଗଂ ପଞ୍ଞପେମି, ପୁଥୂପି ସଞ୍ଞଗ୍ଗେ ପଞ୍ଞପେମୀ’’ତି। ‘‘ୟଥା କଥଂ ପନ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ଏକମ୍ପି ସଞ୍ଞଗ୍ଗଂ ପଞ୍ଞପେତି, ପୁଥୂପି ସଞ୍ଞଗ୍ଗେ ପଞ୍ଞପେତୀ’’ତି? ‘‘ୟଥା ୟଥା ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନିରୋଧଂ ଫୁସତି, ତଥା ତଥାହଂ ସଞ୍ଞଗ୍ଗଂ ପଞ୍ଞପେମି। ଏୱଂ ଖୋ ଅହଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏକମ୍ପି ସଞ୍ଞଗ୍ଗଂ ପଞ୍ଞପେମି, ପୁଥୂପି ସଞ୍ଞଗ୍ଗେ ପଞ୍ଞପେମୀ’’ତି।
୪୧୬ . ‘‘ସଞ୍ଞା ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ପଠମଂ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ପଚ୍ଛା ଞାଣଂ, ଉଦାହୁ ଞାଣଂ ପଠମଂ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ପଚ୍ଛା ସଞ୍ଞା, ଉଦାହୁ ସଞ୍ଞା ଚ ଞାଣଞ୍ଚ ଅପୁବ୍ବଂ ଅଚରିମଂ ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘ସଞ୍ଞା ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପଠମଂ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ପଚ୍ଛା ଞାଣଂ, ସଞ୍ଞୁପ୍ପାଦା ଚ ପନ ଞାଣୁପ୍ପାଦୋ ହୋତି। ସୋ ଏୱଂ ପଜାନାତି – ‘ଇଦପ୍ପଚ୍ଚୟା କିର ମେ ଞାଣଂ ଉଦପାଦୀ’ତି। ଇମିନା ଖୋ ଏତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପରିୟାୟେନ ୱେଦିତବ୍ବଂ – ୟଥା ସଞ୍ଞା ପଠମଂ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି, ପଚ୍ଛା ଞାଣଂ, ସଞ୍ଞୁପ୍ପାଦା ଚ ପନ ଞାଣୁପ୍ପାଦୋ ହୋତୀ’’ତି।
ସଞ୍ଞାଅତ୍ତକଥା
୪୧୭ . ‘‘ସଞ୍ଞା ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ପୁରିସସ୍ସ ଅତ୍ତା, ଉଦାହୁ ଅଞ୍ଞା ସଞ୍ଞା ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା’’ତି? ‘‘କଂ ପନ ତ୍ୱଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚେସୀ’’ତି ? ‘‘ଓଳାରିକଂ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚେମି ରୂପିଂ ଚାତୁମହାଭୂତିକଂ କବଳୀକାରାହାରଭକ୍ଖ’’ନ୍ତି [କବଳୀକାରଭକ୍ଖନ୍ତି (ସ୍ୟା॰ କ॰)] । ‘‘ଓଳାରିକୋ ଚ ହି ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ତା ଅଭୱିସ୍ସ ରୂପୀ ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ କବଳୀକାରାହାରଭକ୍ଖୋ। ଏୱଂ ସନ୍ତଂ ଖୋ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା। ତଦମିନାପେତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ , ପରିୟାୟେନ ୱେଦିତବ୍ବଂ ୟଥା ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା। ତିଟ୍ଠତେୱ ସାୟଂ [ତିଟ୍ଠତେୱାୟଂ (ସୀ॰ ପୀ॰)] , ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତା ରୂପୀ ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ କବଳୀକାରାହାରଭକ୍ଖୋ, ଅଥ ଇମସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅଞ୍ଞା ଚ ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅଞ୍ଞା ଚ ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି। ଇମିନା ଖୋ ଏତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପରିୟାୟେନ ୱେଦିତବ୍ବଂ ୟଥା ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା’’ତି।
୪୧୮ . ‘‘ମନୋମୟଂ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚେମି ସବ୍ବଙ୍ଗପଚ୍ଚଙ୍ଗିଂ ଅହୀନିନ୍ଦ୍ରିୟ’’ନ୍ତି। ‘‘ମନୋମୟୋ ଚ ହି ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ତା ଅଭୱିସ୍ସ ସବ୍ବଙ୍ଗପଚ୍ଚଙ୍ଗୀ ଅହୀନିନ୍ଦ୍ରିୟୋ, ଏୱଂ ସନ୍ତମ୍ପି ଖୋ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା। ତଦମିନାପେତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପରିୟାୟେନ ୱେଦିତବ୍ବଂ ୟଥା ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା। ତିଟ୍ଠତେୱ ସାୟଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତା ସବ୍ବଙ୍ଗପଚ୍ଚଙ୍ଗୀ ଅହୀନିନ୍ଦ୍ରିୟୋ, ଅଥ ଇମସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅଞ୍ଞା ଚ ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅଞ୍ଞା ଚ ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି। ଇମିନାପି ଖୋ ଏତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପରିୟାୟେନ ୱେଦିତବ୍ବଂ ୟଥା ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା’’ତି।
୪୧୯ . ‘‘ଅରୂପିଂ ଖୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚେମି ସଞ୍ଞାମୟ’’ନ୍ତି। ‘‘ଅରୂପୀ ଚ ହି ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ତା ଅଭୱିସ୍ସ ସଞ୍ଞାମୟୋ, ଏୱଂ ସନ୍ତମ୍ପି ଖୋ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା। ତଦମିନାପେତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପରିୟାୟେନ ୱେଦିତବ୍ବଂ ୟଥା ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା। ତିଟ୍ଠତେୱ ସାୟଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅରୂପୀ ଅତ୍ତା ସଞ୍ଞାମୟୋ, ଅଥ ଇମସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅଞ୍ଞା ଚ ସଞ୍ଞା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି, ଅଞ୍ଞା ଚ ସଞ୍ଞା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି। ଇମିନାପି ଖୋ ଏତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପରିୟାୟେନ ୱେଦିତବ୍ବଂ ୟଥା ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଭୱିସ୍ସତି ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା’’ତି।
୪୨୦ . ‘‘ସକ୍କା ପନେତଂ, ଭନ୍ତେ, ମୟା ଞାତୁଂ – ‘ସଞ୍ଞା ପୁରିସସ୍ସ ଅତ୍ତା’ତି ୱା ‘ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତାତି ୱା’ତି? ‘‘ଦୁଜ୍ଜାନଂ ଖୋ ଏତଂ [ଏୱଂ (କ॰)] , ପୋଟ୍ଠପାଦ, ତୟା ଅଞ୍ଞଦିଟ୍ଠିକେନ ଅଞ୍ଞଖନ୍ତିକେନ ଅଞ୍ଞରୁଚିକେନ ଅଞ୍ଞତ୍ରାୟୋଗେନ ଅଞ୍ଞତ୍ରାଚରିୟକେନ – ‘ସଞ୍ଞା ପୁରିସସ୍ସ ଅତ୍ତା’ତି ୱା, ‘ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତାତି ୱା’’’ତି।
‘‘ସଚେ ତଂ, ଭନ୍ତେ, ମୟା ଦୁଜ୍ଜାନଂ ଅଞ୍ଞଦିଟ୍ଠିକେନ ଅଞ୍ଞଖନ୍ତିକେନ ଅଞ୍ଞରୁଚିକେନ ଅଞ୍ଞତ୍ରାୟୋଗେନ ଅଞ୍ଞତ୍ରାଚରିୟକେନ – ‘ସଞ୍ଞା ପୁରିସସ୍ସ ଅତ୍ତା’ତି ୱା, ‘ଅଞ୍ଞାୱ ସଞ୍ଞା ଅଞ୍ଞୋ ଅତ୍ତା’ତି ୱା; ‘କିଂ ପନ, ଭନ୍ତେ, ସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ, ଇଦମେୱ ସଚ୍ଚଂ ମୋଘମଞ୍ଞ’ନ୍ତି? ଅବ୍ୟାକତଂ ଖୋ ଏତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା – ‘ସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ, ଇଦମେୱ ସଚ୍ଚଂ ମୋଘମଞ୍ଞ’ନ୍ତି।
‘‘କିଂ ପନ, ଭନ୍ତେ, ‘ଅସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ, ଇଦମେୱ ସଚ୍ଚଂ ମୋଘମଞ୍ଞ’’’ନ୍ତି ? ‘‘ଏତମ୍ପି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଅବ୍ୟାକତଂ – ‘ଅସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ, ଇଦମେୱ ସଚ୍ଚଂ ମୋଘମଞ୍ଞ’’’ନ୍ତି।
‘‘କିଂ ପନ, ଭନ୍ତେ, ‘ଅନ୍ତୱା ଲୋକୋ…ପେ॰… ‘ଅନନ୍ତୱା ଲୋକୋ … ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀରଂ… ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀରଂ… ‘ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା… ‘ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା… ‘ହୋତି ଚ ନ ଚ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା… ‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା, ଇଦମେୱ ସଚ୍ଚଂ ମୋଘମଞ୍ଞ’’’ନ୍ତି? ‘‘ଏତମ୍ପି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଅବ୍ୟାକତଂ – ‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା, ଇଦମେୱ ସଚ୍ଚଂ ମୋଘମଞ୍ଞ’’’ନ୍ତି।
‘‘କସ୍ମା ପନେତଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତା ଅବ୍ୟାକତ’’ନ୍ତି? ‘‘ନ ହେତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ଥସଂହିତଂ ନ ଧମ୍ମସଂହିତଂ ନାଦିବ୍ରହ୍ମଚରିୟକଂ, ନ ନିବ୍ବିଦାୟ ନ ୱିରାଗାୟ ନ ନିରୋଧାୟ ନ ଉପସମାୟ ନ ଅଭିଞ୍ଞାୟ ନ ସମ୍ବୋଧାୟ ନ ନିବ୍ବାନାୟ ସଂୱତ୍ତତି, ତସ୍ମା ଏତଂ ମୟା ଅବ୍ୟାକତ’’ନ୍ତି।
‘‘କିଂ ପନ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତା ବ୍ୟାକତ’’ନ୍ତି? ‘‘ଇଦଂ ଦୁକ୍ଖନ୍ତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ବ୍ୟାକତଂ। ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖସମୁଦୟୋତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ବ୍ୟାକତଂ। ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧୋତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ବ୍ୟାକତଂ। ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦାତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ବ୍ୟାକତ’’ନ୍ତି।
‘‘କସ୍ମା ପନେତଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତା ବ୍ୟାକତ’’ନ୍ତି? ‘‘ଏତଞ୍ହି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ଥସଂହିତଂ, ଏତଂ ଧମ୍ମସଂହିତଂ, ଏତଂ ଆଦିବ୍ରହ୍ମଚରିୟକଂ, ଏତଂ ନିବ୍ବିଦାୟ ୱିରାଗାୟ ନିରୋଧାୟ ଉପସମାୟ ଅଭିଞ୍ଞାୟ ସମ୍ବୋଧାୟ ନିବ୍ବାନାୟ ସଂୱତ୍ତତି; ତସ୍ମା ଏତଂ ମୟା ବ୍ୟାକତ’’ନ୍ତି। ‘‘ଏୱମେତଂ, ଭଗୱା, ଏୱମେତଂ, ସୁଗତ । ୟସ୍ସଦାନି, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା କାଲଂ ମଞ୍ଞତୀ’’ତି। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ପକ୍କାମି।
୪୨୧ . ଅଥ ଖୋ ତେ ପରିବ୍ବାଜକା ଅଚିରପକ୍କନ୍ତସ୍ସ ଭଗୱତୋ ପୋଟ୍ଠପାଦଂ ପରିବ୍ବାଜକଂ ସମନ୍ତତୋ ୱାଚା [ୱାଚାୟ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ସନ୍ନିତୋଦକେନ ସଞ୍ଝବ୍ଭରିମକଂସୁ – ‘‘ଏୱମେୱ ପନାୟଂ ଭୱଂ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ୟଞ୍ଞଦେୱ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଭାସତି, ତଂ ତଦେୱସ୍ସ ଅବ୍ଭନୁମୋଦତି – ‘ଏୱମେତଂ ଭଗୱା ଏୱମେତଂ, ସୁଗତା’ତି। ନ ଖୋ ପନ ମୟଂ କିଞ୍ଚି [କଞ୍ଚି (ପୀ॰)] ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ଏକଂସିକଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସିତଂ ଆଜାନାମ – ‘ସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’ତି ୱା, ‘ଅସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’ତି ୱା, ‘ଅନ୍ତୱା ଲୋକୋ’ତି ୱା, ‘ଅନନ୍ତୱା ଲୋକୋ’ତି ୱା, ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା, ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ୱା , ‘ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ୱା, ‘ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ୱା, ‘ହୋତି ଚ ନ ଚ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ୱା, ‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ୱା’’ତି।
ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ତେ ପରିବ୍ବାଜକେ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅହମ୍ପି ଖୋ, ଭୋ, ନ କିଞ୍ଚି ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ଏକଂସିକଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସିତଂ ଆଜାନାମି – ‘ସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’ତି ୱା, ‘ଅସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’ତି ୱା…ପେ॰… ‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ୱା; ଅପି ଚ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଭୂତଂ ତଚ୍ଛଂ ତଥଂ ପଟିପଦଂ ପଞ୍ଞପେତି ଧମ୍ମଟ୍ଠିତତଂ ଧମ୍ମନିୟାମତଂ। ଭୂତଂ ଖୋ ପନ ତଚ୍ଛଂ ତଥଂ ପଟିପଦଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତସ୍ସ ଧମ୍ମଟ୍ଠିତତଂ ଧମ୍ମନିୟାମତଂ, କଥଞ୍ହି ନାମ ମାଦିସୋ ୱିଞ୍ଞୂ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ସୁଭାସିତଂ ସୁଭାସିତତୋ ନାବ୍ଭନୁମୋଦେୟ୍ୟା’’ତି?
ଚିତ୍ତହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତପୋଟ୍ଠପାଦୱତ୍ଥୁ
୪୨୨ . ଅଥ ଖୋ ଦ୍ୱୀହତୀହସ୍ସ ଅଚ୍ଚୟେନ ଚିତ୍ତୋ ଚ ହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତୋ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ଚ ପରିବ୍ବାଜକୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଚିତ୍ତୋ ହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପନ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ତଦା ମଂ, ଭନ୍ତେ, ତେ ପରିବ୍ବାଜକା ଅଚିରପକ୍କନ୍ତସ୍ସ ଭଗୱତୋ ସମନ୍ତତୋ ୱାଚାସନ୍ନିତୋଦକେନ ସଞ୍ଝବ୍ଭରିମକଂସୁ – ‘ଏୱମେୱ ପନାୟଂ ଭୱଂ ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ୟଞ୍ଞଦେୱ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଭାସତି, ତଂ ତଦେୱସ୍ସ ଅବ୍ଭନୁମୋଦତି – ‘ଏୱମେତଂ ଭଗୱା ଏୱମେତଂ ସୁଗତା’’ତି। ନ ଖୋ ପନ ମୟଂ କିଞ୍ଚି ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ଏକଂସିକଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସିତଂ ଆଜାନାମ – ‘‘ସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’’ତି ୱା, ‘‘ଅସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’’ତି ୱା, ‘‘ଅନ୍ତୱା ଲୋକୋ’’ତି ୱା, ‘‘ଅନନ୍ତୱା ଲୋକୋ’’ତି ୱା, ‘‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’’ନ୍ତି ୱା, ‘‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’’ନ୍ତି ୱା, ‘‘ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’’ତି ୱା, ‘‘ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’’ତି ୱା, ‘‘ହୋତି ଚ ନ ଚ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’’ତି ୱା, ‘‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’’ତି ୱା’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତାହଂ, ଭନ୍ତେ, ତେ ପରିବ୍ବାଜକେ ଏତଦୱୋଚଂ – ‘ଅହମ୍ପି ଖୋ, ଭୋ, ନ କିଞ୍ଚି ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ଏକଂସିକଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସିତଂ ଆଜାନାମି – ‘‘ସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’’ତି ୱା, ‘‘ଅସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’’ତି ୱା…ପେ॰… ‘‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’’ତି ୱା; ଅପି ଚ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ଭୂତଂ ତଚ୍ଛଂ ତଥଂ ପଟିପଦଂ ପଞ୍ଞପେତି ଧମ୍ମଟ୍ଠିତତଂ ଧମ୍ମନିୟାମତଂ। ଭୂତଂ ଖୋ ପନ ତଚ୍ଛଂ ତଥଂ ପଟିପଦଂ ପଞ୍ଞପେନ୍ତସ୍ସ ଧମ୍ମଟ୍ଠିତତଂ ଧମ୍ମନିୟାମତଂ, କଥଞ୍ହି ନାମ ମାଦିସୋ ୱିଞ୍ଞୂ ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ ସୁଭାସିତଂ ସୁଭାସିତତୋ ନାବ୍ଭନୁମୋଦେୟ୍ୟା’’ତି?
୪୨୩ . ‘‘ସବ୍ବେୱ ଖୋ ଏତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପରିବ୍ବାଜକା ଅନ୍ଧା ଅଚକ୍ଖୁକା; ତ୍ୱଂୟେୱ ନେସଂ ଏକୋ ଚକ୍ଖୁମା। ଏକଂସିକାପି ହି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଧମ୍ମା ଦେସିତା ପଞ୍ଞତ୍ତା; ଅନେକଂସିକାପି ହି ଖୋ , ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଧମ୍ମା ଦେସିତା ପଞ୍ଞତ୍ତା।
‘‘କତମେ ଚ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଅନେକଂସିକା ଧମ୍ମା ଦେସିତା ପଞ୍ଞତ୍ତା? ‘ସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’ତି [ଲୋକୋତି ୱା (ସୀ॰ କ॰)] ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଅନେକଂସିକୋ ଧମ୍ମୋ ଦେସିତୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ; ‘ଅସସ୍ସତୋ ଲୋକୋ’ତି [ଲୋକୋତି ୱା (ସୀ॰ କ॰)] ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଅନେକଂସିକୋ ଧମ୍ମୋ ଦେସିତୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ; ‘ଅନ୍ତୱା ଲୋକୋ’ତି [ଲୋକୋତି ୱା (ସୀ॰ କ॰)] ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦ…ପେ॰… ‘ଅନନ୍ତୱା ଲୋକୋ’ତି [ଲୋକୋତି ୱା (ସୀ॰ କ॰)] ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦ… ‘ତଂ ଜୀୱଂ ତଂ ସରୀର’ନ୍ତି ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦ… ‘ଅଞ୍ଞଂ ଜୀୱଂ ଅଞ୍ଞଂ ସରୀର’ନ୍ତି ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦ… ‘ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦ… ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦ… ‘ହୋତି ଚ ନ ଚ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ଖୋ ପୋଟ୍ଠପାଦ… ‘ନେୱ ହୋତି ନ ନ ହୋତି ତଥାଗତୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଅନେକଂସିକୋ ଧମ୍ମୋ ଦେସିତୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ।
‘‘କସ୍ମା ଚ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଅନେକଂସିକା ଧମ୍ମା ଦେସିତା ପଞ୍ଞତ୍ତା? ନ ହେତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ଥସଂହିତା ନ ଧମ୍ମସଂହିତା ନ ଆଦିବ୍ରହ୍ମଚରିୟକା ନ ନିବ୍ବିଦାୟ ନ ୱିରାଗାୟ ନ ନିରୋଧାୟ ନ ଉପସମାୟ ନ ଅଭିଞ୍ଞାୟ ନ ସମ୍ବୋଧାୟ ନ ନିବ୍ବାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତି। ତସ୍ମା ତେ ମୟା ଅନେକଂସିକା ଧମ୍ମା ଦେସିତା ପଞ୍ଞତ୍ତା’’।
ଏକଂସିକଧମ୍ମୋ
୪୨୪ . ‘‘କତମେ ଚ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଏକଂସିକା ଧମ୍ମା ଦେସିତା ପଞ୍ଞତ୍ତା ? ଇଦଂ ଦୁକ୍ଖନ୍ତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଏକଂସିକୋ ଧମ୍ମୋ ଦେସିତୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ। ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖସମୁଦୟୋତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଏକଂସିକୋ ଧମ୍ମୋ ଦେସିତୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ। ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧୋତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଏକଂସିକୋ ଧମ୍ମୋ ଦେସିତୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ। ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦାତି ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଏକଂସିକୋ ଧମ୍ମୋ ଦେସିତୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ।
‘‘କସ୍ମା ଚ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ମୟା ଏକଂସିକା ଧମ୍ମା ଦେସିତା ପଞ୍ଞତ୍ତା? ଏତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ଥସଂହିତା , ଏତେ ଧମ୍ମସଂହିତା, ଏତେ ଆଦିବ୍ରହ୍ମଚରିୟକା ଏତେ ନିବ୍ବିଦାୟ ୱିରାଗାୟ ନିରୋଧାୟ ଉପସମାୟ ଅଭିଞ୍ଞାୟ ସମ୍ବୋଧାୟ ନିବ୍ବାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତି। ତସ୍ମା ତେ ମୟା ଏକଂସିକା ଧମ୍ମା ଦେସିତା ପଞ୍ଞତ୍ତା।
୪୨୫ . ‘‘ସନ୍ତି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏକେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱଂୱାଦିନୋ ଏୱଂଦିଟ୍ଠିନୋ – ‘ଏକନ୍ତସୁଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା’ତି। ତ୍ୟାହଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ସଚ୍ଚଂ କିର ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏୱଂୱାଦିନୋ ଏୱଂଦିଟ୍ଠିନୋ – ‘‘ଏକନ୍ତସୁଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା’ତି? ତେ ଚେ ମେ ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠା ‘ଆମା’ତି ପଟିଜାନନ୍ତି। ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଜାନଂ ପସ୍ସଂ ୱିହରଥା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏକଂ ୱା ରତ୍ତିଂ ଏକଂ ୱା ଦିୱସଂ ଉପଡ୍ଢଂ ୱା ରତ୍ତିଂ ଉପଡ୍ଢଂ ୱା ଦିୱସଂ ଏକନ୍ତସୁଖିଂ ଅତ୍ତାନଂ ସଞ୍ଜାନାଥା’ତି [ସମ୍ପଜାନାଥାତି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କ॰)] ? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି। ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଜାନାଥ – ‘‘ଅୟଂ ମଗ୍ଗୋ ଅୟଂ ପଟିପଦା ଏକନ୍ତସୁଖସ୍ସ ଲୋକସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟା’’’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ୟା ତା ଦେୱତା ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା, ତାସଂ ଭାସମାନାନଂ ସଦ୍ଦଂ ସୁଣାଥ – ‘‘ସୁପ୍ପଟିପନ୍ନାତ୍ଥ, ମାରିସା, ଉଜୁପ୍ପଟିପନ୍ନାତ୍ଥ, ମାରିସା, ଏକନ୍ତସୁଖସ୍ସ ଲୋକସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟ; ମୟମ୍ପି ହି, ମାରିସା, ଏୱଂପଟିପନ୍ନା ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା’ତି ? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୪୨୬ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପୁରିସୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ଅହଂ ୟା ଇମସ୍ମିଂ ଜନପଦେ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣୀ, ତଂ ଇଚ୍ଛାମି ତଂ କାମେମୀ’ତି। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣିଂ ଇଚ୍ଛସି କାମେସି, ଜାନାସି ତଂ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣିଂ ଖତ୍ତିୟୀ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ୱା ୱେସ୍ସୀ ୱା ସୁଦ୍ଦୀ ୱା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘ନୋ’ତି ୱଦେୟ୍ୟ। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ , ୟଂ ତ୍ୱଂ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣିଂ ଇଚ୍ଛସି କାମେସି, ଜାନାସି ତଂ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣିଂ ଏୱଂନାମା ଏୱଂଗୋତ୍ତାତି ୱା, ଦୀଘା ୱା ରସ୍ସା ୱା ମଜ୍ଝିମା ୱା କାଳୀ ୱା ସାମା ୱା ମଙ୍ଗୁରଚ୍ଛୱୀ ୱାତି, ଅମୁକସ୍ମିଂ ଗାମେ ୱା ନିଗମେ ୱା ନଗରେ ୱା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘ନୋ’ତି ୱଦେୟ୍ୟ। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି, ତଂ ତ୍ୱଂ ଇଚ୍ଛସି କାମେସୀ’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘ଆମା’ତି ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି , ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱଂୱାଦିନୋ ଏୱଂଦିଟ୍ଠିନୋ – ‘ଏକନ୍ତସୁଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା’ତି। ତ୍ୟାହଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ସଚ୍ଚଂ କିର ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏୱଂୱାଦିନୋ ଏୱଂଦିଟ୍ଠିନୋ – ‘‘ଏକନ୍ତସୁଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା’’’ତି? ତେ ଚେ ମେ ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠା ‘ଆମା’ତି ପଟିଜାନନ୍ତି। ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଜାନଂ ପସ୍ସଂ ୱିହରଥା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏକଂ ୱା ରତ୍ତିଂ ଏକଂ ୱା ଦିୱସଂ ଉପଡ୍ଢଂ ୱା ରତ୍ତିଂ ଉପଡ୍ଢଂ ୱା ଦିୱସଂ ଏକନ୍ତସୁଖିଂ ଅତ୍ତାନଂ ସଞ୍ଜାନାଥା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି। ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଜାନାଥ – ‘‘ଅୟଂ ମଗ୍ଗୋ ଅୟଂ ପଟିପଦା ଏକନ୍ତସୁଖସ୍ସ ଲୋକସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ୟା ତା ଦେୱତା ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା, ତାସଂ ଭାସମାନାନଂ ସଦ୍ଦଂ ସୁଣାଥ – ‘‘ସୁପ୍ପଟିପନ୍ନାତ୍ଥ, ମାରିସା, ଉଜୁପ୍ପଟିପନ୍ନାତ୍ଥ, ମାରିସା, ଏକନ୍ତସୁଖସ୍ସ ଲୋକସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟ; ମୟମ୍ପି ହି, ମାରିସା, ଏୱଂପଟିପନ୍ନା ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା’’’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୪୨୭ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପୁରିସୋ ଚାତୁମହାପଥେ ନିସ୍ସେଣିଂ କରେୟ୍ୟ ପାସାଦସ୍ସ ଆରୋହଣାୟ। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟସ୍ସ ତ୍ୱଂ [ୟଂ ତ୍ୱଂ (ସୀ॰ କ॰)] ପାସାଦସ୍ସ ଆରୋହଣାୟ ନିସ୍ସେଣିଂ କରୋସି, ଜାନାସି ତଂ ପାସାଦଂ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ୱା ଦିସାୟ ଦକ୍ଖିଣାୟ ୱା ଦିସାୟ ପଚ୍ଛିମାୟ ୱା ଦିସାୟ ଉତ୍ତରାୟ ୱା ଦିସାୟ ଉଚ୍ଚୋ ୱା ନୀଚୋ ୱା ମଜ୍ଝିମୋ ୱା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘ନୋ’ତି ୱଦେୟ୍ୟ। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି, ତସ୍ସ ତ୍ୱଂ ପାସାଦସ୍ସ ଆରୋହଣାୟ ନିସ୍ସେଣିଂ କରୋସୀ’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘ଆମା’ତି ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ୟେ ତେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱଂୱାଦିନୋ ଏୱଂଦିଟ୍ଠିନୋ – ‘ଏକନ୍ତସୁଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା’ତି। ତ୍ୟାହଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ସଚ୍ଚଂ କିର ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏୱଂୱାଦିନୋ ଏୱଂଦିଟ୍ଠିନୋ – ‘‘ଏକନ୍ତସୁଖୀ ଅତ୍ତା ହୋତି ଅରୋଗୋ ପରଂ ମରଣା’ତି ? ତେ ଚେ ମେ ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠା ‘ଆମା’ତି ପଟିଜାନନ୍ତି। ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଜାନଂ ପସ୍ସଂ ୱିହରଥା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଏକଂ ୱା ରତ୍ତିଂ ଏକଂ ୱା ଦିୱସଂ ଉପଡ୍ଢଂ ୱା ରତ୍ତିଂ ଉପଡ୍ଢଂ ୱା ଦିୱସଂ ଏକନ୍ତସୁଖିଂ ଅତ୍ତାନଂ ସଞ୍ଜାନାଥା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି। ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ଜାନାଥ ଅୟଂ ମଗ୍ଗୋ ଅୟଂ ପଟିପଦା ଏକନ୍ତସୁଖସ୍ସ ଲୋକସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘ନୋ’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତ୍ୟାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅପି ପନ ତୁମ୍ହେ ଆୟସ୍ମନ୍ତୋ ୟା ତା ଦେୱତା ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା’ ତାସଂ ଦେୱତାନଂ ଭାସମାନାନଂ ସଦ୍ଦଂ ସୁଣାଥ- ‘‘ସୁପ୍ପଟିପନ୍ନାତ୍ଥ, ମାରିସା, ଉଜୁପ୍ପଟିପନ୍ନାତ୍ଥ , ମାରିସା, ଏକନ୍ତସୁଖସ୍ସ ଲୋକସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟ; ମୟମ୍ପି ହି, ମାରିସା, ଏୱଂ ପଟିପନ୍ନା ଏକନ୍ତସୁଖଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠା ‘‘ନୋ’’ତି ୱଦନ୍ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେସଂ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
ତୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭା
୪୨୮ . ‘‘ତୟୋ ଖୋ ମେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ତପଟିଲାଭା – ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ। କତମୋ ଚ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ? ରୂପୀ ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ କବଳୀକାରାହାରଭକ୍ଖୋ [କବଳୀକାରଭକ୍ଖୋ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] , ଅୟଂ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ। କତମୋ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ? ରୂପୀ ମନୋମୟୋ ସବ୍ବଙ୍ଗପଚ୍ଚଙ୍ଗୀ ଅହୀନିନ୍ଦ୍ରିୟୋ, ଅୟଂ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ। କତମୋ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ? ଅରୂପୀ ସଞ୍ଞାମୟୋ, ଅୟଂ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ।
୪୨୯ . ‘‘ଓଳାରିକସ୍ସପି ଖୋ ଅହଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ତପଟିଲାଭସ୍ସ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମି – ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥାତି। ସିୟା ଖୋ ପନ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏୱମସ୍ସ – ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସତି, ଦୁକ୍ଖୋ ଚ ଖୋ ୱିହାରୋତି, ନ ଖୋ ପନେତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏୱଂ ଦଟ୍ଠବ୍ବଂ। ସଂକିଲେସିକା ଚେୱ ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଚ ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସତି, ପାମୁଜ୍ଜଂ ଚେୱ ଭୱିସ୍ସତି ପୀତି ଚ ପସ୍ସଦ୍ଧି ଚ ସତି ଚ ସମ୍ପଜଞ୍ଞଞ୍ଚ ସୁଖୋ ଚ ୱିହାରୋ।
୪୩୦ . ‘‘ମନୋମୟସ୍ସପି ଖୋ ଅହଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ତପଟିଲାଭସ୍ସ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମି ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥାତି । ସିୟା ଖୋ ପନ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏୱମସ୍ସ – ‘ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସତି, ଦୁକ୍ଖୋ ଚ ଖୋ ୱିହାରୋ’ତି, ନ ଖୋ ପନେତଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏୱଂ ଦଟ୍ଠବ୍ବଂ। ସଂକିଲେସିକା ଚେୱ ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଚ ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି , ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସତି, ପାମୁଜ୍ଜଂ ଚେୱ ଭୱିସ୍ସତି ପୀତି ଚ ପସ୍ସଦ୍ଧି ଚ ସତି ଚ ସମ୍ପଜଞ୍ଞଞ୍ଚ ସୁଖୋ ଚ ୱିହାରୋ।
୪୩୧ . ‘‘ଅରୂପସ୍ସପି ଖୋ ଅହଂ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅତ୍ତପଟିଲାଭସ୍ସ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମି ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି , ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥାତି। ସିୟା ଖୋ ପନ ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏୱମସ୍ସ – ‘ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସତି, ଦୁକ୍ଖୋ ଚ ଖୋ ୱିହାରୋ’ତି, ନ ଖୋ ପନେତଂ , ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଏୱଂ ଦଟ୍ଠବ୍ବଂ। ସଂକିଲେସିକା ଚେୱ ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଚ ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସତି, ପାମୁଜ୍ଜଂ ଚେୱ ଭୱିସ୍ସତି ପୀତି ଚ ପସ୍ସଦ୍ଧି ଚ ସତି ଚ ସମ୍ପଜଞ୍ଞଞ୍ଚ ସୁଖୋ ଚ ୱିହାରୋ।
୪୩୨ . ‘‘ପରେ ଚେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅମ୍ହେ ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ – ‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଆୱୁସୋ , ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ୟସ୍ସ ତୁମ୍ହେ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେଥ, ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥା’ତି, ତେସଂ ମୟଂ ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠା ଏୱଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟାମ – ‘ଅୟଂ ୱା ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ୟସ୍ସ ମୟଂ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମ, ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥା’ତି।
୪୩୩ . ‘‘ପରେ ଚେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅମ୍ହେ ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ – ‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ୟସ୍ସ ତୁମ୍ହେ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେଥ, ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥା’ତି? ତେସଂ ମୟଂ ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠା ଏୱଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟାମ – ‘ଅୟଂ ୱା ସୋ, ଆୱୁସୋ, ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ୟସ୍ସ ମୟଂ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମ, ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି , ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥା’ତି।
୪୩୪ . ‘‘ପରେ ଚେ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ଅମ୍ହେ ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ – ‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ୟସ୍ସ ତୁମ୍ହେ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେଥ , ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥା’ତି, ତେସଂ ମୟଂ ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠା ଏୱଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟାମ – ‘ଅୟଂ ୱା ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ୟସ୍ସ ମୟଂ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମ, ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥା’ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ସପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ସପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୪୩୫ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପୁରିସୋ ନିସ୍ସେଣିଂ କରେୟ୍ୟ ପାସାଦସ୍ସ ଆରୋହଣାୟ ତସ୍ସେୱ ପାସାଦସ୍ସ ହେଟ୍ଠା। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟସ୍ସ ତ୍ୱଂ ପାସାଦସ୍ସ ଆରୋହଣାୟ ନିସ୍ସେଣିଂ କରୋସି, ଜାନାସି ତଂ ପାସାଦଂ, ପୁରତ୍ଥିମାୟ ୱା ଦିସାୟ ଦକ୍ଖିଣାୟ ୱା ଦିସାୟ ପଚ୍ଛିମାୟ ୱା ଦିସାୟ ଉତ୍ତରାୟ ୱା ଦିସାୟ ଉଚ୍ଚୋ ୱା ନୀଚୋ ୱା ମଜ୍ଝିମୋ ୱା’ତି? ସୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ଅୟଂ ୱା ସୋ, ଆୱୁସୋ, ପାସାଦୋ, ୟସ୍ସାହଂ ଆରୋହଣାୟ ନିସ୍ସେଣିଂ କରୋମି, ତସ୍ସେୱ ପାସାଦସ୍ସ ହେଟ୍ଠା’ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ସପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ସପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୪୩୬ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ପରେ ଚେ ଅମ୍ହେ ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ – ‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ…ପେ॰… କତମୋ ପନ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ…ପେ॰… କତମୋ ପନ ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ୟସ୍ସ ତୁମ୍ହେ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେଥ, ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥା’ତି, ତେସଂ ମୟଂ ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠା ଏୱଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟାମ – ‘ଅୟଂ ୱା ସୋ, ଆୱୁସୋ, ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ୟସ୍ସ ମୟଂ ପହାନାୟ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମ, ୟଥାପଟିପନ୍ନାନଂ ୱୋ ସଂକିଲେସିକା ଧମ୍ମା ପହୀୟିସ୍ସନ୍ତି, ୱୋଦାନିୟା ଧମ୍ମା ଅଭିୱଡ୍ଢିସ୍ସନ୍ତି, ପଞ୍ଞାପାରିପୂରିଂ ୱେପୁଲ୍ଲତ୍ତଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥା’ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ପୋଟ୍ଠପାଦ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ସପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ସପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୪୩୭ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ ଚିତ୍ତୋ ହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ୟସ୍ମିଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ମୋଘସ୍ସ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ମୋଘୋ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି; ଓଳାରିକୋ ୱାସ୍ସ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଚ୍ଚୋ ହୋତି। ୟସ୍ମିଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟେ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ମୋଘସ୍ସ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ମୋଘୋ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି; ମନୋମୟୋ ୱାସ୍ସ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଚ୍ଚୋ ହୋତି। ୟସ୍ମିଂ, ଭନ୍ତେ, ସମୟେ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ମୋଘସ୍ସ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ମୋଘୋ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି; ଅରୂପୋ ୱାସ୍ସ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଚ୍ଚୋ ହୋତୀ’’ତି।
‘‘ୟସ୍ମିଂ, ଚିତ୍ତ, ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ନେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି ; ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତ୍ୱେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି। ୟସ୍ମିଂ, ଚିତ୍ତ, ସମୟେ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ନେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି; ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତ୍ୱେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି। ୟସ୍ମିଂ, ଚିତ୍ତ, ସମୟେ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ନେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି; ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତ୍ୱେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି।
୪୩୮ . ‘‘ସଚେ ତଂ, ଚିତ୍ତ, ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ – ‘ଅହୋସି ତ୍ୱଂ ଅତୀତମଦ୍ଧାନଂ, ନ ତ୍ୱଂ ନାହୋସି; ଭୱିସ୍ସସି ତ୍ୱଂ ଅନାଗତମଦ୍ଧାନଂ, ନ ତ୍ୱଂ ନ ଭୱିସ୍ସସି; ଅତ୍ଥି ତ୍ୱଂ ଏତରହି, ନ ତ୍ୱଂ ନତ୍ଥୀ’ତି, ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠୋ ତ୍ୱଂ, ଚିତ୍ତ, କିନ୍ତି ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟାସୀ’’ତି?
‘‘ସଚେ ମଂ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ – ‘ଅହୋସି ତ୍ୱଂ ଅତୀତମଦ୍ଧାନଂ, ନ ତ୍ୱଂ ନ ଅହୋସି; ଭୱିସ୍ସସି ତ୍ୱଂ ଅନାଗତମଦ୍ଧାନଂ, ନ ତ୍ୱଂ ନ ଭୱିସ୍ସସି; ଅତ୍ଥି ତ୍ୱଂ ଏତରହି, ନ ତ୍ୱଂ ନତ୍ଥୀ’ତି। ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ – ‘ଅହୋସାହଂ ଅତୀତମଦ୍ଧାନଂ, ନାହଂ ନ ଅହୋସିଂ; ଭୱିସ୍ସାମହଂ ଅନାଗତମଦ୍ଧାନଂ, ନାହଂ ନ ଭୱିସ୍ସାମି; ଅତ୍ଥାହଂ ଏତରହି, ନାହଂ ନତ୍ଥୀ’ତି। ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି।
‘‘ସଚେ ପନ ତଂ, ଚିତ୍ତ, ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ – ‘ୟୋ ତେ ଅହୋସି ଅତୀତୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ [ସ୍ୱେୱ (ସୀ॰ ପୀ॰), ସୋୟେୱ (ସ୍ୟା॰)] ତେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ସଚ୍ଚୋ, ମୋଘୋ ଅନାଗତୋ, ମୋଘୋ ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ? ୟୋ [ୟୋ ୱା (ପୀ॰)] ତେ ଭୱିସ୍ସତି ଅନାଗତୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ ତେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ସଚ୍ଚୋ, ମୋଘୋ ଅତୀତୋ, ମୋଘୋ ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ? ୟୋ [ୟୋ ୱା (ପୀ॰)] ତେ ଏତରହି ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ [ସୋ ଚ (କ॰)] ତେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ସଚ୍ଚୋ, ମୋଘୋ ଅତୀତୋ, ମୋଘୋ ଅନାଗତୋ’ତି। ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠୋ ତ୍ୱଂ, ଚିତ୍ତ, କିନ୍ତି ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟାସୀ’’ତି?
‘‘ସଚେ ପନ ମଂ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ – ‘ୟୋ ତେ ଅହୋସି ଅତୀତୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ ତେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ସଚ୍ଚୋ, ମୋଘୋ ଅନାଗତୋ, ମୋଘୋ ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ। ୟୋ ତେ ଭୱିସ୍ସତି ଅନାଗତୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ ତେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ସଚ୍ଚୋ, ମୋଘୋ ଅତୀତୋ, ମୋଘୋ ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ। ୟୋ ତେ ଏତରହି ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ ତେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ସଚ୍ଚୋ, ମୋଘୋ ଅତୀତୋ, ମୋଘୋ ଅନାଗତୋ’ତି। ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟଂ – ‘ୟୋ ମେ ଅହୋସି ଅତୀତୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ ମେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଚ୍ଚୋ ଅହୋସି, ମୋଘୋ ଅନାଗତୋ, ମୋଘୋ ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ। ୟୋ ମେ ଭୱିସ୍ସତି ଅନାଗତୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ ମେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଚ୍ଚୋ ଭୱିସ୍ସତି, ମୋଘୋ ଅତୀତୋ, ମୋଘୋ ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ। ୟୋ ମେ ଏତରହି ପଚ୍ଚୁପ୍ପନ୍ନୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ, ସୋୱ ମେ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ସଚ୍ଚୋ, ମୋଘୋ ଅତୀତୋ, ମୋଘୋ ଅନାଗତୋ’ତି। ଏୱଂ ପୁଟ୍ଠୋ ଅହଂ, ଭନ୍ତେ, ଏୱଂ ବ୍ୟାକରେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି।
୪୩୯ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ଚିତ୍ତ, ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ନେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି। ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ତ୍ୱେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି। ୟସ୍ମିଂ, ଚିତ୍ତ, ସମୟେ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି…ପେ॰… ୟସ୍ମିଂ, ଚିତ୍ତ, ସମୟେ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ନେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି; ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ତ୍ୱେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି।
୪୪୦ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ଚିତ୍ତ, ଗୱା ଖୀରଂ, ଖୀରମ୍ହା ଦଧି, ଦଧିମ୍ହା ନୱନୀତଂ, ନୱନୀତମ୍ହା ସପ୍ପି, ସପ୍ପିମ୍ହା ସପ୍ପିମଣ୍ଡୋ। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଖୀରଂ ହୋତି, ନେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଦଧୀତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ନୱନୀତନ୍ତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ସପ୍ପୀତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ସପ୍ପିମଣ୍ଡୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି; ଖୀରଂ ତ୍ୱେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି। ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଦଧି ହୋତି…ପେ॰… ନୱନୀତଂ ହୋତି… ସପ୍ପି ହୋତି… ସପ୍ପିମଣ୍ଡୋ ହୋତି, ନେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଖୀରନ୍ତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ଦଧୀତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ନୱନୀତନ୍ତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ସପ୍ପୀତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି; ସପ୍ପିମଣ୍ଡୋ ତ୍ୱେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ଚିତ୍ତ, ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି…ପେ॰… ୟସ୍ମିଂ, ଚିତ୍ତ, ସମୟେ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି…ପେ॰… ୟସ୍ମିଂ, ଚିତ୍ତ, ସମୟେ ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ହୋତି, ନେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଓଳାରିକୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି, ନ ମନୋମୟୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋତି ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି; ଅରୂପୋ ଅତ୍ତପଟିଲାଭୋ ତ୍ୱେୱ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ସଙ୍ଖଂ ଗଚ୍ଛତି। ଇମା ଖୋ ଚିତ୍ତ, ଲୋକସମଞ୍ଞା ଲୋକନିରୁତ୍ତିୟୋ ଲୋକୱୋହାରା ଲୋକପଞ୍ଞତ୍ତିୟୋ , ୟାହି ତଥାଗତୋ ୱୋହରତି ଅପରାମସ’’ନ୍ତି।
୪୪୧ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ପୋଟ୍ଠପାଦୋ ପରିବ୍ବାଜକୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭନ୍ତେ! ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭନ୍ତେ, ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ – ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି। ଏୱମେୱଂ ଭଗୱତା ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକଂ ମଂ ଭଗୱା ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତ’’ନ୍ତି।
ଚିତ୍ତହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତଉପସମ୍ପଦା
୪୪୨ . ଚିତ୍ତୋ ପନ ହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭନ୍ତେ; ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭନ୍ତେ! ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭନ୍ତେ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ – ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି। ଏୱମେୱଂ ଭଗୱତା ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଲଭେୟ୍ୟାହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତୋ ସନ୍ତିକେ ପବ୍ବଜ୍ଜଂ, ଲଭେୟ୍ୟଂ ଉପସମ୍ପଦ’’ନ୍ତି।
୪୪୩ . ଅଲତ୍ଥ ଖୋ ଚିତ୍ତୋ ହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱତୋ ସନ୍ତିକେ ପବ୍ବଜ୍ଜଂ, ଅଲତ୍ଥ ଉପସମ୍ପଦଂ। ଅଚିରୂପସମ୍ପନ୍ନୋ ଖୋ ପନାୟସ୍ମା ଚିତ୍ତୋ ହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତୋ ଏକୋ ୱୂପକଟ୍ଠୋ ଅପ୍ପମତ୍ତୋ ଆତାପୀ ପହିତତ୍ତୋ ୱିହରନ୍ତୋ ନ ଚିରସ୍ସେୱ – ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ କୁଲପୁତ୍ତା ସମ୍ମଦେୱ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜନ୍ତି, ତଦନୁତ୍ତରଂ – ବ୍ରହ୍ମଚରିୟପରିୟୋସାନଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହାସି। ‘ଖୀଣା ଜାତି, ୱୁସିତଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ, କତଂ କରଣୀୟଂ, ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟା’ତି – ଅବ୍ଭଞ୍ଞାସି। ଅଞ୍ଞତରୋ ଖୋ ପନାୟସ୍ମା ଚିତ୍ତୋ ହତ୍ଥିସାରିପୁତ୍ତୋ ଅରହତଂ ଅହୋସୀତି।
ପୋଟ୍ଠପାଦସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ନୱମଂ।
୧୦. ସୁଭସୁତ୍ତଂ
ସୁଭମାଣୱୱତ୍ଥୁ
୪୪୪ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଆୟସ୍ମା ଆନନ୍ଦୋ ସାୱତ୍ଥିୟଂ ୱିହରତି ଜେତୱନେ ଅନାଥପିଣ୍ଡିକସ୍ସ ଆରାମେ ଅଚିରପରିନିବ୍ବୁତେ ଭଗୱତି। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ସୁଭୋ ମାଣୱୋ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସାୱତ୍ଥିୟଂ ପଟିୱସତି କେନଚିଦେୱ କରଣୀୟେନ।
୪୪୫ . ଅଥ ଖୋ ସୁଭୋ ମାଣୱୋ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତୋ ଅଞ୍ଞତରଂ ମାଣୱକଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ଏହି ତ୍ୱଂ, ମାଣୱକ, ୟେନ ସମଣୋ ଆନନ୍ଦୋ ତେନୁପସଙ୍କମ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ମମ ୱଚନେନ ସମଣଂ ଆନନ୍ଦଂ ଅପ୍ପାବାଧଂ ଅପ୍ପାତଙ୍କଂ ଲହୁଟ୍ଠାନଂ ବଲଂ ଫାସୁୱିହାରଂ ପୁଚ୍ଛ – ‘ସୁଭୋ ମାଣୱୋ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତୋ ଭୱନ୍ତଂ ଆନନ୍ଦଂ ଅପ୍ପାବାଧଂ ଅପ୍ପାତଙ୍କଂ ଲହୁଟ୍ଠାନଂ ବଲଂ ଫାସୁୱିହାରଂ ପୁଚ୍ଛତୀ’ତି। ଏୱଞ୍ଚ ୱଦେହି – ‘ସାଧୁ କିର ଭୱଂ ଆନନ୍ଦୋ ୟେନ ସୁଭସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତସ୍ସ ନିୱେସନଂ ତେନୁପସଙ୍କମତୁ ଅନୁକମ୍ପଂ ଉପାଦାୟା’’’ତି।
୪୪୬ . ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ ସୋ ମାଣୱକୋ ସୁଭସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୟେନାୟସ୍ମା ଆନନ୍ଦୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଆୟସ୍ମତା ଆନନ୍ଦେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ସୋ ମାଣୱକୋ ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ଆନନ୍ଦଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସୁଭୋ ମାଣୱୋ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତୋ ଭୱନ୍ତଂ ଆନନ୍ଦଂ ଅପ୍ପାବାଧଂ ଅପ୍ପାତଙ୍କଂ ଲହୁଟ୍ଠାନଂ ବଲଂ ଫାସୁୱିହାରଂ ପୁଚ୍ଛତି; ଏୱଞ୍ଚ ୱଦେତି – ‘ସାଧୁ କିର ଭୱଂ ଆନନ୍ଦୋ ୟେନ ସୁଭସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତସ୍ସ ନିୱେସନଂ ତେନୁପସଙ୍କମତୁ ଅନୁକମ୍ପଂ ଉପାଦାୟା’’’ତି।
୪୪୭ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଆୟସ୍ମା ଆନନ୍ଦୋ ତଂ ମାଣୱକଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅକାଲୋ ଖୋ, ମାଣୱକ । ଅତ୍ଥି ମେ ଅଜ୍ଜ ଭେସଜ୍ଜମତ୍ତା ପୀତା। ଅପ୍ପେୱନାମ ସ୍ୱେପି ଉପସଙ୍କମେୟ୍ୟାମ କାଲଞ୍ଚ ସମୟଞ୍ଚ ଉପାଦାୟା’’ତି।
‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ ସୋ ମାଣୱକୋ ଆୟସ୍ମତୋ ଆନନ୍ଦସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ୟେନ ସୁଭୋ ମାଣୱୋ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତୋ ତେନୁପସଙ୍କମି ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ସୁଭଂ ମାଣୱଂ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ, ‘‘ଅୱୋଚୁମ୍ହା ଖୋ ମୟଂ ଭୋତୋ ୱଚନେନ ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଆନନ୍ଦଂ – ‘ସୁଭୋ ମାଣୱୋ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତୋ ଭୱନ୍ତଂ ଆନନ୍ଦଂ ଅପ୍ପାବାଧଂ ଅପ୍ପାତଙ୍କଂ ଲହୁଟ୍ଠାନଂ ବଲଂ ଫାସୁୱିହାରଂ ପୁଚ୍ଛତି, ଏୱଞ୍ଚ ୱଦେତି – ‘‘ସାଧୁ କିର ଭୱଂ ଆନନ୍ଦୋ ୟେନ ସୁଭସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତସ୍ସ ନିୱେସନଂ ତେନୁପସଙ୍କମତୁ ଅନୁକମ୍ପଂ ଉପାଦାୟା’’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଭୋ, ସମଣୋ ଆନନ୍ଦୋ ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଅକାଲୋ ଖୋ, ମାଣୱକ। ଅତ୍ଥି ମେ ଅଜ୍ଜ ଭେସଜ୍ଜମତ୍ତା ପୀତା। ଅପ୍ପେୱନାମ ସ୍ୱେପି ଉପସଙ୍କମେୟ୍ୟାମ କାଲଞ୍ଚ ସମୟଞ୍ଚ ଉପାଦାୟା’ତି। ଏତ୍ତାୱତାପି ଖୋ, ଭୋ, କତମେୱ ଏତଂ, ୟତୋ ଖୋ ସୋ ଭୱଂ ଆନନ୍ଦୋ ଓକାସମକାସି ସ୍ୱାତନାୟପି ଉପସଙ୍କମନାୟା’’ତି।
୪୪୮ . ଅଥ ଖୋ ଆୟସ୍ମା ଆନନ୍ଦୋ ତସ୍ସା ରତ୍ତିୟା ଅଚ୍ଚୟେନ ପୁବ୍ବଣ୍ହସମୟଂ ନିୱାସେତ୍ୱା ପତ୍ତଚୀୱରମାଦାୟ ଚେତକେନ ଭିକ୍ଖୁନା ପଚ୍ଛାସମଣେନ ୟେନ ସୁଭସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତସ୍ସ ନିୱେସନଂ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ ନିସୀଦି।
ଅଥ ଖୋ ସୁଭୋ ମାଣୱୋ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତୋ ୟେନାୟସ୍ମା ଆନନ୍ଦୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଆୟସ୍ମତା ଆନନ୍ଦେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ସୁଭୋ ମାଣୱୋ ତୋଦେୟ୍ୟପୁତ୍ତୋ ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ଆନନ୍ଦଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଭୱଞ୍ହି ଆନନ୍ଦୋ ତସ୍ସ ଭୋତୋ ଗୋତମସ୍ସ ଦୀଘରତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠାକୋ ସନ୍ତିକାୱଚରୋ ସମୀପଚାରୀ। ଭୱମେତଂ ଆନନ୍ଦୋ ଜାନେୟ୍ୟ, ୟେସଂ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧମ୍ମାନଂ ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି, ୟତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସି। କତମେସାନଂ ଖୋ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଧମ୍ମାନଂ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି; କତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସୀ’’ତି?
୪୪୯ . ‘‘ତିଣ୍ଣଂ ଖୋ, ମାଣୱ, ଖନ୍ଧାନଂ ସୋ ଭଗୱା ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି; ଏତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସି। କତମେସଂ ତିଣ୍ଣଂ? ଅରିୟସ୍ସ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧସ୍ସ, ଅରିୟସ୍ସ ସମାଧିକ୍ଖନ୍ଧସ୍ସ, ଅରିୟସ୍ସ ପଞ୍ଞାକ୍ଖନ୍ଧସ୍ସ। ଇମେସଂ ଖୋ, ମାଣୱ, ତିଣ୍ଣଂ ଖନ୍ଧାନଂ ସୋ ଭଗୱା ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି; ଏତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସୀ’’ତି।
ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧୋ
୪୫୦ . ‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟୋ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧୋ, ୟସ୍ସ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି, ୟତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସୀ’’ତି?
‘‘ଇଧ, ମାଣୱ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା। ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି। ତଂ ଧମ୍ମଂ ସୁଣାତି ଗହପତି ୱା ଗହପତିପୁତ୍ତୋ ୱା ଅଞ୍ଞତରସ୍ମିଂ ୱା କୁଲେ ପଚ୍ଚାଜାତୋ। ସୋ ତଂ ଧମ୍ମଂ ସୁତ୍ୱା ତଥାଗତେ ସଦ୍ଧଂ ପଟିଲଭତି। ସୋ ତେନ ସଦ୍ଧାପଟିଲାଭେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି – ‘ସମ୍ବାଧୋ ଘରାୱାସୋ ରଜୋପଥୋ, ଅବ୍ଭୋକାସୋ ପବ୍ବଜ୍ଜା, ନୟିଦଂ ସୁକରଂ ଅଗାରଂ ଅଜ୍ଝାୱସତା ଏକନ୍ତପରିପୁଣ୍ଣଂ ଏକନ୍ତପରିସୁଦ୍ଧଂ ସଙ୍ଖଲିଖିତଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ଚରିତୁଂ। ୟଂନୂନାହଂ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜେୟ୍ୟ’ନ୍ତି। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ଅପ୍ପଂ ୱା ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧଂ ପହାୟ ମହନ୍ତଂ ୱା ଭୋଗକ୍ଖନ୍ଧଂ ପହାୟ ଅପ୍ପଂ ୱା ଞାତିପରିୱଟ୍ଟଂ ପହାୟ ମହନ୍ତଂ ୱା ଞାତିପରିୱଟ୍ଟଂ ପହାୟ କେସମସ୍ସୁଂ ଓହାରେତ୍ୱା କାସାୟାନି ୱତ୍ଥାନି ଅଚ୍ଛାଦେତ୍ୱା ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜତି। ସୋ ଏୱଂ ପବ୍ବଜିତୋ ସମାନୋ ପାତିମୋକ୍ଖସଂୱରସଂୱୁତୋ ୱିହରତି, ଆଚାରଗୋଚରସମ୍ପନ୍ନୋ, ଅନୁମତ୍ତେସୁ ୱଜ୍ଜେସୁ ଭୟଦସ୍ସାୱୀ, ସମାଦାୟ ସିକ୍ଖତି ସିକ୍ଖାପଦେସୁ, କାୟକମ୍ମୱଚୀକମ୍ମେନ ସମନ୍ନାଗତୋ କୁସଲେନ, ପରିସୁଦ୍ଧାଜୀୱୋ, ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରୋ, ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ।
୪୫୧ . ‘‘କଥଞ୍ଚ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି? ଇଧ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ପାଣାତିପାତଂ ପହାୟ ପାଣାତିପାତା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି, ନିହିତଦଣ୍ଡୋ ନିହିତସତ୍ଥୋ ଲଜ୍ଜୀ ଦୟାପନ୍ନୋ, ସବ୍ବପାଣଭୂତହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱିହରତି। ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ପାଣାତିପାତଂ ପହାୟ ପାଣାତିପାତା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି, ନିହିତଦଣ୍ଡୋ ନିହିତସତ୍ଥୋ ଲଜ୍ଜୀ ଦୟାପନ୍ନୋ, ସବ୍ବପାଣଭୂତହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱିହରତି; ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ। (ୟଥା ୧୯୪ ୟାୱ ୨୧୦ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)।
‘‘ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ସନ୍ତିକମ୍ମଂ ପଣିଧିକମ୍ମଂ ଭୂତକମ୍ମଂ ଭୂରିକମ୍ମଂ ୱସ୍ସକମ୍ମଂ ୱୋସ୍ସକମ୍ମଂ ୱତ୍ଥୁକମ୍ମଂ ୱତ୍ଥୁପରିକମ୍ମଂ ଆଚମନଂ ନ୍ହାପନଂ ଜୁହନଂ ୱମନଂ ୱିରେଚନଂ ଉଦ୍ଧଂୱିରେଚନଂ ଅଧୋୱିରେଚନଂ ସୀସୱିରେଚନଂ କଣ୍ଣତେଲଂ ନେତ୍ତତପ୍ପନଂ ନତ୍ଥୁକମ୍ମଂ ଅଞ୍ଜନଂ ପଚ୍ଚଞ୍ଜନଂ ସାଲାକିୟଂ ସଲ୍ଲକତ୍ତିୟଂ ଦାରକତିକିଚ୍ଛା ମୂଲଭେସଜ୍ଜାନଂ ଅନୁପ୍ପଦାନଂ ଓସଧୀନଂ ପଟିମୋକ୍ଖୋ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ୟଥା ୱା ପନେକେ ଭୋନ୍ତୋ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ସଦ୍ଧାଦେୟ୍ୟାନି ଭୋଜନାନି ଭୁଞ୍ଜିତ୍ୱା ତେ ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱେନ ଜୀୱିତଂ କପ୍ପେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ, ସନ୍ତିକମ୍ମଂ ପଣିଧିକମ୍ମଂ…ପେ॰… ଓସଧୀନଂ ପଟିମୋକ୍ଖୋ ଇତି ୱା ଇତି ଏୱରୂପାୟ ତିରଚ୍ଛାନୱିଜ୍ଜାୟ ମିଚ୍ଛାଜୀୱା ପଟିୱିରତୋ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସୀଲସ୍ମିଂ।
୪୫୨ . ‘‘ସ ଖୋ ସୋ [ଅୟଂ ଖୋ ସୋ (କ॰)] , ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ସୀଲସଂୱରତୋ। ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ରାଜା ଖତ୍ତିୟୋ ମୁଦ୍ଧାୱସିତ୍ତୋ ନିହତପଚ୍ଚାମିତ୍ତୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ପଚ୍ଚତ୍ଥିକତୋ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ନ କୁତୋଚି ଭୟଂ ସମନୁପସ୍ସତି, ୟଦିଦଂ ସୀଲସଂୱରତୋ। ସୋ ଇମିନା ଅରିୟେନ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ଅନୱଜ୍ଜସୁଖଂ ପଟିସଂୱେଦେତି। ଏୱଂ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି।
୪୫୩ . ‘‘ଅୟଂ ଖୋ ସୋ, ମାଣୱ, ଅରିୟୋ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧୋ ୟସ୍ସ ସୋ ଭଗୱା ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି, ୟତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସି। ଅତ୍ଥି ଚେୱେତ୍ଥ ଉତ୍ତରିକରଣୀୟ’’ନ୍ତି।
‘‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅବ୍ଭୁତଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ! ସୋ ଚାୟଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟୋ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧୋ ପରିପୁଣ୍ଣୋ, ନୋ ଅପରିପୁଣ୍ଣୋ। ଏୱଂ ପରିପୁଣ୍ଣଂ ଚାହଂ, ଭୋ, ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟଂ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧଂ ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା ଅଞ୍ଞେସୁ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ନ ସମନୁପସ୍ସାମି। ଏୱଂ ପରିପୁଣ୍ଣଞ୍ଚ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟଂ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧଂ ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା ଅଞ୍ଞେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସେୟ୍ୟୁଂ, ତେ ତାୱତକେନେୱ ଅତ୍ତମନା ଅସ୍ସୁ – ‘ଅଲମେତ୍ତାୱତା, କତମେତ୍ତାୱତା, ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ନୋ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥୋ, ନତ୍ଥି ନୋ କିଞ୍ଚି ଉତ୍ତରିକରଣୀୟ’ନ୍ତି। ଅଥ ଚ ପନ ଭୱଂ ଆନନ୍ଦୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଚେୱେତ୍ଥ ଉତ୍ତରିକରଣୀୟ’’’ନ୍ତି [ଇମସ୍ସ ଅନନ୍ତରଂ ସୀ॰ ପୀ॰ ପୋତ୍ଥକେସୁ ‘‘ପଠମଭାଣୱାରଂ’’ତି ପାଠୋ ଦିସ୍ସତି] ।
ସମାଧିକ୍ଖନ୍ଧୋ
୪୫୪ . ‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟୋ ସମାଧିକ୍ଖନ୍ଧୋ, ୟସ୍ସ ସୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି, ୟତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସୀ’’ତି?
‘‘କଥଞ୍ଚ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରୋ ହୋତି? ଇଧ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଚକ୍ଖୁନା ରୂପଂ ଦିସ୍ୱା ନ ନିମିତ୍ତଗ୍ଗାହୀ ହୋତି ନାନୁବ୍ୟଞ୍ଜନଗ୍ଗାହୀ; ୟତ୍ୱାଧିକରଣମେନଂ ଚକ୍ଖୁନ୍ଦ୍ରିୟଂ ଅସଂୱୁତଂ ୱିହରନ୍ତଂ ଅଭିଜ୍ଝାଦୋମନସ୍ସା ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ଅନ୍ୱାସ୍ସୱେୟ୍ୟୁଂ ତସ୍ସ ସଂୱରାୟ ପଟିପଜ୍ଜତି, ରକ୍ଖତି ଚକ୍ଖୁନ୍ଦ୍ରିୟଂ, ଚକ୍ଖୁନ୍ଦ୍ରିୟେ ସଂୱରଂ ଆପଜ୍ଜତି। ସୋତେନ ସଦ୍ଦଂ ସୁତ୍ୱା…ପେ॰… ଘାନେନ ଗନ୍ଧଂ ଘାୟିତ୍ୱା… ଜିୱ୍ହାୟ ରସଂ ସାୟିତ୍ୱା… କାୟେନ ଫୋଟ୍ଠବ୍ବଂ ଫୁସିତ୍ୱା… ମନସା ଧମ୍ମଂ ୱିଞ୍ଞାୟ ନ ନିମିତ୍ତଗ୍ଗାହୀ ହୋତି ନାନୁବ୍ୟଞ୍ଜନଗ୍ଗାହୀ; ୟତ୍ୱାଧିକରଣମେନଂ ମନିନ୍ଦ୍ରିୟଂ ଅସଂୱୁତଂ ୱିହରନ୍ତଂ ଅଭିଜ୍ଝାଦୋମନସ୍ସା ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ଅନ୍ୱାସ୍ସୱେୟ୍ୟୁଂ ତସ୍ସ ସଂୱରାୟ ପଟିପଜ୍ଜତି, ରକ୍ଖତି ମନିନ୍ଦ୍ରିୟଂ, ମନିନ୍ଦ୍ରିୟେ ସଂୱରଂ ଆପଜ୍ଜତି। ସୋ ଇମିନା ଅରିୟେନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂୱରେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ଅବ୍ୟାସେକସୁଖଂ ପଟିସଂୱେଦେତି। ଏୱଂ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରୋ ହୋତି।
୪୫୫ . ‘‘କଥଞ୍ଚ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ହୋତି? ଇଧ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଅଭିକ୍କନ୍ତେ ପଟିକ୍କନ୍ତେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ଆଲୋକିତେ ୱିଲୋକିତେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ସମିଞ୍ଜିତେ ପସାରିତେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ସଙ୍ଘାଟିପତ୍ତଚୀୱରଧାରଣେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ଅସିତେ ପୀତେ ଖାୟିତେ ସାୟିତେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ଉଚ୍ଚାରପସ୍ସାୱକମ୍ମେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି, ଗତେ ଠିତେ ନିସିନ୍ନେ ସୁତ୍ତେ ଜାଗରିତେ ଭାସିତେ ତୁଣ୍ହୀଭାୱେ ସମ୍ପଜାନକାରୀ ହୋତି। ଏୱଂ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ହୋତି।
୪୫୬ . ‘‘କଥଞ୍ଚ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ ହୋତି? ଇଧ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ ହୋତି କାୟପରିହାରିକେନ ଚୀୱରେନ କୁଚ୍ଛିପରିହାରିକେନ ପିଣ୍ଡପାତେନ। ସୋ ୟେନ ୟେନେୱ ପକ୍କମତି, ସମାଦାୟେୱ ପକ୍କମତି। ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପକ୍ଖୀ ସକୁଣୋ ୟେନ ୟେନେୱ ଡେତି, ସପତ୍ତଭାରୋୱ ଡେତି ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ ହୋତି କାୟପରିହାରିକେନ ଚୀୱରେନ କୁଚ୍ଛିପରିହାରିକେନ ପିଣ୍ଡପାତେନ। ସୋ ୟେନ ୟେନେୱ ପକ୍କମତି, ସମାଦାୟେୱ ପକ୍କମତି। ଏୱଂ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସନ୍ତୁଟ୍ଠୋ ହୋତି।
୪୫୭ . ‘‘ସୋ ଇମିନା ଚ ଅରିୟେନ ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ଇମିନା ଚ ଅରିୟେନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂୱରେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ଇମିନା ଚ ଅରିୟେନ ସତିସମ୍ପଜଞ୍ଞେନ ସମନ୍ନାଗତୋ, ଇମାୟ ଚ ଅରିୟାୟ ସନ୍ତୁଟ୍ଠିୟା ସମନ୍ନାଗତୋ ୱିୱିତ୍ତଂ ସେନାସନଂ ଭଜତି ଅରଞ୍ଞଂ ରୁକ୍ଖମୂଲଂ ପବ୍ବତଂ କନ୍ଦରଂ ଗିରିଗୁହଂ ସୁସାନଂ ୱନପତ୍ଥଂ ଅବ୍ଭୋକାସଂ ପଲାଲପୁଞ୍ଜଂ। ସୋ ପଚ୍ଛାଭତ୍ତଂ ପିଣ୍ଡପାତପ୍ପଟିକ୍କନ୍ତୋ ନିସୀଦତି ପଲ୍ଲଙ୍କଂ ଆଭୁଜିତ୍ୱା, ଉଜୁଂ କାୟଂ ପଣିଧାୟ, ପରିମୁଖଂ ସତିଂ ଉପଟ୍ଠପେତ୍ୱା।
୪୫୮ . ‘‘ସୋ ଅଭିଜ୍ଝଂ ଲୋକେ ପହାୟ ୱିଗତାଭିଜ୍ଝେନ ଚେତସା ୱିହରତି ଅଭିଜ୍ଝାୟ ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି। ବ୍ୟାପାଦପଦୋସଂ ପହାୟ ଅବ୍ୟାପନ୍ନଚିତ୍ତୋ ୱିହରତି ସବ୍ବପାଣଭୂତହିତାନୁକମ୍ପୀ ବ୍ୟାପାଦପଦୋସା ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି। ଥିନମିଦ୍ଧଂ ପହାୟ ୱିଗତଥିନମିଦ୍ଧୋ ୱିହରତି ଆଲୋକସଞ୍ଞୀ ସତୋ ସମ୍ପଜାନୋ, ଥିନମିଦ୍ଧା ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି। ଉଦ୍ଧଚ୍ଚକୁକ୍କୁଚ୍ଚଂ ପହାୟ ଅନୁଦ୍ଧତୋ ୱିହରତି ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ୱୂପସନ୍ତଚିତ୍ତୋ ଉଦ୍ଧଚ୍ଚକୁକ୍କୁଚ୍ଚା ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି। ୱିଚିକିଚ୍ଛଂ ପହାୟ ତିଣ୍ଣୱିଚିକିଚ୍ଛୋ ୱିହରତି ଅକଥଂକଥୀ କୁସଲେସୁ ଧମ୍ମେସୁ, ୱିଚିକିଚ୍ଛାୟ ଚିତ୍ତଂ ପରିସୋଧେତି।
୪୫୯ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ଇଣଂ ଆଦାୟ କମ୍ମନ୍ତେ ପୟୋଜେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ତେ କମ୍ମନ୍ତା ସମିଜ୍ଝେୟ୍ୟୁଂ। ସୋ ୟାନି ଚ ପୋରାଣାନି ଇଣମୂଲାନି ତାନି ଚ ବ୍ୟନ୍ତିଂ କରେୟ୍ୟ, ସିୟା ଚସ୍ସ ଉତ୍ତରିଂ ଅୱସିଟ୍ଠଂ ଦାରଭରଣାୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ଇଣଂ ଆଦାୟ କମ୍ମନ୍ତେ ପୟୋଜେସିଂ । ତସ୍ସ ମେ ତେ କମ୍ମନ୍ତା ସମିଜ୍ଝିଂସୁ। ସୋହଂ ୟାନି ଚ ପୋରାଣାନି ଇଣମୂଲାନି ତାନି ଚ ବ୍ୟନ୍ତିଂ ଅକାସିଂ, ଅତ୍ଥି ଚ ମେ ଉତ୍ତରିଂ ଅୱସିଟ୍ଠଂ ଦାରଭରଣାୟା’ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୪୬୦ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ଆବାଧିକୋ ଅସ୍ସ ଦୁକ୍ଖିତୋ ବାଳ୍ହଗିଲାନୋ; ଭତ୍ତଞ୍ଚସ୍ସ ନଚ୍ଛାଦେୟ୍ୟ, ନ ଚସ୍ସ କାୟେ ବଲମତ୍ତା। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ତମ୍ହା ଆବାଧା ମୁଚ୍ଚେୟ୍ୟ, ଭତ୍ତଞ୍ଚସ୍ସ ଛାଦେୟ୍ୟ, ସିୟା ଚସ୍ସ କାୟେ ବଲମତ୍ତା। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ଆବାଧିକୋ ଅହୋସିଂ ଦୁକ୍ଖିତୋ ବାଳ୍ହଗିଲାନୋ, ଭତ୍ତଞ୍ଚ ମେ ନଚ୍ଛାଦେସି, ନ ଚ ମେ ଆସି କାୟେ ବଲମତ୍ତା। ସୋମ୍ହି ଏତରହି ତମ୍ହା ଆବାଧା ମୁତ୍ତୋ ଭତ୍ତଞ୍ଚ ମେ ଛାଦେତି, ଅତ୍ଥି ଚ ମେ କାୟେ ବଲମତ୍ତା’ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୪୬୧ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ବନ୍ଧନାଗାରେ ବଦ୍ଧୋ ଅସ୍ସ। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ତମ୍ହା ବନ୍ଧନାଗାରା ମୁଚ୍ଚେୟ୍ୟ ସୋତ୍ଥିନା ଅବ୍ଭୟେନ, ନ ଚସ୍ସ କିଞ୍ଚି ଭୋଗାନଂ ୱୟୋ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ବନ୍ଧନାଗାରେ ବଦ୍ଧୋ ଅହୋସିଂ। ସୋମ୍ହି ଏତରହି ତମ୍ହା ବନ୍ଧନାଗାରା ମୁତ୍ତୋ ସୋତ୍ଥିନା ଅବ୍ଭୟେନ, ନତ୍ଥି ଚ ମେ କିଞ୍ଚି ଭୋଗାନଂ ୱୟୋ’ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୪୬୨ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ଦାସୋ ଅସ୍ସ ଅନତ୍ତାଧୀନୋ ପରାଧୀନୋ ନ ୟେନକାମଂଗମୋ। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ତମ୍ହା ଦାସବ୍ୟା ମୁଚ୍ଚେୟ୍ୟ, ଅତ୍ତାଧୀନୋ ଅପରାଧୀନୋ ଭୁଜିସ୍ସୋ ୟେନକାମଂଗମୋ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ଦାସୋ ଅହୋସିଂ ଅନତ୍ତାଧୀନୋ ପରାଧୀନୋ ନ ୟେନକାମଂଗମୋ। ସୋମ୍ହି ଏତରହି ତମ୍ହା ଦାସବ୍ୟା ମୁତ୍ତୋ ଅତ୍ତାଧୀନୋ ଅପରାଧୀନୋ ଭୁଜିସ୍ସୋ ୟେନକାମଂଗମୋ’ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୪୬୩ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ସଧନୋ ସଭୋଗୋ କନ୍ତାରଦ୍ଧାନମଗ୍ଗଂ ପଟିପଜ୍ଜେୟ୍ୟ ଦୁବ୍ଭିକ୍ଖଂ ସପ୍ପଟିଭୟଂ। ସୋ ଅପରେନ ସମୟେନ ତଂ କନ୍ତାରଂ ନିତ୍ଥରେୟ୍ୟ, ସୋତ୍ଥିନା ଗାମନ୍ତଂ ଅନୁପାପୁଣେୟ୍ୟ ଖେମଂ ଅପ୍ପଟିଭୟଂ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ପୁବ୍ବେ ସଧନୋ ସଭୋଗୋ କନ୍ତାରଦ୍ଧାନମଗ୍ଗଂ ପଟିପଜ୍ଜିଂ ଦୁବ୍ଭିକ୍ଖଂ ସପ୍ପଟିଭୟଂ। ସୋମ୍ହି ଏତରହି କନ୍ତାରଂ ନିତ୍ଥିଣ୍ଣୋ, ସୋତ୍ଥିନା ଗାମନ୍ତଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ଖେମଂ ଅପ୍ପଟିଭୟ’ନ୍ତି। ସୋ ତତୋନିଦାନଂ ଲଭେଥ ପାମୋଜ୍ଜଂ, ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ସୋମନସ୍ସଂ।
୪୬୪ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ୟଥା ଇଣଂ ୟଥା ରୋଗଂ ୟଥା ବନ୍ଧନାଗାରଂ ୟଥା ଦାସବ୍ୟଂ ୟଥା କନ୍ତାରଦ୍ଧାନମଗ୍ଗଂ, ଏୱଂ ଇମେ ପଞ୍ଚ ନୀୱରଣେ ଅପ୍ପହୀନେ ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସତି।
୪୬୫ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ୟଥା ଆଣଣ୍ୟଂ ୟଥା ଆରୋଗ୍ୟଂ ୟଥା ବନ୍ଧନାମୋକ୍ଖଂ ୟଥା ଭୁଜିସ୍ସଂ ୟଥା ଖେମନ୍ତଭୂମିଂ। ଏୱମେୱ ଭିକ୍ଖୁ ଇମେ ପଞ୍ଚ ନୀୱରଣେ ପହୀନେ ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସତି।
୪୬୬ . ‘‘ତସ୍ସିମେ ପଞ୍ଚ ନୀୱରଣେ ପହୀନେ ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସତୋ ପାମୋଜ୍ଜଂ ଜାୟତି, ପମୁଦିତସ୍ସ ପୀତି ଜାୟତି, ପୀତିମନସ୍ସ କାୟୋ ପସ୍ସମ୍ଭତି, ପସ୍ସଦ୍ଧକାୟୋ ସୁଖଂ ୱେଦେତି, ସୁଖିନୋ ଚିତ୍ତଂ ସମାଧିୟତି।
୪୬୭ . ‘‘ସୋ ୱିୱିଚ୍ଚେୱ କାମେହି ୱିୱିଚ୍ଚ ଅକୁସଲେହି ଧମ୍ମେହି ସୱିତକ୍କଂ ସୱିଚାରଂ ୱିୱେକଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ଦକ୍ଖୋ ନ୍ହାପକୋ ୱା ନ୍ହାପକନ୍ତେୱାସୀ ୱା କଂସଥାଲେ ନ୍ହାନୀୟଚୁଣ୍ଣାନି ଆକିରିତ୍ୱା ଉଦକେନ ପରିପ୍ଫୋସକଂ ପରିପ୍ଫୋସକଂ ସନ୍ଦେୟ୍ୟ। ସାୟଂ ନ୍ହାନୀୟପିଣ୍ଡି ସ୍ନେହାନୁଗତା ସ୍ନେହପରେତା ସନ୍ତରବାହିରା ଫୁଟା ସ୍ନେହେନ, ନ ଚ ପଗ୍ଘରଣୀ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଇମମେୱ କାୟଂ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ୱିୱିଚ୍ଚେୱ କାମେହି ୱିୱିଚ୍ଚ ଅକୁସଲେହି ଧମ୍ମେହି ସୱିତକ୍କଂ ସୱିଚାରଂ ୱିୱେକଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ୱିୱେକଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସମାଧିସ୍ମିଂ।
୪୬୮ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ୱିତକ୍କୱିଚାରାନଂ ୱୂପସମା ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ସମ୍ପସାଦନଂ ଚେତସୋ ଏକୋଦିଭାୱଂ ଅୱିତକ୍କଂ ଅୱିଚାରଂ ସମାଧିଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ସମାଧିଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ସମାଧିଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ମାଣୱ, ଉଦକରହଦୋ ଗମ୍ଭୀରୋ ଉବ୍ଭିଦୋଦକୋ। ତସ୍ସ ନେୱସ୍ସ ପୁରତ୍ଥିମାୟ ଦିସାୟ ଉଦକସ୍ସ ଆୟମୁଖଂ, ନ ଦକ୍ଖିଣାୟ ଦିସାୟ ଉଦକସ୍ସ ଆୟମୁଖଂ, ନ ପଚ୍ଛିମାୟ ଦିସାୟ ଉଦକସ୍ସ ଆୟମୁଖଂ, ନ ଉତ୍ତରାୟ ଦିସାୟ ଉଦକସ୍ସ ଆୟମୁଖଂ, ଦେୱୋ ଚ ନ କାଲେନ କାଲଂ ସମ୍ମା ଧାରଂ ଅନୁପୱେଚ୍ଛେୟ୍ୟ। ଅଥ ଖୋ ତମ୍ହାୱ ଉଦକରହଦା ସୀତା ୱାରିଧାରା ଉବ୍ଭିଜ୍ଜିତ୍ୱା ତମେୱ ଉଦକରହଦଂ ସୀତେନ ୱାରିନା ଅଭିସନ୍ଦେୟ୍ୟ ପରିସନ୍ଦେୟ୍ୟ ପରିପୂରେୟ୍ୟ ପରିପ୍ଫରେୟ୍ୟ, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ ଉଦକରହଦସ୍ସ ସୀତେନ ୱାରିନା ଅପ୍ଫୁଟଂ ଅସ୍ସ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰… ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ୱିତକ୍କୱିଚାରାନଂ ୱୂପସମା… ପେ॰… ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି, ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ସମାଧିଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ସମାଧିଜେନ ପୀତିସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସମାଧିସ୍ମିଂ।
୪୬୯ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ପୀତିୟା ଚ ୱିରାଗା ଉପେକ୍ଖକୋ ଚ ୱିହରତି ସତୋ ସମ୍ପଜାନୋ , ସୁଖଞ୍ଚ କାୟେନ ପଟିସଂୱେଦେତି, ୟଂ ତଂ ଅରିୟା ଆଚିକ୍ଖନ୍ତି – ‘‘ଉପେକ୍ଖକୋ ସତିମା ସୁଖୱିହାରୀ’’ତି, ତତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ନିପ୍ପୀତିକେନ ସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ନିପ୍ପୀତିକେନ ସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ଉପ୍ପଲିନିୟଂ ୱା ପଦୁମିନିୟଂ ୱା ପୁଣ୍ଡରୀକିନିୟଂ ୱା ଅପ୍ପେକଚ୍ଚାନି ଉପ୍ପଲାନି ୱା ପଦୁମାନି ୱା ପୁଣ୍ଡରୀକାନି ୱା ଉଦକେ ଜାତାନି ଉଦକେ ସଂୱଡ୍ଢାନି ଉଦକାନୁଗ୍ଗତାନି ଅନ୍ତୋନିମୁଗ୍ଗପୋସୀନି, ତାନି ୟାୱ ଚଗ୍ଗା ୟାୱ ଚ ମୂଲା ସୀତେନ ୱାରିନା ଅଭିସନ୍ନାନି ପରିସନ୍ନାନି ପରିପୂରାନି ପରିପ୍ଫୁଟାନି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତଂ ଉପ୍ପଲାନଂ ୱା ପଦୁମାନଂ ୱା ପୁଣ୍ଡରୀକାନଂ ୱା ସୀତେନ ୱାରିନା ଅପ୍ଫୁଟଂ ଅସ୍ସ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰… ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ପୀତିୟା ଚ ୱିରାଗା…ପେ॰… ତତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ନିପ୍ପୀତିକେନ ସୁଖେନ ଅଭିସନ୍ଦେତି ପରିସନ୍ଦେତି ପରିପୂରେତି ପରିପ୍ଫରତି, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ନିପ୍ପୀତିକେନ ସୁଖେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସମାଧିସ୍ମିଂ।
୪୭୦ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସୁଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ପୁବ୍ବେୱ ସୋମନସ୍ସଦୋମନସ୍ସାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖଂ ଉପେକ୍ଖାସତିପାରିସୁଦ୍ଧିଂ ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ପରିସୁଦ୍ଧେନ ଚେତସା ପରିୟୋଦାତେନ ଫରିତ୍ୱା ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି; ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ପରିସୁଦ୍ଧେନ ଚେତସା ପରିୟୋଦାତେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ଓଦାତେନ ୱତ୍ଥେନ ସସୀସଂ ପାରୁପିତ୍ୱା ନିସିନ୍ନୋ ଅସ୍ସ, ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ଓଦାତେନ ୱତ୍ଥେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ଅସ୍ସ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰… ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ସୁଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ପୁବ୍ବେୱ ସୋମନସ୍ସଦୋମନସ୍ସାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖଂ ଉପେକ୍ଖାସତିପାରିସୁଦ୍ଧିଂ ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ ଇମମେୱ କାୟଂ ପରିସୁଦ୍ଧେନ ଚେତସା ପରିୟୋଦାତେନ ଫରିତ୍ୱା ନିସିନ୍ନୋ ହୋତି; ନାସ୍ସ କିଞ୍ଚି ସବ୍ବାୱତୋ କାୟସ୍ସ ପରିସୁଦ୍ଧେନ ଚେତସା ପରିୟୋଦାତେନ ଅପ୍ଫୁଟଂ ହୋତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ସମାଧିସ୍ମିଂ।
୪୭୧ . ‘‘ଅୟଂ ଖୋ ସୋ, ମାଣୱ, ଅରିୟୋ ସମାଧିକ୍ଖନ୍ଧୋ ୟସ୍ସ ସୋ ଭଗୱା ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି , ୟତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସି। ଅତ୍ଥି ଚେୱେତ୍ଥ ଉତ୍ତରିକରଣୀୟ’’ନ୍ତି।
‘‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅବ୍ଭୁତଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ! ସୋ ଚାୟଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟୋ ସମାଧିକ୍ଖନ୍ଧୋ ପରିପୁଣ୍ଣୋ, ନୋ ଅପରିପୁଣ୍ଣୋ। ଏୱଂ ପରିପୁଣ୍ଣଂ ଚାହଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟଂ ସମାଧିକ୍ଖନ୍ଧଂ ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା ଅଞ୍ଞେସୁ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ନ ସମନୁପସ୍ସାମି। ଏୱଂ ପରିପୁଣ୍ଣଞ୍ଚ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟଂ ସମାଧିକ୍ଖନ୍ଧଂ ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା ଅଞ୍ଞେ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣା ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସେୟ୍ୟୁଂ, ତେ ତାୱତକେନେୱ ଅତ୍ତମନା ଅସ୍ସୁ – ‘ଅଲମେତ୍ତାୱତା, କତମେତ୍ତାୱତା, ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ନୋ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥୋ, ନତ୍ଥି ନୋ କିଞ୍ଚି ଉତ୍ତରିକରଣୀୟ’ନ୍ତି। ଅଥ ଚ ପନ ଭୱଂ ଆନନ୍ଦୋ ଏୱମାହ – ‘ଅତ୍ଥି ଚେୱେତ୍ଥ ଉତ୍ତରିକରଣୀୟ’’’ନ୍ତି।
ପଞ୍ଞାକ୍ଖନ୍ଧୋ
୪୭୨ . ‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟୋ ପଞ୍ଞାକ୍ଖନ୍ଧୋ, ୟସ୍ସ ଭୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି, ୟତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସୀ’’ତି?
‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଏୱଂ ପଜାନାତି – ‘ଅୟଂ ଖୋ ମେ କାୟୋ ରୂପୀ ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ ମାତାପେତ୍ତିକସମ୍ଭୱୋ ଓଦନକୁମ୍ମାସୂପଚୟୋ ଅନିଚ୍ଚୁଚ୍ଛାଦନପରିମଦ୍ଦନଭେଦନୱିଦ୍ଧଂସନଧମ୍ମୋ; ଇଦଞ୍ଚ ପନ ମେ ୱିଞ୍ଞାଣଂ ଏତ୍ଥ ସିତଂ ଏତ୍ଥ ପଟିବଦ୍ଧ’ନ୍ତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ମଣି ୱେଳୁରିୟୋ ସୁଭୋ ଜାତିମା ଅଟ୍ଠଂସୋ ସୁପରିକମ୍ମକତୋ ଅଚ୍ଛୋ ୱିପ୍ପସନ୍ନୋ ଅନାୱିଲୋ ସବ୍ବାକାରସମ୍ପନ୍ନୋ। ତତ୍ରାସ୍ସ ସୁତ୍ତଂ ଆୱୁତଂ ନୀଲଂ ୱା ପୀତଂ ୱା ଲୋହିତଂ ୱା ଓଦାତଂ ୱା ପଣ୍ଡୁସୁତ୍ତଂ ୱା। ତମେନଂ ଚକ୍ଖୁମା ପୁରିସୋ ହତ୍ଥେ କରିତ୍ୱା ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖେୟ୍ୟ – ‘ଅୟଂ ଖୋ ମଣି ୱେଳୁରିୟୋ ସୁଭୋ ଜାତିମା ଅଟ୍ଠଂସୋ ସୁପରିକମ୍ମକତୋ ଅଚ୍ଛୋ ୱିପ୍ପସନ୍ନୋ ଅନାୱିଲୋ ସବ୍ବାକାରସମ୍ପନ୍ନୋ। ତତ୍ରିଦଂ ସୁତ୍ତଂ ଆୱୁତଂ ନୀଲଂ ୱା ପୀତଂ ୱା ଲୋହିତଂ ୱା ଓଦାତଂ ୱା ପଣ୍ଡୁସୁତ୍ତଂ ୱା’ତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଏୱଂ ପଜାନାତି – ‘ଅୟଂ ଖୋ ମେ କାୟୋ ରୂପୀ ଚାତୁମହାଭୂତିକୋ ମାତାପେତ୍ତିକସମ୍ଭୱୋ ଓଦନକୁମ୍ମାସୂପଚୟୋ ଅନିଚ୍ଚୁଚ୍ଛାଦନପରିମଦ୍ଦନଭେଦନ-ୱିଦ୍ଧଂସନଧମ୍ମୋ। ଇଦଞ୍ଚ ପନ ମେ ୱିଞ୍ଞାଣଂ ଏତ୍ଥ ସିତଂ ଏତ୍ଥ ପଟିବଦ୍ଧ’ନ୍ତି। ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଏୱଂ ପଜାନାତି…ପେ॰… ଏତ୍ଥ ପଟିବଦ୍ଧନ୍ତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ।
୪୭୩ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ମନୋମୟଂ କାୟଂ ଅଭିନିମ୍ମାନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଇମମ୍ହା କାୟା ଅଞ୍ଞଂ କାୟଂ ଅଭିନିମ୍ମିନାତି ରୂପିଂ ମନୋମୟଂ ସବ୍ବଙ୍ଗପଚ୍ଚଙ୍ଗିଂ ଅହୀନିନ୍ଦ୍ରିୟଂ।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ମୁଞ୍ଜମ୍ହା ଈସିକଂ ପୱାହେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅୟଂ ମୁଞ୍ଜୋ ଅୟଂ ଈସିକା; ଅଞ୍ଞୋ ମୁଞ୍ଜୋ ଅଞ୍ଞା ଈସିକା; ମୁଞ୍ଜମ୍ହା ତ୍ୱେୱ ଈସିକା ପୱାଳ୍ହା’ତି। ସେୟ୍ୟଥା ୱା ପନ, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ଅସିଂ କୋସିୟା ପୱାହେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅୟଂ ଅସି, ଅୟଂ କୋସି; ଅଞ୍ଞୋ ଅସି, ଅଞ୍ଞା କୋସି; କୋସିୟା ତ୍ୱେୱ ଅସି ପୱାଳ୍ହୋ’ତି। ସେୟ୍ୟଥା ୱା ପନ, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ଅହିଂ କରଣ୍ଡା ଉଦ୍ଧରେୟ୍ୟ। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅୟଂ ଅହି, ଅୟଂ କରଣ୍ଡୋ; ଅଞ୍ଞୋ ଅହି, ଅଞ୍ଞୋ କରଣ୍ଡୋ; କରଣ୍ଡା ତ୍ୱେୱ ଅହି ଉବ୍ଭତୋ’ତି । ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰… ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ମନୋମୟଂ କାୟଂ ଅଭିନିମ୍ମାନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି…ପେ॰…। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ।
୪୭୪ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଇଦ୍ଧିୱିଧାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଅନେକୱିହିତଂ ଇଦ୍ଧିୱିଧଂ ପଚ୍ଚନୁଭୋତି। ଏକୋପି ହୁତ୍ୱା ବହୁଧା ହୋତି, ବହୁଧାପି ହୁତ୍ୱା ଏକୋ ହୋତି। ଆୱିଭାୱଂ ତିରୋଭାୱଂ ତିରୋକୁଟ୍ଟଂ ତିରୋପାକାରଂ ତିରୋପବ୍ବତଂ ଅସଜ୍ଜମାନୋ ଗଚ୍ଛତି ସେୟ୍ୟଥାପି ଆକାସେ। ପଥୱିୟାପି ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନିମୁଜ୍ଜଂ କରୋତି, ସେୟ୍ୟଥାପି ଉଦକେ। ଉଦକେପି ଅଭିଜ୍ଜମାନେ ଗଚ୍ଛତି ସେୟ୍ୟଥାପି ପଥୱିୟଂ। ଆକାସେପି ପଲ୍ଲଙ୍କେନ କମତି ସେୟ୍ୟଥାପି ପକ୍ଖୀ ସକୁଣୋ। ଇମେପି ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ ଏୱଂ ମହିଦ୍ଧିକେ ଏୱଂ ମହାନୁଭାୱେ ପାଣିନା ପରାମସତି ପରିମଜ୍ଜତି। ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାପି କାୟେନ ୱସଂ ୱତ୍ତେତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ମାଣୱ, ଦକ୍ଖୋ କୁମ୍ଭକାରୋ ୱା କୁମ୍ଭକାରନ୍ତେୱାସୀ ୱା ସୁପରିକମ୍ମକତାୟ ମତ୍ତିକାୟ ୟଞ୍ଞଦେୱ ଭାଜନୱିକତିଂ ଆକଙ୍ଖେୟ୍ୟ, ତଂ ତଦେୱ କରେୟ୍ୟ ଅଭିନିପ୍ଫାଦେୟ୍ୟ। ସେୟ୍ୟଥା ୱା ପନ, ମାଣୱ, ଦକ୍ଖୋ ଦନ୍ତକାରୋ ୱା ଦନ୍ତକାରନ୍ତେୱାସୀ ୱା ସୁପରିକମ୍ମକତସ୍ମିଂ ଦନ୍ତସ୍ମିଂ ୟଞ୍ଞଦେୱ ଦନ୍ତୱିକତିଂ ଆକଙ୍ଖେୟ୍ୟ, ତଂ ତଦେୱ କରେୟ୍ୟ ଅଭିନିପ୍ଫାଦେୟ୍ୟ। ସେୟ୍ୟଥା ୱା ପନ, ମାଣୱ, ଦକ୍ଖୋ ସୁୱଣ୍ଣକାରୋ ୱା ସୁୱଣ୍ଣକାରନ୍ତେୱାସୀ ୱା ସୁପରିକମ୍ମକତସ୍ମିଂ ସୁୱଣ୍ଣସ୍ମିଂ ୟଞ୍ଞଦେୱ ସୁୱଣ୍ଣୱିକତିଂ ଆକଙ୍ଖେୟ୍ୟ, ତଂ ତଦେୱ କରେୟ୍ୟ ଅଭିନିପ୍ଫାଦେୟ୍ୟ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ …ପେ॰… ୟମ୍ପି ମାଣୱ ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଇଦ୍ଧିୱିଧାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଅନେକୱିହିତଂ ଇଦ୍ଧିୱିଧଂ ପଚ୍ଚନୁଭୋତି। ଏକୋପି ହୁତ୍ୱା ବହୁଧା ହୋତି …ପେ॰… ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାପି କାୟେନ ୱସଂ ୱତ୍ତେତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ।
୪୭୫ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଦିବ୍ବାୟ ସୋତଧାତୁୟା ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଦିବ୍ବାୟ ସୋତଧାତୁୟା ୱିସୁଦ୍ଧାୟ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସିକାୟ ଉଭୋ ସଦ୍ଦେ ସୁଣାତି ଦିବ୍ବେ ଚ ମାନୁସେ ଚ ୟେ ଦୂରେ ସନ୍ତିକେ ଚ। ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ଅଦ୍ଧାନମଗ୍ଗପ୍ପଟିପନ୍ନୋ। ସୋ ସୁଣେୟ୍ୟ ଭେରିସଦ୍ଦମ୍ପି ମୁଦିଙ୍ଗସଦ୍ଦମ୍ପି ସଙ୍ଖପଣୱଦିନ୍ଦିମସଦ୍ଦମ୍ପି। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଭେରିସଦ୍ଦୋ ଇତିପି ମୁଦିଙ୍ଗସଦ୍ଦୋ ଇତିପି ସଙ୍ଖପଣୱଦିନ୍ଦିମସଦ୍ଦୋ ଇତି’ପି [ଇତିପୀତି (କ॰)] । ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰…। ୟମ୍ପି ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଦିବ୍ବାୟ ସୋତଧାତୁୟା ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଦିବ୍ବାୟ ସୋତଧାତୁୟା ୱିସୁଦ୍ଧାୟ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସିକାୟ ଉଭୋ ସଦ୍ଦେ ସୁଣାତି ଦିବ୍ବେ ଚ ମାନୁସେ ଚ ୟେ ଦୂରେ ସନ୍ତିକେ ଚ। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ।
୪୭୬ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଚେତୋପରିୟଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ପରସତ୍ତାନଂ ପରପୁଗ୍ଗଲାନଂ ଚେତସା ଚେତୋ ପରିଚ୍ଚ ପଜାନାତି, ‘ସରାଗଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ସରାଗଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ୱୀତରାଗଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ୱୀତରାଗଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ସଦୋସଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ସଦୋସଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ୱୀତଦୋସଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ୱୀତଦୋସଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ସମୋହଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ସମୋହଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ୱୀତମୋହଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ୱୀତମୋହଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ସଙ୍ଖିତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ସଙ୍ଖିତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ୱିକ୍ଖିତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ୱିକ୍ଖିତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ମହଗ୍ଗତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ମହଗ୍ଗତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ଅମହଗ୍ଗତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ଅମହଗ୍ଗତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ସଉତ୍ତରଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ସଉତ୍ତରଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ଅନୁତ୍ତରଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ଅନୁତ୍ତରଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ସମାହିତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ସମାହିତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ଅସମାହିତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ଅସମାହିତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ୱିମୁତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି, ‘ଅୱିମୁତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ଅୱିମୁତ୍ତଂ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି ପଜାନାତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ଇତ୍ଥୀ ୱା ପୁରିସୋ ୱା ଦହରୋ ୟୁୱା ମଣ୍ଡନଜାତିକୋ ଆଦାସେ ୱା ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅଚ୍ଛେ ୱା ଉଦକପତ୍ତେ ସକଂ ମୁଖନିମିତ୍ତଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖମାନୋ ସକଣିକଂ ୱା ସକଣିକନ୍ତି ଜାନେୟ୍ୟ, ଅକଣିକଂ ୱା ଅକଣିକନ୍ତି ଜାନେୟ୍ୟ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰… ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଚେତୋପରିୟଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ପରସତ୍ତାନଂ ପୁରପୁଗ୍ଗଲାନଂ ଚେତସା ଚେତୋ ପରିଚ୍ଚ ପଜାନାତି, ସରାଗଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ସରାଗଂ ଚିତ୍ତନ୍ତି ପଜାନାତି…ପେ॰… ଅୱିମୁତ୍ତଂ ୱା ଚିତ୍ତଂ ଅୱିମୁତ୍ତଂ ଚିତ୍ତନ୍ତି ପଜାନାତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ।
୪୭୭ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ପୁବ୍ବେନିୱାସାନୁସ୍ସତିଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ, ଏକମ୍ପି ଜାତିଂ ଦ୍ୱେପି ଜାତିୟୋ ତିସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ଚତସ୍ସୋପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଚପି ଜାତିୟୋ ଦସପି ଜାତିୟୋ ୱୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ତିଂସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ପଞ୍ଞାସମ୍ପି ଜାତିୟୋ ଜାତିସତମ୍ପି ଜାତିସହସ୍ସମ୍ପି ଜାତିସତସହସ୍ସମ୍ପି ଅନେକେପି ସଂୱଟ୍ଟକପ୍ପେ ଅନେକେପି ୱିୱଟ୍ଟକପ୍ପେ ଅନେକେପି ସଂୱଟ୍ଟୱିୱଟ୍ଟକପ୍ପେ – ‘ଅମୁତ୍ରାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ। ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅମୁତ୍ର ଉଦପାଦିଂ; ତତ୍ରାପାସିଂ ଏୱଂନାମୋ ଏୱଂଗୋତ୍ତୋ ଏୱଂୱଣ୍ଣୋ ଏୱମାହାରୋ ଏୱଂସୁଖଦୁକ୍ଖପ୍ପଟିସଂୱେଦୀ ଏୱମାୟୁପରିୟନ୍ତୋ; ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଇଧୂପପନ୍ନୋ’ତି। ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପୁରିସୋ ସକମ୍ହା ଗାମା ଅଞ୍ଞଂ ଗାମଂ ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ; ତମ୍ହାପି ଗାମା ଅଞ୍ଞଂ ଗାମଂ ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ; ସୋ ତମ୍ହା ଗାମା ସକଂୟେୱ ଗାମଂ ପଚ୍ଚାଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ । ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅହଂ ଖୋ ସକମ୍ହା ଗାମା ଅମୁଂ ଗାମଂ ଅଗଚ୍ଛିଂ, ତତ୍ର ଏୱଂ ଅଟ୍ଠାସିଂ ଏୱଂ ନିସୀଦିଂ ଏୱଂ ଅଭାସିଂ ଏୱଂ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସିଂ। ସୋ ତମ୍ହାପି ଗାମା ଅମୁଂ ଗାମଂ ଗଚ୍ଛିଂ, ତତ୍ରାପି ଏୱଂ ଅଟ୍ଠାସିଂ ଏୱଂ ନିସୀଦିଂ ଏୱଂ ଅଭାସିଂ ଏୱଂ ତୁଣ୍ହୀ ଅହୋସିଂ। ସୋମ୍ହି ତମ୍ହା ଗାମା ସକଂୟେୱ ଗାମଂ ପଚ୍ଚାଗତୋ’ତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰… ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ପୁବ୍ବେନିୱାସାନୁସ୍ସତିଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି । ସୋ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି। ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଏକମ୍ପି ଜାତିଂ…ପେ॰… ଇତି ସାକାରଂ ସଉଦ୍ଦେସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ପୁବ୍ବେନିୱାସଂ ଅନୁସ୍ସରତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ।
୪୭୮ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ସତ୍ତାନଂ ଚୁତୂପପାତଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ ସତ୍ତେ ପସ୍ସତି ଚୱମାନେ ଉପପଜ୍ଜମାନେ ହୀନେ ପଣୀତେ ସୁୱଣ୍ଣେ ଦୁବ୍ବଣ୍ଣେ ସୁଗତେ ଦୁଗ୍ଗତେ, ୟଥାକମ୍ମୂପଗେ ସତ୍ତେ ପଜାନାତି – ‘ଇମେ ୱତ ଭୋନ୍ତୋ ସତ୍ତା କାୟଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ଅରିୟାନଂ ଉପୱାଦକା ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକା ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକମ୍ମସମାଦାନା। ତେ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପନ୍ନା। ଇମେ ୱା ପନ ଭୋନ୍ତୋ ସତ୍ତା କାୟସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ୱଚୀସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ମନୋସୁଚରିତେନ ସମନ୍ନାଗତା ଅରିୟାନଂ ଅନୁପୱାଦକା ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକା ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକମ୍ମସମାଦାନା। ତେ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପନ୍ନା’ତି। ଇତି ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ ସତ୍ତେ ପସ୍ସତି ଚୱମାନେ ଉପପଜ୍ଜମାନେ ହୀନେ ପଣୀତେ ସୁୱଣ୍ଣେ ଦୁବ୍ବଣ୍ଣେ ସୁଗତେ ଦୁଗ୍ଗତେ, ୟଥାକମ୍ମୂପଗେ ସତ୍ତେ ପଜାନାତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ମଜ୍ଝେସିଙ୍ଘାଟକେ ପାସାଦୋ, ତତ୍ଥ ଚକ୍ଖୁମା ପୁରିସୋ ଠିତୋ ପସ୍ସେୟ୍ୟ ମନୁସ୍ସେ ଗେହଂ ପୱିସନ୍ତେପି ନିକ୍ଖମନ୍ତେପି ରଥିକାୟପି ୱୀଥିଂ ସଞ୍ଚରନ୍ତେ ମଜ୍ଝେସିଙ୍ଘାଟକେ ନିସିନ୍ନେପି। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଏତେ ମନୁସ୍ସା ଗେହଂ ପୱିସନ୍ତି, ଏତେ ନିକ୍ଖମନ୍ତି, ଏତେ ରଥିକାୟ ୱୀଥିଂ ସଞ୍ଚରନ୍ତି, ଏତେ ମଜ୍ଝେସିଙ୍ଘାଟକେ ନିସିନ୍ନା’ତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰… ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ସତ୍ତାନଂ ଚୁତୂପପାତଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଦିବ୍ବେନ ଚକ୍ଖୁନା ୱିସୁଦ୍ଧେନ ଅତିକ୍କନ୍ତମାନୁସକେନ ସତ୍ତେ ପସ୍ସତି ଚୱମାନେ ଉପପଜ୍ଜମାନେ ହୀନେ ପଣୀତେ ସୁୱଣ୍ଣେ ଦୁବ୍ବଣ୍ଣେ ସୁଗତେ ଦୁଗ୍ଗତେ, ୟଥାକମ୍ମୂପଗେ ସତ୍ତେ ପଜାନାତି। ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ।
୪୭୯ . ‘‘ସୋ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ପରିସୁଦ୍ଧେ ପରିୟୋଦାତେ ଅନଙ୍ଗଣେ ୱିଗତୂପକ୍କିଲେସେ ମୁଦୁଭୂତେ କମ୍ମନିୟେ ଠିତେ ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଆସୱାନଂ ଖୟଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଇଦଂ ଦୁକ୍ଖନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖସମୁଦୟୋତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧୋତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି; ଇମେ ଆସୱାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଆସୱସମୁଦୟୋତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି, ଅୟଂ ଆସୱନିରୋଧୋତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି , ଅୟଂ ଆସୱନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି। ତସ୍ସ ଏୱଂ ଜାନତୋ ଏୱଂ ପସ୍ସତୋ କାମାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଭୱାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଅୱିଜ୍ଜାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ୱିମୁତ୍ତସ୍ମିଂ ୱିମୁତ୍ତମିତି ଞାଣଂ ହୋତି। ‘ଖୀଣା ଜାତି, ୱୁସିତଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ, କତଂ କରଣୀୟଂ, ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟା’ତି ପଜାନାତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ମାଣୱ, ପବ୍ବତସଙ୍ଖେପେ ଉଦକରହଦୋ ଅଚ୍ଛୋ ୱିପ୍ପସନ୍ନୋ ଅନାୱିଲୋ। ତତ୍ଥ ଚକ୍ଖୁମା ପୁରିସୋ ତୀରେ ଠିତୋ ପସ୍ସେୟ୍ୟ ସିପ୍ପିକସମ୍ବୁକମ୍ପି ସକ୍ଖରକଥଲମ୍ପି ମଚ୍ଛଗୁମ୍ବମ୍ପି ଚରନ୍ତମ୍ପି ତିଟ୍ଠନ୍ତମ୍ପି। ତସ୍ସ ଏୱମସ୍ସ – ‘ଅୟଂ ଖୋ ଉଦକରହଦୋ ଅଚ୍ଛୋ ୱିପ୍ପସନ୍ନୋ ଅନାୱିଲୋ। ତତ୍ରିମେ ସିପ୍ପିକସମ୍ବୁକାପି ସକ୍ଖରକଥଲାପି ମଚ୍ଛଗୁମ୍ବାପି ଚରନ୍ତିପି ତିଟ୍ଠନ୍ତିପୀ’ତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ…ପେ॰… ୟମ୍ପି, ମାଣୱ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ…ପେ॰… ଆନେଞ୍ଜପ୍ପତ୍ତେ ଆସୱାନଂ ଖୟଞାଣାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି। ସୋ ଇଦଂ ଦୁକ୍ଖନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି…ପେ॰… ଆସୱନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦାତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନାତି। ତସ୍ସ ଏୱଂ ଜାନତୋ ଏୱଂ ପସ୍ସତୋ କାମାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଭୱାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଅୱିଜ୍ଜାସୱାପି ଚିତ୍ତଂ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ୱିମୁତ୍ତସ୍ମିଂ ୱିମୁତ୍ତମିତି ଞାଣଂ ହୋତି, ‘ଖୀଣା ଜାତି, ୱୁସିତଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ, କତଂ କରଣୀୟଂ, ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟା’ତି ପଜାନାତି । ଇଦମ୍ପିସ୍ସ ହୋତି ପଞ୍ଞାୟ।
୪୮୦ . ‘‘ଅୟଂ ଖୋ, ସୋ ମାଣୱ, ଅରିୟୋ ପଞ୍ଞାକ୍ଖନ୍ଧୋ ୟସ୍ସ ସୋ ଭଗୱା ୱଣ୍ଣୱାଦୀ ଅହୋସି, ୟତ୍ଥ ଚ ଇମଂ ଜନତଂ ସମାଦପେସି ନିୱେସେସି ପତିଟ୍ଠାପେସି। ନତ୍ଥି ଚେୱେତ୍ଥ ଉତ୍ତରିକରଣୀୟ’’ନ୍ତି।
‘‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ , ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅବ୍ଭୁତଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ! ସୋ ଚାୟଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟୋ ପଞ୍ଞାକ୍ଖନ୍ଧୋ ପରିପୁଣ୍ଣୋ, ନୋ ଅପରିପୁଣ୍ଣୋ। ଏୱଂ ପରିପୁଣ୍ଣଂ ଚାହଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅରିୟଂ ପଞ୍ଞାକ୍ଖନ୍ଧଂ ଇତୋ ବହିଦ୍ଧା ଅଞ୍ଞେସୁ ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣେସୁ ନ ସମନୁପସ୍ସାମି। ନତ୍ଥି ଚେୱେତ୍ଥ [ନ ସମନୁପସ୍ସାମି…ପେ॰… ନତ୍ଥି ନୋ କିଞ୍ଚି (ସ୍ୟା॰ କ॰)] ଉତ୍ତରିକରଣୀୟଂ [ଉତ୍ତରିଂ କରଣୀୟନ୍ତି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ ପୀ॰) ଉତ୍ତରିକରଣୀୟନ୍ତି (କ॰)] । ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ! ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି। ଏୱମେୱଂ ଭୋତା ଆନନ୍ଦେନ ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ, ଭୋ ଆନନ୍ଦ, ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ ଆନନ୍ଦୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତ’’ନ୍ତି।
ସୁଭସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ଦସମଂ।
୧୧. କେୱଟ୍ଟସୁତ୍ତଂ
କେୱଟ୍ଟଗହପତିପୁତ୍ତୱତ୍ଥୁ
୪୮୧ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ନାଳନ୍ଦାୟଂ ୱିହରତି ପାୱାରିକମ୍ବୱନେ। ଅଥ ଖୋ କେୱଟ୍ଟୋ ଗହପତିପୁତ୍ତୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ କେୱଟ୍ଟୋ ଗହପତିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୟଂ, ଭନ୍ତେ, ନାଳନ୍ଦା ଇଦ୍ଧା ଚେୱ ଫୀତା ଚ ବହୁଜନା ଆକିଣ୍ଣମନୁସ୍ସା ଭଗୱତି ଅଭିପ୍ପସନ୍ନା। ସାଧୁ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ଏକଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ସମାଦିସତୁ, ୟୋ ଉତ୍ତରିମନୁସ୍ସଧମ୍ମା, ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟଂ କରିସ୍ସତି; ଏୱାୟଂ ନାଳନ୍ଦା ଭିୟ୍ୟୋସୋ ମତ୍ତାୟ ଭଗୱତି ଅଭିପ୍ପସୀଦିସ୍ସତୀ’’ତି। ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଭଗୱା କେୱଟ୍ଟଂ ଗହପତିପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ନ ଖୋ ଅହଂ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୂନଂ ଏୱଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମି – ଏଥ ତୁମ୍ହେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଗିହୀନଂ ଓଦାତୱସନାନଂ ଉତ୍ତରିମନୁସ୍ସଧମ୍ମା ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟଂ କରୋଥା’’ତି।
୪୮୨ . ଦୁତିୟମ୍ପି ଖୋ କେୱଟ୍ଟୋ ଗହପତିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ନାହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତଂ ଧଂସେମି; ଅପି ଚ, ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅୟଂ, ଭନ୍ତେ, ନାଳନ୍ଦା ଇଦ୍ଧା ଚେୱ ଫୀତା ଚ ବହୁଜନା ଆକିଣ୍ଣମନୁସ୍ସା ଭଗୱତି ଅଭିପ୍ପସନ୍ନା। ସାଧୁ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ଏକଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ସମାଦିସତୁ, ୟୋ ଉତ୍ତରିମନୁସ୍ସଧମ୍ମା ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟଂ କରିସ୍ସତି; ଏୱାୟଂ ନାଳନ୍ଦା ଭିୟ୍ୟୋସୋ ମତ୍ତାୟ ଭଗୱତି ଅଭିପ୍ପସୀଦିସ୍ସତୀ’’’ତି। ଦୁତିୟମ୍ପି ଖୋ ଭଗୱା କେୱଟ୍ଟଂ ଗହପତିପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ନ ଖୋ ଅହଂ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୂନଂ ଏୱଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସେମି – ଏଥ ତୁମ୍ହେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଗିହୀନଂ ଓଦାତୱସନାନଂ ଉତ୍ତରିମନୁସ୍ସଧମ୍ମା ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟଂ କରୋଥା’’’ତି।
ତତିୟମ୍ପି ଖୋ କେୱଟ୍ଟୋ ଗହପତିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ନାହଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱନ୍ତଂ ଧଂସେମି; ଅପି ଚ, ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅୟଂ, ଭନ୍ତେ, ନାଳନ୍ଦା ଇଦ୍ଧା ଚେୱ ଫୀତା ଚ ବହୁଜନା ଆକିଣ୍ଣମନୁସ୍ସା ଭଗୱତି ଅଭିପ୍ପସନ୍ନା। ସାଧୁ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ଏକଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ସମାଦିସତୁ, ୟୋ ଉତ୍ତରିମନୁସ୍ସଧମ୍ମା ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟଂ କରିସ୍ସତି। ଏୱାୟଂ ନାଳନ୍ଦା ଭିୟ୍ୟୋସୋ ମତ୍ତାୟ ଭଗୱତି ଅଭିପ୍ପସୀଦିସ୍ସତୀ’ତି।
ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟଂ
୪୮୩ . ‘‘ତୀଣି ଖୋ ଇମାନି, କେୱଟ୍ଟ, ପାଟିହାରିୟାନି ମୟା ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦିତାନି। କତମାନି ତୀଣି? ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟଂ, ଆଦେସନାପାଟିହାରିୟଂ , ଅନୁସାସନୀପାଟିହାରିୟଂ।
୪୮୪ . ‘‘କତମଞ୍ଚ, କେୱଟ୍ଟ, ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟଂ? ଇଧ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ଅନେକୱିହିତଂ ଇଦ୍ଧିୱିଧଂ ପଚ୍ଚନୁଭୋତି। ଏକୋପି ହୁତ୍ୱା ବହୁଧା ହୋତି, ବହୁଧାପି ହୁତ୍ୱା ଏକୋ ହୋତି; ଆୱିଭାୱଂ ତିରୋଭାୱଂ ତିରୋକୁଟ୍ଟଂ ତିରୋପାକାରଂ ତିରୋପବ୍ବତଂ ଅସଜ୍ଜମାନୋ ଗଚ୍ଛତି ସେୟ୍ୟଥାପି ଆକାସେ; ପଥୱିୟାପି ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନିମୁଜ୍ଜଂ କରୋତି ସେୟ୍ୟଥାପି ଉଦକେ; ଉଦକେପି ଅଭିଜ୍ଜମାନେ ଗଚ୍ଛତି ସେୟ୍ୟଥାପି ପଥୱିୟଂ; ଆକାସେପି ପଲ୍ଲଙ୍କେନ କମତି ସେୟ୍ୟଥାପି ପକ୍ଖୀ ସକୁଣୋ; ଇମେପି ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ ଏୱଂ ମହିଦ୍ଧିକେ ଏୱଂ ମହାନୁଭାୱେ ପାଣିନା ପରାମସତି ପରିମଜ୍ଜତି; ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାପି କାୟେନ ୱସଂ ୱତ୍ତେତି।
‘‘ତମେନଂ ଅଞ୍ଞତରୋ ସଦ୍ଧୋ ପସନ୍ନୋ ପସ୍ସତି ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଅନେକୱିହିତଂ ଇଦ୍ଧିୱିଧଂ ପଚ୍ଚନୁଭୋନ୍ତଂ – ଏକୋପି ହୁତ୍ୱା ବହୁଧା ହୋନ୍ତଂ, ବହୁଧାପି ହୁତ୍ୱା ଏକୋ ହୋନ୍ତଂ; ଆୱିଭାୱଂ ତିରୋଭାୱଂ; ତିରୋକୁଟ୍ଟଂ ତିରୋପାକାରଂ ତିରୋପବ୍ବତଂ ଅସଜ୍ଜମାନଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତଂ ସେୟ୍ୟଥାପି ଆକାସେ; ପଥୱିୟାପି ଉମ୍ମୁଜ୍ଜନିମୁଜ୍ଜଂ କରୋନ୍ତଂ ସେୟ୍ୟଥାପି ଉଦକେ; ଉଦକେପି ଅଭିଜ୍ଜମାନେ ଗଚ୍ଛନ୍ତଂ ସେୟ୍ୟଥାପି ପଥୱିୟଂ; ଆକାସେପି ପଲ୍ଲଙ୍କେନ କମନ୍ତଂ ସେୟ୍ୟଥାପି ପକ୍ଖୀ ସକୁଣୋ; ଇମେପି ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ ଏୱଂ ମହିଦ୍ଧିକେ ଏୱଂ ମହାନୁଭାୱେ ପାଣିନା ପରାମସନ୍ତଂ ପରିମଜ୍ଜନ୍ତଂ ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାପି କାୟେନ ୱସଂ ୱତ୍ତେନ୍ତଂ।
‘‘ତମେନଂ ସୋ ସଦ୍ଧୋ ପସନ୍ନୋ ଅଞ୍ଞତରସ୍ସ ଅସ୍ସଦ୍ଧସ୍ସ ଅପ୍ପସନ୍ନସ୍ସ ଆରୋଚେତି – ‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ ୱତ, ଭୋ, ଅବ୍ଭୁତଂ ୱତ, ଭୋ, ସମଣସ୍ସ ମହିଦ୍ଧିକତା ମହାନୁଭାୱତା। ଅମାହଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଅଦ୍ଦସଂ ଅନେକୱିହିତଂ ଇଦ୍ଧିୱିଧଂ ପଚ୍ଚନୁଭୋନ୍ତଂ – ଏକୋପି ହୁତ୍ୱା ବହୁଧା ହୋନ୍ତଂ, ବହୁଧାପି ହୁତ୍ୱା ଏକୋ ହୋନ୍ତଂ…ପେ॰… ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାପି କାୟେନ ୱସଂ ୱତ୍ତେନ୍ତ’ନ୍ତି।
‘‘ତମେନଂ ସୋ ଅସ୍ସଦ୍ଧୋ ଅପ୍ପସନ୍ନୋ ତଂ ସଦ୍ଧଂ ପସନ୍ନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ଗନ୍ଧାରୀ ନାମ ୱିଜ୍ଜା। ତାୟ ସୋ ଭିକ୍ଖୁ ଅନେକୱିହିତଂ ଇଦ୍ଧିୱିଧଂ ପଚ୍ଚନୁଭୋତି – ଏକୋପି ହୁତ୍ୱା ବହୁଧା ହୋତି, ବହୁଧାପି ହୁତ୍ୱା ଏକୋ ହୋତି…ପେ॰… ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାପି କାୟେନ ୱସଂ ୱତ୍ତେତୀ’ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, କେୱଟ୍ଟ, ଅପି ନୁ ସୋ ଅସ୍ସଦ୍ଧୋ ଅପ୍ପସନ୍ନୋ ତଂ ସଦ୍ଧଂ ପସନ୍ନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟା’’ତି? ‘‘ୱଦେୟ୍ୟ, ଭନ୍ତେ’’ତି। ‘‘ଇମଂ ଖୋ ଅହଂ, କେୱଟ୍ଟ, ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟେ ଆଦୀନୱଂ ସମ୍ପସ୍ସମାନୋ ଇଦ୍ଧିପାଟିହାରିୟେନ ଅଟ୍ଟୀୟାମି ହରାୟାମି ଜିଗୁଚ୍ଛାମି’’।
ଆଦେସନାପାଟିହାରିୟଂ
୪୮୫ . ‘‘କତମଞ୍ଚ, କେୱଟ୍ଟ, ଆଦେସନାପାଟିହାରିୟଂ? ଇଧ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ପରସତ୍ତାନଂ ପରପୁଗ୍ଗଲାନଂ ଚିତ୍ତମ୍ପି ଆଦିସତି, ଚେତସିକମ୍ପି ଆଦିସତି, ୱିତକ୍କିତମ୍ପି ଆଦିସତି, ୱିଚାରିତମ୍ପି ଆଦିସତି – ‘ଏୱମ୍ପି ତେ ମନୋ, ଇତ୍ଥମ୍ପି ତେ ମନୋ, ଇତିପି ତେ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି।
‘‘ତମେନଂ ଅଞ୍ଞତରୋ ସଦ୍ଧୋ ପସନ୍ନୋ ପସ୍ସତି ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ପରସତ୍ତାନଂ ପରପୁଗ୍ଗଲାନଂ ଚିତ୍ତମ୍ପି ଆଦିସନ୍ତଂ, ଚେତସିକମ୍ପି ଆଦିସନ୍ତଂ, ୱିତକ୍କିତମ୍ପି ଆଦିସନ୍ତଂ, ୱିଚାରିତମ୍ପି ଆଦିସନ୍ତଂ – ‘ଏୱମ୍ପି ତେ ମନୋ, ଇତ୍ଥମ୍ପି ତେ ମନୋ, ଇତିପି ତେ ଚିତ୍ତ’ନ୍ତି। ତମେନଂ ସୋ ସଦ୍ଧୋ ପସନ୍ନୋ ଅଞ୍ଞତରସ୍ସ ଅସ୍ସଦ୍ଧସ୍ସ ଅପ୍ପସନ୍ନସ୍ସ ଆରୋଚେତି – ‘ଅଚ୍ଛରିୟଂ ୱତ, ଭୋ, ଅବ୍ଭୁତଂ ୱତ, ଭୋ, ସମଣସ୍ସ ମହିଦ୍ଧିକତା ମହାନୁଭାୱତା। ଅମାହଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଅଦ୍ଦସଂ ପରସତ୍ତାନଂ ପରପୁଗ୍ଗଲାନଂ ଚିତ୍ତମ୍ପି ଆଦିସନ୍ତଂ, ଚେତସିକମ୍ପି ଆଦିସନ୍ତଂ, ୱିତକ୍କିତମ୍ପି ଆଦିସନ୍ତଂ, ୱିଚାରିତମ୍ପି ଆଦିସନ୍ତଂ – ‘‘ଏୱମ୍ପି ତେ ମନୋ, ଇତ୍ଥମ୍ପି ତେ ମନୋ, ଇତିପି ତେ ଚିତ୍ତ’’’ନ୍ତି।
‘‘ତମେନଂ ସୋ ଅସ୍ସଦ୍ଧୋ ଅପ୍ପସନ୍ନୋ ତଂ ସଦ୍ଧଂ ପସନ୍ନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭୋ, ମଣିକା ନାମ ୱିଜ୍ଜା; ତାୟ ସୋ ଭିକ୍ଖୁ ପରସତ୍ତାନଂ ପରପୁଗ୍ଗଲାନଂ ଚିତ୍ତମ୍ପି ଆଦିସତି, ଚେତସିକମ୍ପି ଆଦିସତି, ୱିତକ୍କିତମ୍ପି ଆଦିସତି, ୱିଚାରିତମ୍ପି ଆଦିସତି – ‘ଏୱମ୍ପି ତେ ମନୋ, ଇତ୍ଥମ୍ପି ତେ ମନୋ, ଇତିପି ତେ ଚିତ୍ତ’’’ନ୍ତି।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, କେୱଟ୍ଟ, ଅପି ନୁ ସୋ ଅସ୍ସଦ୍ଧୋ ଅପ୍ପସନ୍ନୋ ତଂ ସଦ୍ଧଂ ପସନ୍ନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟା’’ତି ? ‘‘ୱଦେୟ୍ୟ, ଭନ୍ତେ’’ତି। ‘‘ଇମଂ ଖୋ ଅହଂ, କେୱଟ୍ଟ, ଆଦେସନାପାଟିହାରିୟେ ଆଦୀନୱଂ ସମ୍ପସ୍ସମାନୋ ଆଦେସନାପାଟିହାରିୟେନ ଅଟ୍ଟୀୟାମି ହରାୟାମି ଜିଗୁଚ୍ଛାମି’’।
ଅନୁସାସନୀପାଟିହାରିୟଂ
୪୮୬ . ‘‘କତମଞ୍ଚ, କେୱଟ୍ଟ, ଅନୁସାସନୀପାଟିହାରିୟଂ? ଇଧ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱମନୁସାସତି – ‘ଏୱଂ ୱିତକ୍କେଥ, ମା ଏୱଂ ୱିତକ୍କୟିତ୍ଥ, ଏୱଂ ମନସିକରୋଥ, ମା ଏୱଂ ମନସାକତ୍ଥ, ଇଦଂ ପଜହଥ, ଇଦଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରଥା’ତି। ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, କେୱଟ୍ଟ, ଅନୁସାସନୀପାଟିହାରିୟଂ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, କେୱଟ୍ଟ, ଇଧ ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ …ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୨୧୨ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)। ଏୱଂ ଖୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି…ପେ॰… ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଇଦମ୍ପି ୱୁଚ୍ଚତି, କେୱଟ୍ଟ, ଅନୁସାସନୀପାଟିହାରିୟଂ…ପେ॰… ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ତତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଇଦମ୍ପି ୱୁଚ୍ଚତି, କେୱଟ୍ଟ, ଅନୁସାସନୀପାଟିହାରିୟଂ…ପେ॰… ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପି ୱୁଚ୍ଚତି, କେୱଟ୍ଟ, ଅନୁସାସନୀପାଟିହାରିୟଂ…ପେ॰… ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟାତି ପଜାନାତି…ପେ॰… ଇଦମ୍ପି ୱୁଚ୍ଚତି, କେୱଟ୍ଟ, ଅନୁସାସନୀପାଟିହାରିୟଂ।
‘‘ଇମାନି ଖୋ, କେୱଟ୍ଟ, ତୀଣି ପାଟିହାରିୟାନି ମୟା ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦିତାନି’’।
ଭୂତନିରୋଧେସକଭିକ୍ଖୁୱତ୍ଥୁ
୪୮୭ . ‘‘ଭୂତପୁବ୍ବଂ, କେୱଟ୍ଟ, ଇମସ୍ମିଞ୍ଞେୱ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେ ଅଞ୍ଞତରସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ଏୱଂ ଚେତସୋ ପରିୱିତକ୍କୋ ଉଦପାଦି – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି?
୪୮୮ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ତଥାରୂପଂ ସମାଧିଂ ସମାପଜ୍ଜି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ଦେୱୟାନିୟୋ ମଗ୍ଗୋ ପାତୁରହୋସି। ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ୟେନ ଚାତୁମହାରାଜିକା ଦେୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଚାତୁମହାରାଜିକେ ଦେୱେ ଏତଦୱୋଚ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି?
‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, କେୱଟ୍ଟ, ଚାତୁମହାରାଜିକା ଦେୱା ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘ମୟମ୍ପି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ନ ଜାନାମ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂତି [ୱାୟୋଧାତୁ। ଅତ୍ଥି ଖୋ (ପୀ॰ ଏୱମୁପରିପି)] । ଅତ୍ଥି ଖୋ [ୱାୟୋଧାତୁ। ଅତ୍ଥି ଖୋ (ପୀ॰ ଏୱମୁପରିପି)] , ଭିକ୍ଖୁ, ଚତ୍ତାରୋ ମହାରାଜାନୋ ଅମ୍ହେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରା ଚ ପଣୀତତରା ଚ। ତେ ଖୋ ଏତଂ ଜାନେୟ୍ୟୁଂ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି।
୪୮୯ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ୟେନ ଚତ୍ତାରୋ ମହାରାଜାନୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଚତ୍ତାରୋ ମହାରାଜେ ଏତଦୱୋଚ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି? ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, କେୱଟ୍ଟ, ଚତ୍ତାରୋ ମହାରାଜାନୋ ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘ମୟମ୍ପି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ନ ଜାନାମ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ, ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ତାୱତିଂସା ନାମ ଦେୱା ଅମ୍ହେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରା ଚ ପଣୀତତରା ଚ। ତେ ଖୋ ଏତଂ ଜାନେୟ୍ୟୁଂ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି।
୪୯୦ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ୟେନ ତାୱତିଂସା ଦେୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ତାୱତିଂସେ ଦେୱେ ଏତଦୱୋଚ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି? ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, କେୱଟ୍ଟ, ତାୱତିଂସା ଦେୱା ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘ମୟମ୍ପି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ନ ଜାନାମ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ସକ୍କୋ ନାମ ଦେୱାନମିନ୍ଦୋ ଅମ୍ହେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରୋ ଚ ପଣୀତତରୋ ଚ। ସୋ ଖୋ ଏତଂ ଜାନେୟ୍ୟ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି।
୪୯୧ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ୟେନ ସକ୍କୋ ଦେୱାନମିନ୍ଦୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ସକ୍କଂ ଦେୱାନମିନ୍ଦଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି? ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, କେୱଟ୍ଟ, ସକ୍କୋ ଦେୱାନମିନ୍ଦୋ ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଅହମ୍ପି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ନ ଜାନାମି, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ୟାମା ନାମ ଦେୱା…ପେ॰… ସୁୟାମୋ ନାମ ଦେୱପୁତ୍ତୋ… ତୁସିତା ନାମ ଦେୱା… ସନ୍ତୁସ୍ସିତୋ ନାମ ଦେୱପୁତ୍ତୋ… ନିମ୍ମାନରତୀ ନାମ ଦେୱା … ସୁନିମ୍ମିତୋ ନାମ ଦେୱପୁତ୍ତୋ… ପରନିମ୍ମିତୱସୱତ୍ତୀ ନାମ ଦେୱା… ୱସୱତ୍ତୀ ନାମ ଦେୱପୁତ୍ତୋ ଅମ୍ହେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରୋ ଚ ପଣୀତତରୋ ଚ। ସୋ ଖୋ ଏତଂ ଜାନେୟ୍ୟ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି।
୪୯୨ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ୟେନ ୱସୱତ୍ତୀ ଦେୱପୁତ୍ତୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ୱସୱତ୍ତିଂ ଦେୱପୁତ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି? ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ , କେୱଟ୍ଟ, ୱସୱତ୍ତୀ ଦେୱପୁତ୍ତୋ ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଅହମ୍ପି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ନ ଜାନାମି ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ବ୍ରହ୍ମକାୟିକା ନାମ ଦେୱା ଅମ୍ହେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରା ଚ ପଣୀତତରା ଚ। ତେ ଖୋ ଏତଂ ଜାନେୟ୍ୟୁଂ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି।
୪୯୩ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ତଥାରୂପଂ ସମାଧିଂ ସମାପଜ୍ଜି, ୟଥାସମାହିତେ ଚିତ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମୟାନିୟୋ ମଗ୍ଗୋ ପାତୁରହୋସି। ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ୟେନ ବ୍ରହ୍ମକାୟିକା ଦେୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ବ୍ରହ୍ମକାୟିକେ ଦେୱେ ଏତଦୱୋଚ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି? ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, କେୱଟ୍ଟ, ବ୍ରହ୍ମକାୟିକା ଦେୱା ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘ମୟମ୍ପି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ନ ଜାନାମ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂତି। ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ବ୍ରହ୍ମା ମହାବ୍ରହ୍ମା ଅଭିଭୂ ଅନଭିଭୂତୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁଦସୋ ୱସୱତ୍ତୀ ଇସ୍ସରୋ କତ୍ତା ନିମ୍ମାତା ସେଟ୍ଠୋ ସଜିତା ୱସୀ ପିତା ଭୂତଭବ୍ୟାନଂ ଅମ୍ହେହି ଅଭିକ୍କନ୍ତତରୋ ଚ ପଣୀତତରୋ ଚ। ସୋ ଖୋ ଏତଂ ଜାନେୟ୍ୟ, ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’’ତି।
‘‘‘କହଂ ପନାୱୁସୋ, ଏତରହି ସୋ ମହାବ୍ରହ୍ମା’ତି? ‘ମୟମ୍ପି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ନ ଜାନାମ, ୟତ୍ଥ ୱା ବ୍ରହ୍ମା ୟେନ ୱା ବ୍ରହ୍ମା ୟହିଂ ୱା ବ୍ରହ୍ମା; ଅପି ଚ, ଭିକ୍ଖୁ, ୟଥା ନିମିତ୍ତା ଦିସ୍ସନ୍ତି, ଆଲୋକୋ ସଞ୍ଜାୟତି, ଓଭାସୋ ପାତୁଭୱତି, ବ୍ରହ୍ମା ପାତୁଭୱିସ୍ସତି, ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ହେତଂ ପୁବ୍ବନିମିତ୍ତଂ ପାତୁଭାୱାୟ, ୟଦିଦଂ ଆଲୋକୋ ସଞ୍ଜାୟତି, ଓଭାସୋ ପାତୁଭୱତୀ’ତି। ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ମହାବ୍ରହ୍ମା ନଚିରସ୍ସେୱ ପାତୁରହୋସି ।
୪୯୪ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ୟେନ ସୋ ମହାବ୍ରହ୍ମା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ତଂ ମହାବ୍ରହ୍ମାନଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’’ତି? ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, କେୱଟ୍ଟ, ସୋ ମହାବ୍ରହ୍ମା ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଅହମସ୍ମି, ଭିକ୍ଖୁ, ବ୍ରହ୍ମା ମହାବ୍ରହ୍ମା ଅଭିଭୂ ଅନଭିଭୂତୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁଦସୋ ୱସୱତ୍ତୀ ଇସ୍ସରୋ କତ୍ତା ନିମ୍ମାତା ସେଟ୍ଠୋ ସଜିତା ୱସୀ ପିତା ଭୂତଭବ୍ୟାନ’ନ୍ତି।
‘‘ଦୁତିୟମ୍ପି ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ତଂ ମହାବ୍ରହ୍ମାନଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ନ ଖୋହଂ ତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛାମି – ‘‘ତ୍ୱମସି ବ୍ରହ୍ମା ମହାବ୍ରହ୍ମା ଅଭିଭୂ ଅନଭିଭୂତୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁଦସୋ ୱସୱତ୍ତୀ ଇସ୍ସରୋ କତ୍ତା ନିମ୍ମାତା ସେଟ୍ଠୋ ସଜିତା ୱସୀ ପିତା ଭୂତଭବ୍ୟାନ’’ନ୍ତି। ଏୱଞ୍ଚ ଖୋ ଅହଂ ତଂ, ଆୱୁସୋ, ପୁଚ୍ଛାମି – ‘‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’’’ତି?
‘‘ଦୁତିୟମ୍ପି ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ମହାବ୍ରହ୍ମା ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଅହମସ୍ମି, ଭିକ୍ଖୁ, ବ୍ରହ୍ମା ମହାବ୍ରହ୍ମା ଅଭିଭୂ ଅନଭିଭୂତୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁଦସୋ ୱସୱତ୍ତୀ ଇସ୍ସରୋ କତ୍ତା ନିମ୍ମାତା ସେଟ୍ଠୋ ସଜିତା ୱସୀ ପିତା ଭୂତଭବ୍ୟାନ’ନ୍ତି। ତତିୟମ୍ପି ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ତଂ ମହାବ୍ରହ୍ମାନଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ନ ଖୋହଂ ତଂ, ଆୱୁସୋ, ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛାମି – ‘‘ତ୍ୱମସି ବ୍ରହ୍ମା ମହାବ୍ରହ୍ମା ଅଭିଭୂ ଅନଭିଭୂତୋ ଅଞ୍ଞଦତ୍ଥୁଦସୋ ୱସୱତ୍ତୀ ଇସ୍ସରୋ କତ୍ତା ନିମ୍ମାତା ସେଟ୍ଠୋ ସଜିତା ୱସୀ ପିତା ଭୂତଭବ୍ୟାନ’’ନ୍ତି। ଏୱଞ୍ଚ ଖୋ ଅହଂ ତଂ, ଆୱୁସୋ, ପୁଚ୍ଛାମି – ‘‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଆୱୁସୋ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’’’ତି?
୪୯୫ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ମହାବ୍ରହ୍ମା ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ବାହାୟଂ ଗହେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅପନେତ୍ୱା ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘ଇମେ ଖୋ ମଂ, ଭିକ୍ଖୁ, ବ୍ରହ୍ମକାୟିକା ଦେୱା ଏୱଂ ଜାନନ୍ତି, ‘‘ନତ୍ଥି କିଞ୍ଚି ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ଅଞ୍ଞାତଂ, ନତ୍ଥି କିଞ୍ଚି ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ଅଦିଟ୍ଠଂ, ନତ୍ଥି କିଞ୍ଚି ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ଅୱିଦିତଂ, ନତ୍ଥି କିଞ୍ଚି ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ଅସଚ୍ଛିକତ’’ନ୍ତି। ତସ୍ମାହଂ ତେସଂ ସମ୍ମୁଖା ନ ବ୍ୟାକାସିଂ। ଅହମ୍ପି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ନ ଜାନାମି ୟତ୍ଥିମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂତି। ତସ୍ମାତିହ, ଭିକ୍ଖୁ, ତୁୟ୍ହେୱେତଂ ଦୁକ୍କଟଂ, ତୁୟ୍ହେୱେତଂ ଅପରଦ୍ଧଂ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ତଂ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅତିଧାୱିତ୍ୱା ବହିଦ୍ଧା ପରିୟେଟ୍ଠିଂ ଆପଜ୍ଜସି ଇମସ୍ସ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣାୟ। ଗଚ୍ଛ ତ୍ୱଂ, ଭିକ୍ଖୁ, ତମେୱ ଭଗୱନ୍ତଂ ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଇମଂ ପଞ୍ହଂ ପୁଚ୍ଛ, ୟଥା ଚ ତେ ଭଗୱା ବ୍ୟାକରୋତି, ତଥା ନଂ ଧାରେୟ୍ୟାସୀ’ତି।
୪୯୬ . ‘‘ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ – ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ବଲୱା ପୁରିସୋ ସମିଞ୍ଜିତଂ ୱା ବାହଂ ପସାରେୟ୍ୟ, ପସାରିତଂ ୱା ବାହଂ ସମିଞ୍ଜେୟ୍ୟ ଏୱମେୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ଅନ୍ତରହିତୋ ମମ ପୁରତୋ ପାତୁରହୋସି। ଅଥ ଖୋ ସୋ, କେୱଟ୍ଟ, ଭିକ୍ଖୁ ମଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି, ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ, କେୱଟ୍ଟ, ସୋ ଭିକ୍ଖୁ ମଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି?
ତୀରଦସ୍ସିସକୁଣୁପମା
୪୯୭ . ‘‘ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଅହଂ, କେୱଟ୍ଟ, ତଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଏତଦୱୋଚଂ – ‘ଭୂତପୁବ୍ବଂ, ଭିକ୍ଖୁ, ସାମୁଦ୍ଦିକା ୱାଣିଜା ତୀରଦସ୍ସିଂ ସକୁଣଂ ଗହେତ୍ୱା ନାୱାୟ ସମୁଦ୍ଦଂ ଅଜ୍ଝୋଗାହନ୍ତି। ତେ ଅତୀରଦକ୍ଖିନିୟା ନାୱାୟ ତୀରଦସ୍ସିଂ ସକୁଣଂ ମୁଞ୍ଚନ୍ତି। ସୋ ଗଚ୍ଛତେୱ ପୁରତ୍ଥିମଂ ଦିସଂ, ଗଚ୍ଛତି ଦକ୍ଖିଣଂ ଦିସଂ, ଗଚ୍ଛତି ପଚ୍ଛିମଂ ଦିସଂ, ଗଚ୍ଛତି ଉତ୍ତରଂ ଦିସଂ, ଗଚ୍ଛତି ଉଦ୍ଧଂ ଦିସଂ, ଗଚ୍ଛତି ଅନୁଦିସଂ। ସଚେ ସୋ ସମନ୍ତା ତୀରଂ ପସ୍ସତି, ତଥାଗତକୋୱ [ତଥାପକ୍କନ୍ତୋୱ (ସ୍ୟା॰)] ହୋତି। ସଚେ ପନ ସୋ ସମନ୍ତା ତୀରଂ ନ ପସ୍ସତି, ତମେୱ ନାୱଂ ପଚ୍ଚାଗଚ୍ଛତି। ଏୱମେୱ ଖୋ ତ୍ୱଂ, ଭିକ୍ଖୁ, ୟତୋ ୟାୱ ବ୍ରହ୍ମଲୋକା ପରିୟେସମାନୋ ଇମସ୍ସ ପଞ୍ହସ୍ସ ୱେୟ୍ୟାକରଣଂ ନାଜ୍ଝଗା, ଅଥ ମମଞ୍ଞେୱ ସନ୍ତିକେ ପଚ୍ଚାଗତୋ। ନ ଖୋ ଏସୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ପଞ୍ହୋ ଏୱଂ ପୁଚ୍ଛିତବ୍ବୋ – ‘କତ୍ଥ ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଇମେ ଚତ୍ତାରୋ ମହାଭୂତା ଅପରିସେସା ନିରୁଜ୍ଝନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ପଥୱୀଧାତୁ ଆପୋଧାତୁ ତେଜୋଧାତୁ ୱାୟୋଧାତୂ’ତି?
୪୯୮ . ‘‘ଏୱଞ୍ଚ ଖୋ ଏସୋ, ଭିକ୍ଖୁ, ପଞ୍ହୋ ପୁଚ୍ଛିତବ୍ବୋ –
‘କତ୍ଥ ଆପୋ ଚ ପଥୱୀ, ତେଜୋ ୱାୟୋ ନ ଗାଧତି।
କତ୍ଥ ଦୀଘଞ୍ଚ ରସ୍ସଞ୍ଚ, ଅଣୁଂ ଥୂଲଂ ସୁଭାସୁଭଂ।
କତ୍ଥ ନାମଞ୍ଚ ରୂପଞ୍ଚ, ଅସେସଂ ଉପରୁଜ୍ଝତୀ’ତି॥
୪୯୯ . ‘‘ତତ୍ର ୱେୟ୍ୟାକରଣଂ ଭୱତି –
‘ୱିଞ୍ଞାଣଂ ଅନିଦସ୍ସନଂ, ଅନନ୍ତଂ ସବ୍ବତୋପଭଂ।
ଏତ୍ଥ ଆପୋ ଚ ପଥୱୀ, ତେଜୋ ୱାୟୋ ନ ଗାଧତି॥
ଏତ୍ଥ ଦୀଘଞ୍ଚ ରସ୍ସଞ୍ଚ, ଅଣୁଂ ଥୂଲଂ ସୁଭାସୁଭଂ।
ଏତ୍ଥ ନାମଞ୍ଚ ରୂପଞ୍ଚ, ଅସେସଂ ଉପରୁଜ୍ଝତି।
ୱିଞ୍ଞାଣସ୍ସ ନିରୋଧେନ, ଏତ୍ଥେତଂ ଉପରୁଜ୍ଝତୀ’ତି॥
୫୦୦ . ଇଦମୱୋଚ ଭଗୱା। ଅତ୍ତମନୋ କେୱଟ୍ଟୋ ଗହପତିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱତୋ ଭାସିତଂ ଅଭିନନ୍ଦୀତି।
କେୱଟ୍ଟସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ଏକାଦସମଂ।
୧୨. ଲୋହିଚ୍ଚସୁତ୍ତଂ
ଲୋହିଚ୍ଚବ୍ରାହ୍ମଣୱତ୍ଥୁ
୫୦୧ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା କୋସଲେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ୟେନ ସାଲୱତିକା ତଦୱସରି। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସାଲୱତିକଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି ସତ୍ତୁସ୍ସଦଂ ସତିଣକଟ୍ଠୋଦକଂ ସଧଞ୍ଞଂ ରାଜଭୋଗ୍ଗଂ ରଞ୍ଞା ପସେନଦିନା କୋସଲେନ ଦିନ୍ନଂ ରାଜଦାୟଂ, ବ୍ରହ୍ମଦେୟ୍ୟଂ।
୫୦୨ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ଲୋହିଚ୍ଚସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ଏୱରୂପଂ ପାପକଂ ଦିଟ୍ଠିଗତଂ ଉପ୍ପନ୍ନଂ ହୋତି – ‘‘ଇଧ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ, କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗନ୍ତ୍ୱା ନ ପରସ୍ସ ଆରୋଚେୟ୍ୟ, କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତି। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ପୁରାଣଂ ବନ୍ଧନଂ ଛିନ୍ଦିତ୍ୱା ଅଞ୍ଞଂ ନୱଂ ବନ୍ଧନଂ କରେୟ୍ୟ, ଏୱଂସମ୍ପଦମିଦଂ ପାପକଂ ଲୋଭଧମ୍ମଂ ୱଦାମି, କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତୀ’’ତି।
୫୦୩ . ଅସ୍ସୋସି ଖୋ ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ – ‘‘ସମଣୋ ଖଲୁ, ଭୋ, ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ କୋସଲେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ସାଲୱତିକଂ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’। ସୋ ଇମଂ ଲୋକଂ ସଦେୱକଂ ସମାରକଂ ସବ୍ରହ୍ମକଂ ସସ୍ସମଣବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜଂ ସଦେୱମନୁସ୍ସଂ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ପୱେଦେତି। ସୋ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି ଆଦିକଲ୍ୟାଣଂ ମଜ୍ଝେକଲ୍ୟାଣଂ ପରିୟୋସାନକଲ୍ୟାଣଂ ସାତ୍ଥଂ ସବ୍ୟଞ୍ଜନଂ କେୱଲପରିପୁଣ୍ଣଂ ପରିସୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମଚରିୟଂ ପକାସେତି। ସାଧୁ ଖୋ ପନ ତଥାରୂପାନଂ ଅରହତଂ ଦସ୍ସନଂ ହୋତୀ’’ତି।
୫୦୪ . ଅଥ ଖୋ ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରୋସିକଂ [ଭେସିକଂ (ସୀ॰ ପୀ॰)] ନ୍ହାପିତଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ଏହି ତ୍ୱଂ, ସମ୍ମ ରୋସିକେ, ୟେନ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତେନୁପସଙ୍କମ ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ମମ ୱଚନେନ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ଅପ୍ପାବାଧଂ ଅପ୍ପାତଙ୍କଂ ଲହୁଟ୍ଠାନଂ ବଲଂ ଫାସୁୱିହାରଂ ପୁଚ୍ଛ – ଲୋହିଚ୍ଚୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଅପ୍ପାବାଧଂ ଅପ୍ପାତଙ୍କଂ ଲହୁଟ୍ଠାନଂ ବଲଂ ଫାସୁୱିହାରଂ ପୁଚ୍ଛତୀ’’ତି। ଏୱଞ୍ଚ ୱଦେହି – ‘‘ଅଧିୱାସେତୁ କିର ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଲୋହିଚ୍ଚସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ସ୍ୱାତନାୟ ଭତ୍ତଂ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନା’’ତି।
୫୦୫ . ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି [ଏୱଂ ଭନ୍ତେତି (ସୀ॰ ପୀ॰)] ଖୋ ରୋସିକା ନ୍ହାପିତୋ ଲୋହିଚ୍ଚସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ରୋସିକା ନ୍ହାପିତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଲୋହିଚ୍ଚୋ, ଭନ୍ତେ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅପ୍ପାବାଧଂ ଅପ୍ପାତଙ୍କଂ ଲହୁଟ୍ଠାନଂ ବଲଂ ଫାସୁୱିହାରଂ ପୁଚ୍ଛତି; ଏୱଞ୍ଚ ୱଦେତି – ଅଧିୱାସେତୁ କିର, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ଲୋହିଚ୍ଚସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ସ୍ୱାତନାୟ ଭତ୍ତଂ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନା’’ତି। ଅଧିୱାସେସି ଭଗୱା ତୁଣ୍ହୀଭାୱେନ।
୫୦୬ . ଅଥ ଖୋ ରୋସିକା ନ୍ହାପିତୋ ଭଗୱତୋ ଅଧିୱାସନଂ ୱିଦିତ୍ୱା ଉଟ୍ଠାୟାସନା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ପଦକ୍ଖିଣଂ କତ୍ୱା ୟେନ ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଲୋହିଚ୍ଚଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅୱୋଚୁମ୍ହା ଖୋ ମୟଂ ଭୋତୋ [ମୟଂ ଭନ୍ତେ ତୱ (ସୀ॰ ପୀ॰)] ୱଚନେନ ତଂ ଭଗୱନ୍ତଂ – ‘ଲୋହିଚ୍ଚୋ, ଭନ୍ତେ, ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅପ୍ପାବାଧଂ ଅପ୍ପାତଙ୍କଂ ଲହୁଟ୍ଠାନଂ ବଲଂ ଫାସୁୱିହାରଂ ପୁଚ୍ଛତି; ଏୱଞ୍ଚ ୱଦେତି – ଅଧିୱାସେତୁ କିର, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ଲୋହିଚ୍ଚସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ସ୍ୱାତନାୟ ଭତ୍ତଂ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନା’ତି। ଅଧିୱୁତ୍ଥଞ୍ଚ ପନ ତେନ ଭଗୱତା’’ତି।
୫୦୭ . ଅଥ ଖୋ ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତସ୍ସା ରତ୍ତିୟା ଅଚ୍ଚୟେନ ସକେ ନିୱେସନେ ପଣୀତଂ ଖାଦନୀୟଂ ଭୋଜନୀୟଂ ପଟିୟାଦାପେତ୍ୱା ରୋସିକଂ ନ୍ହାପିତଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ଏହି ତ୍ୱଂ, ସମ୍ମ ରୋସିକେ, ୟେନ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତେନୁପସଙ୍କମ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ସମଣସ୍ସ ଗୋତମସ୍ସ କାଲଂ ଆରୋଚେହି – କାଲୋ ଭୋ, ଗୋତମ, ନିଟ୍ଠିତଂ ଭତ୍ତ’’ନ୍ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ ରୋସିକା ନ୍ହାପିତୋ ଲୋହିଚ୍ଚସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ପଟିସ୍ସୁତ୍ୱା ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠାସି । ଏକମନ୍ତଂ ଠିତୋ ଖୋ ରୋସିକା ନ୍ହାପିତୋ ଭଗୱତୋ କାଲଂ ଆରୋଚେସି – ‘‘କାଲୋ, ଭନ୍ତେ, ନିଟ୍ଠିତଂ ଭତ୍ତ’’ନ୍ତି।
୫୦୮ . ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ପୁବ୍ବଣ୍ହସମୟଂ ନିୱାସେତ୍ୱା ପତ୍ତଚୀୱରମାଦାୟ ସଦ୍ଧିଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ୟେନ ସାଲୱତିକା ତେନୁପସଙ୍କମି। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ରୋସିକା ନ୍ହାପିତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ପିଟ୍ଠିତୋ ପିଟ୍ଠିତୋ ଅନୁବନ୍ଧୋ ହୋତି। ଅଥ ଖୋ ରୋସିକା ନ୍ହାପିତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଲୋହିଚ୍ଚସ୍ସ, ଭନ୍ତେ, ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ଏୱରୂପଂ ପାପକଂ ଦିଟ୍ଠିଗତଂ ଉପ୍ପନ୍ନଂ – ‘ଇଧ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ, କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗନ୍ତ୍ୱା ନ ପରସ୍ସ ଆରୋଚେୟ୍ୟ – କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତି। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ପୁରାଣଂ ବନ୍ଧନଂ ଛିନ୍ଦିତ୍ୱା ଅଞ୍ଞଂ ନୱଂ ବନ୍ଧନଂ କରେୟ୍ୟ, ଏୱଂ ସମ୍ପଦମିଦଂ ପାପକଂ ଲୋଭଧମ୍ମଂ ୱଦାମି – କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତୀ’ତି। ସାଧୁ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ଲୋହିଚ୍ଚଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଏତସ୍ମା ପାପକା ଦିଟ୍ଠିଗତା ୱିୱେଚେତୂ’’ତି। ‘‘ଅପ୍ପେୱ ନାମ ସିୟା ରୋସିକେ, ଅପ୍ପେୱ ନାମ ସିୟା ରୋସିକେ’’ତି।
ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା ୟେନ ଲୋହିଚ୍ଚସ୍ସ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ସ ନିୱେସନଂ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ ନିସୀଦି । ଅଥ ଖୋ ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବୁଦ୍ଧପ୍ପମୁଖଂ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଂ ପଣୀତେନ ଖାଦନୀୟେନ ଭୋଜନୀୟେନ ସହତ୍ଥା ସନ୍ତପ୍ପେସି ସମ୍ପୱାରେସି।
ଲୋହିଚ୍ଚବ୍ରାହ୍ମଣାନୁୟୋଗୋ
୫୦୯ . ଅଥ ଖୋ ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଭୁତ୍ତାୱିଂ ଓନୀତପତ୍ତପାଣିଂ ଅଞ୍ଞତରଂ ନୀଚଂ ଆସନଂ ଗହେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନଂ ଖୋ ଲୋହିଚ୍ଚଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସଚ୍ଚଂ କିର ତେ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଏୱରୂପଂ ପାପକଂ ଦିଟ୍ଠିଗତଂ ଉପ୍ପନ୍ନଂ – ‘ଇଧ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ, କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗନ୍ତ୍ୱା ନ ପରସ୍ସ ଆରୋଚେୟ୍ୟ – କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତି। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ପୁରାଣଂ ବନ୍ଧନଂ ଛିନ୍ଦିତ୍ୱା ଅଞ୍ଞଂ ନୱଂ ବନ୍ଧନଂ କରେୟ୍ୟ, ଏୱଂ ସମ୍ପଦମିଦଂ ପାପକଂ ଲୋଭଧମ୍ମଂ ୱଦାମି, କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତୀ’’’ ତି? ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି ଲୋହିଚ୍ଚ ନନୁ ତ୍ୱଂ ସାଲୱତିକଂ ଅଜ୍ଝାୱସସୀ’’ତି? ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ୟୋ ନୁ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସାଲୱତିକଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି। ୟା ସାଲୱତିକାୟ ସମୁଦୟସଞ୍ଜାତି ଲୋହିଚ୍ଚୋୱ ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଏକକୋ ପରିଭୁଞ୍ଜେୟ୍ୟ, ନ ଅଞ୍ଞେସଂ ଦଦେୟ୍ୟା’ତି। ଏୱଂ ୱାଦୀ ସୋ ୟେ ତଂ ଉପଜୀୱନ୍ତି, ତେସଂ ଅନ୍ତରାୟକରୋ ୱା ହୋତି, ନୋ ୱା’’ତି?
‘‘ଅନ୍ତରାୟକରୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅନ୍ତରାୟକରୋ ସମାନୋ ହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱା ତେସଂ ହୋତି ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱା’’ତି? ‘‘ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅହିତାନୁକମ୍ପିସ୍ସ ମେତ୍ତଂ ୱା ତେସୁ ଚିତ୍ତଂ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତଂ ହୋତି ସପତ୍ତକଂ ୱା’’ତି? ‘‘ସପତ୍ତକଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସପତ୍ତକେ ଚିତ୍ତେ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତେ ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠି ୱା ହୋତି ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠି ୱା’’ତି? ‘‘ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠି, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିସ୍ସ ଖୋ ଅହଂ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଗତୀନଂ ଅଞ୍ଞତରଂ ଗତିଂ ୱଦାମି – ନିରୟଂ ୱା ତିରଚ୍ଛାନୟୋନିଂ ୱା’’।
୫୧୦ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ଲୋହିଚ୍ଚ, ନନୁ ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ କାସିକୋସଲଂ ଅଜ୍ଝାୱସତୀ’’ତି? ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ୟୋ ନୁ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ କାସିକୋସଲଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି; ୟା କାସିକୋସଲେ ସମୁଦୟସଞ୍ଜାତି, ରାଜାୱ ତଂ ପସେନଦି କୋସଲୋ ଏକକୋ ପରିଭୁଞ୍ଜେୟ୍ୟ, ନ ଅଞ୍ଞେସଂ ଦଦେୟ୍ୟା’ତି। ଏୱଂ ୱାଦୀ ସୋ ୟେ ରାଜାନଂ ପସେନଦିଂ କୋସଲଂ ଉପଜୀୱନ୍ତି ତୁମ୍ହେ ଚେୱ ଅଞ୍ଞେ ଚ, ତେସଂ ଅନ୍ତରାୟକରୋ ୱା ହୋତି, ନୋ ୱା’’ତି?
‘‘ଅନ୍ତରାୟକରୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅନ୍ତରାୟକରୋ ସମାନୋ ହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱା ତେସଂ ହୋତି ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ୱା’’ତି? ‘‘ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ଅହିତାନୁକମ୍ପିସ୍ସ ମେତ୍ତଂ ୱା ତେସୁ ଚିତ୍ତଂ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତଂ ହୋତି ସପତ୍ତକଂ ୱା’’ତି? ‘‘ସପତ୍ତକଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସପତ୍ତକେ ଚିତ୍ତେ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତେ ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠି ୱା ହୋତି ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠି ୱା’’ତି? ‘‘ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠି, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିସ୍ସ ଖୋ ଅହଂ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଗତୀନଂ ଅଞ୍ଞତରଂ ଗତିଂ ୱଦାମି – ନିରୟଂ ୱା ତିରଚ୍ଛାନୟୋନିଂ ୱା’’।
୫୧୧ . ‘‘ଇତି କିର, ଲୋହିଚ୍ଚ, ୟୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘‘ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ସାଲୱତିକଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି; ୟା ସାଲୱତିକାୟ ସମୁଦୟସଞ୍ଜାତି, ଲୋହିଚ୍ଚୋୱ ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଏକକୋ ପରିଭୁଞ୍ଜେୟ୍ୟ, ନ ଅଞ୍ଞେସଂ ଦଦେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂୱାଦୀ ସୋ ୟେ ତଂ ଉପଜୀୱନ୍ତି, ତେସଂ ଅନ୍ତରାୟକରୋ ହୋତି। ଅନ୍ତରାୟକରୋ ସମାନୋ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ହୋତି, ଅହିତାନୁକମ୍ପିସ୍ସ ସପତ୍ତକଂ ଚିତ୍ତଂ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତଂ ହୋତି, ସପତ୍ତକେ ଚିତ୍ତେ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତେ ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠି ହୋତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ୟୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘‘ଇଧ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ, କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗନ୍ତ୍ୱା ନ ପରସ୍ସ ଆରୋଚେୟ୍ୟ, କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତି। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ପୁରାଣଂ ବନ୍ଧନଂ ଛିନ୍ଦିତ୍ୱା ଅଞ୍ଞଂ ନୱଂ ବନ୍ଧନଂ କରେୟ୍ୟ…ପେ॰… କରିସ୍ସତୀ’’ତି। ଏୱଂୱାଦୀ ସୋ ୟେ ତେ କୁଲପୁତ୍ତା ତଥାଗତପ୍ପୱେଦିତଂ ଧମ୍ମୱିନୟଂ ଆଗମ୍ମ ଏୱରୂପଂ ଉଳାରଂ ୱିସେସଂ ଅଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି, ସୋତାପତ୍ତିଫଲମ୍ପି ସଚ୍ଛିକରୋନ୍ତି, ସକଦାଗାମିଫଲମ୍ପି ସଚ୍ଛିକରୋନ୍ତି, ଅନାଗାମିଫଲମ୍ପି ସଚ୍ଛିକରୋନ୍ତି, ଅରହତ୍ତମ୍ପି ସଚ୍ଛିକରୋନ୍ତି, ୟେ ଚିମେ ଦିବ୍ବା ଗବ୍ଭା ପରିପାଚେନ୍ତି ଦିବ୍ବାନଂ ଭୱାନଂ ଅଭିନିବ୍ବତ୍ତିୟା, ତେସଂ ଅନ୍ତରାୟକରୋ ହୋତି, ଅନ୍ତରାୟକରୋ ସମାନୋ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ହୋତି , ଅହିତାନୁକମ୍ପିସ୍ସ ସପତ୍ତକଂ ଚିତ୍ତଂ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତଂ ହୋତି, ସପତ୍ତକେ ଚିତ୍ତେ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତେ ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠି ହୋତି। ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିସ୍ସ ଖୋ ଅହଂ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଗତୀନଂ ଅଞ୍ଞତରଂ ଗତିଂ ୱଦାମି – ନିରୟଂ ୱା ତିରଚ୍ଛାନୟୋନିଂ ୱା।
୫୧୨ . ‘‘ଇତି କିର, ଲୋହିଚ୍ଚ, ୟୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘‘ରାଜା ପସେନଦି କୋସଲୋ କାସିକୋସଲଂ ଅଜ୍ଝାୱସତି; ୟା କାସିକୋସଲେ ସମୁଦୟସଞ୍ଜାତି, ରାଜାୱ ତଂ ପସେନଦି କୋସଲୋ ଏକକୋ ପରିଭୁଞ୍ଜେୟ୍ୟ, ନ ଅଞ୍ଞେସଂ ଦଦେୟ୍ୟା’’ତି। ଏୱଂୱାଦୀ ସୋ ୟେ ରାଜାନଂ ପସେନଦିଂ କୋସଲଂ ଉପଜୀୱନ୍ତି ତୁମ୍ହେ ଚେୱ ଅଞ୍ଞେ ଚ, ତେସଂ ଅନ୍ତରାୟକରୋ ହୋତି। ଅନ୍ତରାୟକରୋ ସମାନୋ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ହୋତି, ଅହିତାନୁକମ୍ପିସ୍ସ ସପତ୍ତକଂ ଚିତ୍ତଂ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତଂ ହୋତି, ସପତ୍ତକେ ଚିତ୍ତେ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତେ ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠି ହୋତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ୟୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘‘ଇଧ ସମଣୋ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୱା କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ, କୁସଲଂ ଧମ୍ମଂ ଅଧିଗନ୍ତ୍ୱା ନ ପରସ୍ସ ଆରୋଚେୟ୍ୟ, କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତି। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ…ପେ॰… କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତୀ’’ତି, ଏୱଂ ୱାଦୀ ସୋ ୟେ ତେ କୁଲପୁତ୍ତା ତଥାଗତପ୍ପୱେଦିତଂ ଧମ୍ମୱିନୟଂ ଆଗମ୍ମ ଏୱରୂପଂ ଉଳାରଂ ୱିସେସଂ ଅଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି, ସୋତାପତ୍ତିଫଲମ୍ପି ସଚ୍ଛିକରୋନ୍ତି, ସକଦାଗାମିଫଲମ୍ପି ସଚ୍ଛିକରୋନ୍ତି, ଅନାଗାମିଫଲମ୍ପି ସଚ୍ଛିକରୋନ୍ତି, ଅରହତ୍ତମ୍ପି ସଚ୍ଛିକରୋନ୍ତି। ୟେ ଚିମେ ଦିବ୍ବା ଗବ୍ଭା ପରିପାଚେନ୍ତି ଦିବ୍ବାନଂ ଭୱାନଂ ଅଭିନିବ୍ବତ୍ତିୟା, ତେସଂ ଅନ୍ତରାୟକରୋ ହୋତି, ଅନ୍ତରାୟକରୋ ସମାନୋ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ହୋତି, ଅହିତାନୁକମ୍ପିସ୍ସ ସପତ୍ତକଂ ଚିତ୍ତଂ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତଂ ହୋତି, ସପତ୍ତକେ ଚିତ୍ତେ ପଚ୍ଚୁପଟ୍ଠିତେ ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠି ହୋତି। ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିସ୍ସ ଖୋ ଅହଂ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଗତୀନଂ ଅଞ୍ଞତରଂ ଗତିଂ ୱଦାମି – ନିରୟଂ ୱା ତିରଚ୍ଛାନୟୋନିଂ ୱା।
ତୟୋ ଚୋଦନାରହା
୫୧୩ . ‘‘ତୟୋ ଖୋମେ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥାରୋ, ୟେ ଲୋକେ ଚୋଦନାରହା; ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପେ ସତ୍ଥାରୋ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଭୂତା ତଚ୍ଛା ଧମ୍ମିକା ଅନୱଜ୍ଜା । କତମେ ତୟୋ? ଇଧ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଏକଚ୍ଚୋ ସତ୍ଥା ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ ହୋତି, ସ୍ୱାସ୍ସ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥୋ ଅନନୁପ୍ପତ୍ତୋ ହୋତି। ସୋ ତଂ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥଂ ଅନନୁପାପୁଣିତ୍ୱା ସାୱକାନଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି – ‘‘ଇଦଂ ୱୋ ହିତାୟ ଇଦଂ ୱୋ ସୁଖାୟା’’ତି। ତସ୍ସ ସାୱକା ନ ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି, ନ ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି, ନ ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି, ୱୋକ୍କମ୍ମ ଚ ସତ୍ଥୁସାସନା ୱତ୍ତନ୍ତି। ସୋ ଏୱମସ୍ସ ଚୋଦେତବ୍ବୋ – ‘‘ଆୟସ୍ମା ଖୋ ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ, ସୋ ତେ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥୋ ଅନନୁପ୍ପତ୍ତୋ, ତଂ ତ୍ୱଂ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥଂ ଅନନୁପାପୁଣିତ୍ୱା ସାୱକାନଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସେସି – ‘ଇଦଂ ୱୋ ହିତାୟ ଇଦଂ ୱୋ ସୁଖାୟା’ତି । ତସ୍ସ ତେ ସାୱକା ନ ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି, ନ ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି, ନ ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି, ୱୋକ୍କମ୍ମ ଚ ସତ୍ଥୁସାସନା ୱତ୍ତନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ଓସକ୍କନ୍ତିୟା ୱା ଉସ୍ସକ୍କେୟ୍ୟ, ପରମ୍ମୁଖିଂ ୱା ଆଲିଙ୍ଗେୟ୍ୟ, ଏୱଂ ସମ୍ପଦମିଦଂ ପାପକଂ ଲୋଭଧମ୍ମଂ ୱଦାମି – କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତୀ’’ତି। ଅୟଂ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ପଠମୋ ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ଚୋଦନାରହୋ; ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପଂ ସତ୍ଥାରଂ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଭୂତା ତଚ୍ଛା ଧମ୍ମିକା ଅନୱଜ୍ଜା।
୫୧୪ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଇଧେକଚ୍ଚୋ ସତ୍ଥା ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ ହୋତି, ସ୍ୱାସ୍ସ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥୋ ଅନନୁପ୍ପତ୍ତୋ ହୋତି। ସୋ ତଂ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥଂ ଅନନୁପାପୁଣିତ୍ୱା ସାୱକାନଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି – ‘‘ଇଦଂ ୱୋ ହିତାୟ, ଇଦଂ ୱୋ ସୁଖାୟା’’ତି। ତସ୍ସ ସାୱକା ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି, ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି, ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି, ନ ଚ ୱୋକ୍କମ୍ମ ସତ୍ଥୁସାସନା ୱତ୍ତନ୍ତି। ସୋ ଏୱମସ୍ସ ଚୋଦେତବ୍ବୋ – ‘‘ଆୟସ୍ମା ଖୋ ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ, ସୋ ତେ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥୋ ଅନନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ତ୍ୱଂ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥଂ ଅନନୁପାପୁଣିତ୍ୱା ସାୱକାନଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସେସି – ‘ଇଦଂ ୱୋ ହିତାୟ ଇଦଂ ୱୋ ସୁଖାୟା’ତି। ତସ୍ସ ତେ ସାୱକା ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି, ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି , ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି, ନ ଚ ୱୋକ୍କମ୍ମ ସତ୍ଥୁସାସନା ୱତ୍ତନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ସକଂ ଖେତ୍ତଂ ଓହାୟ ପରଂ ଖେତ୍ତଂ ନିଦ୍ଦାୟିତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞେୟ୍ୟ , ଏୱଂ ସମ୍ପଦମିଦଂ ପାପକଂ ଲୋଭଧମ୍ମଂ ୱଦାମି – କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତୀ’’ତି। ଅୟଂ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଦୁତିୟୋ ସତ୍ଥା, ୟୋ, ଲୋକେ ଚୋଦନାରହୋ; ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପଂ ସତ୍ଥାରଂ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଭୂତା ତଚ୍ଛା ଧମ୍ମିକା ଅନୱଜ୍ଜା।
୫୧୫ . ‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଇଧେକଚ୍ଚୋ ସତ୍ଥା ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ ହୋତି, ସ୍ୱାସ୍ସ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥୋ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ ହୋତି। ସୋ ତଂ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥଂ ଅନୁପାପୁଣିତ୍ୱା ସାୱକାନଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସେତି – ‘‘ଇଦଂ ୱୋ ହିତାୟ ଇଦଂ ୱୋ ସୁଖାୟା’’ତି। ତସ୍ସ ସାୱକା ନ ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି, ନ ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି, ନ ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି, ୱୋକ୍କମ୍ମ ଚ ସତ୍ଥୁସାସନା ୱତ୍ତନ୍ତି। ସୋ ଏୱମସ୍ସ ଚୋଦେତବ୍ବୋ – ‘‘ଆୟସ୍ମା ଖୋ ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତୋ, ସୋ ତେ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥୋ ଅନୁପ୍ପତ୍ତୋ। ତଂ ତ୍ୱଂ ସାମଞ୍ଞତ୍ଥଂ ଅନୁପାପୁଣିତ୍ୱା ସାୱକାନଂ ଧମ୍ମଂ ଦେସେସି – ‘ଇଦଂ ୱୋ ହିତାୟ ଇଦଂ ୱୋ ସୁଖାୟା’ତି। ତସ୍ସ ତେ ସାୱକା ନ ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି, ନ ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି, ନ ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି , ୱୋକ୍କମ୍ମ ଚ ସତ୍ଥୁସାସନା ୱତ୍ତନ୍ତି। ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ପୁରାଣଂ ବନ୍ଧନଂ ଛିନ୍ଦିତ୍ୱା ଅଞ୍ଞଂ ନୱଂ ବନ୍ଧନଂ କରେୟ୍ୟ, ଏୱଂ ସମ୍ପଦମିଦଂ ପାପକଂ ଲୋଭଧମ୍ମଂ ୱଦାମି, କିଞ୍ହି ପରୋ ପରସ୍ସ କରିସ୍ସତୀ’’ତି। ଅୟଂ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ତତିୟୋ ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ଚୋଦନାରହୋ; ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପଂ ସତ୍ଥାରଂ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଭୂତା ତଚ୍ଛା ଧମ୍ମିକା ଅନୱଜ୍ଜା। ଇମେ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ତୟୋ ସତ୍ଥାରୋ, ୟେ ଲୋକେ ଚୋଦନାରହା, ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପେ ସତ୍ଥାରୋ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଭୂତା ତଚ୍ଛା ଧମ୍ମିକା ଅନୱଜ୍ଜାତି।
ନଚୋଦନାରହସତ୍ଥୁ
୫୧୬ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅତ୍ଥି ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, କୋଚି ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ନଚୋଦନାରହୋ’’ତି? ‘‘ଅତ୍ଥି ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ନଚୋଦନାରହୋ’’ତି। ‘‘କତମୋ ପନ ସୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ନଚୋଦନାରହୋ’’ତି?
‘‘ଇଧ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ, ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୨୧୨ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)। ଏୱଂ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି…ପେ॰… ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି… ୟସ୍ମିଂ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥରି ସାୱକୋ ଏୱରୂପଂ ଉଳାରଂ ୱିସେସଂ ଅଧିଗଚ୍ଛତି, ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ନଚୋଦନାରହୋ । ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପଂ ସତ୍ଥାରଂ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଅଭୂତା ଅତଚ୍ଛା ଅଧମ୍ମିକା ସାୱଜ୍ଜା…ପେ॰… ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ତତିୟଂ ଝାନଂ…ପେ॰… ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ୟସ୍ମିଂ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥରି ସାୱକୋ ଏୱରୂପଂ ଉଳାରଂ ୱିସେସଂ ଅଧିଗଚ୍ଛତି, ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ନଚୋଦନାରହୋ, ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପଂ ସତ୍ଥାରଂ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଅଭୂତା ଅତଚ୍ଛା ଅଧମ୍ମିକା ସାୱଜ୍ଜା… ଞାଣଦସ୍ସନାୟ ଚିତ୍ତଂ ଅଭିନୀହରତି ଅଭିନିନ୍ନାମେତି…ପେ॰… ୟସ୍ମିଂ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥରି ସାୱକୋ ଏୱରୂପଂ ଉଳାରଂ ୱିସେସଂ ଅଧିଗଚ୍ଛତି, ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ନଚୋଦନାରହୋ, ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପଂ ସତ୍ଥାରଂ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଅଭୂତା ଅତଚ୍ଛା ଅଧମ୍ମିକା ସାୱଜ୍ଜା… ନାପରଂ ଇତ୍ଥତ୍ତାୟାତି ପଜାନାତି। ୟସ୍ମିଂ ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥରି ସାୱକୋ ଏୱରୂପଂ ଉଳାରଂ ୱିସେସଂ ଅଧିଗଚ୍ଛତି, ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ଲୋହିଚ୍ଚ, ସତ୍ଥା, ୟୋ ଲୋକେ ନଚୋଦନାରହୋ, ୟୋ ଚ ପନେୱରୂପଂ ସତ୍ଥାରଂ ଚୋଦେତି, ସା ଚୋଦନା ଅଭୂତା ଅତଚ୍ଛା ଅଧମ୍ମିକା ସାୱଜ୍ଜା’’ତି।
୫୧୭ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ଲୋହିଚ୍ଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ ଗୋତମ, ପୁରିସୋ ପୁରିସଂ ନରକପପାତଂ ପତନ୍ତଂ କେସେସୁ ଗହେତ୍ୱା ଉଦ୍ଧରିତ୍ୱା ଥଲେ ପତିଟ୍ଠପେୟ୍ୟ, ଏୱମେୱାହଂ ଭୋତା ଗୋତମେନ ନରକପପାତଂ ପପତନ୍ତୋ ଉଦ୍ଧରିତ୍ୱା ଥଲେ ପତିଟ୍ଠାପିତୋ। ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ ଗୋତମ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ, ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି। ଏୱମେୱଂ ଭୋତା ଗୋତମେନ ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ । ଏସାହଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତ’’ନ୍ତି।
ଲୋହିଚ୍ଚସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ଦ୍ୱାଦସମଂ।
୧୩. ତେୱିଜ୍ଜସୁତ୍ତଂ
୫୧୮ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା କୋସଲେସୁ ଚାରିକଂ ଚରମାନୋ ମହତା ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘେନ ସଦ୍ଧିଂ ପଞ୍ଚମତ୍ତେହି ଭିକ୍ଖୁସତେହି ୟେନ ମନସାକଟଂ ନାମ କୋସଲାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଗାମୋ ତଦୱସରି। ତତ୍ର ସୁଦଂ ଭଗୱା ମନସାକଟେ ୱିହରତି ଉତ୍ତରେନ ମନସାକଟସ୍ସ ଅଚିରୱତିୟା ନଦିୟା ତୀରେ ଅମ୍ବୱନେ।
୫୧୯ . ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ସମ୍ବହୁଲା ଅଭିଞ୍ଞାତା ଅଭିଞ୍ଞାତା ବ୍ରାହ୍ମଣମହାସାଲା ମନସାକଟେ ପଟିୱସନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଚଙ୍କୀ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତାରୁକ୍ଖୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ପୋକ୍ଖରସାତି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଜାଣୁସୋଣି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ତୋଦେୟ୍ୟୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଅଞ୍ଞେ ଚ ଅଭିଞ୍ଞାତା ଅଭିଞ୍ଞାତା ବ୍ରାହ୍ମଣମହାସାଲା।
୫୨୦ . ଅଥ ଖୋ ୱାସେଟ୍ଠଭାରଦ୍ୱାଜାନଂ ମାଣୱାନଂ ଜଙ୍ଘୱିହାରଂ ଅନୁଚଙ୍କମନ୍ତାନଂ ଅନୁୱିଚରନ୍ତାନଂ ମଗ୍ଗାମଗ୍ଗେ କଥା ଉଦପାଦି। ଅଥ ଖୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଏୱମାହ – ‘‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ, ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟ, ୟ୍ୱାୟଂ ଅକ୍ଖାତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ପୋକ୍ଖରସାତିନା’’ତି। ଭାରଦ୍ୱାଜୋପି ମାଣୱୋ ଏୱମାହ – ‘‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ, ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ, ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟ, ୟ୍ୱାୟଂ ଅକ୍ଖାତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ତାରୁକ୍ଖେନା’’ତି। ନେୱ ଖୋ ଅସକ୍ଖି ୱାସେଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭାରଦ୍ୱାଜଂ ମାଣୱଂ ସଞ୍ଞାପେତୁଂ, ନ ପନ ଅସକ୍ଖି ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ମାଣୱୋପି ୱାସେଟ୍ଠଂ ମାଣୱଂ ସଞ୍ଞାପେତୁଂ।
୫୨୧ . ଅଥ ଖୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭାରଦ୍ୱାଜଂ ମାଣୱଂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ଅୟଂ ଖୋ, ଭାରଦ୍ୱାଜ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ସକ୍ୟପୁତ୍ତୋ ସକ୍ୟକୁଲା ପବ୍ବଜିତୋ ମନସାକଟେ ୱିହରତି ଉତ୍ତରେନ ମନସାକଟସ୍ସ ଅଚିରୱତିୟା ନଦିୟା ତୀରେ ଅମ୍ବୱନେ। ତଂ ଖୋ ପନ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ଏୱଂ କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗତୋ – ‘‘ଇତିପି ସୋ ଭଗୱା ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ ୱିଜ୍ଜାଚରଣସମ୍ପନ୍ନୋ ସୁଗତୋ ଲୋକୱିଦୂ ଅନୁତ୍ତରୋ ପୁରିସଦମ୍ମସାରଥି ସତ୍ଥା ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ ବୁଦ୍ଧୋ ଭଗୱା’’ତି । ଆୟାମ, ଭୋ ଭାରଦ୍ୱାଜ, ୟେନ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ତେନୁପସଙ୍କମିସ୍ସାମ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଏତମତ୍ଥଂ ସମଣଂ ଗୋତମଂ ପୁଚ୍ଛିସ୍ସାମ। ୟଥା ନୋ ସମଣୋ ଗୋତମୋ ବ୍ୟାକରିସ୍ସତି, ତଥା ନଂ ଧାରେସ୍ସାମା’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ’’ତି ଖୋ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ମାଣୱୋ ୱାସେଟ୍ଠସ୍ସ ମାଣୱସ୍ସ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସି।
ମଗ୍ଗାମଗ୍ଗକଥା
୫୨୨ . ଅଥ ଖୋ ୱାସେଟ୍ଠଭାରଦ୍ୱାଜା ମାଣୱା ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦିଂସୁ। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦିଂସୁ। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଇଧ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅମ୍ହାକଂ ଜଙ୍ଘୱିହାରଂ ଅନୁଚଙ୍କମନ୍ତାନଂ ଅନୁୱିଚରନ୍ତାନଂ ମଗ୍ଗାମଗ୍ଗେ କଥା ଉଦପାଦି। ଅହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ, ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟ, ୟ୍ୱାୟଂ ଅକ୍ଖାତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ପୋକ୍ଖରସାତିନା’ତି। ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ମାଣୱୋ ଏୱମାହ – ‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟ, ୟ୍ୱାୟଂ ଅକ୍ଖାତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ତାରୁକ୍ଖେନା’ତି। ଏତ୍ଥ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅତ୍ଥେୱ ୱିଗ୍ଗହୋ, ଅତ୍ଥି ୱିୱାଦୋ, ଅତ୍ଥି ନାନାୱାଦୋ’’ତି।
୫୨୩ . ‘‘ଇତି କିର , ୱାସେଟ୍ଠ, ତ୍ୱଂ ଏୱଂ ୱଦେସି – ‘‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ, ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟ, ୟ୍ୱାୟଂ ଅକ୍ଖାତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ପୋକ୍ଖରସାତିନା’’ତି। ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ମାଣୱୋ ଏୱମାହ – ‘‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟ, ୟ୍ୱାୟଂ ଅକ୍ଖାତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ତାରୁକ୍ଖେନା’’ତି। ଅଥ କିସ୍ମିଂ ପନ ୱୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ୱିଗ୍ଗହୋ, କିସ୍ମିଂ ୱିୱାଦୋ, କିସ୍ମିଂ ନାନାୱାଦୋ’’ତି?
୫୨୪ . ‘‘ମଗ୍ଗାମଗ୍ଗେ, ଭୋ ଗୋତମ। କିଞ୍ଚାପି, ଭୋ ଗୋତମ, ବ୍ରାହ୍ମଣା ନାନାମଗ୍ଗେ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ଅଦ୍ଧରିୟା ବ୍ରାହ୍ମଣା ତିତ୍ତିରିୟା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଛନ୍ଦୋକା ବ୍ରାହ୍ମଣା ବୱ୍ହାରିଜ୍ଝା ବ୍ରାହ୍ମଣା, ଅଥ ଖୋ ସବ୍ବାନି ତାନି ନିୟ୍ୟାନିକା ନିୟ୍ୟନ୍ତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟ।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ଭୋ ଗୋତମ, ଗାମସ୍ସ ୱା ନିଗମସ୍ସ ୱା ଅୱିଦୂରେ ବହୂନି ଚେପି ନାନାମଗ୍ଗାନି ଭୱନ୍ତି, ଅଥ ଖୋ ସବ୍ବାନି ତାନି ଗାମସମୋସରଣାନି ଭୱନ୍ତି; ଏୱମେୱ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, କିଞ୍ଚାପି ବ୍ରାହ୍ମଣା ନାନାମଗ୍ଗେ ପଞ୍ଞପେନ୍ତି, ଅଦ୍ଧରିୟା ବ୍ରାହ୍ମଣା ତିତ୍ତିରିୟା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଛନ୍ଦୋକା ବ୍ରାହ୍ମଣା ବୱ୍ହାରିଜ୍ଝା ବ୍ରାହ୍ମଣା, ଅଥ ଖୋ ସବ୍ବାନି ତାନି ନିୟ୍ୟାନିକା ନିୟ୍ୟନ୍ତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟା’’ତି।
ୱାସେଟ୍ଠମାଣୱାନୁୟୋଗୋ
୫୨୫ . ‘‘ନିୟ୍ୟନ୍ତୀତି ୱାସେଟ୍ଠ ୱଦେସି’’? ‘‘ନିୟ୍ୟନ୍ତୀତି, ଭୋ ଗୋତମ, ୱଦାମି’’। ‘‘ନିୟ୍ୟନ୍ତୀତି, ୱାସେଟ୍ଠ, ୱଦେସି’’? ‘‘ନିୟ୍ୟନ୍ତୀତି, ଭୋ ଗୋତମ, ୱଦାମି’’। ‘‘ନିୟ୍ୟନ୍ତୀତି, ୱାସେଟ୍ଠ, ୱଦେସି’’? ‘‘ନିୟ୍ୟନ୍ତୀ’’ତି, ଭୋ ଗୋତମ, ୱଦାମି’’।
‘‘କିଂ ପନ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅତ୍ଥି କୋଚି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଏକବ୍ରାହ୍ମଣୋପି, ୟେନ ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’ ।
‘‘କିଂ ପନ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅତ୍ଥି କୋଚି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଏକାଚରିୟୋପି, ୟେନ ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘କିଂ ପନ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅତ୍ଥି କୋଚି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଏକାଚରିୟପାଚରିୟୋପି, ୟେନ ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘କିଂ ପନ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅତ୍ଥି କୋଚି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୟାୱ ସତ୍ତମା ଆଚରିୟାମହୟୁଗା [ସତ୍ତମାଚରିୟମହୟୁଗା (ସ୍ୟା॰)] ୟେନ ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୫୨୬ . ‘‘କିଂ ପନ, ୱାସେଟ୍ଠ, ୟେପି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ପୁବ୍ବକା ଇସୟୋ ମନ୍ତାନଂ କତ୍ତାରୋ ମନ୍ତାନଂ ପୱତ୍ତାରୋ, ୟେସମିଦଂ ଏତରହି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ପୋରାଣଂ ମନ୍ତପଦଂ ଗୀତଂ ପୱୁତ୍ତଂ ସମିହିତଂ [ସମୀହିତଂ (ସ୍ୟା॰)] , ତଦନୁଗାୟନ୍ତି, ତଦନୁଭାସନ୍ତି, ଭାସିତମନୁଭାସନ୍ତି, ୱାଚିତମନୁୱାଚେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠକୋ ୱାମକୋ ୱାମଦେୱୋ ୱେସ୍ସାମିତ୍ତୋ ୟମତଗ୍ଗି ଅଙ୍ଗୀରସୋ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୁ। ତେପି ଏୱମାହଂସୁ – ‘ମୟମେତଂ ଜାନାମ, ମୟମେତଂ ପସ୍ସାମ, ୟତ୍ଥ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟେନ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟହିଂ ୱା ବ୍ରହ୍ମା’’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୫୨୭ . ‘‘ଇତି କିର, ୱାସେଟ୍ଠ, ନତ୍ଥି କୋଚି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଏକବ୍ରାହ୍ମଣୋପି, ୟେନ ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ନତ୍ଥି କୋଚି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଏକାଚରିୟୋପି, ୟେନ ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ । ନତ୍ଥି କୋଚି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଏକାଚରିୟପାଚରିୟୋପି, ୟେନ ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ନତ୍ଥି କୋଚି ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୟାୱ ସତ୍ତମା ଆଚରିୟାମହୟୁଗା ୟେନ ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ୟେପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ପୁବ୍ବକା ଇସୟୋ ମନ୍ତାନଂ କତ୍ତାରୋ ମନ୍ତାନଂ ପୱତ୍ତାରୋ, ୟେସମିଦଂ ଏତରହି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ପୋରାଣଂ ମନ୍ତପଦଂ ଗୀତଂ ପୱୁତ୍ତଂ ସମିହିତଂ, ତଦନୁଗାୟନ୍ତି, ତଦନୁଭାସନ୍ତି, ଭାସିତମନୁଭାସନ୍ତି, ୱାଚିତମନୁୱାଚେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠକୋ ୱାମକୋ ୱାମଦେୱୋ ୱେସ୍ସାମିତ୍ତୋ ୟମତଗ୍ଗି ଅଙ୍ଗୀରସୋ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୁ, ତେପି ନ ଏୱମାହଂସୁ – ‘ମୟମେତଂ ଜାନାମ, ମୟମେତଂ ପସ୍ସାମ, ୟତ୍ଥ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟେନ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟହିଂ ୱା ବ୍ରହ୍ମା’ତି। ତେୱ ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘ୟଂ ନ ଜାନାମ, ୟଂ ନ ପସ୍ସାମ, ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେମ। ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ, ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟା’’’ତି।
୫୨୮ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
‘‘ସାଧୁ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେ ୱତ [ତେୱ (କ॰)] , ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟଂ ନ ଜାନନ୍ତି, ୟଂ ନ ପସ୍ସନ୍ତି, ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେସ୍ସନ୍ତି। ‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ, ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ, ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟା’ତି, ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୫୨୯ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅନ୍ଧୱେଣି ପରମ୍ପରସଂସତ୍ତା ପୁରିମୋପି ନ ପସ୍ସତି, ମଜ୍ଝିମୋପି ନ ପସ୍ସତି, ପଚ୍ଛିମୋପି ନ ପସ୍ସତି। ଏୱମେୱ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅନ୍ଧୱେଣୂପମଂ ମଞ୍ଞେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଭାସିତଂ, ପୁରିମୋପି ନ ପସ୍ସତି, ମଜ୍ଝିମୋପି ନ ପସ୍ସତି, ପଚ୍ଛିମୋପି ନ ପସ୍ସତି। ତେସମିଦଂ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଭାସିତଂ ହସ୍ସକଞ୍ଞେୱ ସମ୍ପଜ୍ଜତି, ନାମକଞ୍ଞେୱ ସମ୍ପଜ୍ଜତି, ରିତ୍ତକଞ୍ଞେୱ ସମ୍ପଜ୍ଜତି, ତୁଚ୍ଛକଞ୍ଞେୱ ସମ୍ପଜ୍ଜତି।
୫୩୦ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ପସ୍ସନ୍ତି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ, ଅଞ୍ଞେ ଚାପି ବହୁଜନା, ୟତୋ ଚ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟା ଉଗ୍ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ୟତ୍ଥ ଚ ଓଗଚ୍ଛନ୍ତି, ଆୟାଚନ୍ତି ଥୋମୟନ୍ତି ପଞ୍ଜଲିକା ନମସ୍ସମାନା ଅନୁପରିୱତ୍ତନ୍ତୀ’’ତି?
‘‘ଏୱଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ପସ୍ସନ୍ତି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ, ଅଞ୍ଞେ ଚାପି ବହୁଜନା, ୟତୋ ଚ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟା ଉଗ୍ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ୟତ୍ଥ ଚ ଓଗଚ୍ଛନ୍ତି, ଆୟାଚନ୍ତି ଥୋମୟନ୍ତି ପଞ୍ଜଲିକା ନମସ୍ସମାନା ଅନୁପରିୱତ୍ତନ୍ତୀ’’ତି।
୫୩୧ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ୟଂ ପସ୍ସନ୍ତି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ, ଅଞ୍ଞେ ଚାପି ବହୁଜନା, ୟତୋ ଚ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟା ଉଗ୍ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ୟତ୍ଥ ଚ ଓଗଚ୍ଛନ୍ତି, ଆୟାଚନ୍ତି ଥୋମୟନ୍ତି ପଞ୍ଜଲିକା ନମସ୍ସମାନା ଅନୁପରିୱତ୍ତନ୍ତି, ପହୋନ୍ତି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେତୁଂ – ‘‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ, ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ, ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ସହବ୍ୟତାୟା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘ଇତି କିର, ୱାସେଟ୍ଠ, ୟଂ ପସ୍ସନ୍ତି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଚନ୍ଦିମସୂରିୟେ, ଅଞ୍ଞେ ଚାପି ବହୁଜନା, ୟତୋ ଚ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟା ଉଗ୍ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ୟତ୍ଥ ଚ ଓଗଚ୍ଛନ୍ତି, ଆୟାଚନ୍ତି ଥୋମୟନ୍ତି ପଞ୍ଜଲିକା ନମସ୍ସମାନା ଅନୁପରିୱତ୍ତନ୍ତି, ତେସମ୍ପି ନପ୍ପହୋନ୍ତି ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେତୁଂ – ‘‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ, ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ, ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ଚନ୍ଦିମସୂରିୟାନଂ ସହବ୍ୟତାୟା’’ତି।
୫୩୨ . ‘‘ଇତି ପନ [କିଂ ପନ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ ପୀ॰)] ନ କିର ତେୱିଜ୍ଜେହି ବ୍ରାହ୍ମଣେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଆଚରିୟେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୟାୱ ସତ୍ତମା [ସତ୍ତମେହି (?)] ଆଚରିୟାମହୟୁଗେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ୟେପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ପୁବ୍ବକା ଇସୟୋ ମନ୍ତାନଂ କତ୍ତାରୋ ମନ୍ତାନଂ ପୱତ୍ତାରୋ, ୟେସମିଦଂ ଏତରହି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ପୋରାଣଂ ମନ୍ତପଦଂ ଗୀତଂ ପୱୁତ୍ତଂ ସମିହିତଂ, ତଦନୁଗାୟନ୍ତି, ତଦନୁଭାସନ୍ତି, ଭାସିତମନୁଭାସନ୍ତି, ୱାଚିତମନୁୱାଚେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠକୋ ୱାମକୋ ୱାମଦେୱୋ ୱେସ୍ସାମିତ୍ତୋ ୟମତଗ୍ଗି ଅଙ୍ଗୀରସୋ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୁ, ତେପି ନ ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ମୟମେତଂ ଜାନାମ, ମୟମେତଂ ପସ୍ସାମ, ୟତ୍ଥ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟେନ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟହିଂ ୱା ବ୍ରହ୍ମା’’ତି। ତେୱ ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ୟଂ ନ ଜାନାମ, ୟଂ ନ ପସ୍ସାମ, ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେମ – ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟା’’ତି।
୫୩୩ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ , ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
‘‘ସାଧୁ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟଂ ନ ଜାନନ୍ତି, ୟଂ ନ ପସ୍ସନ୍ତି, ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେସ୍ସନ୍ତି – ‘‘ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ, ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ, ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟା’’ତି, ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
ଜନପଦକଲ୍ୟାଣୀଉପମା
୫୩୪ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ୱାସେଟ୍ଠ, ପୁରିସୋ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟ – ‘‘ଅହଂ ୟା ଇମସ୍ମିଂ ଜନପଦେ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣୀ, ତଂ ଇଚ୍ଛାମି, ତଂ କାମେମୀ’’ତି। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣିଂ ଇଚ୍ଛସି କାମେସି, ଜାନାସି ତଂ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣିଂ – ଖତ୍ତିୟୀ ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ୱା ୱେସ୍ସୀ ୱା ସୁଦ୍ଦୀ ୱା’’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘‘ନୋ’’ତି ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣିଂ ଇଚ୍ଛସି କାମେସି, ଜାନାସି ତଂ ଜନପଦକଲ୍ୟାଣିଂ – ଏୱଂନାମା ଏୱଂଗୋତ୍ତାତି ୱା, ଦୀଘା ୱା ରସ୍ସା ୱା ମଜ୍ଝିମା ୱା କାଳୀ ୱା ସାମା ୱା ମଙ୍ଗୁରଚ୍ଛୱୀ ୱାତି, ଅମୁକସ୍ମିଂ ଗାମେ ୱା ନିଗମେ ୱା ନଗରେ ୱା’’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘ନୋ’ତି ୱଦେୟ୍ୟ। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି ନ ପସ୍ସସି, ତଂ ତ୍ୱଂ ଇଚ୍ଛସି କାମେସୀ’’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘‘ଆମା’’ତି ୱଦେୟ୍ୟ।
୫୩୫ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୫୩୬ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ନ କିର ତେୱିଜ୍ଜେହି ବ୍ରାହ୍ମଣେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ, ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଆଚରିୟେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ, ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୟାୱ ସତ୍ତମା ଆଚରିୟାମହୟୁଗେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ୟେପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ପୁବ୍ବକା ଇସୟୋ ମନ୍ତାନଂ କତ୍ତାରୋ ମନ୍ତାନଂ ପୱତ୍ତାରୋ, ୟେସମିଦଂ ଏତରହି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ପୋରାଣଂ ମନ୍ତପଦଂ ଗୀତଂ ପୱୁତ୍ତଂ ସମିହିତଂ, ତଦନୁଗାୟନ୍ତି, ତଦନୁଭାସନ୍ତି, ଭାସିତମନୁଭାସନ୍ତି, ୱାଚିତମନୁୱାଚେନ୍ତି , ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠକୋ ୱାମକୋ ୱାମଦେୱୋ ୱେସ୍ସାମିତ୍ତୋ ୟମତଗ୍ଗି ଅଙ୍ଗୀରସୋ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୁ, ତେପି ନ ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ମୟମେତଂ ଜାନାମ, ମୟମେତଂ ପସ୍ସାମ, ୟତ୍ଥ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟେନ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟହିଂ ୱା ବ୍ରହ୍ମା’’ତି। ତେୱ ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ୟଂ ନ ଜାନାମ, ୟଂ ନ ପସ୍ସାମ, ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେମ – ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟା’’ତି।
୫୩୭ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
‘‘ସାଧୁ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟଂ ନ ଜାନନ୍ତି, ୟଂ ନ ପସ୍ସନ୍ତି, ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେସ୍ସନ୍ତି – ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟାତି ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
ନିସ୍ସେଣୀଉପମା
୫୩୮ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ୱାସେଟ୍ଠ, ପୁରିସୋ ଚାତୁମହାପଥେ ନିସ୍ସେଣିଂ କରେୟ୍ୟ – ପାସାଦସ୍ସ ଆରୋହଣାୟ। ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟସ୍ସ ତ୍ୱଂ [ୟଂ ତ୍ୱଂ (ସ୍ୟା॰)] ପାସାଦସ୍ସ ଆରୋହଣାୟ ନିସ୍ସେଣିଂ କରୋସି, ଜାନାସି ତଂ ପାସାଦଂ – ପୁରତ୍ଥିମାୟ ୱା ଦିସାୟ ଦକ୍ଖିଣାୟ ୱା ଦିସାୟ ପଚ୍ଛିମାୟ ୱା ଦିସାୟ ଉତ୍ତରାୟ ୱା ଦିସାୟ ଉଚ୍ଚୋ ୱା ନୀଚୋ ୱା ମଜ୍ଝିମୋ ୱା’’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘‘ନୋ’’ତି ୱଦେୟ୍ୟ।
‘‘ତମେନଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟୁଂ – ‘‘ଅମ୍ଭୋ ପୁରିସ, ୟଂ ତ୍ୱଂ ନ ଜାନାସି, ନ ପସ୍ସସି, ତସ୍ସ ତ୍ୱଂ ପାସାଦସ୍ସ ଆରୋହଣାୟ ନିସ୍ସେଣିଂ କରୋସୀ’’ତି? ଇତି ପୁଟ୍ଠୋ ‘‘ଆମା’’ତି ୱଦେୟ୍ୟ।
୫୩୯ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୫୪୦ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ନ କିର ତେୱିଜ୍ଜେହି ବ୍ରାହ୍ମଣେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ, ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଆଚରିୟେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ, ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ, ନପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୟାୱ ସତ୍ତମା ଆଚରିୟାମହୟୁଗେହି ବ୍ରହ୍ମା ସକ୍ଖିଦିଟ୍ଠୋ। ୟେପି କିର ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ପୁବ୍ବକା ଇସୟୋ ମନ୍ତାନଂ କତ୍ତାରୋ ମନ୍ତାନଂ ପୱତ୍ତାରୋ, ୟେସମିଦଂ ଏତରହି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ପୋରାଣଂ ମନ୍ତପଦଂ ଗୀତଂ ପୱୁତ୍ତଂ ସମିହିତଂ, ତଦନୁଗାୟନ୍ତି, ତଦନୁଭାସନ୍ତି, ଭାସିତମନୁଭାସନ୍ତି, ୱାଚିତମନୁୱାଚେନ୍ତି, ସେୟ୍ୟଥିଦଂ – ଅଟ୍ଠକୋ ୱାମକୋ ୱାମଦେୱୋ ୱେସ୍ସାମିତ୍ତୋ ୟମତଗ୍ଗି ଅଙ୍ଗୀରସୋ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ କସ୍ସପୋ ଭଗୁ, ତେପି ନ ଏୱମାହଂସୁ – ମୟମେତଂ ଜାନାମ , ମୟମେତଂ ପସ୍ସାମ, ୟତ୍ଥ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟେନ ୱା ବ୍ରହ୍ମା, ୟହିଂ ୱା ବ୍ରହ୍ମାତି। ତେୱ ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ୟଂ ନ ଜାନାମ, ୟଂ ନ ପସ୍ସାମ, ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେମ, ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସହବ୍ୟତାୟା’’ତି।
୫୪୧ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ନନୁ ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି? ‘‘ଅଦ୍ଧା ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ଏୱଂ ସନ୍ତେ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପ୍ପାଟିହୀରକତଂ ଭାସିତଂ ସମ୍ପଜ୍ଜତୀ’’ତି।
‘‘ସାଧୁ, ୱାସେଟ୍ଠ। ତେ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟଂ ନ ଜାନନ୍ତି, ୟଂ ନ ପସ୍ସନ୍ତି, ତସ୍ସ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେସ୍ସନ୍ତି। ଅୟମେୱ ଉଜୁମଗ୍ଗୋ ଅୟମଞ୍ଜସାୟନୋ ନିୟ୍ୟାନିକୋ ନିୟ୍ୟାତି ତକ୍କରସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମସବ୍ୟତାୟାତି, ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
ଅଚିରୱତୀନଦୀଉପମା
୫୪୨ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅୟଂ ଅଚିରୱତୀ ନଦୀ ପୂରା ଉଦକସ୍ସ ସମତିତ୍ତିକା କାକପେୟ୍ୟା। ଅଥ ପୁରିସୋ ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ପାରତ୍ଥିକୋ ପାରଗୱେସୀ ପାରଗାମୀ ପାରଂ ତରିତୁକାମୋ। ସୋ ଓରିମେ ତୀରେ ଠିତୋ ପାରିମଂ ତୀରଂ ଅୱ୍ହେୟ୍ୟ – ‘‘ଏହି ପାରାପାରଂ, ଏହି ପାରାପାର’’ନ୍ତି।
୫୪୩ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅପି ନୁ ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ଅୱ୍ହାୟନହେତୁ ୱା ଆୟାଚନହେତୁ ୱା ପତ୍ଥନହେତୁ ୱା ଅଭିନନ୍ଦନହେତୁ ୱା ଅଚିରୱତିୟା ନଦିୟା ପାରିମଂ ତୀରଂ ଓରିମଂ ତୀରଂ ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୫୪୪ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟେ ଧମ୍ମା ବ୍ରାହ୍ମଣକାରକା ତେ ଧମ୍ମେ ପହାୟ ୱତ୍ତମାନା, ୟେ ଧମ୍ମା ଅବ୍ରାହ୍ମଣକାରକା ତେ ଧମ୍ମେ ସମାଦାୟ ୱତ୍ତମାନା ଏୱମାହଂସୁ – ‘‘ଇନ୍ଦମୱ୍ହୟାମ, ସୋମମୱ୍ହୟାମ, ୱରୁଣମୱ୍ହୟାମ, ଈସାନମୱ୍ହୟାମ, ପଜାପତିମୱ୍ହୟାମ, ବ୍ରହ୍ମମୱ୍ହୟାମ, ମହିଦ୍ଧିମୱ୍ହୟାମ, ୟମମୱ୍ହୟାମା’’ତି।
‘‘ତେ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟେ ଧମ୍ମା ବ୍ରାହ୍ମଣକାରକା ତେ ଧମ୍ମେ ପହାୟ ୱତ୍ତମାନା, ୟେ ଧମ୍ମା ଅବ୍ରାହ୍ମଣକାରକା ତେ ଧମ୍ମେ ସମାଦାୟ ୱତ୍ତମାନା ଅୱ୍ହାୟନହେତୁ ୱା ଆୟାଚନହେତୁ ୱା ପତ୍ଥନହେତୁ ୱା ଅଭିନନ୍ଦନହେତୁ ୱା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ବ୍ରହ୍ମାନଂ ସହବ୍ୟୂପଗା ଭୱିସ୍ସନ୍ତୀ’’ତି, ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୫୪୫ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅୟଂ ଅଚିରୱତୀ ନଦୀ ପୂରା ଉଦକସ୍ସ ସମତିତ୍ତିକା କାକପେୟ୍ୟା। ଅଥ ପୁରିସୋ ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ପାରତ୍ଥିକୋ ପାରଗୱେସୀ ପାରଗାମୀ ପାରଂ ତରିତୁକାମୋ। ସୋ ଓରିମେ ତୀରେ ଦଳ୍ହାୟ ଅନ୍ଦୁୟା ପଚ୍ଛାବାହଂ ଗାଳ୍ହବନ୍ଧନଂ ବଦ୍ଧୋ।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅପି ନୁ ସୋ ପୁରିସୋ ଅଚିରୱତିୟା ନଦିୟା ଓରିମା ତୀରା ପାରିମଂ ତୀରଂ ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୫୪୬ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ପଞ୍ଚିମେ କାମଗୁଣା ଅରିୟସ୍ସ ୱିନୟେ ଅନ୍ଦୂତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି, ବନ୍ଧନନ୍ତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି। କତମେ ପଞ୍ଚ? ଚକ୍ଖୁୱିଞ୍ଞେୟ୍ୟା ରୂପା ଇଟ୍ଠା କନ୍ତା ମନାପା ପିୟରୂପା କାମୂପସଂହିତା ରଜନୀୟା। ସୋତୱିଞ୍ଞେୟ୍ୟା ସଦ୍ଦା…ପେ॰… ଘାନୱିଞ୍ଞେୟ୍ୟା ଗନ୍ଧା… ଜିୱ୍ହାୱିଞ୍ଞେୟ୍ୟା ରସା… କାୟୱିଞ୍ଞେୟ୍ୟା ଫୋଟ୍ଠବ୍ବା ଇଟ୍ଠା କନ୍ତା ମନାପା ପିୟରୂପା କାମୂପସଂହିତା ରଜନୀୟା।
‘‘ଇମେ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ପଞ୍ଚ କାମଗୁଣା ଅରିୟସ୍ସ ୱିନୟେ ଅନ୍ଦୂତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି, ବନ୍ଧନନ୍ତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି । ଇମେ ଖୋ ୱାସେଟ୍ଠ ପଞ୍ଚ କାମଗୁଣେ ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଗଧିତା ମୁଚ୍ଛିତା ଅଜ୍ଝୋପନ୍ନା ଅନାଦୀନୱଦସ୍ସାୱିନୋ ଅନିସ୍ସରଣପଞ୍ଞା ପରିଭୁଞ୍ଜନ୍ତି। ତେ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟେ ଧମ୍ମା ବ୍ରାହ୍ମଣକାରକା, ତେ ଧମ୍ମେ ପହାୟ ୱତ୍ତମାନା, ୟେ ଧମ୍ମା ଅବ୍ରାହ୍ମଣକାରକା, ତେ ଧମ୍ମେ ସମାଦାୟ ୱତ୍ତମାନା ପଞ୍ଚ କାମଗୁଣେ ଗଧିତା ମୁଚ୍ଛିତା ଅଜ୍ଝୋପନ୍ନା ଅନାଦୀନୱଦସ୍ସାୱିନୋ ଅନିସ୍ସରଣପଞ୍ଞା ପରିଭୁଞ୍ଜନ୍ତା କାମନ୍ଦୁବନ୍ଧନବଦ୍ଧା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ବ୍ରହ୍ମାନଂ ସହବ୍ୟୂପଗା ଭୱିସ୍ସନ୍ତୀ’’ତି, ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୫୪୭ . ‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ୱାସେଟ୍ଠ, ଅୟଂ ଅଚିରୱତୀ ନଦୀ ପୂରା ଉଦକସ୍ସ ସମତିତ୍ତିକା କାକପେୟ୍ୟା। ଅଥ ପୁରିସୋ ଆଗଚ୍ଛେୟ୍ୟ ପାରତ୍ଥିକୋ ପାରଗୱେସୀ ପାରଗାମୀ ପାରଂ ତରିତୁକାମୋ। ସୋ ଓରିମେ ତୀରେ ସସୀସଂ ପାରୁପିତ୍ୱା ନିପଜ୍ଜେୟ୍ୟ।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅପି ନୁ ସୋ ପୁରିସୋ ଅଚିରୱତିୟା ନଦିୟା ଓରିମା ତୀରା ପାରିମଂ ତୀରଂ ଗଚ୍ଛେୟ୍ୟା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୫୪୮ . ‘‘ଏୱମେୱ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ପଞ୍ଚିମେ ନୀୱରଣା ଅରିୟସ୍ସ ୱିନୟେ ଆୱରଣାତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି, ନୀୱରଣାତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି, ଓନାହନାତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି, ପରିୟୋନାହନାତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି। କତମେ ପଞ୍ଚ? କାମଚ୍ଛନ୍ଦନୀୱରଣଂ, ବ୍ୟାପାଦନୀୱରଣଂ, ଥିନମିଦ୍ଧନୀୱରଣଂ, ଉଦ୍ଧଚ୍ଚକୁକ୍କୁଚ୍ଚନୀୱରଣଂ, ୱିଚିକିଚ୍ଛାନୀୱରଣଂ। ଇମେ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ପଞ୍ଚ ନୀୱରଣା ଅରିୟସ୍ସ ୱିନୟେ ଆୱରଣାତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି, ନୀୱରଣାତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି, ଓନାହନାତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି, ପରିୟୋନାହନାତିପି ୱୁଚ୍ଚନ୍ତି।
୫୪୯ . ‘‘ଇମେହି ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ପଞ୍ଚହି ନୀୱରଣେହି ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଆୱୁଟା ନିୱୁଟା ଓନଦ୍ଧା [ଓଫୁଟା (ସୀ॰ କ॰), ଓଫୁତା (ସ୍ୟା॰)] ପରିୟୋନଦ୍ଧା। ତେ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୟେ ଧମ୍ମା ବ୍ରାହ୍ମଣକାରକା ତେ ଧମ୍ମେ ପହାୟ ୱତ୍ତମାନା, ୟେ ଧମ୍ମା ଅବ୍ରାହ୍ମଣକାରକା ତେ ଧମ୍ମେ ସମାଦାୟ ୱତ୍ତମାନା ପଞ୍ଚହି ନୀୱରଣେହି ଆୱୁଟା ନିୱୁଟା ଓନଦ୍ଧା ପରିୟୋନଦ୍ଧା [ପରିୟୋନଦ୍ଧା, ତେ (ସ୍ୟା॰ କ॰)] କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ବ୍ରହ୍ମାନଂ ସହବ୍ୟୂପଗା ଭୱିସ୍ସନ୍ତୀ’’ତି, ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
ସଂସନ୍ଦନକଥା
୫୫୦ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, କିନ୍ତି ତେ ସୁତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୱୁଦ୍ଧାନଂ ମହଲ୍ଲକାନଂ ଆଚରିୟପାଚରିୟାନଂ ଭାସମାନାନଂ, ସପରିଗ୍ଗହୋ ୱା ବ୍ରହ୍ମା ଅପରିଗ୍ଗହୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅପରିଗ୍ଗହୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସୱେରଚିତ୍ତୋ ୱା ଅୱେରଚିତ୍ତୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅୱେରଚିତ୍ତୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ ୱା ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ ୱା ଅସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ୱସୱତ୍ତୀ ୱା ଅୱସୱତ୍ତୀ ୱା’’ତି? ‘‘ୱସୱତ୍ତୀ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ସପରିଗ୍ଗହା ୱା ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଅପରିଗ୍ଗହା ୱା’’ତି? ‘‘ସପରିଗ୍ଗହା, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସୱେରଚିତ୍ତା ୱା ଅୱେରଚିତ୍ତା ୱା’’ତି? ‘‘ସୱେରଚିତ୍ତା, ଭୋ ଗୋତମ’’ । ‘‘ସବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତା ୱା ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତା ୱା’’ତି? ‘‘ସବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତା, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତା ୱା ଅସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତା ୱା’’ତି? ‘‘ସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତା, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ୱସୱତ୍ତୀ ୱା ଅୱସୱତ୍ତୀ ୱା’’ତି? ‘‘ଅୱସୱତ୍ତୀ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
୫୫୧ . ‘‘ଇତି କିର, ୱାସେଟ୍ଠ, ସପରିଗ୍ଗହା ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଅପରିଗ୍ଗହୋ ବ୍ରହ୍ମା। ଅପି ନୁ ଖୋ ସପରିଗ୍ଗହାନଂ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ଅପରିଗ୍ଗହେନ ବ୍ରହ୍ମୁନା ସଦ୍ଧିଂ ସଂସନ୍ଦତି ସମେତୀ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସାଧୁ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ସପରିଗ୍ଗହା ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପରିଗ୍ଗହସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ସହବ୍ୟୂପଗା ଭୱିସ୍ସନ୍ତୀ’’ତି, ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
‘‘ଇତି କିର, ୱାସେଟ୍ଠ, ସୱେରଚିତ୍ତା ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା, ଅୱେରଚିତ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମା…ପେ॰… ସବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତା ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମା… ସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତା ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଅସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମା… ଅୱସୱତ୍ତୀ ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ୱସୱତ୍ତୀ ବ୍ରହ୍ମା, ଅପି ନୁ ଖୋ ଅୱସୱତ୍ତୀନଂ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ୱସୱତ୍ତିନା ବ୍ରହ୍ମୁନା ସଦ୍ଧିଂ ସଂସନ୍ଦତି ସମେତୀ’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସାଧୁ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅୱସୱତ୍ତୀ ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ୱସୱତ୍ତିସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ସହବ୍ୟୂପଗା ଭୱିସ୍ସନ୍ତୀ’’ତି, ନେତଂ ଠାନଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୫୫୨ . ‘‘ଇଧ ଖୋ ପନ ତେ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତେୱିଜ୍ଜା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଆସୀଦିତ୍ୱା [ଆଦିସିତ୍ୱା (କ॰)] ସଂସୀଦନ୍ତି, ସଂସୀଦିତ୍ୱା ୱିସାରଂ [ୱିସାଦଂ (ସୀ॰ ପୀ॰), ୱିସତ୍ତଂ (ସ୍ୟା॰)] ପାପୁଣନ୍ତି, ସୁକ୍ଖତରଂ [ସୁକ୍ଖତରଣଂ (କ॰)] ମଞ୍ଞେ ତରନ୍ତି। ତସ୍ମା ଇଦଂ ତେୱିଜ୍ଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନଂ ତେୱିଜ୍ଜାଇରିଣନ୍ତିପି ୱୁଚ୍ଚତି, ତେୱିଜ୍ଜାୱିୱନନ୍ତିପି ୱୁଚ୍ଚତି, ତେୱିଜ୍ଜାବ୍ୟସନନ୍ତିପି ୱୁଚ୍ଚତୀ’’ତି।
୫୫୩ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ୱାସେଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସୁତଂ ମେତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ବ୍ରହ୍ମାନଂ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଜାନାତୀ’’ତି। ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ। ଆସନ୍ନେ ଇତୋ ମନସାକଟଂ, ନ ଇତୋ ଦୂରେ ମନସାକଟ’’ନ୍ତି? ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଆସନ୍ନେ ଇତୋ ମନସାକଟଂ, ନ ଇତୋ ଦୂରେ ମନସାକଟ’’ନ୍ତି।
୫୫୪ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ଇଧସ୍ସ ପୁରିସୋ ମନସାକଟେ ଜାତସଂୱଦ୍ଧୋ। ତମେନଂ ମନସାକଟତୋ ତାୱଦେୱ ଅୱସଟଂ ମନସାକଟସ୍ସ ମଗ୍ଗଂ ପୁଚ୍ଛେୟ୍ୟୁଂ। ସିୟା ନୁ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ମନସାକଟେ ଜାତସଂୱଦ୍ଧସ୍ସ ମନସାକଟସ୍ସ ମଗ୍ଗଂ ପୁଟ୍ଠସ୍ସ ଦନ୍ଧାୟିତତ୍ତଂ ୱା ୱିତ୍ଥାୟିତତ୍ତଂ ୱା’’ତି? ‘‘ନୋ ହିଦଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ’’? ‘‘ଅମୁ ହି, ଭୋ ଗୋତମ, ପୁରିସୋ ମନସାକଟେ ଜାତସଂୱଦ୍ଧୋ, ତସ୍ସ ସବ୍ବାନେୱ ମନସାକଟସ୍ସ ମଗ୍ଗାନି ସୁୱିଦିତାନୀ’’ତି।
‘‘ସିୟା ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତସ୍ସ ପୁରିସସ୍ସ ମନସାକଟେ ଜାତସଂୱଦ୍ଧସ୍ସ ମନସାକଟସ୍ସ ମଗ୍ଗଂ ପୁଟ୍ଠସ୍ସ ଦନ୍ଧାୟିତତ୍ତଂ ୱା ୱିତ୍ଥାୟିତତ୍ତଂ ୱା, ନ ତ୍ୱେୱ ତଥାଗତସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ୱା ବ୍ରହ୍ମଲୋକଗାମିନିୟା ୱା ପଟିପଦାୟ ପୁଟ୍ଠସ୍ସ ଦନ୍ଧାୟିତତ୍ତଂ ୱା ୱିତ୍ଥାୟିତତ୍ତଂ ୱା। ବ୍ରହ୍ମାନଂ ଚାହଂ, ୱାସେଟ୍ଠ, ପଜାନାମି ବ୍ରହ୍ମଲୋକଞ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଲୋକଗାମିନିଞ୍ଚ ପଟିପଦଂ, ୟଥା ପଟିପନ୍ନୋ ଚ ବ୍ରହ୍ମଲୋକଂ ଉପପନ୍ନୋ, ତଞ୍ଚ ପଜାନାମୀ’’ତି।
୫୫୫ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ୱାସେଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସୁତଂ ମେତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ସମଣୋ ଗୋତମୋ ବ୍ରହ୍ମାନଂ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେତୀ’’ତି। ‘‘ସାଧୁ ନୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ବ୍ରହ୍ମାନଂ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗଂ ଦେସେତୁ ଉଲ୍ଲୁମ୍ପତୁ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣିଂ ପଜ’’ନ୍ତି। ‘‘ତେନ ହି, ୱାସେଟ୍ଠ, ସୁଣାହି; ସାଧୁକଂ ମନସି କରୋହି; ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ ଭୋ’’ତି ଖୋ ୱାସେଟ୍ଠୋ ମାଣୱୋ ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସି।
ବ୍ରହ୍ମଲୋକମଗ୍ଗଦେସନା
୫୫୬ . ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଇଧ, ୱାସେଟ୍ଠ, ତଥାଗତୋ ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜତି ଅରହଂ, ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ…ପେ॰… (ୟଥା ୧୯୦-୨୧୨ ଅନୁଚ୍ଛେଦେସୁ ଏୱଂ ୱିତ୍ଥାରେତବ୍ବଂ)। ଏୱଂ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ହୋତି…ପେ॰… ତସ୍ସିମେ ପଞ୍ଚ ନୀୱରଣେ ପହୀନେ ଅତ୍ତନି ସମନୁପସ୍ସତୋ ପାମୋଜ୍ଜଂ ଜାୟତି, ପମୁଦିତସ୍ସ ପୀତି ଜାୟତି, ପୀତିମନସ୍ସ କାୟୋ ପସ୍ସମ୍ଭତି, ପସ୍ସଦ୍ଧକାୟୋ ସୁଖଂ ୱେଦେତି, ସୁଖିନୋ ଚିତ୍ତଂ ସମାଧିୟତି।
‘‘ସୋ ମେତ୍ତାସହଗତେନ ଚେତସା ଏକଂ ଦିସଂ ଫରିତ୍ୱା ୱିହରତି । ତଥା ଦୁତିୟଂ। ତଥା ତତିୟଂ। ତଥା ଚତୁତ୍ଥଂ। ଇତି ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ସବ୍ବଧି ସବ୍ବତ୍ତତାୟ ସବ୍ବାୱନ୍ତଂ ଲୋକଂ ମେତ୍ତାସହଗତେନ ଚେତସା ୱିପୁଲେନ ମହଗ୍ଗତେନ ଅପ୍ପମାଣେନ ଅୱେରେନ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜେନ ଫରିତ୍ୱା ୱିହରତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି, ୱାସେଟ୍ଠ, ବଲୱା ସଙ୍ଖଧମୋ ଅପ୍ପକସିରେନେୱ ଚତୁଦ୍ଦିସା ୱିଞ୍ଞାପେୟ୍ୟ; ଏୱମେୱ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଏୱଂ ଭାୱିତାୟ ମେତ୍ତାୟ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିୟା ୟଂ ପମାଣକତଂ କମ୍ମଂ ନ ତଂ ତତ୍ରାୱସିସ୍ସତି, ନ ତଂ ତତ୍ରାୱତିଟ୍ଠତି। ଅୟମ୍ପି ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ବ୍ରହ୍ମାନଂ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗୋ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଭିକ୍ଖୁ କରୁଣାସହଗତେନ ଚେତସା…ପେ॰… ମୁଦିତାସହଗତେନ ଚେତସା…ପେ॰… ଉପେକ୍ଖାସହଗତେନ ଚେତସା ଏକଂ ଦିସଂ ଫରିତ୍ୱା ୱିହରତି। ତଥା ଦୁତିୟଂ। ତଥା ତତିୟଂ। ତଥା ଚତୁତ୍ଥଂ। ଇତି ଉଦ୍ଧମଧୋ ତିରିୟଂ ସବ୍ବଧି ସବ୍ବତ୍ତତାୟ ସବ୍ବାୱନ୍ତଂ ଲୋକଂ ଉପେକ୍ଖାସହଗତେନ ଚେତସା ୱିପୁଲେନ ମହଗ୍ଗତେନ ଅପ୍ପମାଣେନ ଅୱେରେନ ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜେନ ଫରିତ୍ୱା ୱିହରତି।
‘‘ସେୟ୍ୟଥାପି , ୱାସେଟ୍ଠ, ବଲୱା ସଙ୍ଖଧମୋ ଅପ୍ପକସିରେନେୱ ଚତୁଦ୍ଦିସା ୱିଞ୍ଞାପେୟ୍ୟ। ଏୱମେୱ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ଏୱଂ ଭାୱିତାୟ ଉପେକ୍ଖାୟ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିୟା ୟଂ ପମାଣକତଂ କମ୍ମଂ ନ ତଂ ତତ୍ରାୱସିସ୍ସତି, ନ ତଂ ତତ୍ରାୱତିଟ୍ଠତି। ଅୟଂ ଖୋ, ୱାସେଟ୍ଠ, ବ୍ରହ୍ମାନଂ ସହବ୍ୟତାୟ ମଗ୍ଗୋ।
୫୫୭ . ‘‘ତଂ କିଂ ମଞ୍ଞସି, ୱାସେଟ୍ଠ, ଏୱଂୱିହାରୀ ଭିକ୍ଖୁ ସପରିଗ୍ଗହୋ ୱା ଅପରିଗ୍ଗହୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅପରିଗ୍ଗହୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସୱେରଚିତ୍ତୋ ୱା ଅୱେରଚିତ୍ତୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅୱେରଚିତ୍ତୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ ୱା ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ ୱା ଅସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ ୱା’’ତି? ‘‘ଅସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ୱସୱତ୍ତୀ ୱା ଅୱସୱତ୍ତୀ ୱା’’ତି? ‘‘ୱସୱତ୍ତୀ, ଭୋ ଗୋତମ’’।
‘‘ଇତି କିର, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅପରିଗ୍ଗହୋ ଭିକ୍ଖୁ, ଅପରିଗ୍ଗହୋ ବ୍ରହ୍ମା। ଅପି ନୁ ଖୋ ଅପରିଗ୍ଗହସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ଅପରିଗ୍ଗହେନ ବ୍ରହ୍ମୁନା ସଦ୍ଧିଂ ସଂସନ୍ଦତି ସମେତୀ’’ତି? ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସାଧୁ, ୱାସେଟ୍ଠ, ସୋ ୱତ ୱାସେଟ୍ଠ ଅପରିଗ୍ଗହୋ ଭିକ୍ଖୁ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପରିଗ୍ଗହସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ସହବ୍ୟୂପଗୋ ଭୱିସ୍ସତୀ’’ତି, ଠାନମେତଂ ୱିଜ୍ଜତି।
୫୫୮ . ‘‘ଇତି କିର, ୱାସେଟ୍ଠ, ଅୱେରଚିତ୍ତୋ ଭିକ୍ଖୁ, ଅୱେରଚିତ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମା…ପେ॰… ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ ଭିକ୍ଖୁ, ଅବ୍ୟାପଜ୍ଜଚିତ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମା… ଅସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ ଭିକ୍ଖୁ, ଅସଂକିଲିଟ୍ଠଚିତ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମା… ୱସୱତ୍ତୀ ଭିକ୍ଖୁ, ୱସୱତ୍ତୀ ବ୍ରହ୍ମା, ଅପି ନୁ ଖୋ ୱସୱତ୍ତିସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ୱସୱତ୍ତିନା ବ୍ରହ୍ମୁନା ସଦ୍ଧିଂ ସଂସନ୍ଦତି ସମେତୀ’’ତି ? ‘‘ଏୱଂ, ଭୋ ଗୋତମ’’। ‘‘ସାଧୁ, ୱାସେଟ୍ଠ, ସୋ ୱତ, ୱାସେଟ୍ଠ, ୱସୱତ୍ତୀ ଭିକ୍ଖୁ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ୱସୱତ୍ତିସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମୁନୋ ସହବ୍ୟୂପଗୋ ଭୱିସ୍ସତୀତି, ଠାନମେତଂ ୱିଜ୍ଜତୀ’’ତି।
୫୫୯ . ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ, ୱାସେଟ୍ଠଭାରଦ୍ୱାଜା ମାଣୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ! ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ ଗୋତମ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି। ଏୱମେୱଂ ଭୋତା ଗୋତମେନ ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ । ଏତେ ମୟଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମ, ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକେ ନୋ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତେ ସରଣଂ ଗତେ’’ତି।
ତେୱିଜ୍ଜସୁତ୍ତଂ ନିଟ୍ଠିତଂ ତେରସମଂ।
ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧୱଗ୍ଗୋ ନିଟ୍ଠିତୋ।
ତସ୍ସୁଦ୍ଦାନଂ –
ସୋଣକୂଟମହାଲିଜାଲିନୀ।
ସୀହପୋଟ୍ଠପାଦସୁଭୋ କେୱଟ୍ଟୋ,
ଲୋହିଚ୍ଚତେୱିଜ୍ଜା ତେରସାତି॥
ସୀଲକ୍ଖନ୍ଧୱଗ୍ଗପାଳି ନିଟ୍ଠିତା।