ଦୁକନିପାତ
॥ ନମୋ ତସ୍ସ ଭଗୱତୋ ଅରହତୋ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧସ୍ସ॥
ଅଙ୍ଗୁତ୍ତରନିକାୟୋ
ଦୁକନିପାତପାଳି
୧. ପଠମପଣ୍ଣାସକଂ
୧. କମ୍ମକରଣୱଗ୍ଗୋ
୧. ୱଜ୍ଜସୁତ୍ତଂ
୧ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ସାୱତ୍ଥିୟଂ ୱିହରତି ଜେତୱନେ ଅନାଥପିଣ୍ଡିକସ୍ସ ଆରାମେ। ତତ୍ର ଖୋ ଭଗୱା ଭିକ୍ଖୂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ଭିକ୍ଖୱୋ’’ତି। ‘‘ଭଦନ୍ତେ’’ତି ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସୁଂ। ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ –
‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱଜ୍ଜାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକଞ୍ଚ ୱଜ୍ଜଂ ସମ୍ପରାୟିକଞ୍ଚ ୱଜ୍ଜଂ । କତମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକଂ ୱଜ୍ଜଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ପସ୍ସତି ଚୋରଂ ଆଗୁଚାରିଂ ରାଜାନୋ ଗହେତ୍ୱା ୱିୱିଧା କମ୍ମକାରଣା [ୱିୱିଧାନି କମ୍ମକରଣାନି (କ॰)] କାରେନ୍ତେ; କସାହିପି ତାଳେନ୍ତେ, ୱେତ୍ତେହିପି ତାଳେନ୍ତେ, ଅଦ୍ଧଦଣ୍ଡକେହିପି ତାଳେନ୍ତେ, ହତ୍ଥମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତେ, ପାଦମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତେ, ହତ୍ଥପାଦମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତେ, କଣ୍ଣମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତେ, ନାସମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତେ, କଣ୍ଣନାସମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତେ, ବିଲଙ୍ଗଥାଲିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ସଙ୍ଖମୁଣ୍ଡିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ରାହୁମୁଖମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ଜୋତିମାଲିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ହତ୍ଥପଜ୍ଜୋତିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ଏରକୱତ୍ତିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ଚୀରକୱାସିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ଏଣେୟ୍ୟକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ବଳିସମଂସିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, କହାପଣିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ଖାରାପତଚ୍ଛିକମ୍ପି [ଖାରାପଟିଚ୍ଛକମ୍ପି (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] କରୋନ୍ତେ, ପଲିଘପରିୱତ୍ତିକମ୍ପି କରୋନ୍ତେ, ପଲାଲପୀଠକମ୍ପି [ପଲାଲପିଟ୍ଠିକମ୍ପି (ସୀ॰)] କରୋନ୍ତେ, ତତ୍ତେନପି ତେଲେନ ଓସିଞ୍ଚନ୍ତେ, ସୁନଖେହିପି ଖାଦାପେନ୍ତେ, ଜୀୱନ୍ତମ୍ପି ସୂଲେ ଉତ୍ତାସେନ୍ତେ, ଅସିନାପି ସୀସଂ ଛିନ୍ଦନ୍ତେ।
‘‘ତସ୍ସ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ୟଥାରୂପାନଂ ଖୋ ପାପକାନଂ କମ୍ମାନଂ ହେତୁ ଚୋରଂ ଆଗୁଚାରିଂ ରାଜାନୋ ଗହେତ୍ୱା ୱିୱିଧା କମ୍ମକାରଣା କାରେନ୍ତି; କସାହିପି ତାଳେନ୍ତି, ୱେତ୍ତେହିପି ତାଳେନ୍ତି, ଅଦ୍ଧଦଣ୍ଡକେହିପି ତାଳେନ୍ତି, ହତ୍ଥମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତି, ପାଦମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତି, ହତ୍ଥପାଦମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତି, କଣ୍ଣମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତି, ନାସମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତି, କଣ୍ଣନାସମ୍ପି ଛିନ୍ଦନ୍ତି, ବିଲଙ୍ଗଥାଲିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ସଙ୍ଖମୁଣ୍ଡିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ରାହୁମୁଖମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ଜୋତିମାଲିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ହତ୍ଥପଜ୍ଜୋତିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ଏରକୱତ୍ତିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ଚୀରକୱାସିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ଏଣେୟ୍ୟକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ବଳିସମଂସିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, କହାପଣିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ଖାରାପତଚ୍ଛିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ପଲିଘପରିୱତ୍ତିକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ପଲାଲପୀଠକମ୍ପି କରୋନ୍ତି, ତତ୍ତେନପି ତେଲେନ ଓସିଞ୍ଚନ୍ତି, ସୁନଖେହିପି ଖାଦାପେନ୍ତି, ଜୀୱନ୍ତମ୍ପି ସୂଲେ ଉତ୍ତାସେନ୍ତି, ଅସିନାପି ସୀସଂ ଛିନ୍ଦନ୍ତି। ଅହଞ୍ଚେୱ [ଅହଞ୍ଚେ (?)] ଖୋ ପନ ଏୱରୂପଂ ପାପକମ୍ମଂ କରେୟ୍ୟଂ, ମମ୍ପି ରାଜାନୋ ଗହେତ୍ୱା ଏୱରୂପା ୱିୱିଧା କମ୍ମକାରଣା କାରେୟ୍ୟୁଂ; କସାହିପି ତାଳେୟ୍ୟୁଂ…ପେ॰… ଅସିନାପି ସୀସଂ ଛିନ୍ଦେୟ୍ୟୁ’ନ୍ତି। ସୋ ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକସ୍ସ ୱଜ୍ଜସ୍ସ ଭୀତୋ ନ ପରେସଂ ପାଭତଂ ୱିଲୁମ୍ପନ୍ତୋ ଚରତି। ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକଂ ୱଜ୍ଜଂ।
‘‘କତମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମ୍ପରାୟିକଂ ୱଜ୍ଜଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି – ‘କାୟଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ଖୋ ପନ ପାପକୋ ଦୁକ୍ଖୋ ୱିପାକୋ ଅଭିସମ୍ପରାୟଂ, ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ପାପକୋ ଦୁକ୍ଖୋ ୱିପାକୋ ଅଭିସମ୍ପରାୟଂ, ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ପାପକୋ ଦୁକ୍ଖୋ ୱିପାକୋ ଅଭିସମ୍ପରାୟଂ। ଅହଞ୍ଚେୱ ଖୋ ପନ କାୟେନ ଦୁଚ୍ଚରିତଂ ଚରେୟ୍ୟଂ, ୱାଚାୟ ଦୁଚ୍ଚରିତଂ ଚରେୟ୍ୟଂ , ମନସା ଦୁଚ୍ଚରିତଂ ଚରେୟ୍ୟଂ। କିଞ୍ଚ ତଂ ୟାହଂ ନ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜେୟ୍ୟ’ନ୍ତି। ସୋ ସମ୍ପରାୟିକସ୍ସ ୱଜ୍ଜସ୍ସ ଭୀତୋ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ କାୟସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ ୱଚୀସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ ମନୋସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ସୁଦ୍ଧଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି। ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମ୍ପରାୟିକଂ ୱଜ୍ଜଂ। ‘‘ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ୱଜ୍ଜାନି। ତସ୍ମାତିହ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏୱଂ ସିକ୍ଖିତବ୍ବଂ – ‘ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକସ୍ସ ୱଜ୍ଜସ୍ସ ଭାୟିସ୍ସାମ, ସମ୍ପରାୟିକସ୍ସ ୱଜ୍ଜସ୍ସ ଭାୟିସ୍ସାମ, ୱଜ୍ଜଭୀରୁନୋ ଭୱିସ୍ସାମ ୱଜ୍ଜଭୟଦସ୍ସାୱିନୋ’ତି। ଏୱଞ୍ହି ୱୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସିକ୍ଖିତବ୍ବଂ। ୱଜ୍ଜଭୀରୁନୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱଜ୍ଜଭୟଦସ୍ସାୱିନୋ ଏତଂ ପାଟିକଙ୍ଖଂ ୟଂ ପରିମୁଚ୍ଚିସ୍ସତି ସବ୍ବୱଜ୍ଜେହୀ’’ତି। ପଠମଂ।
୨. ପଧାନସୁତ୍ତଂ
୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଧାନାନି ଦୁରଭିସମ୍ଭୱାନି ଲୋକସ୍ମିଂ। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ୟଞ୍ଚ ଗିହୀନଂ ଅଗାରଂ ଅଜ୍ଝାୱସତଂ ଚୀୱରପିଣ୍ଡପାତସେନାସନଗିଲାନପଚ୍ଚୟଭେସଜ୍ଜପରିକ୍ଖାରାନୁପ୍ପଦାନତ୍ଥଂ ପଧାନଂ, ୟଞ୍ଚ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜିତାନଂ ସବ୍ବୂପଧିପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗତ୍ଥଂ ପଧାନଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଧାନାନି ଦୁରଭିସମ୍ଭୱାନି ଲୋକସ୍ମିଂ।
‘‘ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପଧାନାନଂ ୟଦିଦଂ ସବ୍ବୂପଧିପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗତ୍ଥଂ ପଧାନଂ। ତସ୍ମାତିହ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏୱଂ ସିକ୍ଖିତବ୍ବଂ – ‘ସବ୍ବୂପଧିପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗତ୍ଥଂ ପଧାନଂ ପଦହିସ୍ସାମା’ତି। ଏୱଞ୍ହି ୱୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସିକ୍ଖିତବ୍ବ’’ନ୍ତି। ଦୁତିୟଂ।
୩. ତପନୀୟସୁତ୍ତଂ
୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ତପନୀୟା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚସ୍ସ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି କାୟସୁଚରିତଂ; ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ କତଂ ହୋତି; ଅକତଂ ହୋତି ୱଚୀସୁଚରିତଂ; ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି ମନୋସୁଚରିତଂ। ସୋ ‘କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ମେ କତ’ନ୍ତି ତପ୍ପତି, ‘ଅକତଂ ମେ କାୟସୁଚରିତ’ନ୍ତି ତପ୍ପତି; ‘ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ମେ କତ’ନ୍ତି ତପ୍ପତି, ‘ଅକତଂ ମେ ୱଚୀସୁଚରିତ’ନ୍ତି ତପ୍ପତି; ‘ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ ମେ କତ’ନ୍ତି ତପ୍ପତି , ‘ଅକତଂ ମେ ମନୋସୁଚରିତ’ନ୍ତି ତପ୍ପତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ତପନୀୟା’’ତି। ତତିୟଂ।
୪. ଅତପନୀୟସୁତ୍ତଂ
୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଅତପନୀୟା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚସ୍ସ କାୟସୁଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ; ୱଚୀସୁଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ; ମନୋସୁଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ। ସୋ ‘କାୟସୁଚରିତଂ ମେ କତ’ନ୍ତି ନ ତପ୍ପତି, ‘ଅକତଂ ମେ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତ’ନ୍ତି ନ ତପ୍ପତି; ‘ୱଚୀସୁଚରିତଂ ମେ କତ’ନ୍ତି ନ ତପ୍ପତି, ‘ଅକତଂ ମେ ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତ’ନ୍ତି ନ ତପ୍ପତି; ‘ମନୋସୁଚରିତଂ ମେ କତ’ନ୍ତି ନ ତପ୍ପତି, ‘ଅକତଂ ମେ ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତ’ନ୍ତି ନ ତପ୍ପତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଅତପନୀୟା’’ତି। ଚତୁତ୍ଥଂ।
୫. ଉପଞ୍ଞାତସୁତ୍ତଂ
୫ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନାହଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମାନଂ ଉପଞ୍ଞାସିଂ – ୟା ଚ ଅସନ୍ତୁଟ୍ଠିତା କୁସଲେସୁ ଧମ୍ମେସୁ, ୟା ଚ ଅପ୍ପଟିୱାନିତା ପଧାନସ୍ମିଂ। ଅପ୍ପଟିୱାନୀ ସୁଦାହଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଦହାମି – ‘କାମଂ ତଚୋ ଚ ନ୍ହାରୁ [ନହାରୁ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଚ ଅଟ୍ଠି ଚ ଅୱସିସ୍ସତୁ, ସରୀରେ ଉପସୁସ୍ସତୁ ମଂସଲୋହିତଂ, ୟଂ ତଂ ପୁରିସଥାମେନ ପୁରିସୱୀରିୟେନ ପୁରିସପରକ୍କମେନ ପତ୍ତବ୍ବଂ ନ ତଂ ଅପାପୁଣିତ୍ୱା ୱୀରିୟସ୍ସ ସଣ୍ଠାନଂ ଭୱିସ୍ସତୀ’ତି। ତସ୍ସ ମୟ୍ହଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅପ୍ପମାଦାଧିଗତା ସମ୍ବୋଧି, ଅପ୍ପମାଦାଧିଗତୋ ଅନୁତ୍ତରୋ ୟୋଗକ୍ଖେମୋ। ତୁମ୍ହେ ଚେପି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅପ୍ପଟିୱାନଂ ପଦହେୟ୍ୟାଥ – ‘କାମଂ ତଚୋ ଚ ନ୍ହାରୁ ଚ ଅଟ୍ଠି ଚ ଅୱସିସ୍ସତୁ, ସରୀରେ ଉପସୁସ୍ସତୁ ମଂସଲୋହିତଂ, ୟଂ ତଂ ପୁରିସଥାମେନ ପୁରିସୱୀରିୟେନ ପୁରିସପରକ୍କମେନ ପତ୍ତବ୍ବଂ ନ ତଂ ଅପାପୁଣିତ୍ୱା ୱୀରିୟସ୍ସ ସଣ୍ଠାନଂ ଭୱିସ୍ସତୀ’ତି, ତୁମ୍ହେପି, ଭିକ୍ଖୱେ, ନଚିରସ୍ସେୱ – ୟସ୍ସତ୍ଥାୟ କୁଲପୁତ୍ତା ସମ୍ମଦେୱ ଅଗାରସ୍ମା ଅନଗାରିୟଂ ପବ୍ବଜନ୍ତି ତଦନୁତ୍ତରଂ – ବ୍ରହ୍ମଚରିୟପରିୟୋସାନଂ ଦିଟ୍ଠେୱ ଧମ୍ମେ ସୟଂ ଅଭିଞ୍ଞା ସଚ୍ଛିକତ୍ୱା ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରିସ୍ସଥ। ତସ୍ମାତିହ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏୱଂ ସିକ୍ଖିତବ୍ବଂ – ‘ଅପ୍ପଟିୱାନଂ ପଦହିସ୍ସାମ। କାମଂ ତଚୋ ଚ ନ୍ହାରୁ ଚ ଅଟ୍ଠି ଚ ଅୱସିସ୍ସତୁ, ସରୀରେ ଉପସୁସ୍ସତୁ ମଂସଲୋହିତଂ, ୟଂ ତଂ ପୁରିସଥାମେନ ପୁରିସୱୀରିୟେନ ପୁରିସପରକ୍କମେନ ପତ୍ତବ୍ବଂ ନ ତଂ ଅପାପୁଣିତ୍ୱା ୱୀରିୟସ୍ସ ସଣ୍ଠାନଂ ଭୱିସ୍ସତୀ’ତି। ଏୱଞ୍ହି ୱୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସିକ୍ଖିତବ୍ବ’’ନ୍ତି। ପଞ୍ଚମଂ।
୬. ସଂୟୋଜନସୁତ୍ତଂ
୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟା ଚ ସଂୟୋଜନିୟେସୁ ଧମ୍ମେସୁ ଅସ୍ସାଦାନୁପସ୍ସିତା, ୟା ଚ ସଂୟୋଜନିୟେସୁ ଧମ୍ମେସୁ ନିବ୍ବିଦାନୁପସ୍ସିତା। ସଂୟୋଜନିୟେସୁ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେସୁ ଅସ୍ସାଦାନୁପସ୍ସୀ ୱିହରନ୍ତୋ ରାଗଂ ନ ପଜହତି, ଦୋସଂ ନ ପଜହତି, ମୋହଂ ନ ପଜହତି। ରାଗଂ ଅପ୍ପହାୟ, ଦୋସଂ ଅପ୍ପହାୟ, ମୋହଂ ଅପ୍ପହାୟ ନ ପରିମୁଚ୍ଚତି ଜାତିୟା ଜରାୟ ମରଣେନ ସୋକେହି ପରିଦେୱେହି ଦୁକ୍ଖେହି ଦୋମନସ୍ସେହି ଉପାୟାସେହି। ନ ପରିମୁଚ୍ଚତି ଦୁକ୍ଖସ୍ମାତି ୱଦାମି।
‘‘ସଂୟୋଜନିୟେସୁ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେସୁ ନିବ୍ବିଦାନୁପସ୍ସୀ ୱିହରନ୍ତୋ ରାଗଂ ପଜହତି, ଦୋସଂ ପଜହତି, ମୋହଂ ପଜହତି। ରାଗଂ ପହାୟ, ଦୋସଂ ପହାୟ, ମୋହଂ ପହାୟ, ପରିମୁଚ୍ଚତି ଜାତିୟା ଜରାୟ ମରଣେନ ସୋକେହି ପରିଦେୱେହି ଦୁକ୍ଖେହି ଦୋମନସ୍ସେହି ଉପାୟାସେହି। ପରିମୁଚ୍ଚତି ଦୁକ୍ଖସ୍ମାତି ୱଦାମି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି। ଛଟ୍ଠଂ।
୭. କଣ୍ହସୁତ୍ତଂ
୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା କଣ୍ହା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଅହିରିକଞ୍ଚ ଅନୋତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା କଣ୍ହା’’ତି। ସତ୍ତମଂ।
୮. ସୁକ୍କସୁତ୍ତଂ
୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସୁକ୍କା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ହିରୀ [ହିରି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଚ ଓତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ସୁକ୍କା’’ତି। ଅଟ୍ଠମଂ।
୯. ଚରିୟସୁତ୍ତଂ
୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସୁକ୍କା ଲୋକଂ ପାଲେନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ହିରୀ ଚ ଓତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁକ୍କା ଧମ୍ମା ଲୋକଂ ନ ପାଲେୟ୍ୟୁଂ, ନୟିଧ ପଞ୍ଞାୟେଥ ମାତାତି ୱା ମାତୁଚ୍ଛାତି ୱା ମାତୁଲାନୀତି ୱା ଆଚରିୟଭରିୟାତି ୱା ଗରୂନଂ ଦାରାତି ୱା। ସମ୍ଭେଦଂ ଲୋକୋ ଅଗମିସ୍ସ, ୟଥା ଅଜେଳକା କୁକ୍କୁଟସୂକରା ସୋଣସିଙ୍ଗାଲା [ସୋଣସିଗାଲା (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] । ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେ ଦ୍ୱେ ସୁକ୍କା ଧମ୍ମା ଲୋକଂ ପାଲେନ୍ତି ତସ୍ମା ପଞ୍ଞାୟତି [ପଞ୍ଞାୟନ୍ତି (ସୀ॰)] ମାତାତି ୱା ମାତୁଚ୍ଛାତି ୱା ମାତୁଲାନୀତି ୱା ଆଚରିୟଭରିୟାତି ୱା ଗରୂନଂ ଦାରାତି ୱା’’ତି। ନୱମଂ।
୧୦. ୱସ୍ସୂପନାୟିକସୁତ୍ତଂ
୧୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱସ୍ସୂପନାୟିକା। କତମା ଦ୍ୱେ? ପୁରିମିକା ଚ ପଚ୍ଛିମିକା ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ୱସ୍ସୂପନାୟିକା’’ତି। ଦସମଂ।
କମ୍ମକରଣୱଗ୍ଗୋ ପଠମୋ।
ତସ୍ସୁଦ୍ଦାନଂ –
ୱଜ୍ଜା ପଧାନା ଦ୍ୱେ ତପନୀୟା, ଉପଞ୍ଞାତେନ ପଞ୍ଚମଂ।
ସଂୟୋଜନଞ୍ଚ କଣ୍ହଞ୍ଚ, ସୁକ୍କଂ ଚରିୟା ୱସ୍ସୂପନାୟିକେନ ୱଗ୍ଗୋ॥
୨. ଅଧିକରଣୱଗ୍ଗୋ
୧୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି , ଭିକ୍ଖୱେ, ବଲାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଞ୍ଚ ଭାୱନାବଲଞ୍ଚ। କତମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି – ‘କାୟଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ଖୋ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚ, ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚ, ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚା’ତି। ସୋ ଇତି ପଟିସଙ୍ଖାୟ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ କାୟସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ ୱଚୀସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ ମନୋସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ସୁଦ୍ଧଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି। ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଂ।
‘‘କତମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱନାବଲଂ। ତତ୍ର, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟମିଦଂ [ୟଦିଦଂ (ସୀ॰)] ଭାୱନାବଲଂ ସେଖାନମେତଂ [ସେଖମେତଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰)] ବଲଂ। ସେଖଞ୍ହି ସୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ବଲଂ ଆଗମ୍ମ ରାଗଂ ପଜହତି, ଦୋସଂ ପଜହତି, ମୋହଂ ପଜହତି। ରାଗଂ ପହାୟ, ଦୋସଂ ପହାୟ, ମୋହଂ ପହାୟ ୟଂ ଅକୁସଲଂ ନ ତଂ କରୋତି, ୟଂ ପାପଂ ନ ତଂ ସେୱତି। ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱନାବଲଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବଲାନୀ’’ତି।
୧୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ବଲାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଞ୍ଚ ଭାୱନାବଲଞ୍ଚ। କତମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏକଚ୍ଚୋ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି – ‘କାୟଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ଖୋ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚ, ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚ, ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚା’ତି। ସୋ ଇତି ପଟିସଙ୍ଖାୟ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ କାୟସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ ୱଚୀସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ ମନୋସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ସୁଦ୍ଧଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି। ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଂ।
‘‘କତମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱନାବଲଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୁ ସତିସମ୍ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗଂ ଭାୱେତି ୱିୱେକନିସ୍ସିତଂ ୱିରାଗନିସ୍ସିତଂ ନିରୋଧନିସ୍ସିତଂ ୱୋସଗ୍ଗପରିଣାମିଂ, ଧମ୍ମୱିଚୟସମ୍ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗଂ ଭାୱେତି… ୱୀରିୟସମ୍ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗଂ ଭାୱେତି… ପୀତିସମ୍ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗଂ ଭାୱେତି… ପସ୍ସଦ୍ଧିସମ୍ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗଂ ଭାୱେତି… ସମାଧିସମ୍ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗଂ ଭାୱେତି… ଉପେକ୍ଖାସମ୍ବୋଜ୍ଝଙ୍ଗଂ ଭାୱେତି ୱିୱେକନିସ୍ସିତଂ ୱିରାଗନିସ୍ସିତଂ ନିରୋଧନିସ୍ସିତଂ ୱୋସଗ୍ଗପରିଣାମିଂ । ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱନାବଲଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବଲାନୀ’’ତି।
୧୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ବଲାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଞ୍ଚ ଭାୱନାବଲଞ୍ଚ। କତମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ , ଏକଚ୍ଚୋ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି – ‘କାୟଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ଖୋ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚ, ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ଖୋ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚ, ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ଖୋ ପାପକୋ ୱିପାକୋ ଦିଟ୍ଠେ ଚେୱ ଧମ୍ମେ ଅଭିସମ୍ପରାୟଞ୍ଚା’ତି। ସୋ ଇତି ପଟିସଙ୍ଖାୟ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ କାୟସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ ୱଚୀସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ ପହାୟ ମନୋସୁଚରିତଂ ଭାୱେତି, ସୁଦ୍ଧଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି। ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଂ।
‘‘କତମଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱନାବଲଂ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୁ ୱିୱିଚ୍ଚେୱ କାମେହି, ୱିୱିଚ୍ଚ ଅକୁସଲେହି ଧମ୍ମେହି ସୱିତକ୍କଂ ସୱିଚାରଂ ୱିୱେକଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ପଠମଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ୱିତକ୍କୱିଚାରାନଂ ୱୂପସମା ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ସମ୍ପସାଦନଂ ଚେତସୋ ଏକୋଦିଭାୱଂ ଅୱିତକ୍କଂ ଅୱିଚାରଂ ସମାଧିଜଂ ପୀତିସୁଖଂ ଦୁତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ପୀତିୟା ଚ ୱିରାଗା ଉପେକ୍ଖକୋ ଚ ୱିହରତି ସତୋ ଚ ସମ୍ପଜାନୋ, ସୁଖଞ୍ଚ କାୟେନ ପଟିସଂୱେଦେତି, ୟଂ ତଂ ଅରିୟା ଆଚିକ୍ଖନ୍ତି – ‘ଉପେକ୍ଖକୋ ସତିମା ସୁଖୱିହାରୀ’ତି ତତିୟଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୁଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ଦୁକ୍ଖସ୍ସ ଚ ପହାନା ପୁବ୍ବେୱ ସୋମନସ୍ସଦୋମନସ୍ସାନଂ ଅତ୍ଥଙ୍ଗମା ଅଦୁକ୍ଖମସୁଖଂ ଉପେକ୍ଖାସତିପାରିସୁଦ୍ଧିଂ ଚତୁତ୍ଥଂ ଝାନଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ଇଦଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱନାବଲଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବଲାନୀ’’ତି।
୧୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତସ୍ସ ଧମ୍ମଦେସନା। କତମା ଦ୍ୱେ? ସଂଖିତ୍ତେନ ଚ ୱିତ୍ଥାରେନ ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ତଥାଗତସ୍ସ ଧମ୍ମଦେସନା’’ତି।
୧୫ . ‘‘ୟସ୍ମିଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ଆପନ୍ନୋ [ଆପତ୍ତାପନ୍ନୋ (କ॰)] ଚ ଭିକ୍ଖୁ ଚୋଦକୋ ଚ ଭିକ୍ଖୁ ନ ସାଧୁକଂ ଅତ୍ତନାୱ ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖତି ତସ୍ମେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ପାଟିକଙ୍ଖଂ ଦୀଘତ୍ତାୟ ଖରତ୍ତାୟ ୱାଳତ୍ତାୟ ସଂୱତ୍ତିସ୍ସତି, ଭିକ୍ଖୂ ଚ ନ ଫାସୁଂ [ନ ଫାସୁ (କ॰)] ୱିହରିସ୍ସନ୍ତୀତି [ୱିହରିସ୍ସନ୍ତି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] । ୟସ୍ମିଞ୍ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ଆପନ୍ନୋ ଚ ଭିକ୍ଖୁ ଚୋଦକୋ ଚ ଭିକ୍ଖୁ ସାଧୁକଂ ଅତ୍ତନାୱ ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖତି ତସ୍ମେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ପାଟିକଙ୍ଖଂ ନ ଦୀଘତ୍ତାୟ ଖରତ୍ତାୟ ୱାଳତ୍ତାୟ ସଂୱତ୍ତିସ୍ସତି, ଭିକ୍ଖୂ ଚ ଫାସୁଂ ୱିହରିସ୍ସନ୍ତୀତି।
‘‘କଥଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆପନ୍ନୋ ଭିକ୍ଖୁ ସାଧୁକଂ ଅତ୍ତନାୱ ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆପନ୍ନୋ ଭିକ୍ଖୁ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି – ‘ଅହଂ ଖୋ ଅକୁସଲଂ ଆପନ୍ନୋ କଞ୍ଚିଦେୱ [କିଞ୍ଚିଦେୱ (କ॰)] ଦେସଂ କାୟେନ। ମଂ ସୋ [ତସ୍ମା ମଂ ସୋ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰)] ଭିକ୍ଖୁ ଅଦ୍ଦସ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜମାନଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ। ନୋ ଚେ ଅହଂ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ, ନ ମଂ ସୋ ଭିକ୍ଖୁ ପସ୍ସେୟ୍ୟ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜମାନଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ। ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, ଅହଂ ଅକୁସଲଂ ଆପନ୍ନୋ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ, ତସ୍ମା ମଂ ସୋ ଭିକ୍ଖୁ ଅଦ୍ଦସ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜମାନଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ। ଦିସ୍ୱା ଚ ପନ ମଂ ସୋ ଭିକ୍ଖୁ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜମାନଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ ଅନତ୍ତମନୋ ଅହୋସି। ଅନତ୍ତମନୋ ସମାନୋ ଅନତ୍ତମନୱଚନଂ [ଅନତ୍ତମନୱାଚଂ (କ॰)] ମଂ ସୋ ଭିକ୍ଖୁ ଅୱଚ। ଅନତ୍ତମନୱଚନାହଂ [ଅନତ୍ତମନୱାଚଂ ନାହଂ (କ॰)] ତେନ ଭିକ୍ଖୁନା ୱୁତ୍ତୋ ସମାନୋ ଅନତ୍ତମନୋ [ଅତ୍ତମନୋ (କ॰)] ଅହୋସିଂ। ଅନତ୍ତମନୋ ସମାନୋ ପରେସଂ ଆରୋଚେସିଂ। ଇତି ମମେୱ ତତ୍ଥ ଅଚ୍ଚୟୋ ଅଚ୍ଚଗମା ସୁଙ୍କଦାୟକଂୱ ଭଣ୍ଡସ୍ମିନ୍ତି। ଏୱଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆପନ୍ନୋ ଭିକ୍ଖୁ ସାଧୁକଂ ଅତ୍ତନାୱ ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖତି।
‘‘କଥଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚୋଦକୋ ଭିକ୍ଖୁ ସାଧୁକଂ ଅତ୍ତନାୱ ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚୋଦକୋ ଭିକ୍ଖୁ ଇତି ପଟିସଞ୍ଚିକ୍ଖତି – ‘ଅୟଂ ଖୋ ଭିକ୍ଖୁ ଅକୁସଲଂ ଆପନ୍ନୋ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ। ଅହଂ ଇମଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଅଦ୍ଦସଂ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜମାନଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ। ନୋ ଚେ ଅୟଂ ଭିକ୍ଖୁ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜେୟ୍ୟ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ, ନାହଂ ଇମଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ପସ୍ସେୟ୍ୟଂ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜମାନଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ। ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, ଅୟଂ ଭିକ୍ଖୁ ଅକୁସଲଂ ଆପନ୍ନୋ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ, ତସ୍ମା ଅହଂ ଇମଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଅଦ୍ଦସଂ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜମାନଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ। ଦିସ୍ୱା ଚ ପନାହଂ ଇମଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଅକୁସଲଂ ଆପଜ୍ଜମାନଂ କିଞ୍ଚିଦେୱ ଦେସଂ କାୟେନ ଅନତ୍ତମନୋ ଅହୋସିଂ। ଅନତ୍ତମନୋ ସମାନୋ ଅନତ୍ତମନୱଚନାହଂ ଇମଂ ଭିକ୍ଖୁଂ ଅୱଚଂ। ଅନତ୍ତମନୱଚନାୟଂ ଭିକ୍ଖୁ ମୟା ୱୁତ୍ତୋ ସମାନୋ ଅନତ୍ତମନୋ ଅହୋସି। ଅନତ୍ତମନୋ ସମାନୋ ପରେସଂ ଆରୋଚେସି। ଇତି ମମେୱ ତତ୍ଥ ଅଚ୍ଚୟୋ ଅଚ୍ଚଗମା ସୁଙ୍କଦାୟକଂୱ ଭଣ୍ଡସ୍ମିନ୍ତି। ଏୱଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚୋଦକୋ ଭିକ୍ଖୁ ସାଧୁକଂ ଅତ୍ତନାୱ ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖତି।
‘‘ୟସ୍ମିଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ଆପନ୍ନୋ ଚ ଭିକ୍ଖୁ ଚୋଦକୋ ଚ ଭିକ୍ଖୁ ନ ସାଧୁକଂ ଅତ୍ତନାୱ ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖତି ତସ୍ମେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ପାଟିକଙ୍ଖଂ ଦୀଘତ୍ତାୟ ଖରତ୍ତାୟ ୱାଳତ୍ତାୟ ସଂୱତ୍ତିସ୍ସତି, ଭିକ୍ଖୂ ଚ ନ ଫାସୁଂ ୱିହରିସ୍ସନ୍ତୀତି। ୟସ୍ମିଞ୍ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ଆପନ୍ନୋ ଚ ଭିକ୍ଖୁ ଚୋଦକୋ ଚ ଭିକ୍ଖୁ ସାଧୁକଂ ଅତ୍ତନାୱ ଅତ୍ତାନଂ ପଚ୍ଚୱେକ୍ଖତି ତସ୍ମେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ପାଟିକଙ୍ଖଂ ନ ଦୀଘତ୍ତାୟ ଖରତ୍ତାୟ ୱାଳତ୍ତାୟ ସଂୱତ୍ତିସ୍ସତି, ଭିକ୍ଖୂ ଚ ଫାସୁ ୱିହରିସ୍ସନ୍ତୀ’’ତି।
୧୬ . ଅଥ ଖୋ ଅଞ୍ଞତରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ସୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କୋ ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ହେତୁ କୋ ପଚ୍ଚୟୋ ୟେନ ମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘ଅଧମ୍ମଚରିୟାୱିସମଚରିୟାହେତୁ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଏୱମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି।
‘‘କୋ ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ହେତୁ କୋ ପଚ୍ଚୟୋ ୟେନ ମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘ଧମ୍ମଚରିୟାସମଚରିୟାହେତୁ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ , ଏୱମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି।
‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ! ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ! ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ ଗୋତମ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ [ନିକୁଜ୍ଜିତଂ (କ॰)] ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ – ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି, ଏୱମେୱଂ ଭୋତା ଗୋତମେନ ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ । ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତ’’ନ୍ତି।
୧୭ . ଅଥ ଖୋ ଜାଣୁସ୍ସୋଣି [ଜାଣୁସୋଣି (କ॰)] ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଜାଣୁସ୍ସୋଣି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କୋ ନୁ ଖୋ, ଭୋ ଗୋତମ, ହେତୁ କୋ ପଚ୍ଚୟୋ ୟେନ ମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘କତତ୍ତା ଚ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅକତତ୍ତା ଚ। ଏୱମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି। ‘‘କୋ ପନ, ଭୋ ଗୋତମ, ହେତୁ କୋ ପଚ୍ଚୟୋ ୟେନ ମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘କତତ୍ତା ଚ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅକତତ୍ତା ଚ। ଏୱମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି। ‘‘ନ ଖୋ ଅହଂ ଇମସ୍ସ ଭୋତୋ ଗୋତମସ୍ସ ସଂଖିତ୍ତେନ ଭାସିତସ୍ସ ୱିତ୍ଥାରେନ ଅତ୍ଥଂ ଅୱିଭତ୍ତସ୍ସ ୱିତ୍ଥାରେନ ଅତ୍ଥଂ ଆଜାନାମି। ସାଧୁ ମେ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ତଥା ଧମ୍ମଂ ଦେସେତୁ ୟଥା ଅହଂ ଇମସ୍ସ ଭୋତୋ ଗୋତମସ୍ସ ସଂଖିତ୍ତେନ ଭାସିତସ୍ସ ୱିତ୍ଥାରେନ ଅତ୍ଥଂ ଅୱିଭତ୍ତସ୍ସ ୱିତ୍ଥାରେନ ଅତ୍ଥଂ ଆଜାନେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି। ‘‘ତେନ ହି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ସୁଣାହି, ସାଧୁକଂ ମନସି କରୋହି; ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ ଭୋ’’ତି ଖୋ ଜାଣୁସ୍ସୋଣି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସି। ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ –
‘‘ଇଧ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଏକଚ୍ଚସ୍ସ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି କାୟସୁଚରିତଂ; ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି ୱଚୀସୁଚରିତଂ; ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି ମନୋସୁଚରିତଂ। ଏୱଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, କତତ୍ତା ଚ ଅକତତ୍ତା ଚ ଏୱମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତି। ଇଧ ପନ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଏକଚ୍ଚସ୍ସ କାୟସୁଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ; ୱଚୀସୁଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ; ମନୋସୁଚରିତଂ କତଂ ହୋତି, ଅକତଂ ହୋତି ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ। ଏୱଂ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, କତତ୍ତା ଚ ଅକତତ୍ତା ଚ ଏୱମିଧେକଚ୍ଚେ ସତ୍ତା କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜନ୍ତୀ’’ତି।
‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ , ଭୋ ଗୋତମ…ପେ॰… ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତ’’ନ୍ତି।
୧୮ . ଅଥ ଖୋ ଆୟସ୍ମା ଆନନ୍ଦୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନଂ ଖୋ ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ଆନନ୍ଦଂ ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଏକଂସେନାହଂ, ଆନନ୍ଦ, ଅକରଣୀୟଂ ୱଦାମି କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତ’’ନ୍ତି। ‘‘ୟମିଦଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତା ଏକଂସେନ ଅକରଣୀୟଂ ଅକ୍ଖାତଂ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ ତସ୍ମିଂ ଅକରଣୀୟେ କୟିରମାନେ କୋ ଆଦୀନୱୋ ପାଟିକଙ୍ଖୋ’’ତି? ‘‘ୟମିଦଂ, ଆନନ୍ଦ, ମୟା ଏକଂସେନ ଅକରଣୀୟଂ ଅକ୍ଖାତଂ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ ତସ୍ମିଂ ଅକରଣୀୟେ କୟିରମାନେ ଅୟଂ ଆଦୀନୱୋ ପାଟିକଙ୍ଖୋ – ଅତ୍ତାପି ଅତ୍ତାନଂ ଉପୱଦତି, ଅନୁୱିଚ୍ଚ ୱିଞ୍ଞୂ ଗରହନ୍ତି, ପାପକୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗଚ୍ଛତି, ସମ୍ମୂଳ୍ହୋ କାଲଂ କରୋତି, କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜତି। ୟମିଦଂ, ଆନନ୍ଦ, ମୟା ଏକଂସେନ ଅକରଣୀୟଂ ଅକ୍ଖାତଂ କାୟଦୁଚ୍ଚରିତଂ ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତଂ ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତଂ ତସ୍ମିଂ ଅକରଣୀୟେ କୟିରମାନେ ଅୟଂ ଆଦୀନୱୋ ପାଟିକଙ୍ଖୋ’’ତି।
‘‘ଏକଂସେନାହଂ, ଆନନ୍ଦ, କରଣୀୟଂ ୱଦାମି କାୟସୁଚରିତଂ ୱଚୀସୁଚରିତଂ ମନୋସୁଚରିତ’’ନ୍ତି। ‘‘ୟମିଦଂ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱତା ଏକଂସେନ କରଣୀୟଂ ଅକ୍ଖାତଂ କାୟସୁଚରିତଂ ୱଚୀସୁଚରିତଂ ମନୋସୁଚରିତଂ ତସ୍ମିଂ କରଣୀୟେ କୟିରମାନେ କୋ ଆନିସଂସୋ ପାଟିକଙ୍ଖୋ’’ତି? ‘‘ୟମିଦଂ, ଆନନ୍ଦ, ମୟା ଏକଂସେନ କରଣୀୟଂ ଅକ୍ଖାତଂ କାୟସୁଚରିତଂ ୱଚୀସୁଚରିତଂ ମନୋସୁଚରିତଂ ତସ୍ମିଂ କରଣୀୟେ କୟିରମାନେ ଅୟଂ ଆନିସଂସୋ ପାଟିକଙ୍ଖୋ – ଅତ୍ତାପି ଅତ୍ତାନଂ ନ ଉପୱଦତି, ଅନୁୱିଚ୍ଚ ୱିଞ୍ଞୂ ପସଂସନ୍ତି, କଲ୍ୟାଣୋ କିତ୍ତିସଦ୍ଦୋ ଅବ୍ଭୁଗ୍ଗଚ୍ଛତି, ଅସମ୍ମୂଳ୍ହୋ କାଲଂ କରୋତି, କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜତି। ୟମିଦଂ, ଆନନ୍ଦ, ମୟା ଏକଂସେନ କରଣୀୟଂ ଅକ୍ଖାତଂ କାୟସୁଚରିତଂ ୱଚୀସୁଚରିତଂ ମନୋସୁଚରିତଂ ତସ୍ମିଂ କରଣୀୟେ କୟିରମାନେ ଅୟଂ ଆନିସଂସୋ ପାଟିକଙ୍ଖୋ’’ତି।
୧୯ . ‘‘ଅକୁସଲଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଜହଥ। ସକ୍କା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅକୁସଲଂ ପଜହିତୁଂ। ନୋ ଚେଦଂ [ନୋ ଚେତଂ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰ କ॰) ସଂ॰ ନି॰ ୩.୨୮ ପସ୍ସିତବ୍ବଂ] , ଭିକ୍ଖୱେ, ସକ୍କା ଅଭୱିସ୍ସ ଅକୁସଲଂ ପଜହିତୁଂ, ନାହଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ – ‘ଅକୁସଲଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଜହଥା’ତି। ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସକ୍କା ଅକୁସଲଂ ପଜହିତୁଂ ତସ୍ମାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅକୁସଲଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଜହଥା’ତି। ଅକୁସଲଞ୍ଚ ହିଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ [ଅକୁସଲଂ ଭିକ୍ଖୱେ (କ॰)] , ପହୀନଂ ଅହିତାୟ ଦୁକ୍ଖାୟ ସଂୱତ୍ତେୟ୍ୟ ନାହଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ – ‘ଅକୁସଲଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଜହଥା’ତି। ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅକୁସଲଂ ପହୀନଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟ ସଂୱତ୍ତତି ତସ୍ମାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘ଅକୁସଲଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପଜହଥା’’’ତି।
‘‘କୁସଲଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱେଥ। ସକ୍କା, ଭିକ୍ଖୱେ, କୁସଲଂ ଭାୱେତୁଂ। ନୋ ଚେଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସକ୍କା ଅଭୱିସ୍ସ କୁସଲଂ ଭାୱେତୁଂ, ନାହଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ – ‘କୁସଲଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱେଥା’ତି। ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସକ୍କା କୁସଲଂ ଭାୱେତୁଂ ତସ୍ମାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘କୁସଲଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱେଥା’ତି। କୁସଲଞ୍ଚ ହିଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱିତଂ ଅହିତାୟ ଦୁକ୍ଖାୟ ସଂୱତ୍ତେୟ୍ୟ, ନାହଂ ଏୱଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ – ‘କୁସଲଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱେଥା’ତି। ୟସ୍ମା ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, କୁସଲଂ ଭାୱିତଂ ହିତାୟ ସୁଖାୟ ସଂୱତ୍ତତି ତସ୍ମାହଂ ଏୱଂ ୱଦାମି – ‘କୁସଲଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱେଥା’’’ତି।
୨୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସଦ୍ଧମ୍ମସ୍ସ ସମ୍ମୋସାୟ ଅନ୍ତରଧାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଦୁନ୍ନିକ୍ଖିତ୍ତଞ୍ଚ ପଦବ୍ୟଞ୍ଜନଂ ଅତ୍ଥୋ ଚ ଦୁନ୍ନୀତୋ। ଦୁନ୍ନିକ୍ଖିତ୍ତସ୍ସ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପଦବ୍ୟଞ୍ଜନସ୍ସ ଅତ୍ଥୋପି ଦୁନ୍ନୟୋ ହୋତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ସଦ୍ଧମ୍ମସ୍ସ ସମ୍ମୋସାୟ ଅନ୍ତରଧାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତୀ’’ତି।
୨୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସଦ୍ଧମ୍ମସ୍ସ ଠିତିୟା ଅସମ୍ମୋସାୟ ଅନନ୍ତରଧାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସୁନିକ୍ଖିତ୍ତଞ୍ଚ ପଦବ୍ୟଞ୍ଜନଂ ଅତ୍ଥୋ ଚ ସୁନୀତୋ। ସୁନିକ୍ଖିତ୍ତସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଦବ୍ୟଞ୍ଜନସ୍ସ ଅତ୍ଥୋପି ସୁନୟୋ ହୋତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ସଦ୍ଧମ୍ମସ୍ସ ଠିତିୟା ଅସମ୍ମୋସାୟ ଅନନ୍ତରଧାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତୀ’’ତି।
ଅଧିକରଣୱଗ୍ଗୋ ଦୁତିୟୋ।
୩. ବାଲୱଗ୍ଗୋ
୨୨ . ‘‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ବାଲା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅଚ୍ଚୟଂ ଅଚ୍ଚୟତୋ ନ ପସ୍ସତି, ୟୋ ଚ ଅଚ୍ଚୟଂ ଦେସେନ୍ତସ୍ସ ୟଥାଧମ୍ମଂ ନପ୍ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହାତି । ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବାଲା’ତି। ‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପଣ୍ଡିତା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅଚ୍ଚୟଂ ଅଚ୍ଚୟତୋ ପସ୍ସତି, ୟୋ ଚ ଅଚ୍ଚୟଂ ଦେସେନ୍ତସ୍ସ ୟଥାଧମ୍ମଂ ପଟିଗ୍ଗଣ୍ହାତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଣ୍ଡିତା’’’ତି।
୨୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତଂ ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଦୁଟ୍ଠୋ ୱା ଦୋସନ୍ତରୋ, ସଦ୍ଧୋ ୱା ଦୁଗ୍ଗହିତେନ [ଦୁଗ୍ଗହୀତେନ (ସୀ॰)] । ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ତଥାଗତଂ ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତୀ’’ତି।
୨୪ . ‘‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତଂ ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅଭାସିତଂ ଅଲପିତଂ ତଥାଗତେନ ଭାସିତଂ ଲପିତଂ ତଥାଗତେନାତି ଦୀପେତି, ୟୋ ଚ ଭାସିତଂ ଲପିତଂ ତଥାଗତେନ ଅଭାସିତଂ ଅଲପିତଂ ତଥାଗତେନାତି ଦୀପେତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ତଥାଗତଂ ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି। ‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତଂ ନାବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅଭାସିତଂ ଅଲପିତଂ ତଥାଗତେନ ଅଭାସିତଂ ଅଲପିତଂ ତଥାଗତେନାତି ଦୀପେତି, ୟୋ ଚ ଭାସିତଂ ଲପିତଂ ତଥାଗତେନ ଭାସିତଂ ଲପିତଂ ତଥାଗତେନାତି ଦୀପେତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ତଥାଗତଂ ନାବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତୀ’’’ତି।
୨୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତଂ ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ନେୟ୍ୟତ୍ଥଂ ସୁତ୍ତନ୍ତଂ ନୀତତ୍ଥୋ ସୁତ୍ତନ୍ତୋତି ଦୀପେତି, ୟୋ ଚ ନୀତତ୍ଥଂ ସୁତ୍ତନ୍ତଂ ନେୟ୍ୟତ୍ଥୋ ସୁତ୍ତନ୍ତୋତି ଦୀପେତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ତଥାଗତଂ ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତୀ’’ତି।
୨୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ତଥାଗତଂ ନାବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ନେୟ୍ୟତ୍ଥଂ ସୁତ୍ତନ୍ତଂ ନେୟ୍ୟତ୍ଥୋ ସୁତ୍ତନ୍ତୋତି ଦୀପେତି , ୟୋ ଚ ନୀତତ୍ଥଂ ସୁତ୍ତନ୍ତଂ ନୀତତ୍ଥୋ ସୁତ୍ତନ୍ତୋତି ଦୀପେତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ତଥାଗତଂ ନାବ୍ଭାଚିକ୍ଖନ୍ତୀ’’ତି।
୨୭ . ‘‘ପଟିଚ୍ଛନ୍ନକମ୍ମନ୍ତସ୍ସ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଗତୀନଂ ଅଞ୍ଞତରା ଗତି ପାଟିକଙ୍ଖା – ନିରୟୋ ୱା ତିରଚ୍ଛାନୟୋନି ୱାତି। ଅପ୍ପଟିଚ୍ଛନ୍ନକମ୍ମନ୍ତସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଗତୀନଂ ଅଞ୍ଞତରା ଗତି ପାଟିକଙ୍ଖା – ଦେୱା ୱା ମନୁସ୍ସା ୱା’’ତି।
୨୮ . ‘‘ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିକସ୍ସ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଗତୀନଂ ଅଞ୍ଞତରା ଗତି ପାଟିକଙ୍ଖା – ନିରୟୋ ୱା ତିରଚ୍ଛାନୟୋନି ୱା’’ତି।
୨୯ . ‘‘ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିକସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଗତୀନଂ ଅଞ୍ଞତରା ଗତି ପାଟିକଙ୍ଖା – ଦେୱା ୱା ମନୁସ୍ସା ୱା’’ତି।
୩୦ . ‘‘ଦୁସ୍ସୀଲସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଟିଗ୍ଗାହା – ନିରୟୋ ୱା ତିରଚ୍ଛାନୟୋନି ୱା। ସୀଲୱତୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଟିଗ୍ଗାହା – ଦେୱା ୱା ମନୁସ୍ସା ୱା’’ତି [ଦେୱୋ ୱା ମନୁସ୍ସୋ ୱାତି (କ॰)] ।
୩୧ . ‘‘ଦ୍ୱାହଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅତ୍ଥୱସେ ସମ୍ପସ୍ସମାନୋ ଅରଞ୍ଞୱନପତ୍ଥାନି [ଅରଞ୍ଞେ ପୱନପତ୍ଥାନି (ସୀ॰ ପୀ॰)] ପନ୍ତାନି ସେନାସନାନି ପଟିସେୱାମି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଅତ୍ତନୋ ଚ ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମସୁଖୱିହାରଂ ସମ୍ପସ୍ସମାନୋ, ପଚ୍ଛିମଞ୍ଚ ଜନତଂ ଅନୁକମ୍ପମାନୋ। ଇମେ ଖୋ ଅହଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅତ୍ଥୱସେ ସମ୍ପସ୍ସମାନୋ ଅରଞ୍ଞୱନପତ୍ଥାନି ପନ୍ତାନି ସେନାସନାନି ପଟିସେୱାମୀ’’ତି।
୩୨ . ‘‘ଦ୍ୱେ ମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ୱିଜ୍ଜାଭାଗିୟା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ସମଥୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱିତୋ କମତ୍ଥ [କିମତ୍ଥ (ସ୍ୟା॰ କଂ॰), କତମତ୍ଥ (କ॰)] ମନୁଭୋତି? ଚିତ୍ତଂ ଭାୱୀୟତି। ଚିତ୍ତଂ ଭାୱିତଂ କମତ୍ଥମନୁଭୋତି? ୟୋ ରାଗୋ ସୋ ପହୀୟତି। ୱିପସ୍ସନା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭାୱିତା କମତ୍ଥମନୁଭୋତି? ପଞ୍ଞା ଭାୱୀୟତି। ପଞ୍ଞା ଭାୱିତା କମତ୍ଥମନୁଭୋତି? ୟା ଅୱିଜ୍ଜା ସା ପହୀୟତି। ରାଗୁପକ୍କିଲିଟ୍ଠଂ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚିତ୍ତଂ ନ ୱିମୁଚ୍ଚତି, ଅୱିଜ୍ଜୁପକ୍କିଲିଟ୍ଠା ୱା ପଞ୍ଞା ନ ଭାୱୀୟତି। ଇତି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ରାଗୱିରାଗା ଚେତୋୱିମୁତ୍ତି, ଅୱିଜ୍ଜାୱିରାଗା ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତୀ’’ତି।
ବାଲୱଗ୍ଗୋ ତତିୟୋ।
୪. ସମଚିତ୍ତୱଗ୍ଗୋ
୩୩ . ‘‘ଅସପ୍ପୁରିସଭୂମିଞ୍ଚ ୱୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦେସେସ୍ସାମି ସପ୍ପୁରିସଭୂମିଞ୍ଚ। ତଂ ସୁଣାଥ, ସାଧୁକଂ ମନସି କରୋଥ। ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭନ୍ତେ’’ତି ଖୋ ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସୁଂ। ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ –
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅସପ୍ପୁରିସଭୂମି? ଅସପ୍ପୁରିସୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅକତଞ୍ଞୂ ହୋତି ଅକତୱେଦୀ। ଅସବ୍ଭି ହେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପଞ୍ଞାତଂ ୟଦିଦଂ ଅକତଞ୍ଞୁତା ଅକତୱେଦିତା। କେୱଲା ଏସା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅସପ୍ପୁରିସଭୂମି ୟଦିଦଂ ଅକତଞ୍ଞୁତା ଅକତୱେଦିତା। ସପ୍ପୁରିସୋ ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, କତଞ୍ଞୂ ହୋତି କତୱେଦୀ। ସବ୍ଭି ହେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପଞ୍ଞାତଂ ୟଦିଦଂ କତଞ୍ଞୁତା କତୱେଦିତା। କେୱଲା ଏସା, ଭିକ୍ଖୱେ, ସପ୍ପୁରିସଭୂମି ୟଦିଦଂ କତଞ୍ଞୁତା କତୱେଦିତା’’ତି।
୩୪ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନାହଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ନ ସୁପ୍ପତିକାରଂ ୱଦାମି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ମାତୁ ଚ ପିତୁ ଚ। ଏକେନ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଂସେନ ମାତରଂ ପରିହରେୟ୍ୟ , ଏକେନ ଅଂସେନ ପିତରଂ ପରିହରେୟ୍ୟ ୱସ୍ସସତାୟୁକୋ ୱସ୍ସସତଜୀୱୀ ସୋ ଚ ନେସଂ ଉଚ୍ଛାଦନପରିମଦ୍ଦନନ୍ହାପନସମ୍ବାହନେନ। ତେ ଚ ତତ୍ଥେୱ ମୁତ୍ତକରୀସଂ ଚଜେୟ୍ୟୁଂ। ନ ତ୍ୱେୱ, ଭିକ୍ଖୱେ, ମାତାପିତୂନଂ କତଂ ୱା ହୋତି ପଟିକତଂ ୱା। ଇମିସ୍ସା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ମହାପଥୱିୟା ପହୂତରତ୍ତରତନାୟ [ପହୂତସତ୍ତରତନାୟ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰) ତିକନିପାତେ ମହାୱଗ୍ଗେ ଦସମସୁତ୍ତଟୀକାୟଂ ଦସ୍ସିତପାଳିୟା ସମେତି] ମାତାପିତରୋ ଇସ୍ସରାଧିପଚ୍ଚେ ରଜ୍ଜେ ପତିଟ୍ଠାପେୟ୍ୟ, ନ ତ୍ୱେୱ, ଭିକ୍ଖୱେ, ମାତାପିତୂନଂ କତଂ ୱା ହୋତି ପଟିକତଂ ୱା। ତଂ କିସ୍ସ ହେତୁ? ବହୁକାରା [ବହୂପକାରା (କ॰)] , ଭିକ୍ଖୱେ, ମାତାପିତରୋ ପୁତ୍ତାନଂ ଆପାଦକା ପୋସକା ଇମସ୍ସ ଲୋକସ୍ସ ଦସ୍ସେତାରୋ। ୟୋ ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ମାତାପିତରୋ ଅସ୍ସଦ୍ଧେ ସଦ୍ଧାସମ୍ପଦାୟ ସମାଦପେତି ନିୱେସେତି ପତିଟ୍ଠାପେତି, ଦୁସ୍ସୀଲେ ସୀଲସମ୍ପଦାୟ ସମାଦପେତି ନିୱେସେତି ପତିଟ୍ଠାପେତି, ମଚ୍ଛରୀ ଚାଗସମ୍ପଦାୟ ସମାଦପେତି ନିୱେସେତି ପତିଟ୍ଠାପେତି, ଦୁପ୍ପଞ୍ଞେ ପଞ୍ଞାସମ୍ପଦାୟ ସମାଦପେତି ନିୱେସେତି ପତିଟ୍ଠାପେତି, ଏତ୍ତାୱତା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ମାତାପିତୂନଂ କତଞ୍ଚ ହୋତି ପଟିକତଞ୍ଚା’’ତି [ପଟିକତଞ୍ଚ ଅତିକତଞ୍ଚାତି (ସୀ॰ ପୀ॰)] ।
୩୫ . ଅଥ ଖୋ ଅଞ୍ଞତରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱତା ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ…ପେ॰… ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ସୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କିଂୱାଦୀ ଭୱଂ ଗୋତମୋ କିମକ୍ଖାୟୀ’’ତି? ‘‘କିରିୟୱାଦୀ ଚାହଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଅକିରିୟୱାଦୀ ଚା’’ତି। ‘‘ୟଥାକଥଂ ପନ ଭୱଂ ଗୋତମୋ କିରିୟୱାଦୀ ଚ ଅକିରିୟୱାଦୀ ଚା’’ତି?
‘‘ଅକିରିୟଂ ଖୋ ଅହଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୱଦାମି କାୟଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ୱଚୀଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ ମନୋଦୁଚ୍ଚରିତସ୍ସ, ଅନେକୱିହିତାନଂ ପାପକାନଂ ଅକୁସଲାନଂ ଧମ୍ମାନଂ ଅକିରିୟଂ ୱଦାମି। କିରିୟଞ୍ଚ ଖୋ ଅହଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୱଦାମି କାୟସୁଚରିତସ୍ସ ୱଚୀସୁଚରିତସ୍ସ ମନୋସୁଚରିତସ୍ସ, ଅନେକୱିହିତାନଂ କୁସଲାନଂ ଧମ୍ମାନଂ କିରିୟଂ ୱଦାମି। ଏୱଂ ଖୋ ଅହଂ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, କିରିୟୱାଦୀ ଚ ଅକିରିୟୱାଦୀ ଚା’’ତି।
‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ ଗୋତମ…ପେ॰… ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ ଗୋତମୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତ’’ନ୍ତି।
୩୬ . ଅଥ ଖୋ ଅନାଥପିଣ୍ଡିକୋ ଗହପତି ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମି ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଅନାଥପିଣ୍ଡିକୋ ଗହପତି ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କତି ନୁ ଖୋ, ଭନ୍ତେ, ଲୋକେ ଦକ୍ଖିଣେୟ୍ୟା, କତ୍ଥ ଚ ଦାନଂ ଦାତବ୍ବ’’ନ୍ତି? ‘‘ଦ୍ୱେ ଖୋ, ଗହପତି, ଲୋକେ ଦକ୍ଖିଣେୟ୍ୟା – ସେଖୋ ଚ ଅସେଖୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଗହପତି, ଦ୍ୱେ ଲୋକେ ଦକ୍ଖିଣେୟ୍ୟା, ଏତ୍ଥ ଚ ଦାନଂ ଦାତବ୍ବ’’ନ୍ତି।
ଇଦମୱୋଚ ଭଗୱା। ଇଦଂ ୱତ୍ୱାନ [ୱତ୍ୱା (ସୀ॰ ପୀ॰) ଏୱମୀଦିସେସୁ ଠାନେସୁ] ସୁଗତୋ ଅଥାପରଂ ଏତଦୱୋଚ ସତ୍ଥା –
‘‘ସେଖୋ ଅସେଖୋ ଚ ଇମସ୍ମିଂ ଲୋକେ,
ଆହୁନେୟ୍ୟା ୟଜମାନାନଂ ହୋନ୍ତି।
ତେ ଉଜ୍ଜୁଭୂତା [ଉଜୁଭୂତା (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰)] କାୟେନ, ୱାଚାୟ ଉଦ ଚେତସା।
ଖେତ୍ତଂ ତଂ ୟଜମାନାନଂ, ଏତ୍ଥ ଦିନ୍ନଂ ମହପ୍ଫଲ’’ନ୍ତି॥
୩୭ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଭଗୱା ସାୱତ୍ଥିୟଂ ୱିହରତି ଜେତୱନେ ଅନାଥପିଣ୍ଡିକସ୍ସ ଆରାମେ। ତେନ ଖୋ ପନ ସମୟେନ ଆୟସ୍ମା ସାରିପୁତ୍ତୋ ସାୱତ୍ଥିୟଂ ୱିହରତି ପୁବ୍ବାରାମେ ମିଗାରମାତୁପାସାଦେ। ତତ୍ର ଖୋ ଆୟସ୍ମା ସାରିପୁତ୍ତୋ ଭିକ୍ଖୂ ଆମନ୍ତେସି – ‘‘ଆୱୁସୋ ଭିକ୍ଖୱେ’’ତି। ‘‘ଆୱୁସୋ’’ତି ଖୋ ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଆୟସ୍ମତୋ ସାରିପୁତ୍ତସ୍ସ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସୁଂ। ଆୟସ୍ମା ସାରିପୁତ୍ତୋ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ଅଜ୍ଝତ୍ତସଂୟୋଜନଞ୍ଚ, ଆୱୁସୋ, ପୁଗ୍ଗଲଂ ଦେସେସ୍ସାମି ବହିଦ୍ଧାସଂୟୋଜନଞ୍ଚ। ତଂ ସୁଣାଥ, ସାଧୁକଂ ମନସି କରୋଥ; ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱମାୱୁସୋ’’ତି ଖୋ ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଆୟସ୍ମତୋ ସାରିପୁତ୍ତସ୍ସ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସୁଂ। ଆୟସ୍ମା ସାରିପୁତ୍ତୋ ଏତଦୱୋଚ –
‘‘କତମୋ ଚାୱୁସୋ, ଅଜ୍ଝତ୍ତସଂୟୋଜନୋ ପୁଗ୍ଗଲୋ? ଇଧାୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲୱା ହୋତି, ପାତିମୋକ୍ଖସଂୱରସଂୱୁତୋ ୱିହରତି ଆଚାରଗୋଚରସମ୍ପନ୍ନୋ , ଅଣୁମତ୍ତେସୁ ୱଜ୍ଜେସୁ ଭୟଦସ୍ସାୱୀ, ସମାଦାୟ ସିକ୍ଖତି ସିକ୍ଖାପଦେସୁ। ସୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅଞ୍ଞତରଂ ଦେୱନିକାୟଂ ଉପପଜ୍ଜତି। ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଆଗାମୀ ହୋତି, ଆଗନ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଆୱୁସୋ, ଅଜ୍ଝତ୍ତସଂୟୋଜନୋ ପୁଗ୍ଗଲୋ ଆଗାମୀ ହୋତି, ଆଗନ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ।
‘‘କତମୋ ଚାୱୁସୋ, ବହିଦ୍ଧାସଂୟୋଜନୋ ପୁଗ୍ଗଲୋ? ଇଧାୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲୱା ହୋତି, ପାତିମୋକ୍ଖସଂୱରସଂୱୁତୋ ୱିହରତି ଆଚାରଗୋଚରସମ୍ପନ୍ନୋ, ଅଣୁମତ୍ତେସୁ ୱଜ୍ଜେସୁ ଭୟଦସ୍ସାୱୀ, ସମାଦାୟ ସିକ୍ଖତି ସିକ୍ଖାପଦେସୁ। ସୋ ଅଞ୍ଞତରଂ ସନ୍ତଂ ଚେତୋୱିମୁତ୍ତିଂ ଉପସମ୍ପଜ୍ଜ ୱିହରତି। ସୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅଞ୍ଞତରଂ ଦେୱନିକାୟଂ ଉପପଜ୍ଜତି। ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅନାଗାମୀ ହୋତି, ଅନାଗନ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତାୱୁସୋ, ବହିଦ୍ଧାସଂୟୋଜନୋ ପୁଗ୍ଗଲୋ ଅନାଗାମୀ ହୋତି, ଅନାଗନ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ।
‘‘ପୁନ ଚପରଂ, ଆୱୁସୋ, ଭିକ୍ଖୁ ସୀଲୱା ହୋତି…ପେ॰… ସମାଦାୟ ସିକ୍ଖତି ସିକ୍ଖାପଦେସୁ। ସୋ କାମାନଂୟେୱ ନିବ୍ବିଦାୟ ୱିରାଗାୟ ନିରୋଧାୟ ପଟିପନ୍ନୋ ହୋତି। ସୋ ଭୱାନଂୟେୱ ନିବ୍ବିଦାୟ ୱିରାଗାୟ ନିରୋଧାୟ ପଟିପନ୍ନୋ ହୋତି। ସୋ ତଣ୍ହାକ୍ଖୟାୟ ପଟିପନ୍ନୋ ହୋତି। ସୋ ଲୋଭକ୍ଖୟାୟ ପଟିପନ୍ନୋ ହୋତି। ସୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅଞ୍ଞତରଂ ଦେୱନିକାୟଂ ଉପପଜ୍ଜତି। ସୋ ତତୋ ଚୁତୋ ଅନାଗାମୀ ହୋତି, ଅନାଗନ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତଂ। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତାୱୁସୋ, ବହିଦ୍ଧାସଂୟୋଜନୋ ପୁଗ୍ଗଲୋ ଅନାଗାମୀ ହୋତି, ଅନାଗନ୍ତା ଇତ୍ଥତ୍ତ’’ନ୍ତି।
ଅଥ ଖୋ ସମ୍ବହୁଲା ସମଚିତ୍ତା ଦେୱତା ୟେନ ଭଗୱା ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠଂସୁ। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତା ଖୋ ତା ଦେୱତା ଭଗୱନ୍ତଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘‘ଏସୋ, ଭନ୍ତେ, ଆୟସ୍ମା ସାରିପୁତ୍ତୋ ପୁବ୍ବାରାମେ ମିଗାରମାତୁପାସାଦେ ଭିକ୍ଖୂନଂ ଅଜ୍ଝତ୍ତସଂୟୋଜନଞ୍ଚ ପୁଗ୍ଗଲଂ ଦେସେତି ବହିଦ୍ଧାସଂୟୋଜନଞ୍ଚ। ହଟ୍ଠା, ଭନ୍ତେ, ପରିସା। ସାଧୁ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ୟେନାୟସ୍ମା ସାରିପୁତ୍ତୋ ତେନୁପସଙ୍କମତୁ ଅନୁକମ୍ପଂ ଉପାଦାୟା’’ତି। ଅଧିୱାସେସି ଭଗୱା ତୁଣ୍ହୀଭାୱେନ। ଅଥ ଖୋ ଭଗୱା – ସେୟ୍ୟଥାପି ନାମ ବଲୱା ପୁରିସୋ ସମିଞ୍ଜିତଂ [ସମ୍ମିଞ୍ଜିତଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ୱା ବାହଂ ପସାରେୟ୍ୟ, ପସାରିତଂ ୱା ବାହଂ ସମିଞ୍ଜେୟ୍ୟ , ଏୱମେୱଂ – ଜେତୱନେ ଅନ୍ତରହିତୋ ପୁବ୍ବାରାମେ ମିଗାରମାତୁପାସାଦେ ଆୟସ୍ମତୋ ସାରିପୁତ୍ତସ୍ସ ସମ୍ମୁଖେ ପାତୁରହୋସି। ନିସୀଦି ଭଗୱା ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଆସନେ। ଆୟସ୍ମାପି ଖୋ ସାରିପୁତ୍ତୋ ଭଗୱନ୍ତଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନଂ ଖୋ ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ସାରିପୁତ୍ତଂ ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ –
‘‘ଇଧ, ସାରିପୁତ୍ତ, ସମ୍ବହୁଲା ସମଚିତ୍ତା ଦେୱତା ୟେନାହଂ ତେନୁପସଙ୍କମିଂସୁ; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ମଂ ଅଭିୱାଦେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ଅଟ୍ଠଂସୁ। ଏକମନ୍ତଂ ଠିତା ଖୋ, ସାରିପୁତ୍ତ, ତା ଦେୱତା ମଂ ଏତଦୱୋଚୁଂ – ‘ଏସୋ, ଭନ୍ତେ, ଆୟସ୍ମା ସାରିପୁତ୍ତୋ ପୁବ୍ବାରାମେ ମିଗାରମାତୁପାସାଦେ ଭିକ୍ଖୂନଂ ଅଜ୍ଝତ୍ତସଂୟୋଜନଞ୍ଚ ପୁଗ୍ଗଲଂ ଦେସେତି ବହିଦ୍ଧାସଂୟୋଜନଞ୍ଚ। ହଟ୍ଠା, ଭନ୍ତେ, ପରିସା। ସାଧୁ, ଭନ୍ତେ, ଭଗୱା ୟେନ ଆୟସ୍ମା ସାରିପୁତ୍ତୋ ତେନୁପସଙ୍କମତୁ ଅନୁକମ୍ପଂ ଉପାଦାୟା’ତି। ତା ଖୋ ପନ, ସାରିପୁତ୍ତ, ଦେୱତା ଦସପି ହୁତ୍ୱା ୱୀସମ୍ପି ହୁତ୍ୱା ତିଂସମ୍ପି ହୁତ୍ୱା ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ହୁତ୍ୱା ପଞ୍ଞାସମ୍ପି ହୁତ୍ୱା ସଟ୍ଠିପି ହୁତ୍ୱା ଆରଗ୍ଗକୋଟିନିତୁଦନମତ୍ତେପି ତିଟ୍ଠନ୍ତି, ନ ଚ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ବ୍ୟାବାଧେନ୍ତି [ବ୍ୟାବାଧେନ୍ତୀତି (ସବ୍ବତ୍ଥ)] । ସିୟା ଖୋ ପନ [ପନ ତେ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] , ସାରିପୁତ୍ତ, ଏୱମସ୍ସ – ‘ତତ୍ଥ ନୂନ ତାସଂ ଦେୱତାନଂ ତଥା ଚିତ୍ତଂ ଭାୱିତଂ ୟେନ ତା ଦେୱତା ଦସପି ହୁତ୍ୱା ୱୀସମ୍ପି ହୁତ୍ୱା ତିଂସମ୍ପି ହୁତ୍ୱା ଚତ୍ତାଲୀସମ୍ପି ହୁତ୍ୱା ପଞ୍ଞାସମ୍ପି ହୁତ୍ୱା ସଟ୍ଠିପି ହୁତ୍ୱା ଆରଗ୍ଗକୋଟିନିତୁଦନମତ୍ତେପି ତିଟ୍ଠନ୍ତି ନ ଚ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ବ୍ୟାବାଧେନ୍ତୀ’ତି। ନ ଖୋ ପନେତଂ, ସାରିପୁତ୍ତ, ଏୱଂ ଦଟ୍ଠବ୍ବଂ। ଇଧେୱ ଖୋ, ସାରିପୁତ୍ତ, ତାସଂ ଦେୱତାନଂ ତଥା ଚିତ୍ତଂ ଭାୱିତଂ, ୟେନ ତା ଦେୱତା ଦସପି ହୁତ୍ୱା…ପେ॰… ନ ଚ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ବ୍ୟାବାଧେନ୍ତି। ତସ୍ମାତିହ, ସାରିପୁତ୍ତ, ଏୱଂ ସିକ୍ଖିତବ୍ବଂ – ‘ସନ୍ତିନ୍ଦ୍ରିୟା ଭୱିସ୍ସାମ ସନ୍ତମାନସା’ତି। ଏୱଞ୍ହି ୱୋ, ସାରିପୁତ୍ତ, ସିକ୍ଖିତବ୍ବଂ। ‘ସନ୍ତିନ୍ଦ୍ରିୟାନଞ୍ହି ୱୋ, ସାରିପୁତ୍ତ, ସନ୍ତମାନସାନଂ ସନ୍ତଂୟେୱ କାୟକମ୍ମଂ ଭୱିସ୍ସତି ସନ୍ତଂ ୱଚୀକମ୍ମଂ ସନ୍ତଂ ମନୋକମ୍ମଂ। ସନ୍ତଂୟେୱ ଉପହାରଂ ଉପହରିସ୍ସାମ ସବ୍ରହ୍ମଚାରୀସୂ’ତି। ‘ଏୱଞ୍ହି ୱୋ, ସାରିପୁତ୍ତ, ସିକ୍ଖିତବ୍ବଂ। ଅନସ୍ସୁଂ ଖୋ, ସାରିପୁତ୍ତ, ଅଞ୍ଞତିତ୍ଥିୟା ପରିବ୍ବାଜକା ୟେ ଇମଂ ଧମ୍ମପରିୟାୟଂ ନାସ୍ସୋସୁ’’’ନ୍ତି।
୩୮ . ଏୱଂ ମେ ସୁତଂ – ଏକଂ ସମୟଂ ଆୟସ୍ମା ମହାକଚ୍ଚାନୋ ୱରଣାୟଂ ୱିହରତି ଭଦ୍ଦସାରିତୀରେ [କଦ୍ଦମଦହତୀରେ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] । ଅଥ ଖୋ ଆରାମଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୟେନାୟସ୍ମା ମହାକଚ୍ଚାନୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଆୟସ୍ମତା ମହାକଚ୍ଚାନେନ ସଦ୍ଧିଂ ସମ୍ମୋଦି। ସମ୍ମୋଦନୀୟଂ କଥଂ ସାରଣୀୟଂ ୱୀତିସାରେତ୍ୱା ଏକମନ୍ତଂ ନିସୀଦି। ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ ଆରାମଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ମହାକଚ୍ଚାନଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘କୋ ନୁ ଖୋ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ହେତୁ କୋ ପଚ୍ଚୟୋ ୟେନ ଖତ୍ତିୟାପି ଖତ୍ତିୟେହି ୱିୱଦନ୍ତି, ବ୍ରାହ୍ମଣାପି ବ୍ରାହ୍ମଣେହି ୱିୱଦନ୍ତି, ଗହପତିକାପି ଗହପତିକେହି ୱିୱଦନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘କାମରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧ [କାମରାଗୱିନିୱେସୱିନିବଦ୍ଧ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନହେତୁ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଖତ୍ତିୟାପି ଖତ୍ତିୟେହି ୱିୱଦନ୍ତି, ବ୍ରାହ୍ମଣାପି ବ୍ରାହ୍ମଣେହି ୱିୱଦନ୍ତି, ଗହପତିକାପି ଗହପତିକେହି ୱିୱଦନ୍ତୀ’’ତି।
‘‘କୋ ପନ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ହେତୁ କୋ ପଚ୍ଚୟୋ ୟେନ ସମଣାପି ସମଣେହି ୱିୱଦନ୍ତୀ’’ତି? ‘‘ଦିଟ୍ଠିରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନହେତୁ ଖୋ, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ସମଣାପି ସମଣେହି ୱିୱଦନ୍ତୀ’’ତି।
‘‘ଅତ୍ଥି ପନ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, କୋଚି ଲୋକସ୍ମିଂ ୟୋ ଇମଞ୍ଚେୱ କାମରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ, ଇମଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠିରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ’’ତି? ‘‘ଅତ୍ଥି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଲୋକସ୍ମିଂ ୟୋ ଇମଞ୍ଚେୱ କାମରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ, ଇମଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠିରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ’’ତି।
‘‘କୋ ପନ ସୋ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ଲୋକସ୍ମିଂ ୟୋ ଇମଞ୍ଚେୱ କାଗରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ, ଇମଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠିରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ’’ତି? ‘‘ଅତ୍ଥି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ପୁରତ୍ଥିମେସୁ ଜନପଦେସୁ ସାୱତ୍ଥୀ ନାମ ନଗରଂ। ତତ୍ଥ ସୋ ଭଗୱା ଏତରହି ୱିହରତି ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ। ସୋ ହି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଭଗୱା ଇମଞ୍ଚେୱ କାମରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ , ଇମଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠିରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ’’ତି।
ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ ଆରାମଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉଟ୍ଠାୟାସନା ଏକଂସଂ ଉତ୍ତରାସଙ୍ଗଂ କରିତ୍ୱା ଦକ୍ଖିଣଂ ଜାଣୁମଣ୍ଡଲଂ ପଥୱିୟଂ ନିହନ୍ତ୍ୱା ୟେନ ଭଗୱା ତେନଞ୍ଜଲିଂ ପଣାମେତ୍ୱା ତିକ୍ଖତ୍ତୁଂ ଉଦାନଂ ଉଦାନେସି –
‘‘ନମୋ ତସ୍ସ ଭଗୱତୋ ଅରହତୋ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧସ୍ସ, ନମୋ ତସ୍ସ ଭଗୱତୋ ଅରହତୋ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧସ୍ସ, ନମୋ ତସ୍ସ ଭଗୱତୋ ଅରହତୋ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧସ୍ସ। ୟୋ ହି ସୋ ଭଗୱା ଇମଞ୍ଚେୱ କାମରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ, ଇମଞ୍ଚ ଦିଟ୍ଠିରାଗାଭିନିୱେସୱିନିବନ୍ଧପଲିଗେଧପରିୟୁଟ୍ଠାନଜ୍ଝୋସାନଂ ସମତିକ୍କନ୍ତୋ’’ତି।
‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ! ସେୟ୍ୟଥାପି, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ନିକ୍କୁଜ୍ଜିତଂ ୱା ଉକ୍କୁଜ୍ଜେୟ୍ୟ, ପଟିଚ୍ଛନ୍ନଂ ୱା ୱିୱରେୟ୍ୟ, ମୂଳ୍ହସ୍ସ ୱା ମଗ୍ଗଂ ଆଚିକ୍ଖେୟ୍ୟ, ଅନ୍ଧକାରେ ୱା ତେଲପଜ୍ଜୋତଂ ଧାରେୟ୍ୟ – ‘ଚକ୍ଖୁମନ୍ତୋ ରୂପାନି ଦକ୍ଖନ୍ତୀ’ତି, ଏୱମେୱଂ ଭୋତା କଚ୍ଚାନେନ ଅନେକପରିୟାୟେନ ଧମ୍ମୋ ପକାସିତୋ। ଏସାହଂ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ତଂ ଭୱନ୍ତଂ ଗୋତମଂ ସରଣଂ ଗଚ୍ଛାମି ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଭିକ୍ଖୁସଙ୍ଘଞ୍ଚ। ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ କଚ୍ଚାନୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତ’’ନ୍ତି।
୩୯ . ଏକଂ ସମୟଂ ଆୟସ୍ମା ମହାକଚ୍ଚାନୋ ମଧୁରାୟଂ ୱିହରତି ଗୁନ୍ଦାୱନେ। ଅଥ ଖୋ କନ୍ଦରାୟନୋ [କଣ୍ଡରାୟନୋ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ୟେନାୟସ୍ମା ମହାକଚ୍ଚାନୋ ତେନୁପସଙ୍କମି; ଉପସଙ୍କମିତ୍ୱା ଆୟସ୍ମତା ମହାକଚ୍ଚାନେନ ସଦ୍ଧିଂ…ପେ॰… ଏକମନ୍ତଂ ନିସିନ୍ନୋ ଖୋ କନ୍ଦରାୟନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଆୟସ୍ମନ୍ତଂ ମହାକଚ୍ଚାନଂ ଏତଦୱୋଚ – ‘‘ସୁତଂ ମେତଂ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ‘ନ ସମଣୋ କଚ୍ଚାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଜିଣ୍ଣେ ୱୁଦ୍ଧେ ମହଲ୍ଲକେ ଅଦ୍ଧଗତେ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତେ ଅଭିୱାଦେତି ୱା ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠେତି ୱା ଆସନେନ ୱା ନିମନ୍ତେତୀ’ତି। ତୟିଦଂ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ତଥେୱ? ନ ହି ଭୱଂ କଚ୍ଚାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଜିଣ୍ଣେ ୱୁଦ୍ଧେ ମହଲ୍ଲକେ ଅଦ୍ଧଗତେ ୱୟୋଅନୁପ୍ପତ୍ତେ ଅଭିୱାଦେତି ୱା ପଚ୍ଚୁଟ୍ଠେତି ୱା ଆସନେନ ୱା ନିମନ୍ତେତି। ତୟିଦଂ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ, ନ ସମ୍ପନ୍ନମେୱା’’ତି।
‘‘ଅତ୍ଥି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ତେନ ଭଗୱତା ଜାନତା ପସ୍ସତା ଅରହତା ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧେନ ୱୁଦ୍ଧଭୂମି ଚ ଅକ୍ଖାତା ଦହରଭୂମି ଚ। ୱୁଦ୍ଧୋ ଚେପି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ହୋତି ଆସୀତିକୋ ୱା ନାୱୁତିକୋ ୱା ୱସ୍ସସତିକୋ ୱା ଜାତିୟା, ସୋ ଚ କାମେ ପରିଭୁଞ୍ଜତି କାମମଜ୍ଝାୱସତି କାମପରିଳାହେନ ପରିଡୟ୍ହତି କାମୱିତକ୍କେହି ଖଜ୍ଜତି କାମପରିୟେସନାୟ ଉସ୍ସୁକୋ। ଅଥ ଖୋ ସୋ ବାଲୋ ନ ଥେରୋତ୍ୱେୱ ସଙ୍ଖ୍ୟଂ ଗଚ୍ଛତି। ଦହରୋ ଚେପି, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ହୋତି ୟୁୱା ସୁସୁକାଳକେସୋ ଭଦ୍ରେନ ୟୋବ୍ବନେନ ସମନ୍ନାଗତୋ ପଠମେନ ୱୟସା । ସୋ ଚ ନ କାମେ ପରିଭୁଞ୍ଜତି ନ କାମମଜ୍ଝାୱସତି, ନ କାମପରିଳାହେନ ପରିଡୟ୍ହତି, ନ କାମୱିତକ୍କେହି ଖଜ୍ଜତି, ନ କାମପରିୟେସନାୟ ଉସ୍ସୁକୋ। ଅଥ ଖୋ ସୋ ପଣ୍ଡିତୋ ଥେରୋତ୍ୱେୱ ସଙ୍ଖ୍ୟଂ ଗଚ୍ଛତୀ’’ତି।
ଏୱଂ ୱୁତ୍ତେ କନ୍ଦରାୟନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଉଟ୍ଠାୟାସନା ଏକଂସଂ ଉତ୍ତରାସଙ୍ଗଂ କରିତ୍ୱା ଦହରାନଂ ସତଂ [ସୁଦଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ଭିକ୍ଖୂନଂ ପାଦେ ସିରସା ୱନ୍ଦତି – ‘‘ୱୁଦ୍ଧା ଭୱନ୍ତୋ, ୱୁଦ୍ଧଭୂମିୟଂ ଠିତା। ଦହରା ମୟଂ, ଦହରଭୂମିୟଂ ଠିତା’’ତି।
‘‘ଅଭିକ୍କନ୍ତଂ, ଭୋ କଚ୍ଚାନ…ପେ॰… ଉପାସକଂ ମଂ ଭୱଂ କଚ୍ଚାନୋ ଧାରେତୁ ଅଜ୍ଜତଗ୍ଗେ ପାଣୁପେତଂ ସରଣଂ ଗତ’’ନ୍ତି।
୪୦ . ‘‘ୟସ୍ମିଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମୟେ ଚୋରା ବଲୱନ୍ତୋ ହୋନ୍ତି, ରାଜାନୋ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଦୁବ୍ବଲା ହୋନ୍ତି। ତସ୍ମିଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମୟେ ରଞ୍ଞୋ ନ ଫାସୁ ହୋତି ଅତିୟାତୁଂ ୱା ନିୟ୍ୟାତୁଂ ୱା ପଚ୍ଚନ୍ତିମେ ୱା ଜନପଦେ ଅନୁସଞ୍ଞାତୁଂ। ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକାନମ୍ପି ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ନ ଫାସୁ ହୋତି ଅତିୟାତୁଂ ୱା ନିୟ୍ୟାତୁଂ ୱା ବାହିରାନି ୱା କମ୍ମନ୍ତାନି ପଟିୱେକ୍ଖିତୁଂ। ଏୱମେୱଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ପାପଭିକ୍ଖୂ ବଲୱନ୍ତୋ ହୋନ୍ତି, ପେସଲା ଭିକ୍ଖୂ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଦୁବ୍ବଲା ହୋନ୍ତି। ତସ୍ମିଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମୟେ ପେସଲା ଭିକ୍ଖୂ ତୁଣ୍ହୀଭୂତା ତୁଣ୍ହୀଭୂତାୱ ସଙ୍ଘମଜ୍ଝେ ସଙ୍କସାୟନ୍ତି [ସଙ୍କମ୍ମ ଝାୟନ୍ତି (କ॰), ସଞ୍ଚାୟନ୍ତି (ସୀ॰ ଅଟ୍ଠ॰)] ପଚ୍ଚନ୍ତିମେ ୱା ଜନପଦେ ଅଚ୍ଛନ୍ତି [ଭଜନ୍ତି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] । ତୟିଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ହୋତି ବହୁଜନାହିତାୟ ବହୁଜନାସୁଖାୟ, ବହୁନୋ ଜନସ୍ସ ଅନତ୍ଥାୟ ଅହିତାୟ ଦୁକ୍ଖାୟ ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ।
‘‘ୟସ୍ମିଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ସମୟେ ରାଜାନୋ ବଲୱନ୍ତୋ ହୋନ୍ତି, ଚୋରା ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଦୁବ୍ବଲା ହୋନ୍ତି। ତସ୍ମିଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମୟେ ରଞ୍ଞୋ ଫାସୁ ହୋତି ଅତିୟାତୁଂ ୱା ନିୟ୍ୟାତୁଂ ୱା ପଚ୍ଚନ୍ତିମେ ୱା ଜନପଦେ ଅନୁସଞ୍ଞାତୁଂ। ବ୍ରାହ୍ମଣଗହପତିକାନମ୍ପି ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଫାସୁ ହୋତି ଅତିୟାତୁଂ ୱା ନିୟ୍ୟାତୁଂ ୱା ବାହିରାନି ୱା କମ୍ମନ୍ତାନି ପଟିୱେକ୍ଖିତୁଂ। ଏୱମେୱଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ମିଂ ସମୟେ ପେସଲା ଭିକ୍ଖୂ ବଲୱନ୍ତୋ ହୋନ୍ତି, ପାପଭିକ୍ଖୂ ତସ୍ମିଂ ସମୟେ ଦୁବ୍ବଲା ହୋନ୍ତି। ତସ୍ମିଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମୟେ ପାପଭିକ୍ଖୂ ତୁଣ୍ହୀଭୂତା ତୁଣ୍ହୀଭୂତାୱ ସଙ୍ଘମଜ୍ଝେ ସଙ୍କସାୟନ୍ତି, ୟେନ ୱା ପନ ତେନ ପକ୍କମନ୍ତି [ପପତନ୍ତି (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] । ତୟିଦଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ହୋତି ବହୁଜନହିତାୟ ବହୁଜନସୁଖାୟ, ବହୁନୋ ଜନସ୍ସ ଅତ୍ଥାୟ ହିତାୟ ସୁଖାୟ ଦେୱମନୁସ୍ସାନ’’ନ୍ତି।
୪୧ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନାହଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ମିଚ୍ଛାପଟିପତ୍ତିଂ ନ ୱଣ୍ଣେମି, ଗିହିସ୍ସ ୱା ପବ୍ବଜିତସ୍ସ ୱା। ଗିହୀ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପବ୍ବଜିତୋ ୱା ମିଚ୍ଛାପଟିପନ୍ନୋ ମିଚ୍ଛାପଟିପତ୍ତାଧିକରଣହେତୁ ନ ଆରାଧକୋ ହୋତି ଞାୟଂ ଧମ୍ମଂ କୁସଲଂ।
‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନାହଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମ୍ମାପଟିପତ୍ତିଂ ୱଣ୍ଣେମି, ଗିହିସ୍ସ ୱା ପବ୍ବଜିତସ୍ସ ୱା। ଗିହୀ ୱା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପବ୍ବଜିତୋ ୱା ସମ୍ମାପଟିପନ୍ନୋ ସମ୍ମାପଟିପତ୍ତାଧିକରଣହେତୁ ଆରାଧକୋ ହୋତି ଞାୟଂ ଧମ୍ମଂ କୁସଲ’’ନ୍ତି।
୪୨ . ‘‘ୟେ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୂ ଦୁଗ୍ଗହିତେହି ସୁତ୍ତନ୍ତେହି ବ୍ୟଞ୍ଜନପ୍ପତିରୂପକେହି ଅତ୍ଥଞ୍ଚ ଧମ୍ମଞ୍ଚ ପଟିୱାହନ୍ତି ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୂ ବହୁଜନାହିତାୟ ପଟିପନ୍ନା ବହୁଜନାସୁଖାୟ, ବହୁନୋ ଜନସ୍ସ ଅନତ୍ଥାୟ ଅହିତାୟ ଦୁକ୍ଖାୟ ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ। ବହୁଞ୍ଚ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୂ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱନ୍ତି, ତେ ଚିମଂ ସଦ୍ଧମ୍ମଂ ଅନ୍ତରଧାପେନ୍ତି।
‘‘ୟେ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୂ ସୁଗ୍ଗହିତେହି ସୁତ୍ତନ୍ତେହି ବ୍ୟଞ୍ଜନପ୍ପତିରୂପକେହି ଅତ୍ଥଞ୍ଚ ଧମ୍ମଞ୍ଚ ଅନୁଲୋମେନ୍ତି ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୂ ବହୁଜନହିତାୟ ପଟିପନ୍ନା ବହୁଜନସୁଖାୟ, ବହୁନୋ ଜନସ୍ସ ଅତ୍ଥାୟ ହିତାୟ ସୁଖାୟ ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ। ବହୁଞ୍ଚ ତେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୂ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱନ୍ତି, ତେ ଚିମଂ ସଦ୍ଧମ୍ମଂ ଠପେନ୍ତୀ’’ତି।
ସମଚିତ୍ତୱଗ୍ଗୋ ଚତୁତ୍ଥୋ।
୫. ପରିସୱଗ୍ଗୋ
୪୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମା , ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଉତ୍ତାନା ଚ ପରିସା ଗମ୍ଭୀରା ଚ ପରିସା। କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉତ୍ତାନା ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ଉଦ୍ଧତା ହୋନ୍ତି ଉନ୍ନଳା ଚପଲା ମୁଖରା ୱିକିଣ୍ଣୱାଚା ମୁଟ୍ଠସ୍ସତୀ ଅସମ୍ପଜାନା ଅସମାହିତା ୱିବ୍ଭନ୍ତଚିତ୍ତା ପାକତିନ୍ଦ୍ରିୟା। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉତ୍ତାନା ପରିସା।
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଗମ୍ଭୀରା ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ଅନୁଦ୍ଧତା ହୋନ୍ତି ଅନୁନ୍ନଳା ଅଚପଲା ଅମୁଖରା ଅୱିକିଣ୍ଣୱାଚା ଉପଟ୍ଠିତସ୍ସତୀ ସମ୍ପଜାନା ସମାହିତା ଏକଗ୍ଗଚିତ୍ତା ସଂୱୁତିନ୍ଦ୍ରିୟା। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି , ଭିକ୍ଖୱେ, ଗମ୍ଭୀରା ପରିସା। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ଗମ୍ଭୀରା ପରିସା’’ତି।
୪୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ୱଗ୍ଗା ଚ ପରିସା ସମଗ୍ଗା ଚ ପରିସା। କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱଗ୍ଗା ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ଭଣ୍ଡନଜାତା କଲହଜାତା ୱିୱାଦାପନ୍ନା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ମୁଖସତ୍ତୀହି ୱିତୁଦନ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱଗ୍ଗା ପରିସା।
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଗ୍ଗା ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ସମଗ୍ଗା ସମ୍ମୋଦମାନା ଅୱିୱଦମାନା ଖୀରୋଦକୀଭୂତା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ପିୟଚକ୍ଖୂହି ସମ୍ପସ୍ସନ୍ତା ୱିହରନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମଗ୍ଗା ପରିସା। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ସମଗ୍ଗା ପରିସା’’ତି।
୪୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଅନଗ୍ଗୱତୀ ଚ ପରିସା ଅଗ୍ଗୱତୀ ଚ ପରିସା। କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅନଗ୍ଗୱତୀ ପରିସା? ଇଧ , ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଥେରା ଭିକ୍ଖୂ ବାହୁଲିକା [ବାହୁଲ୍ଲିକା (ସ୍ୟା॰ କଂ॰ କ॰) ଟୀକା ଓଲୋକେତବ୍ବା] ହୋନ୍ତି ସାଥଲିକା, ଓକ୍କମନେ ପୁବ୍ବଙ୍ଗମା, ପୱିୱେକେ ନିକ୍ଖିତ୍ତଧୁରା, ନ ୱୀରିୟଂ ଆରଭନ୍ତି ଅପ୍ପତ୍ତସ୍ସ ପତ୍ତିୟା ଅନଧିଗତସ୍ସ ଅଧିଗମାୟ ଅସଚ୍ଛିକତସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟ। ତେସଂ ପଚ୍ଛିମା ଜନତା ଦିଟ୍ଠାନୁଗତିଂ ଆପଜ୍ଜତି। ସାପି ହୋତି ବାହୁଲିକା ସାଥଲିକା, ଓକ୍କମନେ ପୁବ୍ବଙ୍ଗମା, ପୱିୱେକେ ନିକ୍ଖିତ୍ତଧୁରା, ନ ୱୀରିୟଂ ଆରଭତି ଅପ୍ପତ୍ତସ୍ସ ପତ୍ତିୟା ଅନଧିଗତସ୍ସ ଅଧିଗମାୟ ଅସଚ୍ଛିକତସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟ। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅନଗ୍ଗୱତୀ ପରିସା।
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଗ୍ଗୱତୀ ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଥେରା ଭିକ୍ଖୂ ନ ବାହୁଲିକା ହୋନ୍ତି ନ ସାଥଲିକା, ଓକ୍କମନେ ନିକ୍ଖିତ୍ତଧୁରା, ପୱିୱେକେ ପୁବ୍ବଙ୍ଗମା, ୱୀରିୟଂ ଆରଭନ୍ତି ଅପ୍ପତ୍ତସ୍ସ ପତ୍ତିୟା ଅନଧିଗତସ୍ସ ଅଧିଗମାୟ ଅସଚ୍ଛିକତସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟ। ତେସଂ ପଚ୍ଛିମା ଜନତା ଦିଟ୍ଠାନୁଗତିଂ ଆପଜ୍ଜତି। ସାପି ହୋତି ନ ବାହୁଲିକା ନ ସାଥଲିକା, ଓକ୍କମନେ ନିକ୍ଖିତ୍ତଧୁରା, ପୱିୱେକେ ପୁବ୍ବଙ୍ଗମା, ୱୀରିୟଂ ଆରଭତି ଅପ୍ପତ୍ତସ୍ସ ପତ୍ତିୟା ଅନଧିଗତସ୍ସ ଅଧିଗମାୟ ଅସଚ୍ଛିକତସ୍ସ ସଚ୍ଛିକିରିୟାୟ। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଗ୍ଗୱତୀ ପରିସା। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ଅଗ୍ଗୱତୀ ପରିସା’’ତି।
୪୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଅନରିୟା ଚ ପରିସା ଅରିୟା ଚ ପରିସା। କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅନରିୟା ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ‘ଇଦଂ ଦୁକ୍ଖ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନନ୍ତି, ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖସମୁଦୟୋ’ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନନ୍ତି, ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧୋ’ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନନ୍ତି , ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦା’ତି ୟଥାଭୂତଂ ନପ୍ପଜାନନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅନରିୟା ପରିସା।
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅରିୟା ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ‘ଇଦଂ ଦୁକ୍ଖ’ନ୍ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନନ୍ତି, ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖସମୁଦୟୋ’ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନନ୍ତି, ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧୋ’ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନନ୍ତି , ‘ଅୟଂ ଦୁକ୍ଖନିରୋଧଗାମିନୀ ପଟିପଦା’ତି ୟଥାଭୂତଂ ପଜାନନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅରିୟା ପରିସା। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ଅରିୟା ପରିସା’’ତି।
୪୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ପରିସାକସଟୋ ଚ ପରିସାମଣ୍ଡୋ ଚ। କତମୋ ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସାକସଟୋ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ଛନ୍ଦାଗତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ଦୋସାଗତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ମୋହାଗତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ଭୟାଗତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସାକସଟୋ।
‘‘କତମୋ ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସାମଣ୍ଡୋ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ନ ଛନ୍ଦାଗତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ନ ଦୋସାଗତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ନ ମୋହାଗତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ନ ଭୟାଗତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସାମଣ୍ଡୋ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ପରିସାମଣ୍ଡୋ’’ତି।
୪୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଓକ୍କାଚିତୱିନୀତା ପରିସା ନୋପଟିପୁଚ୍ଛାୱିନୀତା, ପଟିପୁଚ୍ଛାୱିନୀତା ପରିସା ନୋଓକ୍କାଚିତୱିନୀତା। କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଓକ୍କାଚିତୱିନୀତା ପରିସା ନୋପଟିପୁଚ୍ଛାୱିନୀତା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ୟେ ତେ ସୁତ୍ତନ୍ତା ତଥାଗତଭାସିତା ଗମ୍ଭୀରା ଗମ୍ଭୀରତ୍ଥା ଲୋକୁତ୍ତରା ସୁଞ୍ଞତାପଟିସଂୟୁତ୍ତା ତେସୁ ଭଞ୍ଞମାନେସୁ ନ ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି ନ ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି ନ ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି ନ ଚ ତେ ଧମ୍ମେ ଉଗ୍ଗହେତବ୍ବଂ ପରିୟାପୁଣିତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞନ୍ତି। ୟେ ପନ ତେ ସୁତ୍ତନ୍ତା କୱିତା [କୱିକତା (ସବ୍ବତ୍ଥ) ଟୀକା ଓଲୋକେତବ୍ବା] କାୱେୟ୍ୟା ଚିତ୍ତକ୍ଖରା ଚିତ୍ତବ୍ୟଞ୍ଜନା ବାହିରକା ସାୱକଭାସିତା ତେସୁ ଭଞ୍ଞମାନେସୁ ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି, ତେ ଧମ୍ମେ ଉଗ୍ଗହେତବ୍ବଂ ପରିୟାପୁଣିତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞନ୍ତି, ତେ ଚ ତଂ ଧମ୍ମଂ ପରିୟାପୁଣିତ୍ୱା ନ ଚେୱ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ପଟିପୁଚ୍ଛନ୍ତି ନ ଚ ପଟିୱିଚରନ୍ତି – ‘ଇଦଂ କଥଂ, ଇମସ୍ସ କୋ ଅତ୍ଥୋ’ତି? ତେ ଅୱିୱଟଞ୍ଚେୱ ନ ୱିୱରନ୍ତି, ଅନୁତ୍ତାନୀକତଞ୍ଚ ନ ଉତ୍ତାନୀକରୋନ୍ତି, ଅନେକୱିହିତେସୁ ଚ କଙ୍ଖାଠାନିୟେସୁ ଧମ୍ମେସୁ କଙ୍ଖଂ ନ ପଟିୱିନୋଦେନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଓକ୍କାଚିତୱିନୀତା ପରିସା ନୋ ପଟିପୁଚ୍ଛାୱିନୀତା।
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିପୁଚ୍ଛାୱିନୀତା ପରିସା ନୋଓକ୍କାଚିତୱିନୀତା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ୟେ ତେ ସୁତ୍ତନ୍ତା କୱିତା କାୱେୟ୍ୟା ଚିତ୍ତକ୍ଖରା ଚିତ୍ତବ୍ୟଞ୍ଜନା ବାହିରକା ସାୱକଭାସିତା ତେସୁ ଭଞ୍ଞମାନେସୁ ନ ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି ନ ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି ନ ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି, ନ ଚ ତେ ଧମ୍ମେ ଉଗ୍ଗହେତବ୍ବଂ ପରିୟାପୁଣିତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞନ୍ତି। ୟେ ପନ ତେ ସୁତ୍ତନ୍ତା ତଥାଗତଭାସିତା ଗମ୍ଭୀରା ଗମ୍ଭୀରତ୍ଥା ଲୋକୁତ୍ତରା ସୁଞ୍ଞତାପଟିସଂୟୁତ୍ତା ତେସୁ ଭଞ୍ଞମାନେସୁ ସୁସ୍ସୂସନ୍ତି ସୋତଂ ଓଦହନ୍ତି ଅଞ୍ଞା ଚିତ୍ତଂ ଉପଟ୍ଠପେନ୍ତି, ତେ ଚ ଧମ୍ମେ ଉଗ୍ଗହେତବ୍ବଂ ପରିୟାପୁଣିତବ୍ବଂ ମଞ୍ଞନ୍ତି। ତେ ତଂ ଧମ୍ମଂ ପରିୟାପୁଣିତ୍ୱା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ପଟିପୁଚ୍ଛନ୍ତି ପଟିୱିଚରନ୍ତି – ‘ଇଦଂ କଥଂ, ଇମସ୍ସ କୋ ଅତ୍ଥୋ’ତି? ତେ ଅୱିୱଟଞ୍ଚେୱ ୱିୱରନ୍ତି, ଅନୁତ୍ତାନୀକତଞ୍ଚ ଉତ୍ତାନୀକରୋନ୍ତି, ଅନେକୱିହିତେସୁ ଚ କଙ୍ଖାଠାନିୟେସୁ ଧମ୍ମେସୁ କଙ୍ଖଂ ପଟିୱିନୋଦେନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିପୁଚ୍ଛାୱିନୀତା ପରିସା ନୋଓକ୍କାଚିତୱିନୀତା। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ପଟିପୁଚ୍ଛାୱିନୀତା ପରିସା ନୋଓକ୍କାଚିତୱିନୀତା’’ତି।
୪୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଆମିସଗରୁ ପରିସା ନୋ ସଦ୍ଧମ୍ମଗରୁ, ସଦ୍ଧମ୍ମଗରୁ ପରିସା ନୋ ଆମିସଗରୁ। କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆମିସଗରୁ ପରିସା ନୋ ସଦ୍ଧମ୍ମଗରୁ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ଗିହୀନଂ ଓଦାତୱସନାନଂ ସମ୍ମୁଖା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସନ୍ତି – ‘ଅସୁକୋ ଭିକ୍ଖୁ ଉଭତୋଭାଗୱିମୁତ୍ତୋ, ଅସୁକୋ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତୋ , ଅସୁକୋ କାୟସକ୍ଖୀ , ଅସୁକୋ ଦିଟ୍ଠିପ୍ପତ୍ତୋ, ଅସୁକୋ ସଦ୍ଧାୱିମୁତ୍ତୋ, ଅସୁକୋ ଧମ୍ମାନୁସାରୀ, ଅସୁକୋ ସଦ୍ଧାନୁସାରୀ, ଅସୁକୋ ସୀଲୱା କଲ୍ୟାଣଧମ୍ମୋ, ଅସୁକୋ ଦୁସ୍ସୀଲୋ ପାପଧମ୍ମୋ’ତି। ତେ ତେନ ଲାଭଂ ଲଭନ୍ତି। ତେ ତଂ ଲାଭଂ ଲଭିତ୍ୱା ଗଥିତା [ଗଧିତା (କ॰)] ମୁଚ୍ଛିତା ଅଜ୍ଝୋପନ୍ନା [ଅଜ୍ଝୋସାନା (କ॰), ଅନଜ୍ଝୋପନ୍ନା (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କ॰) ତିକନିପାତେ କୁସିନାରୱଗ୍ଗେ ପଠମସୁତ୍ତଟୀକା ଓଲୋକେତବ୍ବା] ଅନାଦୀନୱଦସ୍ସାୱିନୋ ଅନିସ୍ସରଣପଞ୍ଞା ପରିଭୁଞ୍ଜନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆମିସଗରୁ ପରିସା ନୋ ସଦ୍ଧମ୍ମଗରୁ।
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସଦ୍ଧମ୍ମଗରୁ ପରିସା ନୋଆମିସଗରୁ? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ଗିହୀନଂ ଓଦାତୱସନାନଂ ସମ୍ମୁଖା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ନ ଭାସନ୍ତି – ‘ଅସୁକୋ ଭିକ୍ଖୁ ଉଭତୋଭାଗୱିମୁତ୍ତୋ, ଅସୁକୋ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତୋ, ଅସୁକୋ କାୟସକ୍ଖୀ, ଅସୁକୋ ଦିଟ୍ଠିପ୍ପତ୍ତୋ, ଅସୁକୋ ସଦ୍ଧାୱିମୁତ୍ତୋ, ଅସୁକୋ ଧମ୍ମାନୁସ୍ସାରୀ, ଅସୁକୋ ସଦ୍ଧାନୁସାରୀ, ଅସୁକୋ ସୀଲୱା କଲ୍ୟାଣଧମ୍ମୋ, ଅସୁକୋ ଦୁସ୍ସୀଲୋ ପାପଧମ୍ମୋ’ତି। ତେ ତେନ ଲାଭଂ ଲଭନ୍ତି। ତେ ତଂ ଲାଭଂ ଲଭିତ୍ୱା ଅଗଥିତା ଅମୁଚ୍ଛିତା ଅନଜ୍ଝୋସନ୍ନା ଆଦୀନୱଦସ୍ସାୱିନୋ ନିସ୍ସରଣପଞ୍ଞା ପରିଭୁଞ୍ଜନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସଦ୍ଧମ୍ମଗରୁ ପରିସା ନୋଆମିସଗରୁ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ସଦ୍ଧମ୍ମଗରୁ ପରିସା ନୋଆମିସଗରୂ’’ତି।
୫୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ୱିସମା ଚ ପରିସା ସମା ଚ ପରିସା। କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିସମା ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଅଧମ୍ମକମ୍ମାନି ପୱତ୍ତନ୍ତି ଧମ୍ମକମ୍ମାନି ନପ୍ପୱତ୍ତନ୍ତି , ଅୱିନୟକମ୍ମାନି ପୱତ୍ତନ୍ତି ୱିନୟକମ୍ମାନି ନପ୍ପୱତ୍ତନ୍ତି, ଅଧମ୍ମକମ୍ମାନି ଦିପ୍ପନ୍ତି ଧମ୍ମକମ୍ମାନି ନ ଦିପ୍ପନ୍ତି, ଅୱିନୟକମ୍ମାନି ଦିପ୍ପନ୍ତି ୱିନୟକମ୍ମାନି ନ ଦିପ୍ପନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିସମା ପରିସା। ( ) [(ୱିସମତ୍ତା ଭିକ୍ଖୱେ ପରିସାୟ ଅଧମ୍ମକମ୍ମାନି ପୱତ୍ତନ୍ତି… ୱିନୟକମ୍ମାନି ନ ଦିପ୍ପନ୍ତି।) (ସୀ॰ ପୀ॰)]
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମା ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଧମ୍ମକମ୍ମାନି ପୱତ୍ତନ୍ତି ଅଧମ୍ମକମ୍ମାନି ନପ୍ପୱତ୍ତନ୍ତି, ୱିନୟକମ୍ମାନି ପୱତ୍ତନ୍ତି ଅୱିନୟକମ୍ମାନି ନପ୍ପୱତ୍ତନ୍ତି, ଧମ୍ମକମ୍ମାନି ଦିପ୍ପନ୍ତି ଅଧମ୍ମକମ୍ମାନି ନ ଦିପ୍ପନ୍ତି, ୱିନୟକମ୍ମାନି ଦିପ୍ପନ୍ତି ଅୱିନୟକମ୍ମାନି ନ ଦିପ୍ପନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମା ପରିସା। ( ) [(ସମତ୍ତା ଭିକ୍ଖୱେ ପରିସାୟ ଧମ୍ମକମ୍ମାନି ପୱତ୍ତନ୍ତି… ଅୱିନୟକମ୍ମାନି ନ ଦିପ୍ପନ୍ତି।) (ସୀ॰ ପୀ॰)] ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ସମା ପରିସା’’ତି।
୫୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଅଧମ୍ମିକା ଚ ପରିସା ଧମ୍ମିକା ଚ ପରିସା…ପେ॰… ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମିକା ପରିସା’’ତି।
୫୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିସା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଅଧମ୍ମୱାଦିନୀ ଚ ପରିସା ଧମ୍ମୱାଦିନୀ ଚ ପରିସା। କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧମ୍ମୱାଦିନୀ ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ଅଧିକରଣଂ ଆଦିୟନ୍ତି ଧମ୍ମିକଂ ୱା ଅଧମ୍ମିକଂ ୱା। ତେ ତଂ ଅଧିକରଣଂ ଆଦିୟିତ୍ୱା ନ ଚେୱ ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ସଞ୍ଞାପେନ୍ତି ନ ଚ ସଞ୍ଞତ୍ତିଂ ଉପଗଚ୍ଛନ୍ତି, ନ ଚ ନିଜ୍ଝାପେନ୍ତି ନ ଚ ନିଜ୍ଝତ୍ତିଂ ଉପଗଚ୍ଛନ୍ତି। ତେ ଅସଞ୍ଞତ୍ତିବଲା ଅନିଜ୍ଝତ୍ତିବଲା ଅପ୍ପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗମନ୍ତିନୋ ତମେୱ ଅଧିକରଣଂ ଥାମସା ପରାମାସା [ପରାମସ୍ସ (ସୀ॰ ପୀ॰)] ଅଭିନିୱିସ୍ସ ୱୋହରନ୍ତି – ‘ଇଦମେୱ ସଚ୍ଚଂ ମୋଘମଞ୍ଞ’ନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧମ୍ମୱାଦିନୀ ପରିସା।
‘‘କତମା ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମୱାଦିନୀ ପରିସା? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟସ୍ସଂ ପରିସାୟଂ ଭିକ୍ଖୂ ଅଧିକରଣଂ ଆଦିୟନ୍ତି ଧମ୍ମିକଂ ୱା ଅଧମ୍ମିକଂ ୱା। ତେ ତଂ ଅଧିକରଣଂ ଆଦିୟିତ୍ୱା ଅଞ୍ଞମଞ୍ଞଂ ସଞ୍ଞାପେନ୍ତି ଚେୱ ସଞ୍ଞତ୍ତିଞ୍ଚ ଉପଗଚ୍ଛନ୍ତି, ନିଜ୍ଝାପେନ୍ତି ଚେୱ ନିଜ୍ଝତ୍ତିଞ୍ଚ ଉପଗଚ୍ଛନ୍ତି। ତେ ସଞ୍ଞତ୍ତିବଲା ନିଜ୍ଝତ୍ତିବଲା ପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗମନ୍ତିନୋ, ନ ତମେୱ ଅଧିକରଣଂ ଥାମସା ପରାମାସା ଅଭିନିୱିସ୍ସ ୱୋହରନ୍ତି – ‘ଇଦମେୱ ସଚ୍ଚଂ ମୋଘମଞ୍ଞ’ନ୍ତି। ଅୟଂ ୱୁଚ୍ଚତି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମୱାଦିନୀ ପରିସା। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିସା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିସାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମୱାଦିନୀ ପରିସା’’ତି।
ପରିସୱଗ୍ଗୋ ପଞ୍ଚମୋ।
ତସ୍ସୁଦ୍ଦାନଂ –
ଉତ୍ତାନା ୱଗ୍ଗା ଅଗ୍ଗୱତୀ, ଅରିୟା କସଟୋ ଚ ପଞ୍ଚମୋ।
ଓକ୍କାଚିତଆମିସଞ୍ଚେୱ, ୱିସମା ଅଧମ୍ମାଧମ୍ମିୟେନ ଚାତି॥
ପଠମୋ ପଣ୍ଣାସକୋ ସମତ୍ତୋ।
୨. ଦୁତିୟପଣ୍ଣାସକଂ
(୬) ୧. ପୁଗ୍ଗଲୱଗ୍ଗୋ
୫୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଗ୍ଗଲା ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜମାନା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ବହୁଜନହିତାୟ ବହୁଜନସୁଖାୟ, ବହୁନୋ ଜନସ୍ସ ଅତ୍ଥାୟ ହିତାୟ ସୁଖାୟ ଦେୱମନୁସ୍ସାନଂ। କତମେ ଦ୍ୱେ? ତଥାଗତୋ ଚ ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ, ରାଜା ଚ ଚକ୍କୱତ୍ତୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପୁଗ୍ଗଲା ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜମାନା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ବହୁଜନହିତାୟ ବହୁଜନସୁଖାୟ, ବହୁନୋ ଜନସ୍ସ ଅତ୍ଥାୟ ହିତାୟ ସୁଖାୟ ଦେୱମନୁସ୍ସାନ’’ନ୍ତି।
୫୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଗ୍ଗଲା ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜମାନା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ଅଚ୍ଛରିୟମନୁସ୍ସା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ତଥାଗତୋ ଚ ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ, ରାଜା ଚ ଚକ୍କୱତ୍ତୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପୁଗ୍ଗଲା ଲୋକେ ଉପ୍ପଜ୍ଜମାନା ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ଅଚ୍ଛରିୟମନୁସ୍ସା’’ତି।
୫୫ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଗ୍ଗଲାନଂ କାଲକିରିୟା ବହୁନୋ ଜନସ୍ସ ଅନୁତପ୍ପା ହୋତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ତଥାଗତସ୍ସ ଚ ଅରହତୋ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧସ୍ସ, ରଞ୍ଞୋ ଚ ଚକ୍କୱତ୍ତିସ୍ସ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପୁଗ୍ଗଲାନଂ କାଲକିରିୟା ବହୁନୋ ଜନସ୍ସ ଅନୁତପ୍ପା ହୋତୀ’’ତି।
୫୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଥୂପାରହା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ତଥାଗତୋ ଚ ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ, ରାଜା ଚ ଚକ୍କୱତ୍ତୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଥୂପାରହା’’ତି।
୫୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ବୁଦ୍ଧା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ତଥାଗତୋ ଚ ଅରହଂ ସମ୍ମାସମ୍ବୁଦ୍ଧୋ, ପଚ୍ଚେକବୁଦ୍ଧୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବୁଦ୍ଧା’’ତି।
୫୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଅସନିୟା ଫଲନ୍ତିୟା ନ ସନ୍ତସନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଭିକ୍ଖୁ ଚ ଖୀଣାସୱୋ, ହତ୍ଥାଜାନୀୟୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅସନିୟା ଫଲନ୍ତିୟା ନ ସନ୍ତସନ୍ତୀ’’ତି।
୫୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅସନିୟା ଫଲନ୍ତିୟା ନ ସନ୍ତସନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଭିକ୍ଖୁ ଚ ଖୀଣାସୱୋ, ଅସ୍ସାଜାନୀୟୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅସନିୟା ଫଲନ୍ତିୟା ନ ସନ୍ତସନ୍ତୀ’’ତି।
୬୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଅସନିୟା ଫଲନ୍ତିୟା ନ ସନ୍ତସନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଭିକ୍ଖୁ ଚ ଖୀଣାସୱୋ, ସୀହୋ ଚ ମିଗରାଜା। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅସନିୟା ଫଲନ୍ତିୟା ନ ସନ୍ତସନ୍ତୀ’’ତି।
୬୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅତ୍ଥୱସେ ସମ୍ପସ୍ସମାନା କିଂପୁରିସା ମାନୁସିଂ ୱାଚଂ ନ ଭାସନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? ମା ଚ ମୁସା ଭଣିମ୍ହା, ମା ଚ ପରଂ ଅଭୂତେନ ଅବ୍ଭାଚିକ୍ଖିମ୍ହାତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅତ୍ଥୱସେ ସମ୍ପସ୍ସମାନା କିଂପୁରିସା ମାନୁସିଂ ୱାଚଂ ନ ଭାସନ୍ତୀ’’ତି।
୬୨ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଧମ୍ମାନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅତିତ୍ତୋ ଅପ୍ପଟିୱାନୋ ମାତୁଗାମୋ କାଲଂ କରୋତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ମେଥୁନସମାପତ୍ତିୟା ଚ ୱିଜାୟନସ୍ସ ଚ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଧମ୍ମାନଂ ଅତିତ୍ତୋ ଅପ୍ପଟିୱାନୋ ମାତୁଗାମୋ କାଲଂ କରୋତୀ’’ତି।
୬୩ . ‘‘ଅସନ୍ତସନ୍ନିୱାସଞ୍ଚ ୱୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦେସେସ୍ସାମି ସନ୍ତସନ୍ନିୱାସଞ୍ଚ। ତଂ ସୁଣାଥ, ସାଧୁକଂ ମନସି କରୋଥ; ଭାସିସ୍ସାମୀ’’ତି। ‘‘ଏୱଂ, ଭନ୍ତେ’’ତି ଖୋ ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱତୋ ପଚ୍ଚସ୍ସୋସୁଂ। ଭଗୱା ଏତଦୱୋଚ –
‘‘କଥଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅସନ୍ତସନ୍ନିୱାସୋ ହୋତି, କଥଞ୍ଚ ଅସନ୍ତୋ ସନ୍ନିୱସନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଥେରସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଥେରୋପି ମଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟ, ମଜ୍ଝିମୋପି ମଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟ, ନୱୋପି ମଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟ; ଥେରମ୍ପାହଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟଂ, ମଜ୍ଝିମମ୍ପାହଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟଂ, ନୱମ୍ପାହଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟଂ। ଥେରୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ନୋ ହିତାନୁକମ୍ପୀ, ନୋତି ନଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ ୱିହେଠେୟ୍ୟଂ [ୱିହେସେୟ୍ୟଂ (ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰)] ପସ୍ସମ୍ପିସ୍ସ ନପ୍ପଟିକରେୟ୍ୟଂ। ମଜ୍ଝିମୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ…ପେ॰… ନୱୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ନୋ ହିତାନୁକମ୍ପୀ, ନୋତି ନଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ ୱିହେଠେୟ୍ୟଂ ପସ୍ସମ୍ପିସ୍ସ ନପ୍ପଟିକରେୟ୍ୟଂ’ । ମଜ୍ଝିମସ୍ସପି ଭିକ୍ଖୁନୋ ଏୱଂ ହୋତି…ପେ॰… ନୱସ୍ସପି ଭିକ୍ଖୁନୋ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଥେରୋପି ମଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟ, ମଜ୍ଝିମୋପି ମଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟ, ନୱୋପି ମଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟ; ଥେରମ୍ପାହଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟଂ, ମଜ୍ଝିମମ୍ପାହଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟଂ, ନୱମ୍ପାହଂ ନ ୱଦେୟ୍ୟଂ। ଥେରୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ନୋ ହିତାନୁକମ୍ପୀ ନୋତି ନଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ ୱିହେଠେୟ୍ୟଂ ପସ୍ସମ୍ପିସ୍ସ ନପ୍ପଟିକରେୟ୍ୟଂ। ମଜ୍ଝିମୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ…ପେ॰… ନୱୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ନୋ ହିତାନୁକମ୍ପୀ, ନୋତି ନଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ ୱିହେଠେୟ୍ୟଂ ପସ୍ସମ୍ପିସ୍ସ ନପ୍ପଟିକରେୟ୍ୟଂ’। ଏୱଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅସନ୍ତସନ୍ନିୱାସୋ ହୋତି, ଏୱଞ୍ଚ ଅସନ୍ତୋ ସନ୍ନିୱସନ୍ତି।
‘‘କଥଞ୍ଚ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସନ୍ତସନ୍ନିୱାସୋ ହୋତି, କଥଞ୍ଚ ସନ୍ତୋ ସନ୍ନିୱସନ୍ତି? ଇଧ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଥେରସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଥେରୋପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ, ମଜ୍ଝିମୋପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ, ନୱୋପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ; ଥେରମ୍ପାହଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ, ମଜ୍ଝିମମ୍ପାହଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ, ନୱମ୍ପାହଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ। ଥେରୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ହିତାନୁକମ୍ପୀ ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ନୋ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ, ସାଧୂତି ନଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ ନ ୱିହେଠେୟ୍ୟଂ ପସ୍ସମ୍ପିସ୍ସ ପଟିକରେୟ୍ୟଂ। ମଜ୍ଝିମୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ…ପେ॰… ନୱୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ହିତାନୁକମ୍ପୀ ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ନୋ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ, ସାଧୂତି ନଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ ନ ନଂ ୱିହେଠେୟ୍ୟଂ ପସ୍ସମ୍ପିସ୍ସ ପଟିକରେୟ୍ୟଂ’। ମଜ୍ଝିମସ୍ସପି ଭିକ୍ଖୁନୋ ଏୱଂ ହୋତି…ପେ॰… ନୱସ୍ସପି ଭିକ୍ଖୁନୋ ଏୱଂ ହୋତି – ‘ଥେରୋପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ, ମଜ୍ଝିମୋପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ, ନୱୋପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ; ଥେରମ୍ପାହଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ, ମଜ୍ଝିମମ୍ପାହଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ, ନୱମ୍ପାହଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ। ଥେରୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ହିତାନୁକମ୍ପୀ ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ନୋ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ, ସାଧୂତି ନଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ ନ ନଂ ୱିହେଠେୟ୍ୟଂ ପସ୍ସମ୍ପିସ୍ସ ପଟିକରେୟ୍ୟଂ। ମଜ୍ଝିମୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ…ପେ॰… ନୱୋ ଚେପି ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ହିତାନୁକମ୍ପୀ ମଂ ୱଦେୟ୍ୟ ନୋ ଅହିତାନୁକମ୍ପୀ, ସାଧୂତି ନଂ ୱଦେୟ୍ୟଂ ନ ନଂ ୱିହେଠେୟ୍ୟଂ ପସ୍ସମ୍ପିସ୍ସ ପଟିକରେୟ୍ୟଂ’। ଏୱଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସନ୍ତସନ୍ନିୱାସୋ ହୋତି, ଏୱଞ୍ଚ ସନ୍ତୋ ସନ୍ନିୱସନ୍ତୀ’’ତି।
୬୪ . ‘‘ୟସ୍ମିଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ଉଭତୋ ୱଚୀସଂସାରୋ ଦିଟ୍ଠିପଳାସୋ ଚେତସୋ ଆଘାତୋ ଅପ୍ପଚ୍ଚୟୋ ଅନଭିରଦ୍ଧି ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ଅୱୂପସନ୍ତଂ ହୋତି, ତସ୍ମେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ପାଟିକଙ୍ଖଂ – ‘ଦୀଘତ୍ତାୟ ଖରତ୍ତାୟ ୱାଳତ୍ତାୟ ସଂୱତ୍ତିସ୍ସତି, ଭିକ୍ଖୂ ଚ ନ ଫାସୁଂ [ଫାସୁ (କ॰)] ୱିହରିସ୍ସନ୍ତି’। ୟସ୍ମିଞ୍ଚ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ଉଭତୋ ୱଚୀସଂସାରୋ ଦିଟ୍ଠିପଳାସୋ ଚେତସୋ ଆଘାତୋ ଅପ୍ପଚ୍ଚୟୋ ଅନଭିରଦ୍ଧି ଅଜ୍ଝତ୍ତଂ ସୁୱୂପସନ୍ତଂ ହୋତି, ତସ୍ମେତଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଧିକରଣେ ପାଟିକଙ୍ଖଂ – ‘ନ ଦୀଘତ୍ତାୟ ଖରତ୍ତାୟ ୱାଳତ୍ତାୟ ସଂୱତ୍ତିସ୍ସତି, ଭିକ୍ଖୂ ଚ ଫାସୁଂ ୱିହରିସ୍ସନ୍ତୀ’’’ତି।
ପୁଗ୍ଗଲୱଗ୍ଗୋ ପଠମୋ।
(୭) ୨. ସୁଖୱଗ୍ଗୋ
୬୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି , ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ଗିହିସୁଖଞ୍ଚ ପବ୍ବଜିତସୁଖଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ପବ୍ବଜିତସୁଖ’’ନ୍ତି।
୬୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? କାମସୁଖଞ୍ଚ ନେକ୍ଖମ୍ମସୁଖଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ନେକ୍ଖମ୍ମସୁଖ’’ନ୍ତି।
୬୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ଉପଧିସୁଖଞ୍ଚ ନିରୁପଧିସୁଖଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ନିରୁପଧିସୁଖ’’ନ୍ତି।
୬୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ସାସୱସୁଖଞ୍ଚ ଅନାସୱସୁଖଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ଅନାସୱସୁଖ’’ନ୍ତି।
୬୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ସାମିସଞ୍ଚ ସୁଖଂ ନିରାମିସଞ୍ଚ ସୁଖଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ନିରାମିସଂ ସୁଖ’’ନ୍ତି।
୭୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ଅରିୟସୁଖଞ୍ଚ ଅନରିୟସୁଖଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ଅରିୟସୁଖ’’ନ୍ତି।
୭୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି , ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? କାୟିକଞ୍ଚ ସୁଖଂ ଚେତସିକଞ୍ଚ ସୁଖଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ଚେତସିକଂ ସୁଖ’’ନ୍ତି।
୭୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ସପ୍ପୀତିକଞ୍ଚ ସୁଖଂ ନିପ୍ପୀତିକଞ୍ଚ ସୁଖଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ନିପ୍ପୀତିକଂ ସୁଖ’’ନ୍ତି।
୭୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ସାତସୁଖଞ୍ଚ ଉପେକ୍ଖାସୁଖଞ୍ଚ । ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ଉପେକ୍ଖାସୁଖ’’ନ୍ତି।
୭୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି , ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ସମାଧିସୁଖଞ୍ଚ ଅସମାଧିସୁଖଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ସମାଧିସୁଖ’’ନ୍ତି।
୭୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ସପ୍ପୀତିକାରମ୍ମଣଞ୍ଚ ସୁଖଂ ନିପ୍ପୀତିକାରମ୍ମଣଞ୍ଚ ସୁଖଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ନିପ୍ପୀତିକାରମ୍ମଣଂ ସୁଖ’’ନ୍ତି।
୭୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ସାତାରମ୍ମଣଞ୍ଚ ସୁଖଂ ଉପେକ୍ଖାରମ୍ମଣଞ୍ଚ ସୁଖଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ଉପେକ୍ଖାରମ୍ମଣଂ ସୁଖ’’ନ୍ତି।
୭୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ସୁଖାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ରୂପାରମ୍ମଣଞ୍ଚ ସୁଖଂ ଅରୂପାରମ୍ମଣଞ୍ଚ ସୁଖଂ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସୁଖାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସୁଖାନଂ ୟଦିଦଂ ଅରୂପାରମ୍ମଣଂ ସୁଖ’’ନ୍ତି।
ସୁଖୱଗ୍ଗୋ ଦୁତିୟୋ।
(୮) ୩. ସନିମିତ୍ତୱଗ୍ଗୋ
୭୮ . ‘‘ସନିମିତ୍ତା , ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅନିମିତ୍ତା। ତସ୍ସେୱ ନିମିତ୍ତସ୍ସ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୭୯ . ‘‘ସନିଦାନା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅନିଦାନା। ତସ୍ସେୱ ନିଦାନସ୍ସ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୮୦ . ‘‘ସହେତୁକା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅହେତୁକା। ତସ୍ସେୱ ହେତୁସ୍ସ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୮୧ . ‘‘ସସଙ୍ଖାରା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅସଙ୍ଖାରା। ତେସଂୟେୱ ସଙ୍ଖାରାନଂ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୮୨ . ‘‘ସପ୍ପଚ୍ଚୟା , ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅପ୍ପଚ୍ଚୟା। ତସ୍ସେୱ ପଚ୍ଚୟସ୍ସ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୮୩ . ‘‘ସରୂପା , ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅରୂପା। ତସ୍ସେୱ ରୂପସ୍ସ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୮୪ . ‘‘ସୱେଦନା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅୱେଦନା। ତସ୍ସାୟେୱ ୱେଦନାୟ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୮୫ . ‘‘ସସଞ୍ଞା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅସଞ୍ଞା। ତସ୍ସାୟେୱ ସଞ୍ଞାୟ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୮୬ . ‘‘ସୱିଞ୍ଞାଣା , ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅୱିଞ୍ଞାଣା। ତସ୍ସେୱ ୱିଞ୍ଞାଣସ୍ସ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
୮୭ . ‘‘ସଙ୍ଖତାରମ୍ମଣା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପ୍ପଜ୍ଜନ୍ତି ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା, ନୋ ଅସଙ୍ଖତାରମ୍ମଣା। ତସ୍ସେୱ ସଙ୍ଖତସ୍ସ ପହାନା ଏୱଂ ତେ ପାପକା ଅକୁସଲା ଧମ୍ମା ନ ହୋନ୍ତୀ’’ତି।
ସନିମିତ୍ତୱଗ୍ଗୋ ତତିୟୋ।
(୯) ୪. ଧମ୍ମୱଗ୍ଗୋ
୮୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଚେତୋୱିମୁତ୍ତି ଚ ପଞ୍ଞାୱିମୁତ୍ତି ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୮୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ପଗ୍ଗାହୋ ଚ ଅୱିକ୍ଖେପୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ନାମଞ୍ଚ ରୂପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୱିଜ୍ଜା ଚ ୱିମୁତ୍ତି ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଭୱଦିଟ୍ଠି ଚ ୱିଭୱଦିଟ୍ଠି ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଅହିରିକଞ୍ଚ ଅନୋତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ । ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ହିରୀ ଚ ଓତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଦୋୱଚସ୍ସତା ଚ ପାପମିତ୍ତତା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସୋୱଚସ୍ସତା ଚ କଲ୍ୟାଣମିତ୍ତତା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଧାତୁକୁସଲତା ଚ ମନସିକାରକୁସଲତା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୯୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆପତ୍ତିକୁସଲତା ଚ ଆପତ୍ତିୱୁଟ୍ଠାନକୁସଲତା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
ଧମ୍ମୱଗ୍ଗୋ ଚତୁତ୍ଥୋ।
(୧୦) ୫. ବାଲୱଗ୍ଗୋ
୯୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ବାଲା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅନାଗତଂ ଭାରଂ ୱହତି, ୟୋ ଚ ଆଗତଂ ଭାରଂ ନ ୱହତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବାଲା’’ତି।
୧୦୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପଣ୍ଡିତା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅନାଗତଂ ଭାରଂ ନ ୱହତି, ୟୋ ଚ ଆଗତଂ ଭାରଂ ୱହତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଣ୍ଡିତା’’ତି।
୧୦୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ବାଲା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅକପ୍ପିୟେ କପ୍ପିୟସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ କପ୍ପିୟେ ଅକପ୍ପିୟସଞ୍ଞୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ , ଦ୍ୱେ ବାଲା’’ତି।
୧୦୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଣ୍ଡିତା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅକପ୍ପିୟେ ଅକପ୍ପିୟସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ କପ୍ପିୟେ କପ୍ପିୟସଞ୍ଞୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଣ୍ଡିତା’’ତି।
୧୦୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ବାଲା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅନାପତ୍ତିୟା ଆପତ୍ତିସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ଆପତ୍ତିୟା ଅନାପତ୍ତିସଞ୍ଞୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବାଲା’’ତି।
୧୦୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଣ୍ଡିତା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅନାପତ୍ତିୟା ଅନାପତ୍ତିସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ଆପତ୍ତିୟା ଆପତ୍ତିସଞ୍ଞୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଣ୍ଡିତା’’ତି।
୧୦୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ବାଲା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅଧମ୍ମେ ଧମ୍ମସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ଧମ୍ମେ ଅଧମ୍ମସଞ୍ଞୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବାଲା’’ତି।
୧୦୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଣ୍ଡିତା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଧମ୍ମେ ଧମ୍ମସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ଅଧମ୍ମେ ଅଧମ୍ମସଞ୍ଞୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଣ୍ଡିତା’’ତି।
୧୦୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ବାଲା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅୱିନୟେ ୱିନୟସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ୱିନୟେ ଅୱିନୟସଞ୍ଞୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ବାଲା’’ତି।
୧୦୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଣ୍ଡିତା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଅୱିନୟେ ଅୱିନୟସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ୱିନୟେ ୱିନୟସଞ୍ଞୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଣ୍ଡିତା’’ତି।
୧୦୯ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ନ କୁକ୍କୁଚ୍ଚାୟିତବ୍ବଂ କୁକ୍କୁଚ୍ଚାୟତି, ୟୋ ଚ କୁକ୍କୁଚ୍ଚାୟିତବ୍ବଂ ନ କୁକ୍କୁଚ୍ଚାୟତି। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୦ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ନ କୁକ୍କୁଚ୍ଚାୟିତବ୍ବଂ ନ କୁକ୍କୁଚ୍ଚାୟତି, ୟୋ ଚ କୁକ୍କୁଚ୍ଚାୟିତବ୍ବଂ କୁକ୍କୁଚ୍ଚାୟତି। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୧ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ଅକପ୍ପିୟେ କପ୍ପିୟସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ କପ୍ପିୟେ ଅକପ୍ପିୟସଞ୍ଞୀ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୨ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ଅକପ୍ପିୟେ ଅକପ୍ପିୟସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ କପ୍ପିୟେ କପ୍ପିୟସଞ୍ଞୀ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୩ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ଆପତ୍ତିୟା ଅନାପତ୍ତିସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ଅନାପତ୍ତିୟା ଆପତ୍ତିସଞ୍ଞୀ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୪ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ଆପତ୍ତିୟା ଆପତ୍ତିସଞ୍ଞୀ , ୟୋ ଚ ଅନାପତ୍ତିୟା ଅନାପତ୍ତିସଞ୍ଞୀ । ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୫ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ଅଧମ୍ମେ ଧମ୍ମସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ଧମ୍ମେ ଅଧମ୍ମସଞ୍ଞୀ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୬ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ଧମ୍ମେ ଧମ୍ମସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ଅଧମ୍ମେ ଅଧମ୍ମସଞ୍ଞୀ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୭ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ଅୱିନୟେ ୱିନୟସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ୱିନୟେ ଅୱିନୟସଞ୍ଞୀ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
୧୧୮ . ‘‘ଦ୍ୱିନ୍ନଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତି। କତମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ? ୟୋ ଚ ଅୱିନୟେ ଅୱିନୟସଞ୍ଞୀ, ୟୋ ଚ ୱିନୟେ ୱିନୟସଞ୍ଞୀ। ଇମେସଂ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆସୱା ନ ୱଡ୍ଢନ୍ତୀ’’ତି।
ବାଲୱଗ୍ଗୋ ପଞ୍ଚମୋ।
ଦୁତିୟୋ ପଣ୍ଣାସକୋ ସମତ୍ତୋ।
୩. ତତିୟପଣ୍ଣାସକଂ
(୧୧) ୧. ଆସାଦୁପ୍ପଜହୱଗ୍ଗୋ
୧୧୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମା , ଭିକ୍ଖୱେ, ଆସା ଦୁପ୍ପଜହା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଲାଭାସା ଚ ଜୀୱିତାସା ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଆସା ଦୁପ୍ପଜହା’’ତି।
୧୨୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଗ୍ଗଲା ଦୁଲ୍ଲଭା ଲୋକସ୍ମିଂ। କତମେ ଦ୍ୱେ ? ୟୋ ଚ ପୁବ୍ବକାରୀ, ୟୋ ଚ କତଞ୍ଞୂ କତୱେଦୀ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପୁଗ୍ଗଲା ଦୁଲ୍ଲଭା ଲୋକସ୍ମି’’ନ୍ତି।
୧୨୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଗ୍ଗଲା ଦୁଲ୍ଲଭା ଲୋକସ୍ମିଂ। କତମେ ଦ୍ୱେ? ତିତ୍ତୋ ଚ ତପ୍ପେତା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପୁଗ୍ଗଲା ଦୁଲ୍ଲଭା ଲୋକସ୍ମି’’ନ୍ତି।
୧୨୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଗ୍ଗଲା ଦୁତ୍ତପ୍ପୟା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଲଦ୍ଧଂ ଲଦ୍ଧଂ ନିକ୍ଖିପତି, ୟୋ ଚ ଲଦ୍ଧଂ ଲଦ୍ଧଂ ୱିସ୍ସଜ୍ଜେତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପୁଗ୍ଗଲା ଦୁତ୍ତପ୍ପୟା’’ତି।
୧୨୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପୁଗ୍ଗଲା ସୁତପ୍ପୟା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ୟୋ ଚ ଲଦ୍ଧଂ ଲଦ୍ଧଂ ନ ନିକ୍ଖିପତି, ୟୋ ଚ ଲଦ୍ଧଂ ଲଦ୍ଧଂ ନ ୱିସ୍ସଜ୍ଜେତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପୁଗ୍ଗଲା ସୁତପ୍ପୟା’’ତି।
୧୨୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଚ୍ଚୟା ରାଗସ୍ସ ଉପ୍ପାଦାୟ। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସୁଭନିମିତ୍ତଞ୍ଚ ଅୟୋନିସୋ ଚ ମନସିକାରୋ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଚ୍ଚୟା ରାଗସ୍ସ ଉପ୍ପାଦାୟା’’ତି।
୧୨୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପଚ୍ଚୟା ଦୋସସ୍ସ ଉପ୍ପାଦାୟ। କତମେ ଦ୍ୱେ? ପଟିଘନିମିତ୍ତଞ୍ଚ ଅୟୋନିସୋ ଚ ମନସିକାରୋ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଚ୍ଚୟା ଦୋସସ୍ସ ଉପ୍ପାଦାୟା’’ତି।
୧୨୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଚ୍ଚୟା ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିୟା ଉପ୍ପାଦାୟ। କତମେ ଦ୍ୱେ? ପରତୋ ଚ ଘୋସୋ ଅୟୋନିସୋ ଚ ମନସିକାରୋ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଚ୍ଚୟା ମିଚ୍ଛାଦିଟ୍ଠିୟା ଉପ୍ପାଦାୟା’’ତି।
୧୨୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପଚ୍ଚୟା ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିୟା ଉପ୍ପାଦାୟ। କତମେ ଦ୍ୱେ? ପରତୋ ଚ ଘୋସୋ, ୟୋନିସୋ ଚ ମନସିକାରୋ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଚ୍ଚୟା ସମ୍ମାଦିଟ୍ଠିୟା ଉପ୍ପାଦାୟା’’ତି।
୧୨୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆପତ୍ତିୟୋ। କତମା ଦ୍ୱେ? ଲହୁକା ଚ ଆପତ୍ତି, ଗରୁକା ଚ ଆପତ୍ତି। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଆପତ୍ତିୟୋ’’ତି।
୧୨୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆପତ୍ତିୟୋ। କତମା ଦ୍ୱେ? ଦୁଟ୍ଠୁଲ୍ଲା ଚ ଆପତ୍ତି, ଅଦୁଟ୍ଠୁଲ୍ଲା ଚ ଆପତ୍ତି। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଆପତ୍ତିୟୋ’’ତି।
୧୩୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆପତ୍ତିୟୋ। କତମା ଦ୍ୱେ? ସାୱସେସା ଚ ଆପତ୍ତି, ଅନୱସେସା ଚ ଆପତ୍ତି। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଆପତ୍ତିୟୋ’’ତି।
ଆସାଦୁପ୍ପଜହୱଗ୍ଗୋ ପଠମୋ।
(୧୨) ୨. ଆୟାଚନୱଗ୍ଗୋ
୧୩୧ . ‘‘ସଦ୍ଧୋ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୁ ଏୱଂ ସମ୍ମା ଆୟାଚମାନୋ ଆୟାଚେୟ୍ୟ – ‘ତାଦିସୋ ହୋମି ୟାଦିସା ସାରିପୁତ୍ତମୋଗ୍ଗଲ୍ଲାନା’ତି। ଏସା, ଭିକ୍ଖୱେ, ତୁଲା ଏତଂ ପମାଣଂ ମମ ସାୱକାନଂ ଭିକ୍ଖୂନଂ ୟଦିଦଂ ସାରିପୁତ୍ତମୋଗ୍ଗଲ୍ଲାନା’’ତି।
୧୩୨ . ‘‘ସଦ୍ଧା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଭିକ୍ଖୁନୀ ଏୱଂ ସମ୍ମା ଆୟାଚମାନା ଆୟାଚେୟ୍ୟ – ‘ତାଦିସୀ ହୋମି ୟାଦିସୀ ଖେମା ଚ ଭିକ୍ଖୁନୀ ଉପ୍ପଲୱଣ୍ଣା ଚା’ତି। ଏସା, ଭିକ୍ଖୱେ, ତୁଲା ଏତଂ ପମାଣଂ ମମ ସାୱିକାନଂ ଭିକ୍ଖୁନୀନଂ ୟଦିଦଂ ଖେମା ଚ ଭିକ୍ଖୁନୀ ଉପ୍ପଲୱଣ୍ଣା ଚା’’ତି।
୧୩୩ . ‘‘ସଦ୍ଧୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପାସକୋ ଏୱଂ ସମ୍ମା ଆୟାଚମାନୋ ଆୟାଚେୟ୍ୟ – ‘ତାଦିସୋ ହୋମି ୟାଦିସୋ ଚିତ୍ତୋ ଚ ଗହପତି ହତ୍ଥକୋ ଚ ଆଳୱକୋ’ତି। ଏସା, ଭିକ୍ଖୱେ, ତୁଲା ଏତଂ ପମାଣଂ ମମ ସାୱକାନଂ ଉପାସକାନଂ ୟଦିଦଂ ଚିତ୍ତୋ ଚ ଗହପତି ହତ୍ଥକୋ ଚ ଆଳୱକୋ’’ତି।
୧୩୪ . ‘‘ସଦ୍ଧା , ଭିକ୍ଖୱେ, ଉପାସିକା ଏୱଂ ସମ୍ମା ଆୟାଚମାନା ଆୟାଚେୟ୍ୟ – ‘ତାଦିସୀ ହୋମି ୟାଦିସୀ ଖୁଜ୍ଜୁତ୍ତରା ଚ ଉପାସିକା ୱେଳୁକଣ୍ଡକିୟା [ୱେଳୁକଣ୍ଡକୀ (ଅ॰ ନି॰ ୬.୩୭; ଅ॰ ନି॰ ୪.୧୭୬ ଆଗତଂ] ଚ ନନ୍ଦମାତା’ତି। ଏସା , ଭିକ୍ଖୱେ, ତୁଲା ଏତଂ ପମାଣଂ ମମ ସାୱିକାନଂ ଉପାସିକାନଂ ୟଦିଦଂ ଖୁଜ୍ଜୁତ୍ତରା ଚ ଉପାସିକା ୱେଳୁକଣ୍ଡକିୟା ଚ ନନ୍ଦମାତା’’ତି।
୧୩୫ . ‘‘ଦ୍ୱୀହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ବାଲୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ଅସପ୍ପୁରିସୋ ଖତଂ ଉପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ସାୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ସାନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତି। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? ଅନନୁୱିଚ୍ଚ ଅପରିୟୋଗାହେତ୍ୱା ଅୱଣ୍ଣାରହସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଅନନୁୱିଚ୍ଚ ଅପରିୟୋଗାହେତ୍ୱା ୱଣ୍ଣାରହସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ବାଲୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ଅସପ୍ପୁରିସୋ ଖତଂ ଉପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ସାୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ସାନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତୀତି।
‘‘ଦ୍ୱୀହି , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ସପ୍ପୁରିସୋ ଅକ୍ଖତଂ ଅନୁପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ଅନୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ଅନନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତି। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? ଅନୁୱିଚ୍ଚ ପରିୟୋଗାହେତ୍ୱା ଅୱଣ୍ଣାରହସ୍ସ ଅୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି, ଅନୁୱିଚ୍ଚ ପରିୟୋଗାହେତ୍ୱା ୱଣ୍ଣାରହସ୍ସ ୱଣ୍ଣଂ ଭାସତି। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ସପ୍ପୁରିସୋ ଅକ୍ଖତଂ ଅନୁପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ଅନୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ଅନନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତୀ’’ତି।
୧୩୬ . ‘‘ଦ୍ୱୀହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ବାଲୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ଅସପ୍ପୁରିସୋ ଖତଂ ଉପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ସାୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ସାନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତି। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? ଅନନୁୱିଚ୍ଚ ଅପରିୟୋଗାହେତ୍ୱା ଅପ୍ପସାଦନୀୟେ ଠାନେ ପସାଦଂ ଉପଦଂସେତି, ଅନନୁୱିଚ୍ଚ ଅପରିୟୋଗାହେତ୍ୱା ପସାଦନୀୟେ ଠାନେ ଅପ୍ପସାଦଂ ଉପଦଂସେତି। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ବାଲୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ଅସପ୍ପୁରିସୋ ଖତଂ ଉପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ସାୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ସାନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତୀତି।
‘‘ଦ୍ୱୀହି , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ସପ୍ପୁରିସୋ ଅକ୍ଖତଂ ଅନୁପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ଅନୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ଅନନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତି। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? ଅନୁୱିଚ୍ଚ ପରିୟୋଗାହେତ୍ୱା ଅପ୍ପସାଦନୀୟେ ଠାନେ ଅପ୍ପସାଦଂ ଉପଦଂସେତି, ଅନୁୱିଚ୍ଚ ପରିୟୋଗାହେତ୍ୱା ପସାଦନୀୟେ ଠାନେ ପସାଦଂ ଉପଦଂସେତି। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ସପ୍ପୁରିସୋ ଅକ୍ଖତଂ ଅନୁପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ଅନୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ଅନନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତୀ’’ତି।
୧୩୭ . ‘‘ଦ୍ୱୀସୁ, ଭିକ୍ଖୱେ, ମିଚ୍ଛାପଟିପଜ୍ଜମାନୋ ବାଲୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ଅସପ୍ପୁରିସୋ ଖତଂ ଉପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ସାୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ସାନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ , ବହୁଞ୍ଚ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତି। କତମେସୁ ଦ୍ୱୀସୁ? ମାତରି ଚ ପିତରି ଚ। ଇମେସୁ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀସୁ ମିଚ୍ଛାପଟିପଜ୍ଜମାନୋ ବାଲୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ଅସପ୍ପୁରିସୋ ଖତଂ ଉପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ସାୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ସାନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତୀତି।
‘‘ଦ୍ୱୀସୁ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମ୍ମାପଟିପଜ୍ଜମାନୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ସପ୍ପୁରିସୋ ଅକ୍ଖତଂ ଅନୁପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ଅନୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ଅନନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତି। କତମେସୁ ଦ୍ୱୀସୁ? ମାତରି ଚ ପିତରି ଚ। ଇମେସୁ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀସୁ ସମ୍ମାପଟିପଜ୍ଜମାନୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ସପ୍ପୁରିସୋ ଅକ୍ଖତଂ ଅନୁପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ଅନୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ଅନନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତୀ’’ତି।
୧୩୮ . ‘‘ଦ୍ୱୀସୁ, ଭିକ୍ଖୱେ, ମିଚ୍ଛାପଟିପଜ୍ଜମାନୋ ବାଲୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ଅସପ୍ପୁରିସୋ ଖତଂ ଉପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ସାୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ସାନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତି। କତମେସୁ ଦ୍ୱୀସୁ? ତଥାଗତେ ଚ ତଥାଗତସାୱକେ ଚ। ଇମେସୁ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ମିଚ୍ଛାପଟିପଜ୍ଜମାନୋ ବାଲୋ ଅବ୍ୟତ୍ତୋ ଅସପ୍ପୁରିସୋ ଖତଂ ଉପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ସାୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ସାନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ଅପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତୀତି।
‘‘ଦ୍ୱୀସୁ , ଭିକ୍ଖୱେ, ସମ୍ମାପଟିପଜ୍ଜମାନୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ସପ୍ପୁରିସୋ ଅକ୍ଖତଂ ଅନୁପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ଅନୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ଅନନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତି। କତମେସୁ ଦ୍ୱୀସୁ? ତଥାଗତେ ଚ ତଥାଗତସାୱକେ ଚ। ଇମେସୁ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀସୁ ସମ୍ମାପଟିପଜ୍ଜମାନୋ ପଣ୍ଡିତୋ ୱିୟତ୍ତୋ ସପ୍ପୁରିସୋ ଅକ୍ଖତଂ ଅନୁପହତଂ ଅତ୍ତାନଂ ପରିହରତି, ଅନୱଜ୍ଜୋ ଚ ହୋତି ଅନନୁୱଜ୍ଜୋ ଚ ୱିଞ୍ଞୂନଂ, ବହୁଞ୍ଚ ପୁଞ୍ଞଂ ପସୱତୀ’’ତି।
୧୩୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସଚିତ୍ତୱୋଦାନଞ୍ଚ ନ ଚ କିଞ୍ଚି ଲୋକେ ଉପାଦିୟତି। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୧୪୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? କୋଧୋ ଚ ଉପନାହୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୧୪୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? କୋଧୱିନୟୋ ଚ ଉପନାହୱିନୟୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
ଆୟାଚନୱଗ୍ଗୋ ଦୁତିୟୋ।
(୧୩) ୩. ଦାନୱଗ୍ଗୋ
୧୪୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି , ଭିକ୍ଖୱେ, ଦାନାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ଆମିସଦାନଞ୍ଚ ଧମ୍ମଦାନଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଦାନାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଦାନାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମଦାନ’’ନ୍ତି।
୧୪୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୟାଗା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସୟାଗୋ ଚ ଧମ୍ମୟାଗୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ୟାଗା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ୟାଗାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମୟାଗୋ’’ତି।
୧୪୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଚାଗା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସଚାଗୋ ଚ ଧମ୍ମଚାଗୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଚାଗା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଚାଗାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମଚାଗୋ’’ତି।
୧୪୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିଚ୍ଚାଗା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସପରିଚ୍ଚାଗୋ ଚ ଧମ୍ମପରିଚ୍ଚାଗୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିଚ୍ଚାଗା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିଚ୍ଚାଗାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମପରିଚ୍ଚାଗୋ’’ତି।
୧୪୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଭୋଗା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସଭୋଗୋ ଚ ଧମ୍ମଭୋଗୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଭୋଗା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଭୋଗାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମଭୋଗୋ’’ତି।
୧୪୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସମ୍ଭୋଗା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସସମ୍ଭୋଗୋ ଚ ଧମ୍ମସମ୍ଭୋଗୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସମ୍ଭୋଗା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସମ୍ଭୋଗାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମସମ୍ଭୋଗୋ’’ତି।
୧୪୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସଂୱିଭାଗା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସସଂୱିଭାଗୋ ଚ ଧମ୍ମସଂୱିଭାଗୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସଂୱିଭାଗା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସଂୱିଭାଗାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମସଂୱିଭାଗୋ’’ତି।
୧୪୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ସଙ୍ଗହା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସସଙ୍ଗହୋ ଚ ଧମ୍ମସଙ୍ଗହୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସଙ୍ଗହା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସଙ୍ଗହାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମସଙ୍ଗହୋ’’ତି।
୧୫୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅନୁଗ୍ଗହା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସାନୁଗ୍ଗହୋ ଚ ଧମ୍ମାନୁଗ୍ଗହୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅନୁଗ୍ଗହା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଅନୁଗ୍ଗହାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମାନୁଗ୍ଗହୋ’’ତି।
୧୫୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅନୁକମ୍ପା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଆମିସାନୁକମ୍ପା ଚ ଧମ୍ମାନୁକମ୍ପା ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅନୁକମ୍ପା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଅନୁକମ୍ପାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମାନୁକମ୍ପା’’ତି।
ଦାନୱଗ୍ଗୋ ତତିୟୋ।
(୧୪) ୪. ସନ୍ଥାରୱଗ୍ଗୋ
୧୫୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ସନ୍ଥାରା [ସନ୍ଧାରା (କ॰)] । କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସସନ୍ଥାରୋ ଚ ଧମ୍ମସନ୍ଥାରୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସନ୍ଥାରା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସନ୍ଥାରାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମସନ୍ଥାରୋ’’ତି।
୧୫୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିସନ୍ଥାରା [ପଟିସନ୍ଧାରା (କ॰)] । କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସପଟିସନ୍ଥାରୋ ଚ ଧମ୍ମପଟିସନ୍ଥାରୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପଟିସନ୍ଥାରା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପଟିସନ୍ଥାରାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମପଟିସନ୍ଥାରୋ’’ତି।
୧୫୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଏସନା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଆମିସେସନା ଚ ଧମ୍ମେସନା ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଏସନା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଏସନାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମେସନା’’ତି।
୧୫୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିୟେସନା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଆମିସପରିୟେସନା ଚ ଧମ୍ମପରିୟେସନା ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିୟେସନା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିୟେସନାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମପରିୟେସନା’’ତି।
୧୫୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିୟେଟ୍ଠିୟୋ। କତମା ଦ୍ୱେ? ଆମିସପରିୟେଟ୍ଠି ଚ ଧମ୍ମପରିୟେଟ୍ଠି ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପରିୟେଟ୍ଠିୟୋ। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପରିୟେଟ୍ଠୀନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମପରିୟେଟ୍ଠୀ’’ତି।
୧୫୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମା , ଭିକ୍ଖୱେ, ପୂଜା। କତମା ଦ୍ୱେ? ଆମିସପୂଜା ଚ ଧମ୍ମପୂଜା ଚ। ଇମା ଖୋ ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ପୂଜା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ପୂଜାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମପୂଜା’’ତି।
୧୫୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଆତିଥେୟ୍ୟାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ଆମିସାତିଥେୟ୍ୟଞ୍ଚ ଧମ୍ମାତିଥେୟ୍ୟଞ୍ଚ । ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଆତିଥେୟ୍ୟାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଆତିଥେୟ୍ୟାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମାତିଥେୟ୍ୟ’’ନ୍ତି।
୧୫୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମା, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇଦ୍ଧିୟୋ। କତମା ଦ୍ୱେ? ଆମିସିଦ୍ଧି ଚ ଧମ୍ମିଦ୍ଧି ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଇଦ୍ଧିୟୋ। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ଇଦ୍ଧୀନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମିଦ୍ଧୀ’’ତି।
୧୬୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମା , ଭିକ୍ଖୱେ, ୱୁଦ୍ଧିୟୋ। କତମା ଦ୍ୱେ? ଆମିସୱୁଦ୍ଧି ଚ ଧମ୍ମୱୁଦ୍ଧି ଚ। ଇମା ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ୱୁଦ୍ଧିୟୋ। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମାସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ୱୁଦ୍ଧୀନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମୱୁଦ୍ଧୀ’’ତି।
୧୬୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି , ଭିକ୍ଖୱେ, ରତନାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ଆମିସରତନଞ୍ଚ ଧମ୍ମରତନଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ରତନାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ରତନାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମରତନ’’ନ୍ତି।
୧୬୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ସନ୍ନିଚୟା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଆମିସସନ୍ନିଚୟୋ ଚ ଧମ୍ମସନ୍ନିଚୟୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ସନ୍ନିଚୟା। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ସନ୍ନିଚୟାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମସନ୍ନିଚୟୋ’’ତି।
୧୬୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମାନି, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱେପୁଲ୍ଲାନି। କତମାନି ଦ୍ୱେ? ଆମିସୱେପୁଲ୍ଲଞ୍ଚ ଧମ୍ମୱେପୁଲ୍ଲଞ୍ଚ। ଇମାନି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ୱେପୁଲ୍ଲାନି। ଏତଦଗ୍ଗଂ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଇମେସଂ ଦ୍ୱିନ୍ନଂ ୱେପୁଲ୍ଲାନଂ ୟଦିଦଂ ଧମ୍ମୱେପୁଲ୍ଲ’’ନ୍ତି।
ସନ୍ଥାରୱଗ୍ଗୋ ଚତୁତ୍ଥୋ।
(୧୫) ୫. ସମାପତ୍ତିୱଗ୍ଗୋ
୧୬୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମାପତ୍ତିକୁସଲତା ଚ ସମାପତ୍ତିୱୁଟ୍ଠାନକୁସଲତା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
୧୬୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଅଜ୍ଜୱଞ୍ଚ ମଦ୍ଦୱଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୬୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଖନ୍ତି ଚ ସୋରଚ୍ଚଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୬୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସାଖଲ୍ୟଞ୍ଚ ପଟିସନ୍ଥାରୋ ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୬୮ . ‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଅୱିହିଂସା ଚ ସୋଚେୟ୍ୟଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୬୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଅଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରତା ଚ ଭୋଜନେ ଅମତ୍ତଞ୍ଞୁତା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଇନ୍ଦ୍ରିୟେସୁ ଗୁତ୍ତଦ୍ୱାରତା ଚ ଭୋଜନେ ମତ୍ତଞ୍ଞୁତା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ପଟିସଙ୍ଖାନବଲଞ୍ଚ ଭାୱନାବଲଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସତିବଲଞ୍ଚ ସମାଧିବଲଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୩ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୪ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସୀଲୱିପତ୍ତି ଚ ଦିଟ୍ଠିୱିପତ୍ତି ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସୀଲସମ୍ପଦା ଚ ଦିଟ୍ଠିସମ୍ପଦା ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସୀଲୱିସୁଦ୍ଧି ଚ ଦିଟ୍ଠିୱିସୁଦ୍ଧି ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୭ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଦିଟ୍ଠିୱିସୁଦ୍ଧି ଚ ୟଥାଦିଟ୍ଠିସ୍ସ ଚ ପଧାନଂ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୮ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଅସନ୍ତୁଟ୍ଠିତା ଚ କୁସଲେସୁ ଧମ୍ମେସୁ, ଅପ୍ପଟିୱାନିତା ଚ ପଧାନସ୍ମିଂ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୭୯ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ମୁଟ୍ଠସ୍ସଚ୍ଚଞ୍ଚ ଅସମ୍ପଜଞ୍ଞଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୮୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସତି ଚ ସମ୍ପଜଞ୍ଞଞ୍ଚ । ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’ତି।
ସମାପତ୍ତିୱଗ୍ଗୋ ପଞ୍ଚମୋ।
ତତିୟୋ ପଣ୍ଣାସକୋ ସମତ୍ତୋ।
୧. କୋଧପେୟ୍ୟାଲଂ
୧୮୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? କୋଧୋ ଚ ଉପନାହୋ ଚ…ପେ॰… ମକ୍ଖୋ ଚ ପଳାସୋ [ପଲାସୋ (କ॰)] ଚ… ଇସ୍ସା ଚ ମଚ୍ଛରିୟଞ୍ଚ… ମାୟା ଚ ସାଠେୟ୍ୟଞ୍ଚ… ଅହିରିକଞ୍ଚ ଅନୋତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୮୨ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଅକ୍କୋଧୋ ଚ ଅନୁପନାହୋ ଚ… ଅମକ୍ଖୋ ଚ ଅପଳାସୋ ଚ… ଅନିସ୍ସା ଚ ଅମଚ୍ଛରିୟଞ୍ଚ… ଅମାୟା ଚ ଅସାଠେୟ୍ୟଞ୍ଚ… ହିରୀ ଚ ଓତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା’’।
୧୮୩ . ‘‘ଦ୍ୱୀହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ଦୁକ୍ଖଂ ୱିହରତି। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? କୋଧେନ ଚ ଉପନାହେନ ଚ… ମକ୍ଖେନ ଚ ପଳାସେନ ଚ… ଇସ୍ସାୟ ଚ ମଚ୍ଛରିୟେନ ଚ… ମାୟାୟ ଚ ସାଠେୟ୍ୟେନ ଚ… ଅହିରିକେନ ଚ ଅନୋତ୍ତପ୍ପେନ ଚ। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ଦୁକ୍ଖଂ ୱିହରତି’’।
୧୮୪ . ‘‘ଦ୍ୱୀହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ସୁଖଂ ୱିହରତି। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? ଅକ୍କୋଧେନ ଚ ଅନୁପନାହେନ ଚ… ଅମକ୍ଖେନ ଚ ଅପଳାସେନ ଚ… ଅନିସ୍ସାୟ ଚ ଅମଚ୍ଛରିୟେନ ଚ… ଅମାୟାୟ ଚ ଅସାଠେୟ୍ୟେନ ଚ … ହିରିୟା ଚ ଓତ୍ତପ୍ପେନ ଚ। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ସୁଖଂ ୱିହରତି’’।
୧୮୫ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସେଖସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ପରିହାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ? କୋଧୋ ଚ ଉପନାହୋ ଚ… ମକ୍ଖୋ ଚ ପଳାସୋ ଚ… ଇସ୍ସା ଚ ମଚ୍ଛରିୟଞ୍ଚ… ମାୟା ଚ ସାଠେୟ୍ୟଞ୍ଚ… ଅହିରିକଞ୍ଚ ଅନୋତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ସେଖସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ପରିହାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତି’’।
୧୮୬ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସେଖସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ଅପରିହାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତି। କତମେ ଦ୍ୱେ ? ଅକ୍କୋଧୋ ଚ ଅନୁପନାହୋ ଚ… ଅମକ୍ଖୋ ଚ ଅପଳାସୋ ଚ… ଅନିସ୍ସା ଚ ଅମଚ୍ଛରିୟଞ୍ଚ… ଅମାୟା ଚ ଅସାଠେୟ୍ୟଞ୍ଚ… ହିରୀ ଚ ଓତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ସେଖସ୍ସ ଭିକ୍ଖୁନୋ ଅପରିହାନାୟ ସଂୱତ୍ତନ୍ତି’’।
୧୮୭ . ‘‘ଦ୍ୱୀହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ୟଥାଭତଂ ନିକ୍ଖିତ୍ତୋ ଏୱଂ ନିରୟେ। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? କୋଧେନ ଚ ଉପନାହେନ ଚ… ମକ୍ଖେନ ଚ ପଳାସେନ ଚ… ଇସ୍ସାୟ ଚ ମଚ୍ଛରିୟେନ ଚ… ମାୟାୟ ଚ ସାଠେୟ୍ୟେନ ଚ… ଅହିରିକେନ ଚ ଅନୋତ୍ତପ୍ପେନ ଚ। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ୟଥାଭତଂ ନିକ୍ଖିତ୍ତୋ ଏୱଂ ନିରୟେ’’।
୧୮୮ . ‘‘ଦ୍ୱୀହି , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ୟଥାଭତଂ ନିକ୍ଖିତ୍ତୋ ଏୱଂ ସଗ୍ଗେ। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? ଅକ୍କୋଧେନ ଚ ଅନୁପନାହେନ ଚ… ଅମକ୍ଖେନ ଚ ଅପଳାସେନ ଚ… ଅନିସ୍ସାୟ ଚ ଅମଚ୍ଛରିୟେନ ଚ… ଅମାୟାୟ ଚ ଅସାଠେୟ୍ୟେନ ଚ… ହିରିୟା ଚ ଓତ୍ତପ୍ପେନ ଚ। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ୟଥାଭତଂ ନିକ୍ଖିତ୍ତୋ ଏୱଂ ସଗ୍ଗେ’’।
୧୮୯ . ‘‘ଦ୍ୱୀହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ଇଧେକଚ୍ଚୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜତି। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? କୋଧେନ ଚ ଉପନାହେନ ଚ… ମକ୍ଖେନ ଚ ପଳାସେନ ଚ… ଇସ୍ସାୟ ଚ ମଚ୍ଛରିୟେନ ଚ… ମାୟାୟ ଚ ସାଠେୟ୍ୟେନ ଚ… ଅହିରିକେନ ଚ ଅନୋତ୍ତପ୍ପେନ ଚ। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ଇଧେକଚ୍ଚୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ଅପାୟଂ ଦୁଗ୍ଗତିଂ ୱିନିପାତଂ ନିରୟଂ ଉପପଜ୍ଜତି’’।
୧୯୦ . ‘‘ଦ୍ୱୀହି, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ଇଧେକଚ୍ଚୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜତି। କତମେହି ଦ୍ୱୀହି? ଅକ୍କୋଧେନ ଚ ଅନୁପନାହେନ ଚ… ଅମକ୍ଖେନ ଚ ଅପଳାସେନ ଚ… ଅନିସ୍ସାୟ ଚ ଅମଚ୍ଛରିୟେନ ଚ… ଅମାୟାୟ ଚ ଅସାଠେୟ୍ୟେନ ଚ… ହିରିୟା ଚ ଓତ୍ତପ୍ପେନ ଚ। ଇମେହି ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱୀହି ଧମ୍ମେହି ସମନ୍ନାଗତୋ ଇଧେକଚ୍ଚୋ କାୟସ୍ସ ଭେଦା ପରଂ ମରଣା ସୁଗତିଂ ସଗ୍ଗଂ ଲୋକଂ ଉପପଜ୍ଜତି’’।
କୋଧପେୟ୍ୟାଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
୨. ଅକୁସଲପେୟ୍ୟାଲଂ
୧୯୧-୨୦୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଅକୁସଲା… ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା କୁସଲା… ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସାୱଜ୍ଜା… ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଅନୱଜ୍ଜା… ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଦୁକ୍ଖୁଦ୍ରୟା… ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସୁଖୁଦ୍ରୟା… ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଦୁକ୍ଖୱିପାକା… ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସୁଖୱିପାକା… ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ସବ୍ୟାବଜ୍ଝା… ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଧମ୍ମା ଅବ୍ୟାବଜ୍ଝା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ଅକ୍କୋଧୋ ଚ ଅନୁପନାହୋ ଚ… ଅମକ୍ଖୋ ଚ ଅପଳାସୋ ଚ… ଅନିସ୍ସା ଚ ଅମଚ୍ଛରିୟଞ୍ଚ… ଅମାୟା ଚ ଅସାଠେୟ୍ୟଞ୍ଚ… ହିରୀ ଚ ଓତ୍ତପ୍ପଞ୍ଚ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଅବ୍ୟାବଜ୍ଝା’’ତି।
ଅକୁସଲପେୟ୍ୟାଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
୩. ୱିନୟପେୟ୍ୟାଲଂ
୨୦୧ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଅତ୍ଥୱସେ ପଟିଚ୍ଚ ତଥାଗତେନ ସାୱକାନଂ ସିକ୍ଖାପଦଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସଙ୍ଘସୁଟ୍ଠୁତାୟ ସଙ୍ଘଫାସୁତାୟ… ଦୁମ୍ମଙ୍କୂନଂ ପୁଗ୍ଗଲାନଂ ନିଗ୍ଗହାୟ, ପେସଲାନଂ ଭିକ୍ଖୂନଂ ଫାସୁୱିହାରାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ଆସୱାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ଆସୱାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ୱେରାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ୱେରାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ୱଜ୍ଜାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ୱଜ୍ଜାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ଭୟାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ଭୟାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ଅକୁସଲାନଂ ଧମ୍ମାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ଅକୁସଲାନଂ ଧମ୍ମାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଗିହୀନଂ ଅନୁକମ୍ପାୟ, ପାପିଚ୍ଛାନଂ ଭିକ୍ଖୂନଂ ପକ୍ଖୁପଚ୍ଛେଦାୟ… ଅପ୍ପସନ୍ନାନଂ ପସାଦାୟ, ପସନ୍ନାନଂ ଭିୟ୍ୟୋଭାୱାୟ… ସଦ୍ଧମ୍ମଟ୍ଠିତିୟା ୱିନୟାନୁଗ୍ଗହାୟ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅତ୍ଥୱସେ ପଟିଚ୍ଚ ତଥାଗତେନ ସାୱକାନଂ ସିକ୍ଖାପଦଂ ପଞ୍ଞତ୍ତ’’ନ୍ତି।
୨୦୨-୨୩୦ . ‘‘ଦ୍ୱେମେ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅତ୍ଥୱସେ ପଟିଚ୍ଚ ତଥାଗତେନ ସାୱକାନଂ ପାତିମୋକ୍ଖଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ…ପେ॰… ପାତିମୋକ୍ଖୁଦ୍ଦେସୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ… ପାତିମୋକ୍ଖଟ୍ଠପନଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ପୱାରଣା ପଞ୍ଞତ୍ତା… ପୱାରଣଟ୍ଠପନଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ତଜ୍ଜନୀୟକମ୍ମଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ନିୟସ୍ସକମ୍ମଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ପବ୍ବାଜନୀୟକମ୍ମଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ପଟିସାରଣୀୟକମ୍ମଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ଉକ୍ଖେପନୀୟକମ୍ମଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ପରିୱାସଦାନଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ମୂଲାୟ ପଟିକସ୍ସନଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ମାନତ୍ତଦାନଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ଅବ୍ଭାନଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ଓସାରଣୀୟଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ନିସ୍ସାରଣୀୟଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ଉପସମ୍ପଦା ପଞ୍ଞତ୍ତା… ଞତ୍ତିକମ୍ମଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ଞତ୍ତିଦୁତିୟକମ୍ମଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ଞତ୍ତିଚତୁତ୍ଥକମ୍ମଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ଅପଞ୍ଞତ୍ତେ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ପଞ୍ଞତ୍ତେ ଅନୁପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ସମ୍ମୁଖାୱିନୟୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ… ସତିୱିନୟୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ… ଅମୂଳ୍ହୱିନୟୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ… ପଟିଞ୍ଞାତକରଣଂ ପଞ୍ଞତ୍ତଂ… ୟେଭୁୟ୍ୟସିକା ପଞ୍ଞତ୍ତା… ତସ୍ସପାପିୟସିକା ପଞ୍ଞତ୍ତା… ତିଣୱତ୍ଥାରକୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସଙ୍ଘସୁଟ୍ଠୁତାୟ, ସଙ୍ଘଫାସୁତାୟ… ଦୁମ୍ମଙ୍କୂନଂ ପୁଗ୍ଗଲାନଂ ନିଗ୍ଗହାୟ, ପେସଲାନଂ ଭିକ୍ଖୂନଂ ଫାସୁୱିହାରାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ଆସୱାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ଆସୱାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ୱେରାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ୱେରାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ୱଜ୍ଜାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ୱଜ୍ଜାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ଭୟାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ଭୟାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଦିଟ୍ଠଧମ୍ମିକାନଂ ଅକୁସଲାନଂ ଧମ୍ମାନଂ ସଂୱରାୟ, ସମ୍ପରାୟିକାନଂ ଅକୁସଲାନଂ ଧମ୍ମାନଂ ପଟିଘାତାୟ… ଗିହୀନଂ ଅନୁକମ୍ପାୟ, ପାପିଚ୍ଛାନଂ ଭିକ୍ଖୂନଂ ପକ୍ଖୁପଚ୍ଛେଦାୟ… ଅପ୍ପସନ୍ନାନଂ ପସାଦାୟ, ପସନ୍ନାନଂ ଭିୟ୍ୟୋଭାୱାୟ… ସଦ୍ଧମ୍ମଟ୍ଠିତିୟା, ୱିନୟାନୁଗ୍ଗହାୟ। ଇମେ ଖୋ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଦ୍ୱେ ଅତ୍ଥୱସେ ପଟିଚ୍ଚ ତଥାଗତେନ ସାୱକାନଂ ତିଣୱତ୍ଥାରକୋ ପଞ୍ଞତ୍ତୋ’’ତି।
ୱିନୟପେୟ୍ୟାଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
୪. ରାଗପେୟ୍ୟାଲଂ
୨୩୧ . ‘‘ରାଗସ୍ସ , ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଭିଞ୍ଞାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଭିଞ୍ଞାୟ ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା’’ତି।
‘‘ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିଞ୍ଞାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିଞ୍ଞା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିକ୍ଖୟାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିକ୍ଖୟା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପହାନାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପହାନା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଖୟାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଖୟା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱୟାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱୟା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିରାଗାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିରାଗା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ନିରୋଧାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ନିରୋଧା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚାଗାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚାଗା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ରାଗସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗାୟ ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା’’ତି।
୨୩୨-୨୪୬ . ‘‘ଦୋସସ୍ସ…ପେ॰… ମୋହସ୍ସ… କୋଧସ୍ସ… ଉପନାହସ୍ସ… ମକ୍ଖସ୍ସ… ପଳାସସ୍ସ… ଇସ୍ସାୟ… ମଚ୍ଛରିୟସ୍ସ… ମାୟାୟ… ସାଠେୟ୍ୟସ୍ସ… ଥମ୍ଭସ୍ସ… ସାରମ୍ଭସ୍ସ… ମାନସ୍ସ… ଅତିମାନସ୍ସ… ମଦସ୍ସ… ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଭିଞ୍ଞାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଅଭିଞ୍ଞା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିଞ୍ଞାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିଞ୍ଞା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିକ୍ଖୟାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ , ଭିକ୍ଖୱେ, ପରିକ୍ଖୟାୟ ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପହାନାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପହାନା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଖୟାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଖୟା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱୟାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱୟା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିରାଗାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ୱିରାଗା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ନିରୋଧାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ନିରୋଧା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚାଗାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ଚାଗା ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗାୟ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା। କତମେ ଦ୍ୱେ? ସମଥୋ ଚ ୱିପସ୍ସନା ଚ। ପମାଦସ୍ସ, ଭିକ୍ଖୱେ, ପଟିନିସ୍ସଗ୍ଗାୟ ଇମେ ଦ୍ୱେ ଧମ୍ମା ଭାୱେତବ୍ବା’’ତି।
(ଇଦମୱୋଚ ଭଗୱା। ଅତ୍ତମନା ତେ ଭିକ୍ଖୂ ଭଗୱତୋ ଭାସିତଂ ଅଭିନନ୍ଦୁନ୍ତି।) [( ) ଏତ୍ଥନ୍ତରେ ପାଠୋ ସୀ॰ ସ୍ୟା॰ କଂ॰ ପୀ॰ ପୋତ୍ଥକେସୁ ନତ୍ଥି]
ରାଗପେୟ୍ୟାଲଂ ନିଟ୍ଠିତଂ।
ଦୁକନିପାତପାଳି ନିଟ୍ଠିତା।